Бондын хүү цагийн зүүтэй уралдан өсч байгааг битгий мартаарай

2013-07-08

Дундардаггүй "Алладины" сан хөмрөг шиг арвин их мөнгө олсон мэт бондын мөнгийг төслүүдэд цацаж, үүний хэрэгжилт,

үр дүн явцад нь хяналт тавихгүй байгаа нь буруу гэдгийг Аэлхийн банкнаас удаа дараа сануулсан.

Наадам хаяанд ирж, хот хөдөөгүй аялал зугаалгад явна, наадаж, наргина гээд завгүй. Хуушуурын сайхан үнэр, иссэн айргийн амтанд иргэн Батаас эхлээд төрийн түшээд хүртэл умбаж, найр, наадам хэсч, сар сараар дамнан баярладаг уламжлалтай. Тэгвэл энэ хооронд "Чингис" хааныхаа нэрийг барьцаалж олон улсын зах зээлээс босгосон 1.5 тэрбум ам.долларын бондын хүү цагийн зүүтэй уралдан өсч буйг бид мартах бололтой. "Чингис" бондын 1.5 тэрбум ам.долларын эхний зургаан сарын хүүнд Сангийн яам төсвөөс 35 сая ам.доллар төлжээ. Зургаан сар тутам ийм мөнгө төлж явсаар 2017 онд 500 сая ам.долларын үндсэн өрөө барагдуулна гэсэн тооцоо байна.

Гэтэл дараагийн дөрвөн жилд энэ бондын өрийг яаж барагдуулахыг бүү мэд. Бондын хөрөнгөөр өөр юу хийх вэ гэсэн асуулт үлдсэн юм болов уу гэж бодоход хүргэлээ. Урт хугацааны хөрөнгө оруулалтад өндөр хүүтэй бондын мөнгийг зарцуулах нь үр ашиг багатай гэдгийг эдийн засагчид сануулсаар ирсэн. Гэтэл өнөөдөр сүү, мах, арьс ширнээс эхлээд зам гүүр гээд бондын мөнгө ороогүй салбар бараг үлдсэнгүй. Дундардаггүй "Алладины" сан хөмрөг шиг арвин их мөнгө олчихсон мэт баруун, солгойгүй бүтээн байгуулалтын төслүүдэд цацаж, үүний хэрэгжилт, үр дүн явцад нь хяналт тавихгүй байгаа нь буруу гэдгийг Дэлхийн банк эдийн засгийн тоймдоо дахин дахин сануулсан. 1.5 тэрбум долларын бондын зарцуулалтаас томуудыг нь нэрлэвэл одоо эхлүүлээд байгаа зургаан аймгийн төвийг хатуу хучилттай замаар холбохоор болсон /300 сая/, 200 саяын шинэ онгоц, Тавантолгой, Гашуун сухайтыг холбосон 276 км төмөр зам /400 сая/ гээд бүтээн байгуулалтын ажил жирийнэ. Дээр нь V цахилгаан станц байна. Ипотекийн зээл орж ирнэ, нефть боловсруулах үйлдвэр зэргийг ч санхүүжүүлнэ гэсэн.

100 ЦЭЦЭРЛЭГ БАРИХ МӨНГӨ ХҮҮНД ЯВЖЭЭ

Дээр нь салбар салбарын төлөөлөл эдиин засагчид бондын мөнгийг бизнест үр өгөөжтэй ашиглах, үүний тулд богино хугацаанд үр ашгаа өгөх төсөл хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх, бондын зарцуулалтад тавих хяналт шалгалтыг ил тод сайн явуулах ёстой гэсэн нийтлэг саналтай байгаа юм. Сангийн яам, Монголбанкны мэдээллээр Монгол Улсын Засгийн газрын гадаад өр 6.7 их наяд төгрөгтэй тэнцэхүйц хэмжээнд хүрсэн. Үүний гурван их наяд төгрөгтэй тэнцэх хэмжээний өр нь 1990-2012 оны хооронд буюу сүүлийн 20 жилд үүссэн өр. Хөгжлийн банкнаас өнгөрсөн зургадугаар сард 580 сая ам.долларын бонд гаргасан, шинэчлэлийн Засгийн газар мөн оны өмнөхөн гадаад зах зээлд 1.5 тэрбум ам.долларын бонд гаргасан.

