Биенээсээ гал гаргадаг Өнөрмаагаас эхлээд хэдхэн сарын өмнө шуугиан тарьсан, бурхнаар бөөлждөг хэн ч билээ... Өнгөрсөн хориод жилийн дотор Монголд ийм олон “шидтэн” төрсний нэг нь яах аргагүй Баабар болой.

Хэдэн жилийн өмнө дөө, “нүүрс бол үнс” гэх жигтэй суртал ухуулга зурагтын дэлгэцээр хөвөрч байсныг манай үзэгчид мартаагүй байх. Нүүрсийг үнс болгосны зургаан жилийн ойдоо зориулж Баабар саяхан бас нэг бичвэр гаргаж “Тавантолгойн нүүрсний намтар” хэмээжээ. 6-7 жилийн өмнөх үйл явдлыг эргэн санавал, Тавантолгойг олигархиудын гараас салгах, Оюутолгойн алт, зэсийн баялгийг асар их эрэлттэй зах зээл рүү зуучилж ашиг олох гэсэн харийнхны шуналыг хазаарлаж хязгаарлах гэсэн монголчууд хүчээ нэгтгэн тэмцэж байсан үе. Баабар ба түүний үзэл нэгтнүүд ч сүрхий зохион байгуулалтад орж, мөнгөөр сагаж, ид хүчээ авч байсан тэр үед “нүүрс бол үнс” гэх тархи угаалтыг Баабартангууд идэвхтэй хийхийн зэрэгцээ эх орончдыг рекэтлэгчид хэмээн гүтгэн доромжилж байсан юм.

Нүүрсийг үнс болгогч Баабарын шинэхэн бичвэрт одоо бяцхан анализ хийе. Эхлээд ордын нөөцийн талаарх түүний мэдээлэл үндэслэл муутай байгаа нь анхаарал татна. “Ер нь Тавантолгой олон улсын Жоркийн үнэлгээгээр 7,6 тэрбумын нөөцтэй” гэж тэрээр ихэд мэдэмхийрэн хадуурчээ.

Мэддэг юмаа л ярь, мэддэггүй юмаа битгий хөнд. Та бол геологи, уурхайн мэргэжилтэн ч биш, бүхнийг мэдэгч бүр ч биш гэдгийг хэвлэлээр өмнө нь нэг бус удаа сануулж байсныг энэ хүн одоо хүртэл ойлгоогүй л яваа аж.

Тавантолгой ордын ил аргаар ашиглах нөөц хоёр тэрбум орчим тонн гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Жоркоос дутахааргүй аргачлалаар олон орны эрдэмтэд, түүний дотор Монголын эрдэмтэн, судлаачид олон жилийн хөдөлмөрөөрөө энэ тоог гаргасан байдаг. Энэ тоо одоо хэр маргаан дагуулж буй ч цаашид төдийлөн өсөхгүй байх өндөр магадлалтай хэвээр байгаа. Баабарын өрөөсөн дугуйнууд нэг жилийн өмнө Монгол Улсын нүүрсний нийт нөөц 173 тэрбум гэж дэлхий дахинаа зарлаж бас хадуурсан юмдаг.

Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө бидний хэсэг эрдэмтэн,мэргэжилтнүүд энэ тоог нягталж үзэхэд, ашиглахад бэлтгэсэн ордуудын нөөц ердөө хорь гаруй тэрбум болж гарсан. БНХАУ-ын нүүрсний хэрэгцээ 2011 онд 3,75 тэрбум тонн байжээ. Тэгэхээр өмнөд хөршийн маань хэрэгцээг Монголын нүүрсний бүх нөөц зургаан жил хүрэхтэй үгүйтэй хугацаанд, Тавантолгойн нөөц ердөө хагас жил л хангаж чадахаар байгаа юм. Харьцуулж ярихад ийм “бага” хэмжээний нөөц бидэнд заяагдсан байгаа юм. Үүнийг монголчууд бид хойч үеэ ямагт бодолцон эзний ёсоор арвич хямгач, аль болох өндөр үнэ цэнэ хүргэж ашиглах ёстой билээ.

Гэтэл Баабартангууд Монголын нүүрсний нөөцийг олон зуун жил ухахад хүрэлцээтэй, олзворлоод (уг нь олз биш л дээ) бай, зөөж гаргаад бай гэж сурталдсаар байна. Тэгээд бас дээр нь нүүрс үнс болно, бараг шороо шиг элбэг, хог хаягдал шиг юм гэх нь холгүй ухуулаад байгааг юу гэж ойлговол зохилтой вэ.

