уралдаанд шалгарч байсан билээ.

Хүүхэд багачуудыг үлгэрт дуртай болгох оньсон түлхүүрийг нээж өгсөн номын зохиогч С.Эрдэнэболдтой ярилцлаа. Тэрээр өдгөө Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын Мэдээлэл боловсруулах, олон нийттэй харилцах албаны даргаар ажиллаж байна.

-“Шидэт уулын сормуус” үлгэрийн ном хүүхэд багачуудын унших дуртай номын нэг болоод байна. Тиймээс номын талаар яриагаа эхэлье?
-Засгийн газраас энэ номыг 21 аймаг, 336 суманд бодлогоор хэвлэж байсан юм билээ. Харин
би зохиогчийн хувиар 2013 онд дахин хэвлүүлж зургадугаар сарын 1-нд хүүхдийн баяраар нээлтээ хийсэн. Улмаар Хүүхэлдэйн театрт “Лусын хааны охид” нэртэй тус номоос сэдэвлэсэн жүжиг яруу найрагч Ц.Хулангийн удирдлаган дор тавигдсан.

Ном 20 гаруй хуудастай, бүх насны хүүхдэд зориулсан үлгэр юм. Хүний сэтгэл итгэл, өөрчлөн энэрэхүйн тухай өгүүлсэн гүн ухааны хандлагатай үлгэр. Өөрөөр хэлбэл, орон орны шилдэг үлгэрүүдийн жишгийг харгалзан үзэж шинээр зохиосон үлгэр юм л даа. Жишээ нь Европын үлгэрийн онцлог гэвэл зохиолын эерэг дүр буюу сайн талын баатар, сөрөг дүр буюу муу талын баатар гэж гардаг.

Тэгээд хоорондоо алалцаж байгаад муу талын баатар нь үхээд, сайн талын баатар нь үлддэг. Харин монгол ардын үлгэрт хүний амийг хороосон зүйл их гардаг. Ер нь нийтлэг улс орнуудын үлгэр нэг айл гурван хүүтэй байжээ, эцэг нь өнгөрөөд гурван хүүдээ гэрээсээ үлдээжээ, эсвэл эрт урьдын цагт эмгэн өвгөн хоёр гээд л эхэлдэг. Тиймээс би энэхүү үлгэрийн нийтлэг утгыг өөрчлөх гэсэн зорилгоор номоо бичсэн.

-Ном тань гадны хэл дээр орчуулагдсан гэсэн байх аа?
-Казакстанд хэвлэгдэж, япон, англи хэл дээр орчуулагдсан. Одоо Монголд англи хэл дээр хэвлэгдэж гарна. Арван жилийн өмнө Т.Эрдэнэтуяа гэж охин номын маань зургийг зурж байсан. Тэгээд энэ жил дахин өнгө будгаар амилуулж, хатуу хавтастайгаар сонсдог жүжгээр гарч байгаа. Тэгэхээр хүүхдүүд уншихаас гадна сонсох хөгжмийн найруулгатай бас үлгэр маань өөрөө дуутай гэсэн үг.

FM 104,5-ын найруулагч Ц.Баттөмөр гэж залуу номонд зориулж ая зохиосон. Сонсдог номон дотор байдаг дуунуудыг амилуулж дуучид дуулсан байгаа. Ерөнхийдөө шинэ үеийн хүүхдүүдэд зориулсан ном. Хүн хүнээ хүндэтгэх үзлийг харуулж хүмүүс ном уншдаг байгаасай, халуун дулаан сэтгэл, найрсаг байгаасай гэсэн бодлоор бүтээгдсэн. 20 настай хүүхэд байхдаа бичсэн болохоор одоо засна гэхээр учир дутагдалтай санагддаг юм. Яагаад гэвэл 20 настай залуугийн амьдралыг үзэх үзэл өөр байгаа шүү дээ.

Харин 30 настай хүн нийгмийн хариуцлагатай, 40 настай хүн илүү бүтээлч сэтгэлгээгээр, 50 настай хүн үр хүүхдийнхээ төлөө гээд өөр өөрөөр сэтгэнэ. Тэгэхээр ямар нөхцөлд юу бичиж байгаа гэдэг нь тухайн хүний өөрийнх нь ямар нийгэмд амьдарч юуг өгүүлэх гэж байгаа юм гэдгээс л их шалтгаална даа.

