...Хүмүүс казино их тоглодог. Тэр болгоны ард аз эз тэрсэлдэж, баяр харамсал сүлэлдэж байдаг. Дэлхийн "хөрөнгийн зах зээл" хэмээх том ертөнцөд өөрийн гэсэн орон зайгаа Mr.Wowza нэрээр бий болгож, одоо хэр нь амжилттай яваа Д.Баатархүүтэй, түүний амьдардаг Чикаго хотод уулзаж ярилцсан юм. "Казино шиг" хэмээн төсөөлж асан энэ ертөнцийн тухай, түүний ажлын өрөөнд болон гэртээ угсарсан 6 дэлгэц бүхий студид нь бүх л "онол"-ыг тайлбарлуулан байж бага зэрэг төсөөлөл авлаа. Энэ ертөнцийн үндсэн хэл болох чарт /үнийн өсөлт бууралтын график/ дээр түүний ярьсан болгоныг баталгаажуулж, хэрдээ "шалгасан" юм. Түүний туулж өнгөрүүлсэн 6 жил нь, энэ ертөнцөд монгол хүний чадавхи, тэвчээр, уйгагүй зүтгэл, алив зүйлийг хурдан мэдрэх мэдрэмжийн нотолгоо аж. Түүнтэй ярилцсан ярилцлагаа уншигч танд толилуулж байна.

Нэг. Энэ бүхний эхлэл.

-Г.Галбадрах: Ингэхэд хаана сургууль төгссөн юм бэ?

-Д.Баатархүү:1994 онд 31-р сургуульд 10-р анги төгссөн. Хожим нь ТТГ \Тангуулын Төв Газар\-ын дээд сургуульд орсон юм. Гэхдээ сургуулиа төгсөөгүй ээ. Аав минь Д. Дарьсүрэн гэж Ж.Батмөнх даргын комиссараас эхлээд ТТГ-н Тамгийн Хэлтсийн даргын албыг хашиж явсан хүн байдаг. Ээж минь Х. Даваацэрэн гэж цагдаагийн албанд, тэр дундаа Баянгол дүүргийн ЦГ-т "Хүүхдийн алба"-нд ажиллаж байсан, ахмад цолтой хүн. Тийм болохоор миний багын хүмүүжил маань "эх оронч", "үнэнч шударга" гэдэг тодотголтой.

-Г.Галбадрах: Иймэрхүү тодотголтой, үзэл бодолтой хүмүүс тэр болгонтой таарч тохирохгүй байх үе бий.

-Д.Баатархүү: 1999 оны нийгмийн ороо бусгаа цаг үед гадаад руу гарахаар шийдсэн. Жигтэйхэн олон хүнийг уурлуулж, гомдоогоод Англи улс руу одов. Англид бусдын адил ажиллаж амьдарч байгаад Монголдоо буцаж ирлээ. Буцаж ирээд аятайхан амьдрахаар оролдсон л доо. Даанч санаагаар болоогүй. Ямар ч ажил хөөцөлдсөн заавал хэн нэгний "гарыг хүндрүүлэх" хэрэгтэй болдог. Шударгаар хөдөлмөрлөж, зовж байж олсон мөнгөө бусдад "гарын үсэг" ний төлөө зүгээр л өгчих хэцүү.

-Г.Галбадрах: Ийм тайлбарыг олон ч хүмүүс хэлдэг. Нэгэнт тэд өөрсдөө нийгэмд өөрчлөлт хийж чадахгүй болохоор, нөгөө л хүсээд байгаа тааламжтай орчин руугаа тэмүүлэх нь бас бий.

-Д.Баатархүү: Зүгээр тэгээд амьдрах боломж байсан уу? гэвэл байсан. Угаасаа багаасаа шударга гэр бүл, орчинд өсчихсөн, дээрээс нь Англид хэдэн жил болохдоо ардчилал, шударга ёс, авилгалгүй нийгмийн бүтцийг мэдэрчихсэн болохоор "ингэж амьдарч болохгүй" гэдэг бодол сэтгэл дотор суучихсан. Бидэнд гол нь шударга өрсөлдөөн, дээрээс нь өөрийгөө хөгжүүлэх боломж нь гадаад руу "чангаагаад" байсан юм шүү дээ. Тэгээд Америк руу гарахаар шийдсэн. Тэгээд 2005 онд Америкт ирэв.

-Г.Галбадрах: Америкт ирээд?

-Д.Баатархүү: Америкт ирээд бусад монголчуудынхаа адилаар өндөр настай хүн асардаг ажил хийж, дараа нь цэвэрлэгээний бизнес эрхэлж байв. Тэр үед ах эгч 2 маань Флоридад цэвэрлэгээний бизнес эхэлчихсэн байсан юм. Түүнийг нь авч ажиллуулсан. Гэхдээ хямрал эхэлчихсэн үед амаргүй байлаа. Бизнесээ орхиод Чикагод ирж эхнэртэйгээ танилцаад, хамт амьдарч эхэлсэн.

-Г.Галбадрах: Хөрөнгийн зах зээлийн талаар хэдийнээс сонирхож эхэлсэн юм бэ?

-Д.Баатархүү: Stock market -ийг бол би Англид байхаасаа л сонирхож байсан ч хэлний гачигдлаас болоод больсон. Ж.Сорс, Лондонгийн хөрөнгийн биржээс хормын төдийд хэдэн арван сая доллар босгон нэр хүндтэй болж, буяны маш олон байгууллагуудыг үүсгэж байсан түүхийг сонсож байсан болохоор түүнээс санаа авч , мөрөөдөж байсан л даа. Тэр үед stock market гэдэг дэндүү хол, их л хэцүү юм шиг санагдаж байв. Тийм юм байдаг гэдэг төсөөлөлтэй, гэхдээ хүрч чадахгүй, боломжгүй юм шиг л бодно.

-Г.Галбадрах: Би одоо ч энэ талаар их холын төсөөлөлтэй байна л даа. Их хол санагдаж байгаа зүйл рүүгээ хүмүүс тэр болгон тэмүүлдэггүй.

-Д.Баатархүү: 2007 оны төгсгөлөөр үүнийг илүү сайн судалж, ажил хэрэг болгохоор шийдсэн. Тэр үед эхнэр минь жирэмсэн, хүн асрах ажил хийгээд 2 талдаа цаг наргүй, мөнгөний төлөө ажиллах амаргүй байснаас энэ тухай бодож эхэлсэн. Хамгийн гол нь гэр бүлээрээ хамтдаа ажиллаж амьдрах хүсэл маань илүү нөлөөлөв. Мэдээж ингэж цаг наргүй бусдын эрхшээл дор ажиллаж байгаа нь ч надад таалагдаагүй. Тэгээд хөрөнгийн зах зээл дээр тоглож эхлэв. Эхний үед учраа олохгүй, таамаг төдий байсан болохоор ихэнхдээ алдсан даа. Ер нь байгаа бүхнээ алдсан.