“Би сүрхий үзмэрч учраас “нүүрс үнс болно” гэж 6-7 жилийн өмнө хэлээгүй юм шүү. Нүүрс хэзээ ч үнэ цэнэтэй ашигт малтмал байгаагүй. Элбэг учраас” гэж Баабар айлджээ. Дэлхий дээр элбэг ашигт малтмалыг кларк хэмээх хэмжигдэхүүнээр хэмждэг бөгөөд кларкаараа хамгийн их тархсан нь, хэрэв би андуураагүй бол, хөнгөн цагаан, цахиур байдаг санагдаж байна. Харин бүх төрлийн ашигт малтмал дотроос нүүрс, алт хоёр л шууд бүтээгдэхүүн болж хэрэглэгчдээ очдог ховор баялаг юм. Нүүрсээр баян орон тийм ч олон биш. “Нүүрс хэзээ ч үнэ цэнэтэй ашигт малтмал байгаагүй” гэдгийн тухайд бол дэндүү цадиггүй яриа,зүгээр л хоосон буралт гэж хэлэх ёстой. Улс, нийгмүүд үйлдвэржиж эхэлсэн тэр үеэс өнөөг хүртэл дэлхий даяар,түүний дотор энэ элий балай юм эрээчигчийн боловсрол олсон гэх Польш улсад хүртэл, чулуун ба хүрэн нүүрс маш чухал үнэ цэнэтэй бөгөөд эрэлт хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн байсаар байгаа билээ.Цаашид ч ойрын олон арван жилдээ ийм байх бодит төлөв, хандлага бий. Дэлхийн түүхээр бүрэн нотлогдчихсон, өнөөгийн бодит амьдралд ил тод байгаа мэдээжийн зүйлийг хүртэл ингэж эрээ цээргүй мушгин гуйвуулж, санааныхаа зоргоор баримжаа,замбараагүй залж бурж байгаа нь үнэхээр өмнөөс нь зовмоор, ичмээр. Баабар хоосон мэдэмхийрэгч төдийгүй, “даварсан худалч” гэдгээ өөрийнхөө бичвэрээр ийнхүү дахин харуулчихлаа.

Нүүрсийг үнс болгосон шалтгаанаа Баабар тун хялбар тайлбарлажээ. Нэг салхин сэнс 10 мегаваттын цахилгаан үүсгэдэг болсон гэнэ. Занар гэдэг эрчим хүчний гайхамшигт эх үүсвэр олдоод нүүрс хэрэггүй, тэгээд үнс болж буй юм гэнэ. Хэтэрхий болхи гаргалгаа, сэтгэлгээ гэж үүнийг л хэлдэг байх.

Баримт дурдвал, Монголын эрдэмтэн, судлаачид занарын тухай хэдэн арван жилийн өмнөөс мэддэг байсан төдийгүй нарийвчилсан судалгаа хүртэл хийсэн байдаг.Доктор Дэлэгийн Бат-Эрдэнэ асан Монголын 70-аад занарын орд, объектын судалгааг хийгээд нөөц баялаг нь хэдэн арван тэрбумаас хэдэн зуун тэрбум болох тухай дүгнэлт гаргачихсан. Одоо харин Баабартангууд ба тэдний хамсаатнууд тэр их баялагт шүлэнгэтэж Оюутолгой, Тавантолгойн хойноос оруулах гэж байгааг бид гадарлаж байна.

Нүүрс бол маш өргөн хэрэглээтэй баялаг. Нэгд, эрчим хүч гаргах түүхий эд, хоёрт, төмөрлөгийн үйлдвэрт өндөр илчлэгтэй хольц байдлаар хэрэглэнэ, гуравт, нүүрснээс химийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн, дөрөвт, шингэн түлш, хий гаргаж авч болно. Баабар зөвхөн нэг хэрэглээг нь өрөөсгөлөөр хараад нүүрсийг үнс болгоод байх шиг. Тэгэхээр нүүрс хэзээ ч үнс шиг хэрэгцээгүй хог, хаягдал болохгүй нь тодорхой.

Баабар гуайн сэтгэлгээ нь ихээхэн зөрчилтэй авцалдаа муутай дүгнэлт, гаргалгаатай, заримдаа бүр орон гаран юм уу гэмээр байдгийг энд онцлон хэлбэл зохино. Нүүрсийг үнс гэж адласан атлаа түүнийг хэрэглэгчдийн дунд өрсөлдөөн их байдаг тухай бичсэн байх жишээтэй. Япон, Солонгос Тавантолгойн нүүрсний 10 хувийн төлөө тэмцэж байгаа бол Орос, Хятад өрсөлдөгчгүйгээр Монголын нүүрсийг авах санаатай юм гэнэ.

