Өнгөрсөн  хавар Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн Сайд нарын долоодугаар бага хурал

Улаанбаатар хотод  болох үеэр  Нобелийн шагналт Ан Сан Сү Чи “Дүр эсгэсэн ардчилал дарангуйллаас  илүү хортой. Энэ нь ниймгийн гажуудлыг  засахгүй байх шалтаг болдог” гэсэн  юм.  Авлига нүүрлэсэн  аль ч улс орныг  ардчилсан гэх аргагүй. Дэлхий нийтийн гамшиг болж  буй энэ төрлийн гэмт хэрэг их олон хэлбэрээр илэрдэг л дээ. Манайхан харин авлигыг  дэндүү наагуур, хэн нэгний  ашиг хожоо харан авч, өгсөн мөнгөөр нь голцуу төсөөлөх гээд байдаг.  Тэгвэл авлигын гэмт хэргийн элемент ороогүй томчуудын  гэмт үйлдэл тун ховор ажээ.  Сүүлийн жилүүдэд   Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж  энэ чиглэлээр их зүйл   хийх  гэж оролдож  байна. Олон улсын байгууллагын судалгаагаар манайд авлигын индек ялимгүй буурч байгаа ч углуургууд нь байсаар байгаа юм.  Тиймээс  Мьянмарын Ардчиллын төлөө Үндэсний Лиг намын тэргүүн, парламентын гишүүн хатагтай Ан Сан Сү Чи бидэнд  авлигатайгаа зууралдаад  байвал  дарангуйлал  руу  явж орно  шүү гэж  сануулсан  болов уу.

Авлигын эсрэг  хил хязгааргүй  сэтгүүлчид  муугүй  ажиллаж байна. Эрэн сурвалжлах группууд нь энд  тэндэхийн оффшор дансуудыг ил болголоо. Манай улсаас С.Баярцогт, У.Барсболд нарын нууц  данс ч илчдэгдэв.  Харин мөрдөн шалгах ажиллагаа хэрхэн хийгдэж  буй нь эргэлзээтэй байна.

Эрэн сурвалжлагчдын ачаар Олон Улсын Валютын сангийн тэргүүн  Лагарде  Францын Сангийн сайд байх үедээ бизнесмен Bернард Тэри гэгчтэй холбогдож, 400 сая евро (520 сая ам.доллар)-гийн нөхөн төлбөр олгох хууль бус шийдвэр гаргасан нь илрэв.  Парисын шүүх тэднийг  байцааж буй. Уг  хэргийг тэндэхийн  иргэд нь  эрх мэдэлтнүүдийн  авлигын нөхцөл байдлын нэг тод жишээ гэж үзжээ. Лагардегийг буруутайг  тогтоовол түүнд 10 хүрэл жилийн ял ногдуулах юм байна. Манайд  харин энэ байтугай  хэрэг  илэрч  байлаа. Гэвч олигтой мөрддөггүй, шийддэг ч үгүй хэвээрээ аж.  Гэхдээ  “Мөнгө угаагч А.Е.Новожилов,  В.И.Армин нарын Монгол дахь хуйвалдаан” цуврал нийтлэлийг минь хууль хяналтын байгууллагынхан одоо уншиж, нэгийг эргэцүүлж  байгаа гэдэгт найдаж байна.

Ер нь сүүлийн жилүүдэд  гаднаас Монголд хэн дуртай нь орж ирээд банк санхүүгийн луйвраа чөлөөтэй хийчихээд гараад явчихдаг болжээ. Тээвэр хөгжлийн банк буюу  Транс банкны гүйцэтгэх захирал асан, ОХУ-ын иргэн А.Е.Новожиловыг мөнгө угаасан болон залилангийн хэргээр шалгаж байх хооронд тэр хил даван оргон зайлсан байв. Чингэлтэйн шүүх 2011 оны нэгдүгээр сарын 7-нд хэргийг нь түдгэлзүүлжээ. Харин Улсын Ерөнхий прокурор энэ оны зургаадугаар сарын 12-ноос А.Е.Новожиловт холбогдох 20947285 тоот эрүүгийн хэргийг сэргээн шалгахаар болсон  байна. Түүний хэргийн талаар  энэхүү цувралынхаа түрүүчийн дугаарт тодорхой бичсэн.  Уншигчид санах биз.