-Г.Галбадрах: Алдаа тань амьдралын хүнд байдалд оруулж дээ?

-Д.Баатархүү: Их хүнд байдалд орсон. Мөнгө юу ч үгүй шахам болсон. Эхнэр минь амаржих гэж байхад дансандаа 500 $ -той, байрны түрээсээ төлөхийн тулд бусдаас мөнгө зээлэх гэж царайчилж явсан үе бий. Америк чинь өөрөө л өөрийгөө авч явж чадахгүй бол өрөвдөхгүй хатуу нийгэм. Тэгээд хажуугийн жижиг хот болох Рокхфорд руу нүүв. Чикагод байрны түрээс дунджаар 700-800 $ байхад Рокхфордод 400 $ орчим. Эхнэр минь төрж, бид хүүтэй боллоо. Монголд байгаа ах дүү найз нөхдөөсөө хэдэн $ аваад, 2 жил хэнтэй ч уулзалгүй өрөөнийхөө буланд "ажилласан". Амралтын өдрүүд байхгүйгээр өдөрт 15-16 цаг яг компьютерийн ард сууна. Лам хүнээр ярих юм бол "гэгээрэл олох гэж бясалгал хийж байгаа" мэт.

Хоёр. WOWZA stock-ийн түүх

-Г.Галбадрах: Гол зорилго тань юу байсан юм бол?

-Д.Баатархүү: Гол зорилго нь хөрөнгийн зах зээлийн учрыг л олох явдал байв. Эхлээд Penny stock буюу "задгай мөнгөний хувьцаа"ны арилжааг судалсан. Энэ нь бага мөнгөтэй хүнд боломжтой, эргэлт сайтай. Бараг жилийн дараа Wowza stock traiding groupp -ийнхээ суурийг тавилаа. Твиттер дээр ихэвчлэн үйл ажиллагаагаа явуулна. Эхлээд энэ ертөнцөд гарч ирэх амаргүй байсан. "Японы арилжааны групп орж ирлээ" гэдэг шуугианыг твиттер дээр тавиад, 2 минут тутамд тасралтгүй давтаж, твиттерийг бараг л гацаасан даа. Бараг 3 шөнө дараалан ингэж ажиллаж байж анх 10 гаруй хүнийг дагуулж байв.

-Г.Галбадрах: Яагаад заавал япон нэршлийг сонгосон юм бэ?

-Д.Баатархүү: Хөрөнгийн зах зээл дээр япончууд хүчтэй тоглогчид. "Монгол" гэхээр хүмүүс тэгтлээ анхаарахгүй байх байсан. Бусдын анхаарлыг татахын тулд хэрэглэсэн арга. Гэхдээ өөрийн гэсэн байр суурьтай болох үедээ япон гэдгээсээ татгалзах болов. Анх хүмүүс сонирхоход нь япон аавтай, монгол ээжтэй гэж танилцуулж байв. Гэтэл япончууд орж ирээд японоор ярихад нь "уучлаарай, би энд өссөн болохоор япон хэлээр ярьж чаддаггүй юм аа" гэж учирлах. Гэхдээ энэ алхам минь намайг энэ ертөнцөд хөлөө олоход минь тусалсан даа. Аажимдаа эргээд"монгол хүн" болж хувирсан. Монгол хүн, монгол морь хоёр хэзээ ч хүний нутагт "ясаа тавьдаггүй" гэдэгчлэн "монгол хүн" гэдэг нэршил маань надад эрхэм зүйл байв.

-Г.Галбадрах: Тийм ээ, би үүнтэй тань санал нэг байна. Ямартай ч анхны тавьж байсан зорилгодоо хүрч эхэлжээ.

-Д.Баатархүү: Өнөөдөр Wowzastock trading group маань энэ том зах зээл дээр үндсэндээ байр сууриа олж, одоогоор 5000 орчим гишүүдтэй болж амжлаа. Penny Stock буюу Задгай Мөнгөний зах зээл дээр өөрийн гэсэн байр суурьтай болж, бусдад тодорхой хэмжээгээр "танил" болж байна. АНУ-н Задгай Мөнгөний зах зээлд өдөрт 500 саяас 1 тэрбум гаруй долларын эргэлт явагдаж байдаг. Зах Зээл гэхээр зарим хүмүүст ойлгомжгүй байж болох юм. Энэ нь хувьцааны арилжаа гэсэн үг, гол ялгаа нь энэ зах зээл дээр арилжаалагддаг хувьцаанууд нь хямдхан дээр нь арилжаа зөвхөн онлайнаар буюу интернетээр хийгддэгээрээ ялгаатай юм.

-Г.Галбадрах: Гэтэл монголчууд бид энэ талаар төдийлэн мэдэхгүй байдаг. Энэ талаарх мэдээллүүдийг тань хаанаас олж үзэж болох вэ?

-Д.Баатархүү: InvestorsHub - NYSE, NASDAQ, AMEX, OTCBB, Pink Sheet Stock ... нь дэлхийн хамгийн том веб сайт. Энд хөрөнгө оруулагчид болон хувьцаатай холбоотой хүмүүс цуглаж, мэдээлэл солилцож арилжаа хийдэг орон зай. Энэ орон зайд мөнгөний төлөөх хүмүүсийн муу муухай, сайн сайхан авир бүхнийг мэдэрч болно. Албан ёсны 417 000 орчим гишүүдтэй энэ вэб сайтад өдөрт дунджаар гишүүн бус сая орчим хүмүүс орж сонирхдог. 13 жилийн түүхтэй энэ вэб сайтаар дамжаагүй арилжаачин бараг байхгүй дээ. АНУ-н Үнэт цаасны зах зээл дээр арилжаалагдаж буй ихэнх хувьцааны талаарх бүрэн мэдээллийг энэхүү вэб сайтнаас олж авах боломжтой юм . Хувьцаат компани бүхэнд зориулсан, хувьцаа эзэмшигчид нь цуглаж мэдээллээ солилцож байдаг тусгай өрөөнүүдтэй /форум/ байдаг . Хөрөнгийн биржийн арилжаатай холбоотой хэрүүл уруул, сайхан муухай юм болгон энд дүүрэн. Нийтдээ хувь хүмүүсийн болон компаниудын 21 700 өрөө бий. Түүнээс гадна энэ веб сайт 400 000 гаруй гишүүдээ чансаагаар нь жагсаадаг юм. Чансаа гэдэг нь хичнээн хүнийг араасаа дагуулж байна, тэр хүнийг хичнээн хүн дэмждэг вэ? гэдэг үзүүлэлт юм. Би энд анх Mr.Wowza гэдэг нэрээр элссэн. Тэгвэл өнөөдөр Mr. Wowza чансаагаараа 29 дээр бичигдэж байгаа.