Үүний хүүгийн төлбөр нь өдөрт 280 орчим сая төгрөгийн өр үүсгэж байгаа. Нөхцөлийн хувьд "Чингис" бондын 500 саяынх нь хүүг таван жилийн дотор төлөх бол нэг тэрбумыг нь 10 жилийн хугацаанд багтааж төлөх ёстой. Арванхоёрдугаар сарын 6-нд "Чингис" бондын гүйлгээ хийгдсэнээс хойш одоогийн байдлаар зөвхөн хүүнд 35 орчим тэрбум төгрөгийг төлөх тооцоо гараад байна. Энэ нь 100 гаруй цэцэрлэг, эсвэл 60 орчим сургууль барих мөнгө. Ийм их мөнгийг салхинд хийсгэчихээд бид сууж байна. Тэгсэн хэрнээ үүний хариуцлагагыг хэнтэй тооцох, ямар эрсдэл учирч буй, ирээдүйд хуримтлагдаж буй энэ их өрийн ачаа хэн дээр буух вэ гэдэг талаар бодох, бүр ярих ч сөхөөтэй хүн алга.

БОНДЫН ХҮҮ ӨССӨӨР БАЙНА

Уг нь бондын зарцуулалт, эргэн төлөлт, тавих хяналтад шаардагдах нэмэлт эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, бондын эх үүсвэрээс төсөл, хөтөлбөр сонгон санхүүжүүлэх асууд-лыг тухай бүр УИХ, Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэл-цэн шийдвэрлэж байхыг Ерөнхийлөгч үүрэгдсэн. "Чингис" бондын хөрөнгөөр бүтээн байгуулалт хийж, хэдэн жилийн дотор алдагдлаа нөхөх нь битгий хэл өдөр тутмын хүүгийн өрнөөсөө гарч чадахгүй юм болох вий гэсэн болгоомжлол иргэдийн дунд байна. 1.5 тэрбум ам.доллар гэдэг манайх шиг оронд бас л том өр. Уг нь тал талаас нь чамбай сайн хяналттай, ихээхэн хэмжээний ам.долларын хөрөнгө оруулалттай сайн төсөлд ухаалаг хандаж чадвал улс орны эдийн засгийг өөд нь татаж чадна гэдгийг эдийн засагч, судлаачид хоолойгоо сөөтөл ярьсан ч өнөөдөр байдал ийм л байна. 2012 оны улсын төсвийн алдагдал ДНБ-ий 8.2 хувьтай тэнцсэн нь таван хувиас хэтрэхгүй байх хуулийн шаардлагыг үлэмж давжээ. Нүүрсний экспорт унасан, бондын хүүд 70 сая ам.доллар төлөхийг тооцвол энэ оны алдагдал түүнээс ч их болох маягтай. Хоног тутам 280 сая төгрөгийг зөвхөн хуүд өгөөд байгаагаа монголчууд бид дээр, дооргүй мартах ёсгүй. Бондыг эргээд апшг олох төсөл, хөтөлбөрүүд гэхээсээ илүүтэйгээр улс, орны бүтээн байгуулалтын ажилд зарцуулж байгаа нь сайн хэрэг ч хяналт огт алга гэдгийг олон хүн хэлж байна. Дээр нь бондын хүү өсч байгаа учир өрийн бичиг нь эргээд бидэнд дарамт болохгүй гэсэн баталгаа алга. Монгол Улсын Засгийн газрын бондын таван жилийнх нь 4.1 харин 10 жилийн хугацаатай нь 5.1 хувийн хүүтэйгээр анх зээлсэн мөнгө юм. Гэтэл энэ хүү өдрөөс өдөрт өсч буйг эдийн засагчид сануулж байна. Тухайлбал, таван жилийнх нь хүү найман хувь болж өссөнийг нь Монголбанкнаас сануулсан. Ингэхээр бондын хүү хоёр дахин шахам өсч буй энэ үед зарцуулалт нь үр дүнгээ өгч буй эсэхэд анхаарах, мэдээллийг нь ил тод нээлттэй олон нийтэд хүргэх чухал гэдгийг сануулъя.

ЭХ СУРВАЛЖ: ӨДРИЙН ШУУДАН