Транс банкны хөрөнгө орууулагч, тус банкны 51 хувийг эзэмшигч асан В.И.Армин гүйцэтгэх захирал А.Е.Новожиловтойгоо хуйвалдан их хэмжээний мөнгө зувчуулсан байлаа. Түүгээр зогсохгүй манай хууль тогтоомжуудыг зөрчиж, өөрийн компанийг “Оюуны ундраа” компанид худалдах нэрийн дор Транс банкныхаа 51 хувийг тийш нь шилжүүлэхийг оролджэээ. Арбитрын болон Захиргааны хэргийн шат шатны шүүх үүнийг нь зөвшөөрсөнгүй. Тэгтэл бэлэглэлийн гэрээгээр “Оюуны ундраа” нь өөрийн  хүслээ гүйцээж,  банкны ийм их хувь эзэмших  гээд үзэж тарав. Шүүх мөн л зөвшөөрсөнгүй. Эдгээр үйл явдлын дундуур харин гэмт хүн гэлбэлзэнэ гэгчээр хэргийн эзэн В.И.Армин хил даван оргожээ. Түүний орголт болон Монгол банканд огт мэдэгдэлгүйгээр хувьцаагаа бусдад яагаад дур мэдэн шилжүүлэх болсон зэргийг урьд нь мэдээлж байсан тул энд дахин давтах хэрэггүй болов уу. Харин манай прокурор, цагдаагийнхан  В.И.Армины хэрэгт  тун хариуцлагагүй хандсан байна. Магадгүй зарим эх сурвалжуудын мэдээллээс үзвэл тэд В.И.Арминийг нууцаар хил давуулсныхаа төлөө ихээхэн хэмжээний авлига хүртсэн бололтой.

Үндэсний Арбитрын шүүх нэгэнт шийдвэрээ гарган В.И.Армин гэдэг хүн Транс банкны 51 хувиа компанийн гэрчилгээ худалдах, бэлэглэх замаар “Оюуны Ундраа” компанид шилжүүлж болохгүй гэснийг аль ч улс оронд өнөөдөр дагаж мөрдөх ёстой ажээ. Ялангуяа, Гадаадын арбитрын хуулийг хүлээн зөвшөөрөх, хүчин төгөлдөр болгох тухай 1958 оны Нью-Йоркын конвенцийг уг дуугүй дагах учиртай юм билээ. Манай улс энэхүү конвенцид 1994 онд нэгджээ. Швейцарь улс ч бас элссэн байна. Энэхүү конвенцид НҮБ-ын гишүүн 146 орон нэгдээд байгаа аж. Тиймээс Монголын Үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын дэргэдэх Үндэсний арбитрын шийдвэр нь Швейцарь улсын нутаг дэвсгэрт ч нэгэн адил мөрдөгдөх юм. Иймээс В.И.Армин  “Интрастракчер” компанийнхаа нэрээр “Оюуны ундраа”-д дөрвөн тэрбум гаруй төгрөгийн үнэ бүхий  банкны хувь эзэмшлээ бэлэглэх ямар ч боломжгүйг нотолсон манай арбитрын болон Захиргааны шүүхийг хүндэтгэхээс аргагүй юм. Гэтэл тэр  утга учиргүй маргаан дэндээж хаяад оргон зайлж, араар нь “Оюуны ундраа” компанийнхан  шүүхийн шийдвэрээр нэгэнт хүчингүй болсон В.И.Арминий компанийн хуучин  гэрчилгээг барьчихаад “Энэ бидний хөрөнгө” гэх нь нэн эмгэнэлтэй, бас ихээхэн шог юм болж буй  ажээ.  Ер нь дэлхийн толгой тэрбумтангууд ч гэсэн бусдад ийм их бэлэг сэлт тэр бүр тараагаад байдаггүй юм билээ.

