УИХ-ын зургаан Байнгын хороо өчигдөр зэрэг шахуу хуралдсан боловч үнэндээ Төрийн ордонд шинэчлэлийн Засгийн газрын шинэ бүрэлдэхүүний тухай яриа хамгийн сонин байв. Энэ сэдвийг л тойрч ярьж, тойруулж улстөржиж байлаа. Аль яам алинтайгаа нэгдэх нь, аль нь хэвээр үлдэх нь нэгэнт тодорхой болсон учраас ярих нь ч зөв байх. Харин халаасандаа ямар хөзөр нууснаа, хэнийг сайд болгохоо яарч зарлах сонирхол Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягт байхгүй бололтой. Тэр нь ч зөв байх. УИХ-ын дарга З.Энхболд алх цохисноор, УИХ-ын гишүүд кнопоо дарснаар хууль шууд үйлчлээд эхэлчихгүй. Хэдийгээр УИХ-ын гишүүдийн олонхи нь Засгийн газрын бүтцийг өөрчлөх хуулийн төслийг баталсан ч энэ хуулийг хэрэглэх хуулийн боломж одоогоор үүсээгүй байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, Засгийн газрын бүтцийн тухай хуулийн редакцыг өнөөдөр УИХ-ын дарга З.Энхболд чуулганы танхимд уншиж танилцуулснаар Ерөнхийлөгчийн хориг тавих хуулийн хугацаа албан ёсоор гүйж эхэлнэ. Нэг ёсондоо ажлын тав хоног буюу ирэх лхагва гаригийг дуустал Ерөнхийлөгчийн хоригийн хугацаа үйлчилж, энэ хүртэл УИХ-ын баталсан хууль эрх зүйн чадамжгүй байх юм. Тиймээс л шинэ бүрэлдэхүүнээ Ерөнхий сайд оруулж ирээгүй гэсэн үг.

Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг цаг хугацааны хувьд яарахгүй байгаа нэг шалтгаан нь магадгүй энэ юм шигхарагдаж байж болох. Гэвч бодит байдал дээр ирэх лхагва гариг хүртэлх энэхүү ажлын тав хоног бүхэлдээ Ерөнхий сайдын эсрэг гүйж ч мэдэх юм. Юу гэвэл, Ерөнхий сайд бодсон хүнээ, төлөвлөсөн сайдаа томилуулахаас урьтаж нам дотор фракцуудад нь, засагт хамтарсан намуудад нь улс төрийн "хор найруулах" хугацаа олдлоо.

ГАДААД ХАРИЛЦАА, ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХАМТЫН АЖИЛЛАГААНЫ ЯАМ
Ажлын тав, амралтын хоёр гэхээр нийтдээ долоо хоногийн зай байна. Энэ хугацаа нь сайд болох марафонд оролцогчдын тоог ч, хүрээг ч тэлж буй бололтой. Шинэ бүтцээр байгуулах Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдын суудалд л гэхэд 10 гаруй хүний нэр яригдаж байна. АН-аас одоогийн Гадаад харилцааны сайд Лу.Болд, Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр, УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргал, Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Л.Пүрэвсүрэн, Батлан хамгаалахын дэд сайд Д.Баттөр, МҮАН-аас намын дарга М.Энхсайхан нь гээд нэрс хөвөрч байна. Гэвч одоогоор хэн сайд болох вэ гэхээс илүүтэй аль нам энэ яамыг авах вэ гэдэг дээр жинхэнэ яриа өрнөж байгаа гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, дараа дараагийн яамдын хуваарилалтаас Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдын томилгоо шууд хамаарах юм.

УУЛ УУРХАЙ, ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ЯАМ
МҮАН-ын М.Сономпил, АН дахь "Шонхор" фракцын Д.Ганхуяг нарын удирдаж байсан хоёр яамыг шинэ бүтцээр нэгтгэлээ. Тэгэхээр хэнд нь гэхээс илүүтэй аль намд нь шинэ яам үлдэх вэ гэдэг асуулт гол юм. МҮАН-ын хувьд засагт хамтарч байгаа "Шударга ёс" эвслийг бүрдүүлэгч нам. Гэвч УИХ-д хоёрхон суудалтай ИЗНН үндсэн чиг үүргийн яам авч байхад, МАХН-д шахуулсан МҮАН-ынхан ганцхан яамтай үлдэж байсан нь ердөө хоёрхон жилийн өмнөх үйл явдал. Хэрэв тэд шинэчлэлийн Засгийн газарт суудалгүй, гишүүн нь сайдгүй хоцорвол эхлээд "Шударга ёс" эвслийг, улмаар хамтарсан Засгийн газрыг задлах аюултай. Тиймээс М.Сономпилд биш юм гэхэд МҮАН-д нэг сайдын суудал өгөх нь тодорхой юм. Харин тэр нь Уул уурхай, эрчим хүчний яам байх нь юу л бол.

УИХ-ын дарга З.Энхболдын тэргүүлдэг "Шонхор" бол "Алтан гадас"-ын дараа орох АН-ын том фракц болтлоо өргөжсөн. Дээр нь Ардчилсан хүчний холбоогоор дамжуулжУИХ-ын бусад намын гишүүдийг ч эгнээндээ нэгтгэчихсэн. Хамгийн сүүлд "Шударга ёс" эвслээс татгалзсан гишүүн Д.Батцогт "Шонхор"-т нэгдэж, өрөөндөө "Шонхор" шувууны баримал залчихлаа. Ийм нөхцөлд "Шонхор"-оос нэг сайдын суудлыг салгах амар биш байх аа. Зөвхөн фракц төдийгүй АН-ынхан стратөгийн гэж хэлж болох уул уурхайн салбараа, дээр нь эрчим хүчтэй нь хамт өөр намд өгөхгүй байх. Тиймээс л Уул уурхай, эрчим хүчний яамыг "Шонхор"-т нь үлдээж, МҮАН-ын дарга М.Энхсайханыг Гадаад харилцаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны сайдаар томилох сураг байна.

"Шонхор"-ын хувьд одоогийн сайд Д.Ганхуягийг улираахыг бодох байх. Яагаад гэвэл, энэ фракцын суурь нь, гол хүнийх нь нэг яах аргагүй Д.Ганхуяг гишүүн. Магадгүй "давхар дээл" нь л түүнийг засгаас гаргаж мэдэх юм.

ЗАМ ТЭЭВЭР, БАРИЛГА ХОТ БАЙГУУЛАЛТЫН ЯАМ
Энэ яамны сайд бараг тодорхой гэж ярих. Хуучин хоёр яамны сайд нь хоёулаа АН-ын гишүүд. МоАХ-ны А.Гансүх, МҮДН-ын Ц.Баярсайхан нар. Засгийн газрын шинэ бүтцээр Эдийн засгийн хөгжлийн яам татан буугдчихсан. Иймээс мүднякуудад шинэ яам нь үлдэх болов уу. Засгаасаа МҮДН-ын "Фортуна" Н.Батбаярыг гаргачихаад, дээр нь фракцын тэргүүн Ц.Баярсайханыг нь "хөөсөн" гаргана гэдэг бараг л худлаа байх. УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга нь, гишүүдийнх нь багагүй хэсэг нь МҮДН-ынхан гэхээр Ц.Баярсайхан шинээр байгуулсан Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайдаар улиран томилогдох магадлалтай юм. Эсрэгээрээ МоАХ-ны А.Гансүхийн хувьд "дан дээл" нь давуу тал болох ч фракц нь энэ удаад сул тал болох талтай.

БУСАД ЯАМ
Шинэ бүтцээр нэр нь өөрчлөгдөөгүй ч чиг үүрэг нь "хөдөлсөн" яамд бий. Одоогоор улс төрийн хүрээнд зөвхөн нэр нь өөрчлөгдсөн яамдын сайд солигдох мэт ярьж байгаа боловч Ерөнхий сайд юу ч оруулж ирэх магадлалтай аж. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Засгийн газрын бүтцийн тухай хуулийг харахад долоон сайд өөрчилж, дөрвөн сайд шинээр томилох асуудал ярих юм байна" гэж мэдэгдсэн. Тэгэхээр нийлсэн яамдаас гадна бүтцэд нь өөрчлөлт орсон бусад яам ч хөдөлж мэдэх нь. Жишээ нь, Сангийн яам байна. Нэр нь хэвэндээ боловч хариуцах ажил нь багагүй нэмэгдсэн. Эдийн засгийн хөгжлийн яамны эрхлэх асуудлын гуравны нэг нь Сангийн яаманд шууд шилжсэн шүү дээ. Тиймээс үүгээр нь шалтаглаж сайдыг нь өөрчилж болох л юм. Ордонд МАХН гурван сайдаа сэлгэх нь гэсэн "бор шувуу" аль хэдийнэ нисээд эхэлсэн нь ч үүний баталгаа. Сэлгэгдэх магадлалтай хүн нь Ч.Улаан гэнэ. Улс төрд хөл тавьснаасаа хойш таван удаа сайдаар ажиллаж буй түүнийг солих ёстой гэж олон хүн үздэг. Албан тушаал болгоныг Ч.Улаан авч байх ёстой ч биш. Сангийн сайдын суудлыг түүнд хувьчлаад өгчихсөн ч биш яагаад болохгүй гэж. Харин түүний оронд яригдаж буй хүн нь Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд О.Чулуунбат юм. Энэ хувилбар ч магадлалтай. Шинэ бүтцээр ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжсэн түүнд давуу талууд байгаа аж. Нэгд, Засгийн газрын бүтцийн энэ өөрчлөлтийг Ерөнхий сайд дангаараа шийдсэн гэхээс илүүтэй Ерөнхийлөгчтэй зөвшилцөж байж хийж байгаа. Дэд сайд О.Чулуунбатын хувьд сүүлийн үөд Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржтой харилцаа сайн байгаа гэх. Хоёрт, "давхар дээл"-гүй байх шаардлагад Ч.Улаан нь биш, О.Чулуунбат нь нийцнэ.

Сангийн сайдын суудал дээр яригдаж буй бас нэг хувилбар нь мөн л МҮАН-ын дарга М.Энхсайхан. Шинэ бүтцээр дандаа АН-ын сайд нар цомхотгогдсон. Иймээс засагт хамтарсан намуудын гэрээ ёсоор АН, ИЗНН 75: 25 МАХН, МҮАН гэсэн харьцаагаа хадгалж үлдэх талтай. Өөрөөр хэлбэл, МАХН гурван сайдынхаа нэгийг МҮАН-д, тодруулбал Сангийн сайдаа М.Энхсайханд өгөх хувилбар юм.

БУСАД
Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг чуулганы танхимд хийсэн мэдэгдэлдээ шинэ бүтцээр ажиллахад тесвийн зарлага нэг тэрбум орчим тегрегеөр хэмнэгдэх тооцоог хэлсэн. Мөн төрийн албан хаагчдын тоо 140 гаруйгаар цөөрнө гэсэн мэдээлэл ч бий. Энэ дунд яригдах улс төрийн албан тушаалтнууд бол дэд сайдууд. Зургаан яамыг хоёр, хоёроор нь нэгтгэснээр төрийн албан хаагчдаас төрийн нарийн бичгийн дарга нар, улс төрийн албан тушаалтнаас дэд сайдууд цомхотголд орохоор байгаа юм. Гэхдээ энэ удаад шинэ яамдыг хоёр, хоёр дэд сайдтай болгох хувилбар батлагдах магадлал өндөр байгаа гэнэ. Хуучин яамдаас одоо Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн яам ганцаараа хоёр дэд сайдтай байгаа. Учир нь, нэг дэд сайд нь үйлдвэрээ, нөгөө нь хөдөө аж ахуйгаа хариуцдаг гэсэн үг. Үүн шиг томоохон салбаруудыг нэгтгэж буй болохоор хуучин дэд сайдуудыг нь
салбар, салбарыг нь хариуцуулж томилох бололтой. Жишээ нь, Зам, тээвэр барилга хот байгуулалтын яамны тухайд нэг нь зам тээврээ, нөгөө нь барилга, хот байгуулалтаа хариуцсан дэд сайдтай байх бололтой. Харин цомхотгол хийхдээ хүрвэл фракцын зарчим хадгалагдах бололтой юм. Энэ тохиолдолд Барилга, хот байгуулалтын дэд сайд Г.Байгальмаа чөлөөлөгдөж, Зам тээврийн дэд сайд Х.Ержан шинэ байгуулсан Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын дэд сайдаар үлдэх магадлалтай гэнэ. Үндэсний цөөнх гэдэг нь ч түүнд давуу тал болж буй аж. Харин Уул уурхай, эрчим хүчний дэд сайдын хувьд одоогийн Уул уурхайн дэд сайд О.Эрдэнэбулган улирах юм байна. АН дахь "Алтан гадас" фракцын төлөөлөл тэрээр Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягтай ч ойрхон харилцаатай байдаг аж. Мөн хөрөнгө оруулагчидтай ойлголцож чаддаг туршлага нь энэ албанд улирах хөшүүрэг нь болох талтай.

Ч.ГАНГЭРЭЛ /ҮНДЭСНИЙ ШУУДАН/