ихэнхдээ хүүхдүүдтэй тулгардаг учир нь балчир ахуйд урьд төрлийнх нь мэдээлэл хүүхдүүдийн тархинд бат тогтож байдаг ба нас ахих тусам мартагдан замхардаг байна. Зөвхөн хүүхэд гэлтгүй тусгай аргаар бясалгаж гэгээрсэн хүмүүс мөн адил урьд төрлөө сэргээн санаж чаддаг. Яг энэ зүйлтэй тулгарсан нэгэн гэр бүлийн түүхийг танд сонордуулъя...

Батсүрэнгийн хамар хашаанд Мөнхбаатарынх нүүж ирэхээс өмнө ажин түжин амьдарч байлаа. Батcүpэн насаараа цэргийн байгууллагад ажиллаж, тэтгэвэртээ суужээ. Цэрэг, цагдаагийнхан 25 жил тасралтгүй ажилласан бол тэтгэвэртээ гардаг хуультай учир тэрээр дөнгөж 40 гаруйхан насандаа тэтгэврийн “өвөө” болжээ. Эхнэр нь түүнээс найм дүү Бүжинлхам гэгч бүсгүй бөгөөд тэд хамтдаа арваад жил амьдарч байгаа боловч үр хүүхэд заяагаагүй байна. Гэтэл үд хэвийх насанд нь үлгэрийн гэмээр ид шидтэй зүйл болж, тэтгэвэртээ суудаг жил нь эхнэр нь хөл хүнд болжээ. Батсүрэн бөөн баяр болж, 50 дөхсөн насандаа үрийнхээ зулайг үнэрлэнэ гэхээс байж ядан хүлээх болов. Бүжинлхам гуч нэлээн гарсан хойноо жирэмсэлж байгаа тул эрт үеийн болоод хожуу хордлоготой, амаргүй хоёр яс хагацав.

Хамгийн хачирхалтай нь тэдэнд баяр баясгалан нэмж орчлонд орь дуугаа хадаан ирсэн бяцхан охин нь төрөхдөө биеэрээ дүүрэн цэврүүтэй төржээ. Бүр хөлийнх нь улыг ямар нэгэн юманд түлчихсэн аятай томоос том цэврүү гүйчихсэн байлаа. Мөн гарын арван хурууны өндөг нь бүгд ус татчихсан байв. Эмч нарын зүгээс өнөө цэврүүг нь хагалж, эм тариагаар арчиж цэвэрлэн арваад хоног анхааралдаа байлгасны хүчээр дахин цэврүү гарсангүй. Түүгээр ч үл барам эдгэхдээ ямар ч цэврүү үүссэн шинжгүй эдгэлээ. Баярласан эцэг эх нь ч гэртээ гарч, тэднийх нэгэн шинэ хүнтэйгээр амьдралаа эхэлжээ. Хэнз хүүхдээ тэр хоёр ёстой л газар хүргэхгүй өсгөж, аз жаргалаар бялхан гурван жилийг ардаа үджээ. Бяцхан охинд үд хэвийх насанд ирж баяр баясал бэлэглэсэн болохоор аав ээж хоёр нь олон өдөр бодон байж Золжаргалан хэмээх үнэхээр сонсголонтой нэр хайрласан байна.