Тэгэхээр Улсын Ерөнхий прокурор Д.Дорлигжаваас  В.И.Арминд холбогдуулан Арбитрын шүүхийн шийдвэрийн хэрэгжилтийг Швейцарь улсын хуулийн байгууллагаар дамжуулан хангуулахыг Авлигатай тэмцэх сэтгүүчдийн клубээс  хүсч байна. Нөгөөтэйгүүр, В.И.Арминийг хууль бусаар хил давуулж оргуулсан прокурор, цагдаагийн ажилтнуудыг олж илрүүлэн хариуцлага тооцохыг ч мөн сануулах эрхтэй юм шүү дээ. Эс тэгвээс шударга ёс энээ тэрээ гэж ярих хэрэггүй биз.

 Б.Отгонбаяр       

Дархан хил даварсан хулгайчийн хөл залгах хэрэгсэл биш

Цуврал-1

Монгол орны хил хязгаар онгон дархан хэвээрээ юү. Ингэж  асуухаар  нүд нь  орой дээрээ гартал гайхах хүн цөөнгүй. Гэвч өнөөдөр улсын минь хил тун эргэлзээтэй болжээ. “Монгол улсын дархан хил тайван” гээд даргадаа ёслох хэдэн бор цэрэг энэхүү ээдрээтэй утасны үзүүрийг яахан мэдрэх билээ.

Хоёр, гурван жилийн өмнөөс хэвлэлээр шуугиан тарьж, сүүлдээ нууцаар хил даван алга болсон Оросын иргэн А.Е.Новожилов гэгчийн хэргийг прокуророос дахин сэргээн шалгахаар болжээ. Энэ оны 6 дугаар сард гаргасан Улсын Ерөнхий прокурорын орлогч, төрийн хууль цаазын шадар зөвлөх Ц.Бямбацогтын гарын үсэг бүхий нэгэн бичигт “А.Е.Новожиловт холбогдох 20947285 дугаартай эрүүгийн хэрэгт мөрдөн байцаалтын ажиллагаа хийлгүүлэхээр Нийслэлийн прокурорын газарт хүргүүлэв” гэсэн байна. Тэгвэл А.Е.Новожилов гэгч чухам хэн бэ. Тэр яагаад манай улсын дархан хилд халдаж, юуны учир оргон зайлав.  Урьд нь түүний хэргийг  хууль хяналтын байгууллагын эрх мэдэлтнүүд хэрэгсэхгүй болгож хаасан нь хэнд үйлчилсэн далд “үйлчилгээ” байв. А.Е.Новожиловыг улсын хилээр дур мэдэн нэвтрүүлэхэд төр, засгийн өндөрлөгөөс нөлөөлсөн үү.  Хэрвээ тэгсэн бол ийм ноцтой үйлдлийн төлөө А.Е.Новожиловын талаас хэдийг төлөв. Ер нь энэ эрүүгийн элемент Монголоос юу олж шүүрээд  тийнхүү  хилийн алтан дээс таслан арилж одов гэх мэт олон асуулт хар аяндаа босоод ирж байна. Тэгэхээр одоо хэдүүлээ энэ бүхний учир шалтгаан, гол зангилааг тайлах гээд үзье.