-Хүүхдийн сэтгэхүйд тохируулж зохиол бичнэ гэдэг тухайн зохиогчоос илүү мэдрэмж шаардаж байгаа. Ер нь та хүүхдийн зохиолчидтой хэр ойр дотно байдаг вэ?
-Д.Нацагдоржийн шагналт, хүүхдийн зохиолч О.Сундуй багш дээр очиж хүүхэд байхдаа бичсэн шүлгээ үзүүлээд “Хүрэл тулга”, “Уран жиргээ” наадамд оролцдог байлаа. Энэ хүн “Нисдэг хулгана Чинүүхэй ба Алимаа охин”, “Зуны нар мөхөөлдсөнд дуртай”, Зочин, “Хүүхэлдэйн кино”, “Хүүхэлдэйн чинээ ээж” зэрэг олон сайхан хүүхдийн уран бүтээлтэй.

-Номын утга агуулгын тухайд?
“Шидэт уулын сормуус” үлгэрт нэг ч үхэж алга болж сүйдсэн, дордож доройтсон зүйл гардаггүй. Гэсэн хэдий ч ихэнх үлгэрүүд дээр үнэт эрдэнэс алт олоод ир гэхээр алтан бөгжийг далайн ёроолоос олж байгаагаар гардаг шүү дээ. Тэгэхээр энэ үлгэрийн гол зорилго алт эрдэнэс материаллаг зүйл хүнд аз жаргалыг авчирч чаддаггүй юм байна, харин хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл бол хүн чанар, хүн хүнээр л дутдаг гэсэн санааг илэрхийлэх гэсэн юм л даа.

Ер нь манайд богино үгээр богино үлгэр бичдэг гэсэн энгийн тогтсон хэвшил байдаг. Гэтэл энэ номон дээр урт урт өгүүлбэрээр тансаг маягаар бичих гэж оролдсон. Үүгээрээ байгалийн дүрслэл хүмүүсийн сэтгэл зүйн дотор бий болдог өрнөл, өөрөөр хэлбэл ертөнцийг үзэх үзлийг гаргахыг зорьсон юм. Хятадад барууны хүүхэлдэйн кино гаргахыг хориглочихсон байдаг. Тэгээд хүүхэлдэйн кино юмуу тухайн үлгэрийг уншсанаар тухайн зохиогч ард түмнийх нь соёл зан заншил, сэтгэлгээний өвөрмөц онцлогийг сурталчлагч нь болж өгдөг.

Жишээ нь би хүүхэд байхдаа Орост очиж үзээгүй ч гэсэн “Үүлэн бор” зохиолыг уншингуутаа орос ахуйтай танилцаж байлаа. Түүн шиг Монголын зохиол бүтээлээсээ нүүдэлчдийн соёл иргэншил ахуйг мэдэж авах жишээтэй. Гэсэн ч хэлнээсээ шалтгаалаад тэр олон хэлээр дэлхий дахинд гарсан үгүйг нь мэдэх боломжгүй шүү дээ. Энэ утгаар хүүхэд үлгэрийг уншсанаар эх оронч, байгальд хайртай, байгальд элэгтэй, өвөг дээдэс ах эгч нараа хүндэлдэг болно. Тэгэхээр үлгэр гэдэг хамгийн анхдагч хүмүүжлийн чанартай зүйл.

Жишээ нь манай таван настай хүү хүүхэлдэйн кино үзэж, ipad, гap утсаар тоглодог. Миний номын зургийг хэд дахин эргүүлж үзээд, CD-r нь олон удаа сонсчихсон. Зарим хүүхэд энэ үлгэрийг цээжилчихсэн байна лээ.

-Та багаасаа л үлгэр сонсох дуртай байв уу?
-Биднийг хүүхэд байхад үлгэрийн пянзнууд их байдаг байсан. Тиймээс би орой болгон Монголын радиогоор “Үлгэрийн цаг” нэвтрүүлгийг сонсдог байлаа. Өдөр болгон өөр үлгэрүүд ярьдаг болохоор ёстой л нэг үлгэрийн ертөнцөөр аялана гэгч болдог байсан санагддаг юм.

Мөн эмээ ээж маань их үлгэрч байнга үлгэр ярьж өгдөг хүн байлаа. Тиймээс эдгээр хүмүүсийн ахуй амьдрал, орчноос сэдэвлэсэн 20гаруй үлгэр зохиосон. Энэ дундаас хэвлэгдсэн нь “Шидэт уулын сормуус” үлгэр юм.

Д.Нэргүй

“Үлгэрийн нийтлэг утгыг өөрчлөх гэж “Шидэт уулын сормуус” номоо бичсэн”
Tweet
Bolod.mn