-Г.Галбадрах: Энэ үзүүлэлт тань сайхан санагдаж байна?

-Д.Баатархүү: Чансаагаараа үнэлэгдсэн эхний 50 хүн энэ веб сайтын most followed members гэсэн нүүрэнд байрладаг. Зөвхөн гишүүдийн жагсаалтад орохын тулд 1936 гэсэн дугаар авч, араасаа 50 хүн дагуулж байж тухайн гишүүний нэр анх удаа сайтад бичигдэнэ. Яг цагаа тулахад 50 хүн араасаа дагуулна гэдэг амаргүй. Учир нь эдгээр хүмүүс нь мөнгөө барьсан жинхэнэ наймаачид байдаг тул. Нэг хүн дунджаар 2000 $ -оор арилжаа хийнэ гээд тооцохоор, энэ 50 хүн ойролцоогоор 100 000 орчим $-ыг энэ сайтруу татаж байна гэсэн үг. Гэтэл Mr.Wowza өөрийн гэсэн 1300 орчим дагагчтай болсноор ингэж үнэлэгдэж байгаа хэрэг.

-Г.Галбадрах: Хэзээнээс энд бүртгэлтэй болсон юм бэ?

-Д.Баатархүү: Би энэ вэбсайтад одоогоос 4 жилийн өмнө 2009 онд орсон. Харин твиттерт бол Wowza stock нэрээр 2007 оны сүүлээр орж, өөрийн блогоо нээж байв. Гишүүдтэйгээ э-майлаар холбогдож, мэдээллээ цацна. Бидний явуулж байсан мэдээлэл, тоглолтуудын түүх бүгд энд бичигдэж үлдсэн байгаа. Миний тухай бүх л мэдээллийг эндээс авч болно. Энд нуух хаах, худал үнэн ярих хэрэг ер байхгүй.

-Г.Галбадрах: Wowza stock тань хэрхэн ажилладаг юм бэ?

-Д.Баатархүү: Wowza stock маань үндсэндээ 2 чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Нэг хэсэг нь намайг, нөгөө хэсэг нь Wowza группээ дагасан чиглэлтэй. Wowza группээ твиттер дээр байгуулсан болохоор тэнд үндсэн дагагч болох 3000 орчим гишүүд байрлаж, үлдсэн 2000 орчим нь бусад сайтууд дээр байрлаж байдаг юм. Хэдийгээр 2 салангид мэт боловч, үндсэндээ Wowza stock дээрээ бүх үйл ажиллагаа нь төвлөрнө.

-Г.Галбадрах: Чамд итгэж, ийм олон хүн дагаж байгаа нь, чиний энэ ертөнц дахь орон зайн тань үнэлэмж юм уу даа?

-Д.Баатархүү: Хэн нэгэнд итгэж, түүнийг дагаж арилжаанд орно гэдэг амаргүй сонголт. Хэдийгээр тэр хүмүүс өөрсдөө сонгож байгаа ч надад итгэж, намайг дагаж байгаа болохоор би тэр хүмүүсийн итгэлийг алдаж, урмыг нь хугалж болохгүй. Энэ олон жил намайг дагаж, хамтдаа энэ их замыг туулж байгаа wowza stock группийнхээ хүмүүст би дандаа талархаж явдаг. Намайг хүнд хэцүү үед ядарч байхад тэд л надад тусалж дэмжиж байв. Би ганцаараа мундаг гээд юу шалих билээ. Энэ олон тоглолтуудын амжилт бол бидний хамтын ажиллагааны сайн үр дүн. Тоглолт бүрийн дараа бид хоорондоо холбогдож, алдаа оноогоо ярилцдаг болохоор, бид ямагт бие биенээсээ л суралцаж, нэгдмэл зорилготой байсан гэсэн үг.

-Г.Галбадрах: Wowza stock -ын бие даасан тоглолтуудын талаар сонирхож болох уу?

-Д.Баатархүү: Wowza stock байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ орон зайд хэд хэдэн том тоглолт зохион байгууллаа. Анх Fuse Science, Inc. (DROP) гэдэг компаны хувьцааг үнэ 0,01 мөнгө хавьцаа байхад нь гишүүддээ авахыг санал болгож, бүтэн жилийн туршид тоглолт явагдсаны эцэст үнэ нь 1,30 $ -т хүрсэн. Томоор зүйрлэвэл, та тэр үед 10 000 $-оор арилжаа хийсэн бол жилийн дараа 1,3 сая $ той болох боломж гэсэн үг. Энэ тоглолт биднийг өнөөгийн орон зайг бий болгоход маш чухал үүрэг гүйцэтгэсэн төдийгүй Penny stock-ийн түүхэнд үлдсэн тоглолт. Энд би ганцаараа биш олон группууд нэгдэж хийсэн тоглолт. Түүнээс хойш бидний нэр хүнд өсч, жилд дунджаар 10 орчим, нийтдээ 30 орчим амжилттай тоглолтуудад оролцсон байдаг. Бидний хамгийн сүүлд хийсэн тоглолтоор \SKTO\ 2500 $-ыг 14 хоногийн дотор 75 000 $ т хүргэсэн. Энэ бүхнийг чартан /chart/ дээр шалган нягталж болно л доо.

-Г.Галбадрах: Эрсдэл буюу алдаа байсан уу?

-Д.Баатархүү: Алдаа бол байсан. Мэдээж дандаа ялалт байгуулна гэж байхгүй, тийм боломж ч үгүй. Аваа өгөөний дэнс буюу цаана нь заавал эрсдэл дагалдаж байдаг. Гэхдээ бид өнгөрснөө одоо эргээд харахад, бидний амжилт 70-80 % -д байгаа. Энэ бол бага үзүүлэлт биш.

Гурав. Хөрөнгийн зах зээлийн том ертөнц

-Г.Галбадрах: Хөрөнгийн зах зээлийн ертөнцийн тухай?