Нүүрс үнс юм бол тэд ямар учраас ингэж өрсөлдөөд байна вэ гэх асуулт аяндаа гарна. Энэ энгийн асуултын хариултыг Баабарын холион бантан шиг бичвэрээс олж харах ямар ч боломжгүй. Хар ухаанаар бодсон ч үнс, хог шиг хэрэгцээгүй юмны төлөө эдгээр улс гүрнүүд тэмцэлдэнэ гэж ер байх уу. Мэдээж үнэ цэнэтэй, чухал хэрэгцээтэй зүйл учраас л сонирхоод байгаа хэрэг. Гэтэл Баабар гуай ийм энгийн уялдаа холбоог үгүйсгэх хэрнээ үнэ цэнэгүй үнсний төлөө улс гүрнүүд өрсөлдөөд, манай хоёр хөрш бүр булаацалдаад байгаа мэтээр ухуулах нь тун хачирхалтай.

Эрүүл ухаантай хүн ойлгоход бэрх авцалдаагүй,зөрчилтэй юмыг энэ мэтээр эрээчээд байгаа нь цаанаа учир шалтгаантай байдаг биз гэж бодно. Тэр нь юу вэ гэвэл, иймэрхүү утга учир багатай, хүний тархи толгойг “угааж” эргүүтүүлсэн зүйлсийг монголчуудын дунд санаатайгаар, бүр цаашилбал захиалгатайгаар тараадаг байх гэх хардалт түүний логик муутай олон бичвэрээс өөрийн эрхгүй төрдөг юм.

Бас нэг жишээ. ”Засгийн газар хэрэг эрхлэхийн даргаараа толгойлуулан сонирхогч бүх компаниудтай гурван жил хэлцэл хийжээ. Дэлхийн өнцөг булан бүрээс дуудаж авчирчихаад “зав алга дараа уулзая” гэж буцааж байсан ч тохиолдол хэд хэд бий” гэж бичжээ. Эндээс дэлхийн өнцөг булан бүрээс манай нүүрсийг сонирхоод байгаа юм байна гэж хэнд ч ойлгогдохоор. Бодит байдал дээр ч тийм байгаа болов уу гэж бодож байна. Тэгэхээр нүүрс үнс биш, үнэт баялаг болж таарч байгаа нь дахиад л илэрхий харагдана.

Баабар Монголын нүүрсийг үнс болгочихоод, тэгээд яах гээд байгаа юм бол гэх асуулт бас гарч байгаа. Түүний цаад санаа дараах өгүүлбэрээс цухалзаад байх шиг. Тэр: “Харин АНУ-ын “Пибоди” бол улсынх биш, бирж дээр гарсан олон нийтийн хувьцаат компани. АНУ-ын хамгийн том нүүрс олборлогч (энд харин жинхэнэ олз хайгч гэх санаа гарч байна. Уг нь олборлогч гэж зуршсаныг Баабар одоо хүртэл мэддэгүй бололтой). 130 жилийн туршлагатай. Тэд хэрэгцээ нь асар их нэмэгдэж байгаа Хятадын зах зээлд нэлээд хэдэн жил ажиллан ахиц олжээ” гэсэн байна.

Эндээс ургуулан бодвол манай нүүрсний ордуудыг яг Оюутолгой шиг гадаадын бирж дээр гаргаж, гадаадын иргэд, компаниудад дийлэнх ашгийг хүртээхээр тооцоолж, мөнөөх гуравдагч хөршийн бодлогоо хэрэгжүүлж, бүр тодорхой хэлвэл Сэм ахдаа аль болох илүү хишиг хүртээж, Хятадын зах зээлд гаргахад зуучлуулах санаа агуулж байгаа юм болов уу гэмээр. Монголын нүүрс, Тавантолгойн нүүрс үнс болоогүй, Баабар гуай, бүү тэгж мөрөөд, бүү муу ёрло, бүү нүгэл хий гэж энд дахин хэлмээр байна.

Эрдэнэс Тавантолгой компани олон зуун сая долларын өрөнд унаад хүнд байдалд ороод буй талаар бичвэртээ дурджээ. Гэхдээ энэ нь хэний буруугаас болсон бэ гэж асуух ёстой юм. Баабарын найз С.Баяр 2008 оны сонгуулиар хүн бүрт 1,5 сая төгрөг амлаж өр зээлийн эхлэлийг тавьсан байдаг. Баабарын сүрхий дэмждэг Сү.Батболд 2012 оны сонгуулийн өмнө Тавантолгойг “ломбард”-ад тавьж хэдэн зуун саяыг зээлсэн. Энэ мэт ноцтой алдаатай бодлого, үйлдлийн угшил нь Баабараас өөрөөс нь эхлэлтэй байдаг нь нууц биш.