Гурван нас хүрсэн жилээ охин нь үе үе хачин сонин зүйл ярьдаг болжээ. Нэгэн өглөө гэр бүлээрээ ширээ тойрон унд цайгаа уухаар сууж байтал Золжаргалан охин “Ээж ээ, манай аавыг Баттөмөр гэдэг тийм ээ" гэхэд ээж нь ааваас нь ихэд санаа зовон “Миний охин, юу ярина вэ, аавыг нь Батсүрэн гэдэг шүү дээ” гэхэд “Үгүй ээ, манай жинхэнэ ээжийг Нямаа гэдэг, та бол миний бас нэг ээж” гэж хэвлүүхэн нь аргагүй том хүн шиг ярихад эцэг эх нь мэлэртлээ гайхсан байна. Үүнээс хойш хэд хоногийн дараа бүр ч хачин юм болжээ. Төв аймгийн Заамар суманд алтны нинжа нар хууль бусаар алт олборлож, тэнд алт ухаж буй компаниуд руу үе үе дайрдаг тухай нэвтрүүлэг зурагтаар гарч байжээ. Аав нь жигтэйхэн анхааралтай өнөөх нэвтрүүлгийг үзэж суутал Золжаргалан охин хажууд нь ирчихсэн “Аав аа, манай өвөлжөө энэ уулын цаад аманд байгаа” гэх нь тэр. Батсүрэн энэ үед харин цочирсонгүй “Тийм үү, миний охин.
Тэгээд одоо гэрт чинь хэн байгаа юм" гэхэд “Хөгшин ээж, аав, ээж, тэгээд миний ах байгаа" гэснээ тоглоомоороо тоглоод нөгөө өрөө рүүгээ орчхов. Энэ үед нэгэн чухал зүйлийг анзаарсан Батсүрэн угаалгын өрөөнд юм угааж байсан эхнэрээ дуудан “Хүүе ээ, хөгшөөн, гурван настай хүүхэд урьд төрлийнхөө бүх юмыг санадаг гэж үнэн юм шиг байна. Сая манай охин энэ уулын аманд манайх байгаа шүүдээ гэлээ. Хоёулаа маргааш энэ телевиз рүү очиж, энэ ямар газар болохыг нарийн тодруулах уу" гэжээ. Эхнэр нь ч айх гайхах зэрэгцсэн ч нөхрийнхөө үгийг дагахаар шийджээ.

Тэгээд маргааш нь тэр хоёр охиноо дагуулан телевиз дээр очин сурвалжлагч бүсгүйтэй уулзан, энэ хавьд амьдардаг нутгийн айлуудаар орсон тухай лавлажээ. Гэтэл гайхмаар юм болж, замд машинд нь жаахан эвдрэл гарч, халуун наранд ам нь цангасан сэтгүүлч бүсгүй ойролцоох айлдаа очсон тухайгаа ярьсан байна. Тэр айлын эзнийг Баттөмөр гэх бөгөөд үнэхээр Золжаргалан охины хэлснээр, хөгшин ээж, эхнэр, нэг хүүгийн хамт амьдардаг байжээ. Батсүрэн ийм хачин зүйл сонссондоо гайхаж, нөгөө талаар хорхой нь хүрч, тэр айлд очиж үзмээр санагдсан боловч эхнэр нь эрс хоригложээ.
“Насны эцэст ирсэн охиноо чи урьд төрлийн гэр бүлд нь аваачиж өгөх гээд байгаа юм уу, гурван настайдаа нэг хэсэг урьд төрлийн зүйлээ санаж байгаад больчихдог гэнэ лээ, би лав тэр айл руу чинь хэзээ ч очихгүй” хэмээн цамнаж, охиноо хөтлөн харьжээ. Энэ явдал мартагдах тийшээ хандаж байтал санаанд ормооргүй зүйл болжээ. Тэдний хамар хашаанд Мөнхбаатар хэмээх 40 гаруй насны эр эхнэр, хүүхдүүдийн хамт нүүж ирэв.