-Д.Баатархүү: Дэлхийн хөрөнгийн зах зээлийн ертөнц гэдэг, жилдээ 730 триллион доллар эргэлддэг аугаа ертөнц. Энэ нь дэлхийн бүх улс орнуудад эргэлдэж байгаа валютын хэмжээнээс 10 дахин их гээд бодохоор манайх шиг 9 дэлхийн хэмжээ байна гэсэн үг юм. Өнөөдөр дэлхийн хэмжээнд төрж байгаа биллионерууд энэ ертөнцтэй л холбоотой. Хөрөнгийн зах зээл гэдэг бол мэдээлэл болон судалгаан дээр тулгуурладаг. Энэ олон мянган компаниуд дундаас, хувьцаа нь өсөөд "мөнгө хийж" болох компаныг судалж олно гэдэг амаргүй. Нөгөө "өвсөн дундаас зүү хайж олохтой адил" гэдэг шиг. Миний бодлоор энэ бол 30% нь онол, 30% нь практик, 40% нь мэдрэмж юм. Судалгаа гэдэг хамгийн чухал зүйл. Тухайн компаны тухай үндсэн мэдээллээс гадна, компаных нь хэтийн зорилго чиглэл, ирээдүй ямар болохыг ч төсөөлөх хэрэг гарна. Компаниудын сайн, муу гэдэг нь тайлан бланс дээрээ шууд харагддаг. Энд байгаа бүх мэдээллүүд баримттай байдаг болохоор маш анхааралтай судлах шаардлагатай. Хэрэв би судалгааг дутуу хийж алдаа гаргавал, намайг дагаж тоглолтод орж байгаа хүмүүст ч эрсдэл учрах болно.

-Г.Галбадрах: Дэлхийн бүх улс орнуудаас энэ ертөнц рүү ордог болохоор ойлголцдог нэгдмэл хэллэг, нэршил байдаг байх?

-Д.Баатархүү: Энд бүх мэдээллийг чартаас л уншина. Чарт гэдэг нь өөрийн гэсэн хэлтэй. Дэлхийн бүх хөрөнгийн биржүүд энэ стандарт буюу энэ хэлээр ярьж илэрхийлэгддэг. Тухайн өдрийн арилжаатай холбоотой үнийн өсөлт болон бууралтыг харуулж байдаг үзүүлэлтүүд. Бас энэ ертөнцийн хэрхэн явагдаж ирсэн түүхийг ч уншиж болдог. Юуны өмнө энэ үзүүлэлтүүдийг уншиж чаддаг байж л энэ ертөнц рүү орно. Хамгийн гол нь энэ чарт худлаа мэдээлдэггүй, тэгэхээр эндээс бүх л бодитой мэдээллийг олж авах боломжтой. Жишээ нь, намайг худлаа ярьж байна уу? үнэн ярьж байна уу? гэдгийг чарт уншиж чаддаг хүн шууд л шалгаж болно.

-Г.Галбадрах: Тоглолтуудад хамтарч ордог уу? Мэдээж ганцаараа тоглоно гэдэг амаргүй байх л даа, энэ том ертөнцөд.

-Д.Баатархүү: Хөрөнгийн зах зээл дээр группээр тоглоно гэдэг их чухал зүйл. Ямар нэгэн компаны хувьцааг сонгосон бол, группээр тоглохдоо хувьцааны үнэ хямд байх үед нь олуулаа нийлж худалдан авч, үнийн хэт уналтыг хязгаарлах буюу тогтоон барьж, аажмаар өсгөж байгаад тодорхой ашгийн дараа зарах боломж бий болгодог. Тоглолтонд орох буюу гарах хязгаараа хоорондоо ярилцаж, мэдэж байна гэсэн үг. Олуулаа буюу группээр маш сайн зохион байгуулалттай тоглосон тоглолтууд ихэвчлэн ашиг авч ирдэг нь туршлагаас ажиглагддаг юм.

-Г.Галбадрах: Тоглолтууд нь ангилагддаг уу?

-Д.Баатархүү: АНУ-н Үнэт цаасны зах зээлийг үндсэнд нь задгай мөнгөөр тоглодог доод танхим /зах зээл/, нөгөө нь их мөнгөөр тоглодог "дээд танхимууд" гэж хуваан ойлгож болох юм. Тэгэхээр хүмүүс сонголт хийх боломжтой. Их мөнгөөр тоглодог дээд танхимд өөрийн алдаа болон олох ашгаа тохируулж болдог. Би энэ тоглолтод нэг хувьцааг 6 $ дээр аваад 6,90$ дээр ашгаа аваад тоглолтоос гарахаар захиалга өгч тохируулж болно гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл эрсдлээ хязгаарлах боломжтой. Энэ тоглолтод миний алдагдал 10 мөнгөнөөс хэтрэхгүй гээд захилга өгчихөд л тохируулгаараа та 10 мөнгөний алдагдлаас илүү хохирол амсахгүй гэсэн үг. Хэрэв маш сайн судлах юм бол энэ мэтчилэн маш нарийн зүйлүүд бий. Задгай мөнгөөр тоглодог доод танхимд тоглож байгаа хүмүүс маш их зүйлийг сурч болно. Маш их хөдөлгөөн, савалгаатай, бас хурдацтай болохоор хүмүүсээс маш их тэвчээртэй, ухаалаг, хурдан сэтгэхийг шаарддаг. Нөгөө талаасаа маш бага мөнгөөр, маш их ашгийг хурдан хугацаанд хийж болдог .

-Г.Галбадрах: Мэдээж энэ ертөнцөөс дандаа ашиг олж "аз шүүрдэг"-гүй байх л даа?

-Д.Баатархүү: Тоглолт болгон 2 талтай. Нэг талдаа хүмүүс их мөнгө хожиж байвч нөгөө талдаа тийм хэмжээгээр алдаж байдаг. Тэгэхээр бид аль болох бага алдаж, илүү ашиг олохын тулд маш өндөр мэдлэг, мэдрэмжтэй байх хэрэгтэй болдог. Их судалгаа, дүн шинжилгээ хийж сурах хэрэгтэй болно. Яг л шатарчинтай адил юм уу даа. Сайн шатарчин 3 нүүдлийн дараахыг харж чаддаг бол, энд дор хаяж 6 сарын дараа болох тохиолдлуудыг мэдэрч чаддаг байх шаардлагатай. Зүгээр л сэтгэлийн хөдөлгөөнөөрөө тоглоод байж болохгүй шүү дээ. Ядаж өөрийн мэдрэмжиндээ итгэдэг байх хэрэгтэй болдог. "Та алдаж чадна" гэсэн мөнгөөрөө л тогло" гэдэг үг байдаг юм. Өөрөөр хэлбэл эрсдлээ өөрөө дааж чадах хэрэгтэй гэсэн үг. Түүнээс бус амь амьдралаа алдан алдаж, улайран тоглох хэрэггүй.

-Г.Галбадрах: Амь амьдралаа алдан, улайран тоглох хэрэггүй гэсэн үгтэй тань санал нэг байна.