Тээвэр хөгжлийн банк буюу одоогийн Транс банкны гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан А.Е.Новожиловыг манай цагдаагийн ажилтнууд 2008, 2009 оны үеэс шалгаж эхэлсэн байлаа. Тус банкны 51 хувийг эзэмшиж байсан Швейцарь улсын иргэн В.И.Армин гэгчтэй хуйвалдан их хэмжээний мөнгө угаасан хэрэгт холбогдсон байжээ. Тус банкнаас зээл аван барилга барьж байсан нэгэн монгол иргэн зээлээ төлж амжаагүйгээс хугацааг нь сунгуулахаар уулзахад мань эр ажил үйлчилгээ явуулах гэрээний эзэн, хаяггүй хоосон маягтанд гарынх нь үсгийг зуруулж амжсан байв. Тэгээд дараа нь нөгөө хүнийхээ банкны зээлийн хугацааг сунгаж, удалгүй ажил үйлчилгээний  хуурамч гэрээгээ ашиглан Транс банкнаасаа 230 мянга орчим доллар гулруулжээ. Энэ мөнгөөр В.И.Армин гэгч нь Транс банкны худалдаж авах гэж байсан байрыг авсан байна. Ухаандаа, А.Е.Новожилов  нь  “өөрийн эзэн” В.И.Арминыхаа нууц  даалгаврыг тийнхүү биелүүлж, банкнаасаа  мөнгө хусч, банкиндаа хожим нь төлөх “гэрээтэй” ажиллажээ. Байрны түрээс гээд 130 мянган доллар төлсөн байлаа. Мөн банкнаасаа Орос руу маш их мөнгө гулгуулжээ. Хэргийн эхлэл товчдоо  иймэрхүү.

                    В.И.Армины  “Оюуны ундраа”-тай хийсэн  хуйвалдаан ба оргон зайлалт

Эдгээр хэргээс болоод хувь эзэмшигчдийн дунд үл итгэлцэл үүссэн нь  мэдээж. Цагдаагийнхан ч А.Е.Новожиловын хуурамч баримт ашигласныг төвөггүйхэн тогтоожээ. Харин Транс банкны 51 хувийг эзэмшигч В.И.Армин манай хууль хяналтынханд шалгагдаж байх хоорондоо өөрийн эзэмшлийн “Инфрастракчер” компанийн нэрээр Транс банкныхаа 51 хувийг “Оюуны ундраа” компанид худалдахаар болсон байв. Гэхдээ энэ нь бас л хууран мэхлэлт. Компанийн хувьцаа худалдах далимаараа банкны хувьцааг зарах нь угаасаа балмад явдал бөгөөд манай улс урьд нь ийм замаар олон банкийг нүд аниулсан гашуун “туршлага”-тай. Тиймээс зальтнуудын ийм аргыг хуулиар хаасан юм. Гайхалтай нь худалдагч, худалдан авагч талууд үүний эсрэг зогсож байлаа. Нөгөөтэйгүүр, тэдний худалдах, худалдан авах гэрээ гэгчид “Гэрээний нууцлал” хэмээх хөгийн бүлэг заалт орсон байжээ. Банк нь иргэдийн итгэлцэл дээр ил тод ажиллах ёстой атал хашрууд тэрхүү “нууц”-даа “Талууд болон тэдгээрийн ажилтан, албан хаагчид нь байгууллагын дотоод үйл ажиллагаа, санхүү, технологийн талаарх нууц мэдээллийг бусдад ил гаргахгүй байх үүрэгтэй” гэх мэтийг багтаажээ. Мөн  “...гэрээний хэрэгжилтэд оролцох ажилтнуудаас бусад ажилтанд хүрч болохгүй...” гэжээ.  Энэ бол 2010 оны дөрөвдүгээр сарын 2-ны адал явдал.  