Баримт түшье. 1998 онд тэрээр Сангийн сайдын албыг гурван сар хашихдаа Тогтвортой байдлын гэрээнүүд байгуулж Сү.Батболдын “Алтай трэйдинг” компанид Бороогийн алтыг, БНХАУ-тай хамтарсан компанид Төмөртийн Овоогийн цайрын ордыг ашиглах эрхийг хөнгөлөлттэй нөхцлөөр (тодорхой хугацаанд татвараас чөлөөлөн) олгосон байдаг. Сү.Батболд ордыг гадаадын компанид “худалдаж” том луйврын эхийг тавьсан. “Алт” хөтөлбөрөөр 20-иод жил ашиглахаар төлөвлөж байсан энэ орд 4-5 жилийн дотор хуу хамагдаж,нийт 60-аад тонн алтнаас ердөө арваад хувь нь монголчуудад үлдэж, баялгийн 90-ээд хувь нь далайн чанад руу зөөгдчихсөн. Одоо тэнд онгойсон нүх, овоолсон шороо л үлджээ. Ингэж манай асар их баялгийг хулгай хийх, луйвардах боломжийг олгосон.Үүнийг, гадаадад эхийг нь бэлдсэн 1997 оны Ашигт малтмалын хуулиар төрийн бодлого болгож баталгаажуулсан билээ. Хэдхэн жилийн дотор зэс, алт, мөнгө, төмөр, холимог ба ховор металл, хайлуур жоншны гэх мэт хэдэн зуун тэрбум доллароор үнэлэгдэх баялгийг “лиценз” нэртэй цаасаар бусдын, үндсэндээ гаднынхны эзэмшилд шилжүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн.

Одоо Монгол төрийн, Монголын ард олны мэдэлд цөөн тооны нүүрсний орд, түүний дотор аз болж Тавантолгойн орд үлдсэн байна. Өндөр үнэ цэнэ бүхий олон том объект гадаадын биржүүд дээр хөрөнгө, санхүүжилт босгох нэрийн дор арилжаалагдаж байна. Тэр нь хувьцаа хэмээх “шидэт” цаасаар гадаад этгээдүүдийн ашиг болон шилжиж байна. Үүний тод жишээ бол Оюутолгойн луйврын гэрээ бөгөөд түүний уршгаар энэ гайхамшигт баялгийн 66 хувь гаднынхны гарт орж, бид 34 хувиа эзэмшихийн тулд бөөн өрөнд орж байна. Асуудлыг хариуцаж байсан албан тушаалтнууд болон судлаачдын тооцоогоор 2033 оноос нааш олигтой ашиг хүртэж чадахгүй нь. Оюутолгойн хөрөнгө оруулалт хэдхэн жилийн өмнө 2,4 тэрбум доллар байснаа одоо 7,2 тэрбум болж, бүр цаашлаад 14, тэр ч байтугай 24 тэрбум болох тухай мэдээлэл цацагдаж байна. Энэ хэмжээгээр бид өрөнд орж байна. Энэ эмгэнэлт байдлыг үүсгэхэд Баабарын оролцоо,идэвх зүтгэл маш их, тэр энэ үйлсэд оройлон зүтгэж “гавъяа” байгуулсан нэгэн. Энэ тухай, хээрийн боохойтой нийлсэн хотны нохдын тухай, Баабарын бүлэглэлийн тухай хангалттай материал бий. Баабартангууд Монгол Улсын, монголчуудын асар их баялгийг үрэн таран хийгээд, дааж давшгүй өрөнд оруулах бодит нөхцлийг бүрдүүлээд, үүнийгээ бүр өргөжүүлэн лавшруулах гэж оролдож байна. Үүний нэг бодит жишээ бол Тавантолгойг “үнс” болгох гэсэн санаархал юм.

Түүний бичвэрт “Стратегийн орд газар гээч хууль гаргаж Тавантолгойг улсын мэдэлд хурааж авлаа. Тэгснээ 2012 оны хөрөнгө оруулалтын тухай аймаар хуулиар гадаадынханд хөл хорио тавиадахлаа”, “Эх орны баялгийг харамлан хамгаалж цээжээ цөмөртөл дэлдсэн шудрага иргэд олон төрсөн нь л өнгөрсөн таван жилийн цор ганц бодит амжилт юм биз дээ!” гэхчлэн бичсэн хэдхэн мөрөөс Баабарын үнэн нүүр царай харагдаад байна гэлтэй.