-Д.Баатархүү: Хөрөнгийн зах зээл дээр хүмүүс их хэмжээний мөнгө олж болох боловч, нөгөө талдаа мөн тийм хэмжээний мөнгө алдах эрсдэл бий. Энэ ертөнцөд сайн хүмүүс олон бий ч түүнээс дутуугүй луйварчид ч олон байгаа. Тийм хүмүүс зарим компаниудтай хуйвалдан, хуурамч мэдээллээр хувьцааны үнийг зохион байгуулалтайгаар өсгөж байгаад, өөрсдөө их хэмжээний ашиг олмогцоо гэнэт хувьцааны үнийг унагах тохиолдол ч гардаг. Цаг минут тутамд ийм эрсдлүүд гарна. Хэрвээ учраа сайн мэдэхгүй тохиолдлоор орсон хүмүүс мөнгөө алдах магадлал ч багагүй.

-Г.Галбадрах: Энэ ертөнц рүү орохыг хүссэн хүнд ямар шалгууртай байдаг бол?

-Д.Баатархүү: Хөрөнгийн зах зээл дээр тоглохоор зориглож байгаа хүн, аль ч улсад байсан нийгмийн даатгалын дугаартай, тэр улсын иргэний бичиг баримттай \эсвэл жолооны үнэмлэх\ байх ёстой. Эдгээр бичиг баримтыг үндэслэн, таны сонгосон брокерын пүүсүүд танд онлайн данс нээлгэнэ. Тэр дансыг тань эхлээд шалгаад, мөнгөө байршуулахыг зөвшөөрдөг. Үндсэн суурь мөнгө тань хэд ч байж болох боловч, зарим брокерийн пүүсүүд 2000 $ доод хэмжээ гэж заасан байх тохиолдол бий. Та хүссэн цагтаа мөнгөө өөрийн данс руугаа т татаж болно. Энэ нь мөнгө банкинд хийхээс хялбар үйлдлүүдээр хийгддэг. Энэ бүхэн тань тусгай программаар тохируулагдсан байдаг юм. Нэг чухал зүйл нь та заавал татвараа бодуулж, төлж байх ёстой. Хэрэв татвараа төлөөгүй бол таны дансыг шууд л хаах эрхтэй. Энэ бол бүх зүйл хуулийн дагуу байхын баталгаа. Гэхдээ таны визний хугацаагаа хэтрүүлээд "харласан", оюутан гэх мэт байх нь огт хамаагүй.

-Г.Галбадрах: Бирж дээр тоглож байгаа хүмүүс, өөрийгөө тодорхой түвшинд хөгжүүлэх боломжтой байх?

-Д.Баатархүү: Ийм ажлыг хийдэг хүмүүс асар их тэсвэр хатуужилтай, алив зүйлд хүлээцтэй ханддаг, ямагт өөрийгөө хянадаг болдог. Энд юмны үнэ асар хурдан өсч буурдаг, нөхцөл байдал үргэлж өөрчлөгдөж байдаг болохоор маш хурдан сэтгэж сурах хэрэгтэй болно. Бусдаас илүү дүгнэлт хийх чадвартай болох ёстой. Ийм чанаруудыг багаас нь суулгаж өгвөл илүү сайн. Өнөөдөр хүүхдүүд үргэлж л компьютертэй харьцаж байгаа. Энэ нь тэднийг хөгжүүлэх нэг боломж юм шүү дээ.

Дөрөв. MGL Sotck компани

-Г.Галбадрах:MGL stock компаниа байгуулах санаа хэдийд төрсөн юм бэ?

-Д.Баатархүү: Хэдэн жилийн өмнөөс монголчууддаа хандаж, тэднийг энэ орон зайд хөтлөх санаа байсан л даа. Гэхдээ тэр үед өөртөө итгэл төрөхгүй байсан юм. Би бас өөрөө тэгтлээ учрыг нь олж хөгжиж амжаагүй байв. Бараг 6 жилийн дараа л энэ санаагаа хэрэгжүүлэхээр зориглож байгаа юм.

-Г.Галбадрах: Компаны тань үйл ажиллагаа юунд тулгуурлаж байна вэ?

-Д.Баатархүү: Нилээдгүй хугацаа зарцуулан байж MGL Stock веб сайтаа хийлээ. Энэ маань олон мянган хүнийг хүлээн авч, хамтран ажиллах хүчин чадалтай. Энэ сайт минь монгол хэл дээр, аль болохоор цогц хэлбрээр, хэнд ч ойлгомжтой байхаар хийгдсэн байгаа. Stock market буюу "Хөрөнгийн зах зээл гэж юу юм бэ?" гэдгийг, Stock market буюу хөрөнгийн зах зээл гэдэг чинь өөрийн "хэл"тэй, тэр хэлийг бусдад зааж сургах. Бас өөрийн гэсэн хатуу зарчим, дүрэм журамтай. Энэ бүхнийг л монголчууддаа яг үнэн зөвөөр нь ойлгуулж, мэдрүүлэх нь их чухал байна. Би гэхэд зөндөө л алдаж явсан. Тэр алдаагаа бусдад сануулж, зассан маягтайгаар хөрөнгийн зах зээлийн талаар цогц хэлбэрээр ерөнхий мэдлэг олгох 26 цагын онлайн хичээлийг бэлтгэн гаргалаа. Энэ талаарх бүрэн мэдээллийг MGL Stock -оос авах боломжтой.

-Г.Галбадрах: Өөрийн алдаж байсан алдаагаа бусдад сэрэмжлүүлэх, бас өөрийн хуримтлуулсан туршлагаа монголчуудтайгаа хуваалцах гэдэг тань сайхан санаа байнаа.

-Д.Баатархүү: MGL Stock веб сайтаа одоо ашиглалтад оруулж байна. Энэ вебсайт маань нэг талдаа төлбөртэй гишүүдийн, нөгөө талдаа төлбөргүй гишүүдийн гэсэн тус тусдаа булантай. Төлбөргүй гишүүд нь stockmarket гэж юу юм бэ? гэдгээс эхлээд бүх л мэдээллийг авах боломжтой. Гишүүдийн буланд stockmarket-ийн нарийн ойлголтуудыг дэлгэрэнгүйгээр хичээлээс гадна нэмэлт болгон оруулсан байгаа. Энд 2 чат өрөө болон форум байгаа. Чат өрөө хамгийн сүүлийн үеийн технологи ашигласан, хамгийн мэдээлэл сайтай орчин болсон. Миний хувьд энэ вебсайтаа сүүлийн үеийн технологиор, багтаамж сайтай, хүмүүст аль болохоор энгийн ойлгомжтой, ашиглахад хялбар байхаар бодож хийсэн байгаа. АНУ-н хувьд Хөрөнгийн зах зээлийн доод танхим болох Pennystock-оор тоглодог хүмүүс нь тусдаа өрөөтэй, дээд танхим буюу их мөнгөөр тоглодог хүмүүс нь тусдаа өрөөтэй байхаар хийгдсэн. Энэ вэбсайт нь Монголын болоод бусад олон улсын гол хөрөнгийн биржүүдийн арилжаанд монголчуудаа оролцоход туслах, мэдээллээ солилцох, нэгтгэж зохион байгуулалианд оруулах гэсэн давхар зорилготой.

-Г.Галбадрах:Гишүүддээ тоглолтоо хэрхэн зохион байгуулахаар бодож байна вэ?

-Д.Баатархүү: Мэдээж гишүүддээ ямар тоглолтод яаж оролцох талаар би саналаа хэлнэ. Жишээ нь, "энэ тоглолтод энэ хувьцааг тэдэн мөнгөн дээр авах " гэдэг мэдээлэл болон саналаа гишүүд бүрийнхээ э-майлаар илгээнэ. Харин гишүүд маань сонголтоо өөрийнхөөрөө л хийх эрхтэй. Гишүүд маань энэ сургалтад хамрагдан, өөрийгөө сайн боловсруулж чадах юм бол аажимдаа энэ ертөнцийн сайн муу, сайхан муухай болгоныг ялгаж салгаж чадах болно. Тэр хэрээрээ өөрөө ч сайн хөгжинө. Заримдаа би алдаа гаргахад, миний алдаан дээрээс өөрийгөө аварч гарах чадвартай болно. Өөрөөр хэлбэл өөрийн хийсэн сонголтынхоо төлөө өөрөө хариуцлагаа үүрэх чадвартай байх хэрэгтэй. Энэ ертөнцөд нилээд хэдэн жил тоглосон өөрийн туршлагаа л монголчуудтай хуваалцах хүсэл надад байгаа.

-Г.Галбадрах: Хэн нэгэн тоглогч чамд итгэж тоглож байгаад, алдаа гаргахдаа чамд гомдох тохиолдол гарч болох юм.

-Д.Баатархүү: Магадгүй гишүүд маань намайг дагаж тоглож байгаад мөнгөө алдчихаад "Чамаас боллоо" гэвэл би хариуцлага хүлээхгүй шүү дээ. Би хүмүүст санал тавьж байна, миний саналыг дагах, эс дагах нь тэр хүний л асуудал. Харин байнга мэдээлэл солилцож, хүмүүсийнхээ оюун санааг цэнэглэж байх нь миний үүрэг. Тийм болохоор тоглолт бүрийнхээ дараа чат өрөөндөө цуглаад, тоглолтын явц бүрийг задалж, дүгнэлт хийн ярилцаж, алдаа оноогоо шүүж байх юм. Энэ бүхэн чинь гишүүдэд минь туршлага болон хуримтлагдах юм. Олон хүмүүсээс олон янзын санал гарна, тэр болгоныг анхаарч байх хэрэгтэй. Нэг хүн хэзээ ч төгс төгөлдөр байдаггүй. Харин олон хүний санаа бодол нэгдэхээр илүү хүчирхэг болдог. Монголчууд бидний "Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй, бүлээн усаар угаавал хиргүй" гэдэг үг бий.

-Г.Галбадрах: Тийм ээ, "Олны хүч оломгүй далай" гэдэг үг ч бас бий.

-Д.Баатархүү: Нөгөө талаар "Хөрөнгийн зах зээл" дээр олуулаа хамтарч нэгдэж, олны хүчээр хийсэн тоглолт илүү их амжилт, ашиг авч ирдэг. Өөрөөр хэлбэл олны хүчээр үнийн өсөлтийг барьж, хэрэгтэй үед үнийг өсгөж, буулгах боломжтой. Монголчууд бид чинь "Эвтэй байхдаа хүчтэй" гэж ярьдаг даа. Тэгвэл олон монголчуудынхаа хүчийг нэгтгэж энэ том орон зай дээр амжилт гаргаж болохгүй гэж? Монголчууд бидэнд боломж байгаа.

-Г.Галбадрах: Эв нэгдэл шударга зарчим дээр бөх бат байдаг.

-Д.Баатархүү: Эхнээсээ л бүх гишүүддээ эрх тэгш хандаж, шударга байх зарчмыг баримталж байгаа. Тийм болохоор тоглолт бүрийн мэдээлэл болон саналаа бүх гишүүдийнхээ э-майл руу зэрэг илгээж байх юм. Орчин үед хүмүүс гар утсаараа бүх мэдээллийг хаанаас ч авч чадах боломжтой боллоо. Энэ бол бидэнд олдож байгаа том боломж. Энэ дэлхийн хаана байгаагаас үл хамаараад хүмүүс мglstock -ын бүх мэдээллийг авч байх болно. Мөн веб сайт руугаа ороод бусдын санал бодлыг уншиж, өөрийн санаа бодлоо нэмэрлэж болно. Нэгэн сонирхлоороо нэгдсэн хүмүүс аяндаа маш сайн ойлголцож, дотно найз нөхөд болдог.

-Г.Галбадрах: Би бас энэ санааг тань дэмжиж байна. Гэхдээ монголчууд маань хэт туйлширч, ажил амьдралаа алдах вий гэсэн болгоомжлол сэтгэлд байна л даа?

-Д.Баатархүү: Хүмүүс хамаг ажил амьдралаа алдаад, заавал энэ ертөнц рүү орох хэрэггүй л дээ. Үндсэн ажлаа хийцгээгээд үүнийхээ хажуугаар хоёр дахь орлого олох боломж болгон ашиглах боломжтой. Өнөөдөр Америкийн гэр бүлүүд зөвхөн цалингаараа ийм сайхан амьдардаггүй юм. Тэдний авч буй цалин нь амьдралын хэрэгцээнд нь таарчихдаг. Бүх гэр бүлүүдийн ар талд investing буюу хөрөнгө оруулалтын бодлого нь төрийн хэмжээнд хэрэгжиж явдаг. Тухайн хүний насан туршдаа хэрэглэж болох "Өсөн нэмэгдэх тэтгэврийн хадгаламж"-ийг хүн болгонд нээж өгдөг. Үүнийгээ буцаагаад "хөрөнгө оруулалтын хэлбрээр ашиглахыг" хуулиар зөвшөөрдөг. Энэ нь нэг талаасаа улс орон өөрийн үндэсний үйлдвэрлэгч компаниудаа дэмжиж байгаа, нөгөө талаас өрх гэр бүрийг мөнгөний урсгалтай байхыг дэмжиж байгаа бодлого юм уу даа.

-Г.Галбадрах: Тэгэхээр энэ тал дээр төрийн бодлого байх ёстой гэсэн санаа юм уу даа?

-Д.Баатархүү: Жишээ нь McDonalds гэхэд жижигхэн компани байхад нь ард түмэн нь хувьцааг нь худалдаж авснаар босгоод ирж чадаж байна. Улс орны эдийн засаг хүчирхэг болсон түүх нь, хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмжиж, ард түмэн нь жижиг компаниудаа дэмжин босгож ирсэнтэй холбоотой байдаг.

-Г.Галбадрах: Америк энэ талаар их туршлагажсан, зөв бодлого барьдаг орон. Харин бидэнд эндээс суралцах зүйл их бий.

-Д.Баатархүү: АНУ-н Үнэт Цаасны арилжаа бол тухайн хүн дэлхийн аль ч оронд байгаагаас үл хамааран харилцаанд оролцох боломжтой. Америкчууд хөрөнгийн зах зээл дээрээ дэлхийн сонирхлыг бий болгож чадсан орон. Дэлхийн Хөрөнгийн Зах Зээлийн 47% дангаараа бүрдүүлж буйгаар энэ батлагдаж байгаа юм. Дэлхийн хэмжээний ихэнх том брокерууд Америкт байдаг. Нью-Иоркийн хөрөнгийн бирж гэхэд дэлхийн хэмжээнд ямар ч бараа бүтээгдэхүүний бодит үнийг тогтоож чадаж байгаа. Энэ том ертөнцөд монголчууд бид орох боломж байгаа. Европт ч, Азид ч, Канадад ч, Австралид ч байгаа монголчууд байгаа газраасаа л энэ харилцаанд оролцох бүрэн боломж бий.

-Г.Галбадрах: Миний мэдэхийн нилээд олон монголчуудын сэтгэлд энэ ертөнцийг сонирхох сонирхол бий. Гэхдээ хүн болгон болгоомжлоод байгаа нь мэдрэгддэг.

-Д.Баатархүү: Бид "Хөрөнгийн зах зээл" гэдгийг хүрч болшгүй "том ертөнц" гэж төсөөлөөд айгаад л яваад байдаг. Гэтэл энэ систем нь тийм ч хэцүү биш. Монголчууд бид залуугаасаа л ноолуурын, нэхийний, махны, хаягдал төмрийн ченж хийгээд явдаг байсан шүү дээ. Түүнтэй л зарчмын хувьд адил. Бид бөөнөөр нь хямд үнээр худалдаж аваад, үнийг нь өсгөж зардаг. "Хөрөнгийн зах зээл" гэдэг чинь бидний мэддэг энэ л зарчмаар явдаг юм шүү дээ. Ингэж зарахын тулд зах зээлээ сайн судална." Хаврын улирал ирэхэд хүмүүст юу их хэрэг болох вэ?" Тэр чиглэлийн үйлдвэрлэл эрхэлдэг компаниудыг сонирхож судлах жишээтэй. Цаг агаар харж байгаад, гэнэт цас их орж, хүйтрэхэд ямар компаниуд ашигтай ажиллаж чадах вэ? Мэдээж зам дээр асгах давс болон зам цэвэрлэх компаниуд ашигтай ажиллана гэж тооцох жишээтэй.

-Г.Галбадрах: Нөгөө талаасаа монголчууд гадагшаа их зорчиж, "юм үзэж, нүд тайлж", олон зүйлийг харьцуулан ухаарч байгаа. Энэ ч бас нэгэн боломж байж болох юм?

-Д.Баатархүү: Эсрэг тэсрэг хоёр ч системийн нүүр үзсэн монголчууд бид1990 оноос хойш гадагшаа их гарцгаасан. Бид л өөрсдөө тэгтлээ анзаарахгүй байгаагаас бус, бид дэлхий ертөнц болон амьдралыг маш томоор харж мэдэрдэг болчихсон байгаа. Амьдралын нэг л талд амьдраад байсан хүн, нөгөө талыг нь харж мэдрэхгүй. Үргэлж мөнгөтэй харьцдаг байсан хүн, мөнгөгүй хүний зовлонг ойлгож мэдэрдэггүйтэй адил. Тэгвэл энэ хөрөнгийн зах зээлийн тогтолцоо гэдэг чинь хүний төсөөлөл болон хүний сэтгэхүйгээр явдаг систем. Монголчууд бид чинь аливаа зүйлд дасан зохицож чаддаг ард түмэн. Зохицож чадна гэдэг нь "тийм юм болох нээ" гэдгийг урьдчилан харах чадвар юм шүү дээ.

-Г.Галбадрах: Алив зүйлд маш хурдан ухаарч, дасан зохицох чадвар нь монголчуудыг энэ ертөнцөд амжилт гаргах үндэс нь болж магадгүй юм.

-Д.Баатархүү: Монголчууд "Хөрөнгийн зах зээл"-ийн ертөнцөд амжилт гаргах бүрэн боломжтой. Би 6 жилийн дотор энэ ертөнцөд өөрийн орон зайтай болж чадаж байгаа юм чинь, надаас мундаг монголчууд илүү их амжилт гаргаж чадна.

Тав. Монголын тухай хууч.

-Г.Галбадрах: Ийм том хөрөнгийн зах зээл дээр багагүй хугацааг элээсний хувьд Монгол орныхоо хөгжлийн тухай анзаарч бодож байгаа байх?

-Д.Баатархүү: Миний ажиглаж байгаагаар Монгол улс маань хөгжлийн чиг хандлагаа алдчихаад байгаа юм шиг санагддаг юм. Зүгээр л алт эрдэнэс ухаад, түүнийгээ бусдад зарахаа бодлого гэж бодож байвал буруу. Алт олборлож байгаа үндэсний компаниа олон улсын зах зээл дээр гаргаж ирж байж л улс хөгжиж, ард түмэн баяждаг жамтай. Алт олборлож арилжаалах бол хоёр хүний хоорондын харилцаа.

-Г.Галбадрах: Гэтэл бид уул уурхайн салбар дээрээ одоо хэр нь учраа олохгүй будилаад л яваад байгаа мэт?

-Д.Баатархүү: Уул уурхайн салбарт гадаадын хөрөнгө оруулагчидтай гэрээ хийсэн л бол түүнээ заавал мөрдөх ёстой. Энэ бол Бат, Болд хоёрын хооронд хийсэн гэрээ биш, Монгол Улсын төр, нийт ард түмнээ төлөөлж, Олон улсын хөрөнгө оруулагчидтай хийсэн гэрээ. Хууль зүй болон эрхзүйн үндсэн дээр зайлшгүй биелэгдэх ёстой. Нэгэнт гэрээ хийж гарын үзэг зурсан л бол дараа нь элдэв тайлбар хийж эргэж буцах шаардлагагүй. Айл болгон дотроо болдог "өмд гутал"-ын хэрүүлээ хөршөөсөө нуудаг. Гэтэл Монгол улс маань гэрээгээ "эргэж харна" гээд, дотроо болж байгаа "өмд гутал"-ын хэрүүлээ бусдад дэлгээд байж болохгүй биз дээ?

-Г.Галбадрах: Тийм ээ, энэ бодолтой тань санал нийлж байна.

-Д.Баатархүү: Би анх Оюутолгойн гэрээ болон хөрөнгө оруулалтын талаарх мэдээллийг үзээд баярласан. Монгол улс маань зөв замдаа оржээ, дэлхийн нийтийн анхаарлыг татаж эхэллээ гэж. Гэтэл авилгал хээл хахуул болон эргэж буцсан энэ үйлдлүүдээсээ болоод нэр хүндээ алдаж эхэлж байгаад дотроо харамсч л сууна. Зүгээр л хэвийн хэмжээнд өсч байсан Turquoise Hill Resources, Ltd. (Ivanhoe Mines LTD) (TRQ) хувьцааны үнэ одоо бүр доошоо орж ирж байгаа нь үүний нотолгоо. Энэ бүхэн чинь "Хөрөнгийн зах зээл" дээр Монгол орон бол хөрөнгө оруулахад "найдваргүй" гэдэг үнэлэлт рүү л явж байгаа гэсэн үг. Сонгуулиар нам солигдох бүрд Төрийн шийдвэрийг өөрчлөх гэж оролдох нь хамгийн муу зүйл. Энэ үйлдэл чинь Олон улсын хэмжээнд Монголыг үнэлэх үнэлэмж, итгэх итгэл буурахад нөлөөлж байна.

-Г.Галбадрах: Тэгэхээр монголчууд бид өөрсдөө энэ талаар мэдлэг, мэдээлэл муутай байгаагаас ч улбаатай байх?

-Д.Баатархүү: Хүмүүсийнхээ мэдлэг, мэдээлэл муутай байгааг далимдуулан ард түмний сэтгэл зүйд "савалгаа" үүсгэдэг муу үзэгдэл байнаа. Жишээ нь, саяхан Монголын мэдээллийн хэрэгслэлүүдээр Монголд байгаа алтны нөөцийг Парисын цамхаг, өөр юу юутай ч билээ харьцуулсан зурагтай мэдээлэл гарч олон түмнийг эргэлзээнд оруулж байсан. Үнэмшилгүй, худлаа ийм мэдээллүүд хүмүүсийн сэтгэлд муугаар нөлөөлж, "ийм их алтны нөөцийг минь гадаадынхан завшиж биднийг хохироож байна" гээд элдэв муу үйлдэл рүү турхирвал яах юм бэ?

-Г.Галбадрах: Түүнээс гадна өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний үнийн хэт өсөлт нь хүмүүсийн сэтгэлд бухимдал ихээр үүсгэж байна.

-Д.Баатархүү: Хөрөнгийн зах зээлийн ямарч судалгаагүйгээр хэдэн нөхдүүд дуртай цагтаа валютын ханшийг өсгөж, бензиний үнийг нэмж байдаг боллоо. Алив юмны бодит үнэ ямар байгааг цаг минут, секундээр нь энэ чарт /үнийн өсөлт бууралтын график/-аас уншиж болно. Тэгэхээр монголчууд бидэнд "хөрөнгийн зах зээл"-ийн талаарх мэдлэг, үгүйдээ энэ мэдээллийг илэрхийлж байдаг чартыг уншиж чаддаг байх нь хэрэгтэй байгаа биз дээ. Чарт бол цаг уурын мэдээтэй л адил юм шүү дээ.Өдөр тутам алтны, бензиний, нүүрсний, элсэн чихрийн, гурилын, валютийн ханш ямар байгааг хэн ч хэзээ ч мэдэж болох боломжтой. Хэрэв хүн бүхэн энэ мэдээллийг уншиж чаддаг бол, бусдад ингэтлээ луйвардуулахгүй л байх сан.

-Г.Галбадрах: Төр ард түмнээ эрсдлээс хамгаалах, өөрийн бодлого, системтэй байх ёстой. Нөгөө талаас ийм мэдээллүүд олон нийтэд ил тод байх нь ч хэрэгтэй.

-Д.Баатархүү: Хэрвээ төр ард олноо ийм эрсдлээс хамгаалахыг хичээдэг бол, ямар нэгэн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс урьдаж "нөөц" бий болгон, үнийн хэт өсөлтийг барьж болно. Гэтэл төр биш, улстөрд орсон бизнесменүүд энэ боломж дээр тоглож байна. Бизнесмен хүн гэдэг бол ихэвчлэн өөртөө ашиг олохын тулд явдаг хүмүүс. Гэтэл зөвхөн өөртөө ашиг олохыг хичээдэг, бусдын эрх ашгийг тэгтлээ хайхардаггүй хүмүүс төрд олноороо ороод ирвэл яах вэ? Төрийн бодлогыг өөрийн бизнесийн ашиг сонирхолдоо нийцүүлэхийг л илүүтэй бодноо доо. Энд л Монголын маань төрийн бодлогын алдаа яваад байх шиг санагдаад байгаа юм л даа.

Зургаа. Ирээдүйгээ харахуй

-Г.Галбадрах: Мэдээж чиний санаж бодож байгаа болон эхлүүлж байгаа үйлсэд тань талархаж байна.

-Д.Баатархүү: Бидний одоо хийж хэрэгжүүлэх гэж байгаа оролдлогууд маань олон хүний амьдралыг өөрчилж, магадгүй зарим хүний амьдралын хэв маягийг эргүүлж ч магадгүй. Stock market буюу "хөрөнгийн зах зээл" нь хамгийн ашиг орлого олдог мэргэжлийн тоонд орно. Энэ мэргэжлийн цаана мөнгө дагаж явдаг. Мөнгөтэй харьцаж сурсан хүнийг, " оюуны их хүчин чадалтай" гэж үзэж хүмүүс ихэд хүндэлдэг.

-Г.Галбадрах: Мөнгөтэй зөв харилцаж, мөнгийг зөв ашиглаж сурна гэдэг бага биш соёл. Тэр тусмаа мөнгийг сохроор шүтэж байгаа өнөө үеийнхэнд ойлгуулах хэрэгтэй мэт?

-Д.Баатархүү:Миний дотроо бодоод яваа нэг зүйл бол, Монголын ирээдүй болсон залуу үе маань өөрсдийгөө хөгжүүлж, хөрөнгийн зах зээл гэдэг энэ том ертөнц рүү хөл тавиасай гэсэн хүсэл. Бид хэдий болтол мөнгөтэй хүмүүст хөлсөөр ажиллаж, уруу дорой явах билээ. Залуус минь өөрсдөө өөртөө эзэн болж, оюун ухаанаа хөгжүүлж, түүнийгээ л баялаг болговол, улс орон минь хурдан хөгжинө дөө.&l