Банкны хувьцааны 49 хувийг эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүйгээр хийгдсэн дээрх хууль бус гэрээгээр В.И.Армин гэгч нь 51 хувийн эзэмшлээ 4.280.000.000 төгрөгөөр үнэлсэн байна. Худалдсан өдрөө эхний ээлжийн төлбөрт 1.712.000.000 төгрөг авна гэсэн боловч энэ мөнгөө авч чадаагүй юм билээ. Учир нь тэр үед “Оюуны ундраа” нь дүрмийн сандаа дөнгөж 100 гаруйхан сая төгрөгтэй  байв. Энэ бүхэн хууль хяналтын ажиллагааны явцад бүрэн тогтоогджээ. Мөрдөн байцаалтаар А.Е.Новожиловын банкнаасаа хулгайгаар авсан 230 мянган долларын хэрэг илэрсэн тул тийнхүү өндөр нууцлалтай гэрээгээр Транс банкны 51 хувийг зарж хаяад зайлах нь В.И.Арминд илүү “ашигтай” байсан бололтой. Хуулийн байгууллага харин түүний гэмт үйлдлийн мөрөөр шуурхай  орж,  юун түрүүнд хил давуулан алдахгүйг хичээн, хориг тавьж  байжээ. Гэтэл прокурор, цагдаагийн зарим ажилтнууд хэрэгтнүүдтэй хуйвалдаж, “В.И.Арминыг шалгах шаардлагагүй” гэсэн бичиг хийгээд өгчихсөн байв. Ингээд В.И.Армин сулдаа гунхан жороолох нь тэр. Швейцарьтаа очоод бүгж орхиж. Арбитрын болон Захиргааны хэргийн шүүх түүний худалдах, худалдан авах гэрээг  хууль бус гэж үзэв. Энэ тухай шат шатны шүүхийн шийдвэрүүд нь ч гарав. Гэтэл “Оюуны ундраа”-гийнхан  “В.И.Армин бидэнд банкныхаа 51 хувийг бэлэглэсэн” гээд дээр дооргүй гүйцгээжээ. Энд бас хамгийн хачирхалтай нь өнөөх бэлэглэсэн гэх В.И.Армин тийм гэрээнд гарын үсгээ зураагүй байлаа.  Ер нь аль ч улс орны бизнесийн хууль, ёс зүйд бэлэглэсэн тал нь л тухайн орныхоо бүртгэл, хяналтын байгууллагуудад түрүүлж ханддаг ажээ. Бэлэг авсан тал нь бэлэглэгчийнхээ үйлдлийн  дараа дуугарч эхэлдэг юм байна. Харамсалтай нь “Оюуны ундраа” компанийн эзэд өнөөх В.И.Армины гарын үсэггүй бэлэглэлийн гэрээ гэгч бичгийг барьчихсан “Энэ чинь минийх” гээд харайж явна. В.И.Армин гэдэг хүн  одоо хаана явааг тэд мэдэхгүй  гэж  байгаа аж.  Нэгэн бодлын зүүд зэрэглээ мэт ийм хөгийн юмыг Төв банкныхан харж л суугаа хэмээн найдахаас яахав.  Үүнээс гадна манай прокурор, цагдаагийн ажилтнууд В.И.Арминыг зоргоор нь хил давуулаад явуулчихсаныхаа төлөө ямархуу шан харамж авсан юм бол доо.

                              А.Е.Новожилов  хэний нөлөөгөөр, ямар үнээр хил даван зугтав  

В.И.Армины гэмт үйлдлүүдийн хамсаатан, Транс банкны гүйцэтгэх захирал асан  А.Е.Новожиловын хэргийг манай цагдаа нар шалгахдаа Ганц худагт урьдчилан саатуулж байсан юм. Прокурорууд ч хяналтаа тавьж байлаа. Гэвч шүүх хурлын өмнөхөн буюу 2010 оны наймдугаар сарын сүүлчээр түүнийг Монгол дахь Эрхүүгийн худалдааны байгууллагын нэгэн эмэгтэйн батлан даалтанд гаргажээ. Ийм “энэрэнгүй үйлсэд” Нийслэлийн прокурорын орлогчоор ажиллаж байсан Содномцог ч бас хүчин зүтгэсэн байв. Оросын Элчин сайдын яамнаас түүнд ингэхийг шаардсан уу, эсвэл В.И.Армины хамсаатнууд юм атгуулчихав  уу. Юутай ч мань хүн хэрэгтэнг оргуулсныхаа “шан”-д дараа нь Ерөнхий прокуророор томилогдсон Д.Дорлигжаваас жавтий хүртэж, дараа нь зай чөлөөгүй гуйж гувшсаныхаа хүчинд Дундговь аймагт ажиллахаар болсон байв. Харин тийнхүү “Ганц худаг”-аас  гарсан А.Е.Новожилов нь нийслэл хотын маань “Зуун айл”, “Долоон буудал”  гэж хаана байдгийг ч мэдэхгүй атлаа нэг л өглөө Дорнод аймгийн Эрээнцавт давхиад очжээ. Тэр ямар ч үнээр хамаагүй хил давж, Орос орныхоо хаа нэгтээ бүгэхээр шийдсэн байлаа. Түүнд энэ зорилгоо биелүүлэхэд дээгүүр албаныхан, тодруулбал сайдын зиндааны хүмүүс гол “хор” найруулгыг хийж  тусалсан нь гарцаагүй. Түүнээс биш хэр баргийн тэнэмэл Орос товариш бүү хэл манай хэдэн “шилийн сайн эр”-чүүд ч дархан хилээ дураар зөрчин гарч чаддаггүй байхгүй юу.

