2014 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2014 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийн талаархи Ерөнхий сайдын илтгэлтэй холбогдуулан гишүүдийн асуулт үргэлжилсэн байна.

УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж: “Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолборыг хэзээ эхлүүлэх гэж байна вэ. Нэг километр авто замыг хэдэн төгрөгөөр гүйцэтгэхээр тооцсон, зэс, нүүрс, жонш, хүдрийг ирэх онд хэдэн төгрөгөөр зарна гэж төсөвт суулгасан, хүүхэд төрүүлсэн эхэд хүүхдээ харахад нь мөнгө өгнө гэсэн энэ төсөвт туссан уу, энэ жил хичээл эхлэх үеэр сурагчийн дүрэмт хувцасыг монгол хонины ноосоор хийж зарж байна гээд бөөн юм болсон.

Сүүлд нь гишүүдэд дүрэмт хувцас үйлдвэрлэдэг компаниудаас танилцуулга ирсэн. 25-45 мянган төгрөгөөр форм худалдаж авдаг байсан чинь 120-150 мянган төгрөг болчихлоо. Чанаргүй юм хийчихлээ гэсэн шүүмжлэлүүд гарсан. Монгол хонины ноосыг хаана боловсруулаад сурагчийн дүрэмт хувцас болгочихсон юм бэ.

Тэр үйлдвэрийнхээ нэрийг хэлж өгөөч. 25-45 мянган төгрөг байсан сурагчийн хувцас 120-150 төгрөг болсон гэдэг үнэн үү. Тавантолгойн хувьцааг мөнгөжүүлэх асуудлыг хэзээ ярих юм бэ.

1072 хувьцааг эзэмшигч гээд Хүний хөгжил сангийн дэвтэр дээр нь иргэдэд бичээд өгчихсөн байгаа. Одоо бичилтээс өөр юмгүй болох нь. Энийг мөнгө болгож монгол хүнийг баяжуулна гэсэн амлалтаа Засгийн газар хэзээ биелүүлэх гэж байна “гэсэн асуултад тодорхой хариулт авахыг хүслээ.

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөр: “Ерөнхий боловсролын сургуулийн хүүхдүүдийг дүрэмт хувцастай болгох асуудал Засгийн газрын санаачилгаар эхэлж байгаа асуудал биш. Улсын Их Хурал Боловсролын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг 2012 онд баталсан.

Энэ хуулинд загварын дагуу хийгдсэн дүрэмт хувцасыг ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид өмсөнө гэж заасан. Энэ хуулийг хэрэгжүүлж ажиллахад хүүхдүүдийн өмсөх дүрэмт хувцасыг монголчууд өөрсдөө оёвол яасан юм бэ гэсэн санаачилгыг Засгийн газар гаргасан.

Дүрэмт хувцасны загварыг нийслэлийн боловсролын газраас санаачлаад ерөнхий загвар гаргасан байгаа. Гэхдээ энэ бол хэн нэгэн баталсан загвар биш. Гарсан загвараа аймаг нийслэлийн боловсролын газрууд батлаад энэ хувцасыг хэрэглэнэ гэсэн нэгдсэн шийдвэр гараад явж байна.

Үйлдвэр худалдааны яамнаас авсан мэдээллээр дүрэмт хувцасыг үйлдвэрлэхэд нийтдээ 130 үндэсний үйлдвэрлэгч оролцож байна. Үүнээс хонины ноос самнах 8 үйлдвэр, утас ээрэх 6 үйлдвэр, даавуу үйлдвэрлэхэд 2 үйлдвэр, оёмол хувцас үйлдвэрлэхэд 67, сүлжмэл хувцас үйлдвэрлэхэд 36 үндэсний үйлдвэрлэгч ажиллаж байна.

Эдгээр 119 үндэсний үйлдвэрлэгчийн 39,4 хувь болон 47 үйлдвэрлэгч нь хөдөө орон нутгийн оёдлын үйлдвэрлэл эрхлэгч, аж ахуйн нэгжүүд байгаа юм. Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотын 1-3 дугаар ангийн сурагчдын дүрэмт хувцасыг оёж үйлдвэрлээд борлуулж дууссан байна.

Мэдээж монгол төмс хүртэл тарихад үнэтэй зарагддаг. Өнгөрсөн оны дотооддоо үйлдвэрлэж байсан хувцасны иж бүрдлийн үнэ бага ангийн эмэгтэй хүүхдийнх 31000 төгрөг байсан бол энэ удаагийн үйлдвэрлэлээр гарч байгаа хувцас нь 41000 төгрөг болж үнийн зөрүү нь 10000 төгрөг болж байна.

Эрэгтэй хувцас 42000 төгрөгөөр гарч байсан бол одоо 62000 төгрөг байна. Хамгийн өндөр үнийн зөрүү бол ахлах ангийн эрэгтэй хүүхдийн хувцсан дээр байна. Ахлах ангийн эрэгтэй хүүхдийн хувцас хуучин 85000 төгрөгөөр худалдаалж байсан бол одоо 108905 төгрөг байна. Үнийн зөрүү нь 23905 төгрөг.

Нэг үгээр хэлбэл хэт их өндөр үнийн зөрүү гарлаа гэхээсээ илүү материал, оёдлын бодит үнэнд тулгуурлаж зарлага гарсан. Энэ үнийг Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн яам ч тогтоохгүй, манай яам ч тогтоохгүй. Оёж байгаа хүмүүс нь үнийнхээ саналыг хэлдэг.

Харин бидний зүгээс чанартай хувцас нийлүүлэхэд хяналт тавьж ажиллаж байгаа гэдгийг хэлмээр байна. Энэ оны 11-р сард багтаан бүх сурагчийн дүрэмт хувцасыг хүүхдүүдэд хүргэнэ гэсэн зорилготой үйлдвэрүүд ажиллаж байгаа ч харамсалтай нь хуваарийнхаа дагуу ажиллаж чадахгүй болж байна.

Дүрэмт хувцасаа худалдаж авч чадахгүй байгаа хэсэг дээр ямар дэмжлэг үзүүлэх вэ гэдэг дээр Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яамтай хамтран тодорхой тооны хүмүүст төлөвлөлт хийж байгаа гэлээ”.

Зам тээврийн сайд А.Гансүх: “ 2013 онд нэг километр замын төсөвт өртгийг 530 саяар баталж өгсөн. Энэ өртгөөр зам баригдаж байгаа. 2014 онд барих замын төсөвт өртгийг яг одоо тооцож байна. 530 сая дээр 10 хувийн нэмэгдэлтэйгээр төсөвлөж байгаа” гэсэн хариултыг өгөв.

Уул уурхайн сайд Д.Ганхуяг: “Эрдэнэс-Тавантолгой бол өнөөдрийн байдлаар хувьцаат компани. Монгол Улсын иргэн бүр 1072 хувьцаа эзэмшиж байгаа. Энэ бол биет бус хөрөнгө юм. Засгийн газраас Тавантолгой компанийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг дэс дараалалтай авч хэрэгжүүлж ирсэн.

Одоо Улсын Их Хурлын 39 дүгээр тогтоолын дагуу хийх арга хэмжээ бол стратегийн хөрөнгө оруулагчийг сонгох ажил үлдсэн. Үндсэндээ бэлтгэл хангагдсан байгаа. Шинээр хувьцаа гаргасан тохиолдолд Тавантолгойн хувьцааны үнэ цэнэ нэмэгдэнэ.

Үүнтэй уялдаад иргэдийн авсан байгаа 1072 ширхэг хувьцааны үнэ нэмэгдэх нь ойлгомжтой юм. Энэ бол зах зээлийн жамаар хэрэгжээд явна гэдгийг хэлэх байна. Зэс, нүүрсний тухайд сүүлийн 12 жилийн олон улсын байгууллагаас зарласан үнийн дундажийг үндэслэж тооцсон.

Алтан дээр 1269 ам.доллараас 70 орчим ам.доллар, нүүрсэн дээр түүхийгээр нь 64,5 ам.доллараас 120 орчим ам.доллар, зэсийн хувьд 6837ам.доллар, цайр 1987 ам.доллар, төмрийн хүдэр 101 ам.доллараас 110 ам.долларын хооронд, жонш 210 ам.доллараас 316 ам.доллар гэсэн байдлаар тооцогдсон байгаа” гэв.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаяр: “Сайншандын цогцолборыг эхлүүлэх төлөвлөлтийн ажилд зориулаад Хөгжлийн банкнаас 10 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг шийдсэн байгаа. Тэр хүрээнд үйлдвэр хөдөө аж ахуйн яам үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Үүнд чиглэлийн яам тодорхой хариултыг өгнө “ гэлээ.

УИХ-ын гишүүн М.Энхболд: “Өнөөдөр төсвийн орлогод уул уурхайн салбарын орлого нэлээд чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Зэсийн үнэ 2012 оны гүйцэтгэлээр 7872 ам.доллар, 2013 оны хүлээгдэж байгаа гүйцэтгэлээр 7336 ам.доллар гэж тооцогдож байгаа.

Гэтэл 2014 онд зэсийн үнийг 6800 ам.доллар гэж 500- 1000 орчим ам.доллар доогуур тооцож төлөвлөж байна. Энэ хэр үндэслэлтэй тооцоо вэ. Мөн нүүрсний хувьд 70 ам.доллараар нэг тонныг нь өгөхөөр гэрээ хэлэлцээр хийчихээр монголын эрх ашиг зөрчигдлөө гэж ярьсаар байгаад өнөөдөр арай гэж 50 ам.доллараар зарж байгаа.

Энэ жилийн төлөвлөгөөн дээр нэг тонн нүүрсийг 81 ам.доллараар тооцож байгаа юм байна. Энэ бас хэр үндэстэй вэ, Орлого талаа үндэслэл муутай тооцож төлөвлөснөөс болоод дараа дараагийн асуудал хүндэрдэг. Үүнийг та бүхэн анхаарч үзээчээ. Хоёрдугаарт өрийн асуудал байна.

Төсвийг дагаж оруулж ирдэг хууль, төсвийг дагуулж явдаг хууль гэж уг нь байх ёстой байх. Төсвийн тогтвортой байдлыг хангах тухай хуулийг төсвийг дагуулж явах ёстой хууль гэж үзэж бид маш чухал хууль баталлаа гээд энэ зааланд ярьж байсан.

Гэтэл өнөөдөр ДНБ-д өрийн эзэлж байгаа хувь 39 хувь байсныг 60 хувиар батлах гэж байна. Энэ 60 дотор Чингис бондын дахиж олгохоор үлдсэн хэсэг, самурай бонд, туркээс яригдаж байгаа эх үүсвэрүүд яаж тооцогдож байгаа вэ.

Өрийг Засгийн газар тавина, харин өр дарах асуудал монголын ард түмний нуруун дээр ачаа болж очно. Иймээс өрийн асуудлыг та бүхэн бодож үзээчээ “ гэв.

Түүний асуултад Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг хариулахдаа: “ Бид 10, 15 жил бус 23 жил бий болчихсон архаг зүйлийг хэдүүлээ хамтраад засчихвал яасан юм бэ гэдгийг хэлж байгаа. Би ганц ч улстөржсөн үг хэлээгүй. Тиймээс улстөржөөд хэрэггүй.

Энэ ширээн дээр суусан Ерөнхий сайд бүр жижиг ч болсон Монгол Улсад хэрэгтэй үг, үйлдэл хийвэл хэрэгтэй байх. Ерөнхий сайд хэн сууж байгаагаас үл хамаараад энэ олон хуудас цаас бидний мөнгийг бараад дууслаа. Үүн дээр би хэн нэгийг буруу зөрүү гэхгүйгээр энийгээ энэ жил засчихвал яасан юм бэ гэж хэлж байгаа.

Бид нар ийм буруу тогтоолцоонд яваад байгаагаа өнөөдрөөс эхлээд зогсооё гэдгийг л хэлж байна. Та нар асуудалд ажил хэрэгч хандаад өг л дөө. Олон жил төр барьсан, зовлон жаргал дундуур нь явсан юм бол тэр нүдээрээ хараад өгөөч. Бид нэг л гэр орны, нэг л айлын хүмүүс шүү дээ.

Чингис бондыг янз бүрээр тайлбарлаад байгаа. Энэ бол өр гэж ойлгох хүндээ өр болно, бүтээн байгуулалт гэж ойлгох хүндээ бүтээн байгуулалт болно, мөнгө үржүүлдэг юмаа гэвэл үржүүлдэг л болно ш дээ. Ноос ноолуурын салбарт бондноос зээл өгсөн.

Тэд нар маань тоног төхөөрөмж худалдаж авлаа, монголдоо даавуугаа хийдэггүй юмаа гэхэд даавууныхаа нэг хэсгийг хийдэг боллоо, бүтээгдэхүүнийх нь хэмжээ нэмэгдлээ, экспортын орлого нэмэгдлээ. Ингэснээр тэр компанид ч хэрэгтэй, тэр хүнд ч, монголчуудад ч хэрэгтэй болж байна.

Авсан мөнгөө буцаагаад л төлчихнө шүү дээ. Энийг заавал өр гэж бид нар дээр наагаад монголыг өрөнд оруулаад байгаа хэдэн амьтан шиг яриад яах гэсэн юм бэ. Харин 21 тэрбум төгрөг тарааснаар хэдэн их наяд төгрөг алга болсон.

Тэр нь дүүрч гэж бодоход дээр үеийн хэллэгээр бид бүтэн жил коммунист субботник хийж байна шүү дээ . Бид Монгол Улсад бий болчихоод байгаа буруу тогтолцоог өөрчилье гэж ярьж байгаа. Хамтраад болохгүй байгаа зүйлүүдийг шийдье ” гэлээ.

М.Энхболд гишүүн хэлэхдээ: “21000 төгрөгийн өрийг бид өөд өөдөөсөө харж сууж байгаад монголын ард түмэнд тараасан. Харин ард түмэн түүгээрээ амьдрал ахуйгаа залгуулсан сайн тал байдаг бол та бид хоёрынх байх болов уу.

Төсвийн зардлыг төсвийн танилцуулга материал дотор хязгаарлаж байгаа, царцааж байгаа, хэмнэж байгаа гэсэн байдлаар хийсэн боловч яг үнэн хэрэг дээрээ нэлээд өсөх, зарим нэг байгууллагууд дээр нэмэгдүүлэх хандлага барьжээ. Та төсвийн урсгал зардал цамаан байжээ гэж өглөө хэлсэн. Энэ цамаан чинь бас үргэлжлээд л байх шиг байна” гэсэн юм.

Н.Батаа

Эх сурвалж: "new.mn"