“Долдугаар сарын 1”-ний гэх тодотголтой хэрэгт буруутгагдаад байгаа цагдаагийн экс удирдлагуудын анхан

шатны удаах шүүх хурал өчигдөр нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүрэгт шинээр баригдсан Цагдан хорих төвд сүр дуулиантай боллоо. Цагдаагийн ар гэрийнхэн мөн л “Улс төрийн хэлмэгдүүлэлт”, “Цагдаа золиос биш”… гэсэн лоозонгуудаа барьж жагсан, сэтгүүлчид мэдээлэл авахаар “үзэлцэн”, эсрэг талд нь цагдаа нар үймээн самуунаас сэргийлэн Цагдан хорих төвийг хамгаалалтад аван бужигнаж байв. Харин өчигдрийн шүүх хуралд нэгэн шинэлэг “үзэгдэл” нэмэгдсэн нь 2008 оны “Долдугаар сарын 1”-ний үймээний үеийн Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр, Ерөнхий сайд С.Баяр, ХЗДХ-ийн сайд Ц.Мөнх-Оргил, Д.Лүндээжанцан нар хүрэлцэн ирсэн байлаа.
Үймээний үеэр галт зэвсэг хэрэглэсний улмаас дөрвөн хүний амь нас хохирч, зургаан хүний биед хүнд, хүндэвтэр, хөнгөн гэмтэл учирсан хэрэгт тухайн үеийн ЦЕГ-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгч асан, хошууч генерал Ч.Амарболд, Эргүүл хамгаалалтын газрын дарга асан, цагдаагийн хурандаа Ш.Батсүх, Нийслэлийн цагдаагийн газрын дарга асан, цагдаагийн хурандаа О.Зоригт, тус газрын Хэв журмын хэлтсийн дарга асан, цагдаагийн дэд хурандаа Г.Ганбаатар нарыг буруутгасан юм. Тэдэнд холбогдох уг хэргийн мөрдөн байцаалт хэдэн жилийн турш сунжирч, улмаар Өршөөлийн хуульд хамрагдан хэрэгсэхгүй  болгосон ч Улсын Ерөнхий прокурорын даалгавраар дахин сэргээж, зүйлчлэлийг нь харин өөрчлөн эргэн шалгаж эхэлсэн билээ.
Тэднийг Эрүүгийн хуулийн 35 дугаар зүйлийн 35.5 буюу гэмт хэрэгт хамтран оролцсон, 274 дүгээр зүйлийн 274.2 буюу Монгол Улсын иргэн зэвсэгт хүчин, бусад цэрэгт, цэргийн үүрэгтэн дайчилгаа, сургууль, цугларалтын үед цэргийн алба хаах талаар хуулиар тогтоосон журмыг зөрчиж энэ бүлэгт заасан гэмт хэргийг үйлдсэн, 294 дүгээр зүйлийн /Цэргийн албаны эсрэг гэмт хэрэг/ 294.2 дахь хэсэгт зааснаар захирагч эрх мэдэл албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан гэсэн үндэслэлээр буруутгах болсон.

Уг хэргийг шүүхэд шилжүүлж, анхан шатны шүүх хурал Сүхбаатар дүүргийн шүүхийн Эрүүгийн танхимд энэ оны хоёрдугаар сарын 27-нд товлогдсон ч шүүгдэгч Ш.Батсүхийн өмгөөлөгч Ц.Итгэл болон О.Зоригтын өмгөөлөгч Л.Өлзийхүү нар хүндэтгэх шалтгаантай хүрэлцэн ирээгүй, мөн Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр, Ерөнхий сайд асан С.Баяр, ХЗДХ-ийн сайд асан Ц.Мөнх-Оргил, ҮАБЗ-ийн гишүүн асан Д.Лүндээжанцан нарыг гэрчээр оролцуулах хүсэлт гаргасан зэрэг шалтгаанаар гуравдугаар сарын 14 хүртэл хойшилсон. Хоёр дахь удаагийн шүүх хурал Сүхбаатар дүүргийн шүүхэд хаалттай эхлэхэд Хэв журмын хэлтсийн дарга асан, цагдаагийн дэд хурандаа, шүүгдэгч Г.Ганбаатарын өмгөөлөгч Д.Оросоо гадаад томилолттой байв. Гэвч шүүх бүрэлдэхүүн өмгөөлөгч Д.Оросоогийн хүндэтгэн үзэх шалтгааны баримт хангалтгүй гэж үзэн торгож, Г.Ганбаатарын хэргийг салгаж шүүхээр болсон билээ.

Шүүгдэгчдийн өмгөөлөгчид шүүх бүрэлдэхүүнийг хууль бус шийдвэр гаргалаа гэж эсэргүүцэн бүрэлдэхүүнээс татгалзах хүсэлт гаргасан. Харин батлан даалтад байсан цагдаагийн удирдлагуудын таслан сэргийлэх арга хэмжээг цагдан хорихоор өөрчлөх шийдвэр гаргаснаар ширүүн эсэргүүцэл эхэлж, шүүгдэгчдийн биеийн байдал муудан,  Сүхбаатар дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт хүргэхээр авч явсан юм.

Ингээд шүүх бүрэлдэхүүн татгалзах хүсэлтийг нь хүлээн авч Сүхбаатар дүүргийн ерөнхий шүүгчид уламжлахаа мэдэгдсэнээр шүүх хуралдаан тодорхойгүй хугацаагаар хойшлоод байсан.
Харин өчигдөр товлогдсон шүүх хуралдаанд өмнөх бүрэлдэхүүн буюу улсын яллагч С.Хишигжаргал, Сүхбаатар дүүргийн шүүхийн шүүгч Ч.Хосбаяр, М.Алдар, С.Оюунчимэг нар дахин оролцохоор болсон байлаа.

Энэ удаад харин цагдаагийн экс удирдлагуудын ар гэрийнхэн болон хохирогч нарын төлөөлөл, ар гэрийнхнийг оролцуулах болсоноор үймээний үеэр буудуулж амиа алдсан Э.Доржсүрэнгийн аав Ц.Энхбаяр, Р.Мөнх-Эрдэнийн ээж Г.Тунгалаг, Ч.Энхбаатарын дүү Н.Хэрлэн, тухайн өдөр хөлөндөө буудуулж шархадсан Э.Энхтөр, Б.Ариунбаатар, Ж.Батзаяа нар шүүх хуралд оров. Өмгөөлөгч нарын хувьд хохирогч Ц.Энхбаярын өмгөөлөгчөөр О.Баасанхүү, Г.Ганбаатарын өмгөөлөгч Д.Оросоо, Ц.Мөнхдэлгэр нар, Ч.Амарболдын өмгөөлөгч О.Алтангэрэл, Ш.Батсүхийн өмгөөлөгчөөр Д.Энхтунгалаг, Ц.Итгэл, О.Зоригтын өмгөөлөгч Л.Өлзийхүү нар оров.

Төрийн түшээд гэрчийн мэдүүлэг өгөхөөр ирэв
Өмнөх шүүх хуралдаанд гэрчээр оролцуулахаар зарлан дуудах өгсөн ч биечлэн ирээгүй Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр, Ерөнхий сайд асан С.Баяр, УИХ-ын дарга асан Д.Лүндээжанцан, ХЗДХ-ийн сайд асан Ц.Мөнх-Оргил өчигдөр Цагдан хорих төвд ирсэн юм. Тэд тус төвийн шүүх хуралдааны танхимд орж, “шүүх хуралд гэрчийн мэдүүлэг өгөхөөр дуудсан цагт ирэх болно” гэсэн баримтад гарын үсэг зурцгаажээ.
Цагдан хорих төвөөс гарч ирсэн экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр “ “Долдугаар сарын 1”-ний хэрэгт буруутгагдан зөвхөн тэр үеийн цагдаагийн удирдлагууд болох эдгээр хүмүүсийг шүүхээс яллах гэж байгаа нь буруу. Тэр үед энэ үйл явдалд идэвхтэй оролцож байсан улстөрийн намууд, улстөрчдийг мөн энэ шүүх хуралд хамруулан үнэн мөнийг тогтоох ёстой юм. Тэгэхгүй бол тэр үеийн цагдаагийн удирдлагууд буруутан болж яллагдаад ард нь жинхэнэ зохион байгуулсан, үүрэг өгсөн эзэд нь гэм зэмгүй нуугдаж үлдэх боломжтой учир үүнийг зогсоох ёстой. Тиймээс би гэрчийн мэдүүлэг өгөхөөр энэ хуралд оролцохоор ирсэн.
Сүхбаатар дүүргийн шүүхэд болсон хуралд оролцож гэрчийн мэдүүлэг өгөхөд бэлэн байсан. Харин намайг дуудаагүй. Миний хувьд шүүхийн өмнө тавьсан тангарагын дагуу тэр үед болж өнгөрсөн бүх зүйлийг гэрчээр мэдүүлэх болно.
Уг нь “Долдугаар сарын 1”-ний үйл явдал ард түмний нүдэн дээр болж өнгөрсөн учраас шүүх үйл явцыг ч мөн адил ард түмний нүдэн дээр нуух хаах зүйлгүй шийдэх хэрэгтэй юм” гэж байлаа.

Ерөнхий сайд асан С.Баяр “Цагдаа шударга бус хэргийн золиос болох ёсгүй гэж олон хүн хэлж байна. Үүнтэй би бүрэн дүүрэн санаа нийлнэ. Тиймээс ч шүүх хуралд гэрчийн мэдүүлэг өгөхөөр ирлээ. Өмнө нь буюу энэ сарын 14-ний өдөр товлогдсон шүүх хурлын үеэр  гэрчээр оролцоход бэлэн байсан” гэв.

Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг ялгаварлав уу?
Өмнөх шүүх хуралдаанаар хохирогч Ж.Энхбаярын өмгөөлөгч О.Баасанхүүгийн гаргасан хүсэлтийг үндэслэн шүүх хуралдааны төрийн нууцад хамаарах хэсгийг хэсэгчлэн хаалттай хэлэлцээд бусад үед нээлттэй явуулах чухал шийдвэр гаргасан ч өчигдөр энэ шийдвэр хохирогч нарын ар гэр, төлөөллийг эс тооцвол хэдхэн телевизүүдэд үйлчлэв бололтой. Уг нь шүүх хуралдаанд сэтгүүлч нарыг оруулж, шүүх хурлын эхлэл хэсгийг сурвалжлуулахаар болсон ч энэ шийдвэр гэнэт өөрчлөгдөж МҮОНТВ, “Eagle news”, “C1? телевизээс бусад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг шүүх танхим руу нэвтрүүлэхгүй болов. Уг шийдвэрээс болж сэтгүүлчид бухимдан, “хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг ялгаварлаж байна”, “зохион байгуулалттайгаар дээрх телевизүүдийг сонголоо”, “мэдээлэл авах эрх чөлөө, сэтгүүлчдийн эрхэнд халдаж байна” гэх зэргээр маргаан үүсгэж эхэлсэн юм.
Түүнээс гадна Цагдан хорих төвийн гадаа үзэл бодлоо илэрхийлсэн цагдаа, ард иргэд нийлсэн 20 орчим хүмүүс шүүх хурлыг нээлттэй явуулахыг шаардсан уриа лоозон барин жагсаж байв.

Өмгөөлөгч нь үйлчлүүлэгчээсээ татгалзав
Цагдан хорих төвд 10.20 цагт эхэлсэн шүүх хурлаас 14.00 цагт хойшлох шийдвэр гарлаа. Тодруулбал шүүгчдэгчдийн өмгөөлөгчид үйлчлүүлэгчдээсээ буюу  цагдаагийн экс удирдлагуудаас татгалзав.
Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгчдийн зүгээс Үндсэн хуулийн Цэцэд “Цагдаагийн дарга нарт холбогдох Эрүүгийн хуулийн  294, 294.2 дэх заалт нь Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэг дэх заалтыг зөрчсөн эсэхэд дүгнэлт гаргаж өгөх” хүсэлт гарган, Цэц хүсэлтийг хүлээн авч хянан хэлэлцэж эхэлсэнээ мэдэгдээд байсан юм. Цэц ийн маргааныг хянан хэлэлцэж байхад хэргийг түдгэлзүүлэх учиртай бөгөөд шүүх бүрэлдэхүүнд уг хүсэлт гаргасан ч шүүх хуралдааныг зарлан хуралдуулсаныг өмгөөлөгчид эсэргүүцэн дээрх шийдвэрийг гаргасан аж.
Генерал Ч.Амарболдын өмгөөлөгч О.Алтангэрэл “Энэ бол улстөрийн захиалгат жүжиг болж байна. Өмгөөлөгчдийн гаргасан хүсэлтийг хүлээж авалгүйгээр хүчээр шүүх хурлыг явуулж байна. Шүүх бидний үйлчлүүлэгчээ өмгөөлөх боломжийг хаан боогдуулж, хууль зөрчсөн үйлдэл удаа дараа гаргаж байна. Бид энэ жүжигт оролцож, алиа салбадай болох шаардлага алга. Зургаан удаагийн сануулга, хүсэлтийг үл харгалзан хууль зөрчиж шүүх хурлыг явуулж байгаа энэ шүүгчид биднийг байхгүй байсан ч хүмүүсийг шүүгээд явах юм байна” гэж байв.

Мөн өмгөөлөгчдийн ярьснаар тэднийг шүүх хуралдаанд хүчээр суулгахыг завдан өмгөөлөгч О.Алтангэрэл, Т.Мөнхдэлгэр /Г.Ганбаатарын хоёр дахь өмгөөлөгч/ болон Ц.Итгэл нарыг танхимаас гаргахгүй, 30 орчим минут цагдаа нар саатуулсан аж.
Ийнхүү шүүгдэгчдийн таван өмгөөлөгч шүүх танхимийг орхин гарсанаар шүүх хурал үргэлжлэх боломжгүй болж тодорхойгүй хугацаагаар хойшиллоо. Гэхдээ өмгөөлөгчдийг шүүх хурал орхин гарсан гэх үндэслэлээр торгууль оногдуулж, хууль ёсны дагуу шийтгэхээр болсон байна. Одоо цагдаагийн хурандаа нар дахин өмгөөлөгч авч, өмгөөлөгчид нь хэрэгтэйгээ эхнээс нь танилцах шаардлагатай болно.
“Долдугаар сарын 1”-ний тодотголтой хэргийн шүүх хурал дахин тодорхойгүй хугацаагаар хойшиллоо…
Н.Гантуяа