“Авлигатай тэмцэх сэтгүүлчдийн клуб”-ынхны олсон мэдээлэл буюу  ХХЕГ-ын дарга асан бригадын генерал Ц.Сэргэлэнд хандаж дэд хурандаа Ч.Дашдоржоос 2011 оны хоёрдугаар сарын 22-ны өдөр бичсэн илтгэх хуудаст сонирхол татсан хэд хэдэн зүйл байна. Тухайлбал, “Улсын хилээр үл нэвтрүүлэх иргэдийн нэрсийн жагсаалтанд орсон ОХУ-ын иргэн А.Е.Новожилов гэгчийг Эрээнцавын Шалган нэвтрүүлэх боомтоор нэвтрэх үед Дорнод аймгийн Чулуунхороот сумын иргэн Н.Орхон-Урсгал, М.Мөнхболд нар зохион байгуулсан байж болзошгүй” гэжээ. А.Е.Новожиловыг хилээр нэвтрүүлэхгүй саатуулах шийдвэрийг УМБГ-ын 2009 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдрийн 10.5-7323 гэсэн албан тоотоор ХХЕГ-т илгээснийг Эрээнцавын боомт, Хилийн цэргийн 57 дугаар отрядын удирдлага маргааш нь л хүлээн авсан юм билээ. Гэвч тэд үүргээ биелүүлсэнгүй. Новожиловыг  манай хилчид, хилийн шалган нэвтрүүлэгчид “Малын гоц халдварт өвчин гарч хөл хорио тогтоосон тул Улаанбаатарт ажилтай учраас Оросынхоо нутгаар дамжаад Сэлэнгийн боомтоор буцан орж ирэхээс аргагүй боллоо” гэхээр нь хил давуулж орхиж  гэнэ. Энэ бол шалтаг төдий зүйл шүү дээ. Хилээр гарах ёсгүй хар данстай хүнийг тэд анзааралгүй өнгөрүүлэх ёсгүй байлаа.

Хэргийн эргэн тойронд иймэрхүү учир битүүлэг олон асуудал өнөөдрийг хүртэл  хурамтлагдаж, хав дарагдсаар...   

Улс орны дархан хил, аюулгүй байдалд ийнхүү халдаж, хавтаст баримтууд нь хаагдсан А.Е.Новожиловын хэргийг харин хожуу ч гэсэн эргэн харж, дахин мөрдөж эхэлсэн нь сайн хэрэг.  Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхий прокурор Д.Дорлигжав, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжингийн   багийнхан үүнд анхаарлаа сулруулахгүй байх гэж найдахаас. Эс анхаарваас дархан хил минь даварсан хулгайчуудын  тоглоом шоглоом  болж, сүйрэх аюул нүүрлэнэ гэсэн  үг.   

Б.Отгонбаяр

WWW.ZONE.MN

http://www.aravt.mn/content/5054/.htm