Том охин нь оюутан болж байгаа, нөгөө талаараа өнгөрсөн өвлийн зуданд байдгаа барсан тул ийнхүү хотын ажилгүйчүүдийн тоог нэгээр нэмсэн нь энэ. Монгол заншлаар нүүдэл суудал хийж байхад цай барих ёсны дагуу Бүжинлхам халуун савтай цай, тавагтай идээ барин охиноо дагуулан шинэ хөршийндөө оржээ. Гэтэл Золжаргалан охин Мөнхбаатарыг харангуутаа аймаар муухай чарлан, үүдэн дээрээс гэдрэг буцжээ. Ээж нь гайхан охиноо юунаас айсан болохыг гэртээ орон асуутал гайхмаар хариулт хэлжээ. “Мөнхбаатар ах намайг дахиад алахаар ирсэн байна" гээд уйлаад, орон доогуураа орчихоод гарч ирэхгүй байжээ. Ээж нь “Дахиж тэр айлд орохгүй, миний охин, ээж нь охинтойгоо дандаа хамт байна” хэмээн аргадаж гуйж байгаад арай гэж орон дороос гаргажээ. Охин ээжийгээ тас тэврэн “Ээж ээ, та намайг битгий хаяж яваарай, Хаяж явбал Мөнхбаатар дахиад намайг алчихна шүү” хэмээн уйлжээ. Харин энэ үед Бүжинлхамд нэг санаа төржзэ. Ерөөсөө тэр уулын аманд байгаа аав ээж дээр нь очоод үзье хэмээжээ. Ингээд нөхөртөө хэлээд ердөө маргааш нь тэд Заамарыг зорив. Заамар сумаас хойшоо хориод км явж байж хүрсэн тэр айлыг үнэхээр Баттөмөрийнх гэдэг ажээ. Хамгийн гайхалтай нь Баттөмөрийнд оронгуутаа Золжаргалан охин гэрийн баруун талд байх авдрын завсраас хүүхэлдэй гаргаад иржээ. Үүнийг харсан Баттөмөрийн эхнэр Нямцэцэгиин нүдэнд нулимс цийлэгнэж, “Талийгаач охины маань дуртай тоглоом байсан юм” хэмээн шивнэх төдий өгүүлэв.

Түрүүнээс хойш мэнд усаа мэдэлцсэнээс хойш нэг л яриа эвлэж өгөхгүй байсан Батсүрэн бушуухан үгийг нь өлгөн авч “Харин тийм ээ, танай охин чинь манайд хүн болж ирчихээд байна. Ингээд охиныг чинь уулзуулахаар авчирлаа” гэхэд гайхсандаа гацсан Нямцэцэг гэнэт ухаан сийлэн ууттай шагайгаа асгахад Золжаргалан охин яг өөрийнхөө тоглох дуртай байсан цэнхэр өнгөтэй шагайнуудыг түүж авснаар урьд төрлийн охинтойгоо уулзаж элгээ дэвтээжээ. Ийнхүү хойд, урьд төрлийн аав ээжүүд нийлэн зовлон, жаргалаа хуваалцаж байтал охин 'Намайг Мөнхбаатар ах өмдөндөө шээлээ гээд халуун төмрөөр хайрсаар байгаад алчихсан шуү дээ" гэх нь тэр.

Гэтэл үнэхээр ийм явдал хэдэн жилийн өмнө болжээ. Баттөмөрийн ээжийн бие муудаж, тэд сумын төв дээр эмнэлэгт сахиж байх зуураа охиноо саахалт Мөнхбаатарынд орхиод явсан аж. Хэд хоногийн дараа “Охины чинь бие муу байна" гэсэн хэл ирж, яаран ирвэл аль хэдийнээ амьсгал хураасан байжээ. Бат-Өлзий гэгч эр тайлбарлахдаа “Охин чинь тоглож яваад зууханд түлэгдээд өнгөрчихлөө” гэсэн аж. Тэд ч хөдөөний ноомой бүдүүлэг зангаар хэл ам гаргалгүй охиноо оршуулсан байна. Гэтэл гурван жилийн дараа ийнхүү хаа байгаа хотын айлд төрөн, бүр алуурчнаа хүртэл зааж өгсөн аж. Тэд ч яаравчлан хот руу буцаж, Мөнхбаатарын талаар цагдаагийн байгууллагад гомдол гаргаснаар, хэргээ хүлээхгүй 2 cap гүрийсэн Мөнхбаатар сүүлдээ хэргээ үнэнээр нь мэдүүлжээ. Тэрээр эхнэр, хүүхдүүдээ малд явсан хойгуур согтуу ирсэн аж. Гэтэл охин өмдөндөө шээсэн байсан нь түүний уурыг хүргэж, халуун төмрөөр энд тэнд нь цэврүүттэл нь түлж, амийг нь хөнөөсөн байна. Золжаргалан охины төрөхдөө энд тэндгүй цэврүү үүссэн байсан нь урьд төрлийнх нь үлдэгдэл байсан бололтой.