Тавантолгойн ордыг хураагаад авсан юм үнэндээ байхгүй билээ. Тавантолгойн нэг хэсэг Ухаа Худагт үндэсний хувийн компани хөрөнгө оруулаад жинхэнэ бүтээн байгуулалт тэнд өрнөж буй. Мөн бусад компаниуд ч ажиллаж байна. Нөгөөтэйгүүр хуулиар хөрөнгө оруулалтад зохицуулалт хийгээгүй бол Монголын нүүрсний нэг том орд гадаад улсын мэдэлд шууд очих байв.

Эх орны нүүрсний баялгийг үнс болгон үнэгүйдүүлж үрэн таран хийх гэсэн Баабарын хорон санаанд бид саад болоод байгаа нь үнээн. Зөвхөн бид ч биш, УИХ-ын олон гишүүн, Монголын ард түмэн тэр аяараа Баабартангуудын зорилго,санаархлын эсрэг байгаа. Салхины өөдөөс нулимах хэрэггүй биз гэж л хэлмээр байна.

Монголд одоо МИАТ-ын 10-аад тэрбум төгрөгийн, татварын Гансүхийн 20-иод тэрбумын хэрэг шуугиан дэгдээгээд байгаа. Мөн рекэтлэгчдийн 50 сая доллар (70-аад тэрбум төгрөг!!!)-ын тухай, Тавантолгойг ашиглалтад оруулахыг саатуулсан этгээдүүд 50 саяар тохиролцсон тухай Баабар нэг бус удаа бичлээ. Энэ бүхнээ нэртэй устай нь, тоотой баримттай нь гаргаж тавих цаг болжээ. Эс тэгвээс Баабар гуай луйвар,авилгын хэргийг нуун дарагдуулагч, худалч, гүтгэгч болж таарах нь.

Баабар ингэхэд хэний төлөө,юуны төлөө зүтгээд байна вэ?

Хоёр жил гаруйн өмнө өнөөгийн УИХ-ын дарга З.Энхболд хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Баабар бол яахав дээ, хөлс аваад ажлаа хийж буй хүн. Баабар гэдэг хүнд хувь хүний үзэл бодол байхгүй шүү дээ. Хамтарсан Засгийн газрыг хамгаална гээд цалин авч ажиллаж байгаа “пи ар”-чин. Баабар бол ардчилал гэдэг зарчмаа худалдчихсан хүн. Үүнийгээ зарчихсан учраас тогтвортой Засгийн газрын төлөө гэдэг юм зохиочихоод явж байна. Яг үнэндээ муу ажил хийвэл Засгийн газар огцордог, хууль ёс үйлчилдэг байх нь өөрөө тогтвортой байдал. Баабар одоо мөнгө л өгвөл юу ч гэж бичиж мэднэ. “Оюу Толгой”-гоос мөнгө авч “пи ар”-ыг нь хийсэн. Тавантолгойгоос мөнгө авсан. “Захиалгат сэтгүүл зүй”-н ажлаа л хийж байгаа хүн. Баабар хүн муулснаар кайф авч, баярладаг хүн... МАН-ын болоод гадаадын уул уурхайн компанийн “хөлсний бичээч....” хэмээн нухацтай дүгнэж хэлсэн байдаг. Баабарын тухай ярихаар энэ ишлэл дандаа санаанд ороод болдоггүй юм. Энэ дүгнэлт миний асуултын хамгийн бодит хариултын нэг юм болов уу гэж бодогдоно. Тун онож хэлсэн байгаа биз.

С.АВИРМЭД

Уурхайн инженер-эдийн засагч, доктор

Нүүрсийг үнс болгодог “Ид шидтэй” Баабар
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (2)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
МУУ ТАРБАГАН МАНГАС БААБАР ЛЭНИНИЙ МУЗЭЙН ХОЙНО ТУУХТ БАЙСИНГ НУРААГААД ГАЗАР ДЭЭР НИ БАЙСХИН БАРИХ ГЭЭД БУУН ЭСЭРГҮҮТСЭЛТЭЙ ТУЛГАРААД БАЙГАА ИЙМ Л ХУН ДЭЭ МУУ БУУНИЙ НОХОЙ

2013-05-21 | 23:22:14 | 49.0.200.131 |

Зочин
Авираа ах минь энэ Бураабар чинь Гадаадын компаниас их ц********ин авч, үндэсний компаниуд болон засгийг бас иргэдийн тархыг угаадаг аймаар амьтан байхгүй юу...

2013-05-21 | 23:04:58 | 122.201.18.175 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео