Тэгэхдээ ямар нэг дүгнэлт хийхийг урьтал болголгүй, зүгээр л байгаа байдлыг хүргэдэг. Энэ удаад ч бид хотын төв болон гэр хорооллын байр байдлыг харьцуулж, дурандсан юм. Дээрээс нь хэн энд, хэнд тэнд амьдрах ёстой юм бэ гэдэг асуултын хариулт тодорхой. Мөнгөтэй, баян хүн бол хотын төвд, тухлаг тансаг орчинд амьдарч, бүх зүйлээрээ хангагдаж болно. Харин мөнгө муутай, дундажаас доогуур, цаашлаад ядуусын эгнээнд багтаж байгаа дийлэнх нь гэр хороололдоо амьдарч, шороотойгоо хутгалдаж, усандаа дугаарлаад, үнсээ асгаж, хогоо хашаагаараа дүүргээд л амьдрахаас өөр аргагүй.

Гарчигт дурьдсан асуултын хариулт ердөө л ийм энгийн. Гэхдээ энэ асуултын эсрэг өөр нэг асуулт гарч ирж байгаа нь яагаад гэр хорооллыг тохижуулж, шороо тоосноос салгаж, ядаж хогийг нь цаг тухайд нь ачиж болохгүй гэж.

Гэр хороололд амьдарч байгаа иргэн мөнгөтэй болоод хотын төв рүү орж ирэхийг хүлээхийн оронд тэнд байгаа газрыг нь тохижуулж, хөрөнгө оруулалт хийж болохгүй гэж үү. Бага ч болов хөрөнгө оруулалт хийгээд, зарим газар нь засмал зам тавьчих сэтгэл, бодлого манай улсын удирдлагуудад алга. Тийм учраас хүмүүс бид яагаад энд амьдрах ёстой вэ гэж асуугаад байгаа юм. Энд гэдэг үгийг шууд утгаар нь биш ийм орчинд гэдэг үгээр орлуулаад ойлгочих хэрэгтэй.

Яагаад Монгол Улсын хүн амын 70 хувь нь тэнд амьдрах ёстой юм бэ. Тэнд ямар байгааг эндэхийн байдалтай ямар ч дүгнэлтгүй харьцуулаад л үзэхэд харагдана. Нийтийн цэвэрлэгээ нийслэлийн “нүүр”-ийг угаасан Хотын төв, орон сууцны хорооллыг ердөө гарын таван хуруунд багтах хэдэн зүйлээр харьцуулахад л хангалттай.

Юуны өмнө хогны асуудлыг дурьдах нь зөв. Нэг хэсэгтээ Улаанбаатар хотын төв хэсэг хүртэл хогондоо дарагдах дээрээ тулсан. Манай нийслэл бараг дэлхийн хамгийн заваан хотоор ч тодорч магадгүй байлаа. Харин сүүлийн хоёр жилд хогноос салах ажил өрнөж, дээрээс нь бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалт Улаанбаатар хотын төв гудамжуудын “нүүр”-ийг угаасан. Манай сурвалжлах хэсэг өчигдөр хотын төвөөр явж, хог шороо хэрхэн багассан, бүтээн байгуулалт хаа сайгүй өрнөж байгааг харлаа, үзлээ.

Хотын төвд л тооцогдож байгаа газар бүхэн гудамж талбайг нь шар хантаазтанууд цэвэрлэж, явган хүний зам тавиад л сайхан байна. Хогноос салах аян эхэлсэн талаар дээр дурьдсан. Ерөнхийдөө Э.Бат-Үүл дарга ажлаа авч, дүүргүүдийн Засаг дарга нар солигдсоноос хойш эхэлсэн гэвэл илүү тодорхой. Хамгийн түрүүнд Баянгол дүүргийн Засаг дарга бямба гараг бүр их цэвэрлэгээ хийж байх шийдвэр гаргасан. Долоо хоног бүрийн бямба гарагийн 11.00-14.00 цагийн хооронд албан байгууллага бүр ойр орчмоо цэвэрлэж байхаар болсон нь тэр.

Эхэн үедээ байгууллага бүр идэвхтэй оролцож, олон тонн хог ачаад, хур хогноосоо салж эхлэв ээ. Харин сүүлийн үед эрч нь жаахан буураад байгаа. Гэхдээ л Баянгол дүүрэг, тэр дундаа 3, 4 дүгээр хороолол орчим илт цэвэрхэн болсон. Хуучин олон үйлчилгээний байгууллагын хог хөглөрөх нь энүүхэнд байсан. Зарим газар бүр хог хийдэг том торон хайс тавьчихсан. Тэр нь хогоор дүүрээд, асгаад, гудамжаар нэг хөглөрдөг л байлаа.

Одоо бол тийм зүйл байхгүй болсон. Энэ бол бодит үр дүн. Түүний дараахан нь Баянзүрх дүүргийнхэн ч энэ замаар замнасан. Бямба гарагт их цэвэрлэгээ хийж, бас л олон тонн хог ачсан. Байгууллага болгон л идэвхтэй оролцож байгаа тухай мэдээлэл хөврөөд л. Үнэндээ Жуковын музейгээс цаашлаад Офицеруудын ордон хүртэл төв хэсэг үнэхээр сайхан болсон. Энэ мэтээр дүүргүүд хогноосоо салж, хот нүүрээ угаасан юм шиг л болоод байгаа. Зөвхөн дүүргүүд ч тусдаа нийтийн цэвэрлэгээний өдөртэй болсон юм биш. Нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл ч гэсэн захирамж гаргаж, нийтийн цэвэрлэгээ хийж л байгаа. Үүний үр дүнд хотын төвөөр гялгар цаас “халин нисдэг” байсан цаг ард хоцорчээ. Тэрбумаар тоологдох мөнгөөр зодсон зүлэг, цэцэг Хотын төв хогноосоо салж, цэмцийхийн зэрэгцээ зүлэг, цэцгээр өнгө нэмж эхлэв.

Тасганы овооноос Баянбүрдийн тойрог хүртэлх замын хойд талд улаан шороо эргэж, хог дүүрдэг байсныг зүлэгжүүлж, мод тарьсан. Түүнээс хойш замын дундах цэцэрлэгүүдийг зүлэгжүүлж, үнэхээр сайхан болгосон. Энэ ажил цэцгийн мандлаар нийслэлийн төвийг чимж үргэлжилсэн. Сүхбаатарын талбай дээр цэцгэн гэр, мод байрлуулав. Мөн гэрлийн шонгуудийг ч гэсэн цэцэг болгох шахсан. Хятадын Элчин сайдын яамны өмнөх талбайг ч цэцгийн мандлаар гоёсон гээд нийслэлийн төвийн өнгө үзэмжийг дээшлүүлэх ажлыг хангалттай хийлээ.

Тэр ажилд тэрбумаар тоологдох хөрөнгө мөнгө зарсан тухай мэдээлэл ч гарч байсан. Яах вэ, нэг үе хиймэл зүлэг дэвсээд, иргэдийнхээ нүдийг хуурчихдаг байсан бол одоо жинхэнэ амьд зүлэг ургуулж, цэцэг тарьж байна. Энэ бол дэвшил. Тэгээд ч цэцгийн мандлаар монгол гэр хийснээр гадаадын жуулчдын сонирхлыг ч их татаж байгаа юм. Гэхдээ өвлийн улирал хаяанд ирсэн энэ үед цэцгийн мандлууд эхнээсээ шарлаж, гандаад унаж байна билээ. Тэр их мөнгө намрын хүйтэнд шарлаад, ямар ч хэрэггүй болно гэж бодохоор хайран ч юм шиг. Гэхдээ л нийслэлийн төвийг тордох ажил энэ мэт үргэлжилсээр. Ирэх жил ч дахин мөнгө зарж, цэцэг, зүлэг ургуулна. Мод тарина биз ээ. “Гудамж” төслийн ажил дуусах шатандаа оржээ Хаврын урь орсон даруйд л эхэлсэн зам засварын ажил одоо ч үргэлжилсээр л байгаа. Гэхдээ “Гудамж” төслийн хэмжээнд 33 уулзварыг шинэчилж, засварлах, там болоод байсан замуудыг засах ажил дуусах тийшээ хандаж байна. Үргэлжилж байгаа ажил нь гэвэл явган хүний зам тавих л байх шив дээ, бараг. Инэнх уулзварууд нээгдээд, дуусч байгаа.

Өчигдөрийн байдлаар нэгдүгээр хорооллоос Офицеруудын ордон хүртэлх зайд зам засварын ажил бараг л дууссан. Саппоро дээр явган хүний замын ажил дуусах шатандаа орсон. Харин Гэмтлийн эмнэлгийн арын замаас шууд нэгдүгээр хорооллын ар руу бууха замын ажил эд үргэлжилж байна билээ. Энэ сарын сүүлч гэхэд бэлэн болох талаар зам засч байгаа хүмүүс нь хэлж байсан. Тэгвэл түгжрэл мэдэгдэхүйц буурах учиртай. Наашлаад 25 дугаар эмийн сангийн уулзварыг дөрвөн зам болгох ажил үргэлжилж байна.

Ажил нь эхлээд сар гаруй болж байхад бахь байдаг хэвээрээ л байна. Зам засч байгаа хүмүүсээс нь хэзээ дуусахыг асуусан ч тодорхой хариу хэлээгүй. Зам засварын ажлаас хамгийн удаашралтай байгаа нь энэ. Ямар ч байсан Нийслэлийн авто замын газраас энэ сарын сүүлчээр бүх зам засвар дуусна гэж мэдэгдсэн. Тэр хугацаандаа амжиж багтах биз. Түүнээс гадна ШУ ТИС -ийн өмнөх хэсэгт явган хүний зам засварын ажил үргэлжилж байсан. Өнөө, маргаашгүй дуусах юм билээ. Ямар ч байсан там болсон замаар явж байсан нийслэлчүүд энэ намраас эхлээд толийсон биш юм гэхэд арзайгаагүй замаар явж эхэллээ.

Гэрэлтэй, чимэглэлтэй, камертай хотын гудамжууд У лс оронд өрнөж байгаа зам засвар, зүлэгжүүлэлт, цэцэрлэгжүүлэлт гээд олон бүтээн байгуулалтаас сугарч үлдээд байгаа нэг ажил нь гэрэлтүүлэг. Уг нь санаагаар болдог бол зарим газрын гэрэлтүүлгийг солиод, сайжруулах хэрэгтэй байгаа юм. Гэхдээ яах вэ, одоохондоо таг харанхуй болчихоогүй учраас эхний ээлжинд шаардлагатай бүтээн байгуулалтаа хийж байгаа байх. Ер нь бол хотын төв хэсгийн гэрэлтүүлэг сайн. Дээрээс нь элдэв гэрлэн чимэглэл дүүрэн. Бас төв хэсэгт камер тавиагүй газар бараг л үлдээгүй.

Төв гэлтгүй зах руугаа ч гэсэн камер, гэрэлтүүлэг сайтай болоод байгаа. Ерөөс Нийслэлийн тамгын газар болон Замын цагдаагийн газраас хотын төв хэсгийг тэр чигт нь камержуулах, гэрэлтүүлгийг нь сайжруулах ажлыг эрчимтэй хийх талаар ярьж эхэлсэн. Дүрэм биелүүлдэггүй жолооч нарыг бангадахаас авахуулаад ач холбогдол ихтэй учраас бүхий л гудамж талбайг камержуулахад анхаарч байгаа юм билээ. Тэр нь ч зөв.

Орон сууцанд амьдардаг бол хүүхдийн тоглоомын талбай нээлттэй Нийслэлээс зөвхөн хотын төвийг цэвэрлэж, угааж, зүлгээд байгаа юм биш. Орон сууцны хороололд амьдарч байгаа хүмүүсийн тав тухад ч багагүй анхаарч байгаа. Тэр дундаа хүүхэд, хөгшдөд зориулсан тоглоомын талбай, тав тухтай суух сүүдрэвч энэ тэр их.

Ерөнхийдөө 2012 оны сонгуулийн өмнөөс эхлээд хотын төв орчмын бүх орон сууцны хорооллын дунд хүүхдийн тоглоомын талбай байгуулсан. Гулгуураас эхлээд төрөл бүрийн гоё тоглоомтой гэж байгаа. Тэр нь хуучны төмөр гулсуур шиг биш. Хүүхдийн хувцас урчихааргүй хуванцар. Тоглоомууд нь ч гэсэн тийм. Унасан ч гэсэн шал нь зөөлхөн, хүүхэд бэртээчихээргүй. Ер нь л их аятайхан. Бага насны хүүхдүүдэд зориулсан тоглоомын талбайнаас гадна дунд сургуулийн сурагчдад зориулсан тоглоомын талбай бас бий.

Ихэнх байрнуудын дунд сагсан бөмбөгийн талбай байгуулсан. Гэхдээ зарим байрны өмнөх талбайд газрын теннис, гар бөмбөг тоглох талбай ч байна билээ. Дээрээс нь өвгөд хөгшид нарлаж, салхилж суух сүүдрэвч олонтой. За тэгээд үйлчилгээний төвүүд нь ойр. Ядаж л интернэт кафегаас авахуулаад хүний наад захын хэрэгцээ хангахаар үйлчилгээний төвүүд дэргэд нь байрладаг.

Мөн өрхийн эмнэлэг, хорооны байр, хэсгийн цагдаа гээд бүх зүйл нь ойр. Ийм орчин энд байна. Харин тэнд бүх зүйл эсрэгээрээ.

Н.Пунцагболд