УИХ-ын гишүүн, МАН-ынУдирдах зөвлөлийн гишүүн Я.Содбаатарыг “Ярилцах танхим”-даа урилаа. Түүнтэй өнгөрсөн долоо хоногт болж өндөрлсөн намынх нь их хурлын үр дүнгийн талаар ярилцсан юм.

-Ардын намын их хурал зорилгоо биелүүлж чадсан гэж та бодож байна уу. Нам шинэчлэгдэх эхлэлийг тавьж чадсан болов уу?

-МАН-ын XXVII их хурал өмнөө тавьсан зорилт болон нийгмийн хүлээлтэд хариу өгсөн гэж бодож байгаа. Иргэд, сонгогчдын зүгээс Ардын намынхан сүүлийн сонгуулиудад амжилтгүй оролцож, хангалтгүй дүн үзүүлж байгаадаа хэрхэн дүгнэлт өгч байна вэ гэдгийг мэдэхээр хүлээж байсан. Намын дарга асан Ө.Энхтүвшин улс төрийн илтгэлээрээ нам өөрийнхөө өнөөгийн нөхцөл байдал, улс орныхоо эдийн засгийн байдалд ямар үнэлт өгч байна гэдгийг тодорхой гаргаж ирсэн гэж бодож байна. Улс төрийн ууган хүчин асуудалд олон талаас нь шүүмжлэлтэй хандаж оношоо зөв тавьж байна гэж олон хүн дүгнэсэн. Энэ нь нийгэмд өгсөн хүлээлтэд хариу өгсөн байх гэж бодож байна. Хоёрдугаарт МАН цаашид намын  дотоод ардчилалтай байх, гишүүдийнхээ дуу хоолойг шийдвэр гаргах түвшинд хүргэх, улс төрийн намуудын улс төрийн системд зөв байр сууриа олж төлөвших чиглэлд дүрмийн болон мөрийн хөтөлбөрийн олон заалт шинэчилсэн. Намынхаа дүрмийн 106 заалтад өөрчлөлт оруулсан. Үүгээрээ МАН гишүүн төвтэй парламентын нам руу шилжих бодлого түшсэн, үзэл баримтлал тойрсон улс төрийн нам болон төлөвших чиглэл рүү явах томоохон алхмуудыг дүрмийн хүрээнд хийж чадсан гэж бодож байна. Намын их хурлаас нийгэм рүү чиглэсэн санал санаачилга нь намуудыг үндэсний зөвшилцөлд уриалах чухал ач холбогдолтой.

-Үндэсний зөвшилцөл гэдгийг тайлбарлаж өгөхгүй юу?

-Парламентад суудалтай болон бусад улс төрийн хүчнүүдэд улс орны язгуур эрх ашигтай  холбоотой томоохон асуудлуудад үндэсний зөвшилцөлийн механизмыг бий болгоё гэдгийг ярьсан юм. Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газар, намууд зөвшилцөх явдал юм. Нөгөө талаасаа улс төрийн намуудын үндэсний ойлголцлыг бий болгоё. Ялангуяа нийгмийн баялгийн асуудал, Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн асуудал, засаг захиргааны хувиарлалт, гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтын бодлогын асуудлаар гэх мэтчилэн заалшгүй хуримтлагдан шийдлээ хүлээж буй асуудлууд байна. Энэ асуудлаар үндэсний зөвшилцөлд хүрье гэдэг санаачилга гаргасан. Энэ бол их хурлаас гарсан томоохон шийдвэр. Гуравдугаарт удирдлагын бүтцэд том өөрчлөлт хийсэн. Намын бүтцэд шинэ залуу улстөрчид орж ирсэн явдал нь МАН-ын цаашдын үйл ажиллагаа нь эрчимжих, өмнөө тавьж байгаа зорилтоо хэрэгжүүлэхэд ажиллаж чадах шинэ багийг гаргаж ирж тавьсан явдал нь бас нэг онцлог байсан гэж харж байсан.
МАН-ын их хурлын дараагаар сайн муугаар хэлэх, харлуулах гэсэн оролдлого хийж байна. Их хурал нээлттэй ид тод явсан учраас ард түмэн дүгнэлтээ хийсэн байх гэж бодож байгаа. Дахиж олон түмнийхээ итгэлийг олж авах. Монгол Улсын тэргүүлэх улс төрийн хүчний хувьд цаашид  улс орныхоо хөгжилд идэвхтэй оролцох, улмаар 2016 оны сонгуульд амжилттай оролцохын тулд нягтарсан, эв нэгдлийн шинэчлэлийн том хурал боллоо гэж бодож байгаа.

-МАН эв нэгдэлтэй байж чадаж байгаа болов уу. Танай намд залуусын хэд хэдэн хороо, жигүүр ургасан. Намын шинэ удирдлагуудыг сонгоход лидерүүд хоорондоо зөрчилдсөн гэсэн мэдээлэл бий. Ер нь намын хуучин дарга С.Баяр, Сү.Батболд, Ө.Энхтүвшин нар одоогийн шинэ даргатайгаа хэр эвтэй байгаа вэ. Цаашид хэрхэх бол гэж та бодож байна?

-МАН ардчиллынхаа зарчмаар, намынхаа дотоод дүрэм журмынхаа хүрээнд асуудлаа шийдэж дууссан. Ардчилсан улс төрийн хүчин учраас нэг хэвэнд цутгасан мэт асуудлыг нэгэн зэрэг гар өргөөд шийдвэрлэхгүй нь ойлгомжтой. Гэхдээ асуудлыг хэлэлцэхээсээ өмнө ярилцаж, мэтгэлцэж олонхоороо шийддэг. Асуудлыг шийдсэн бол түүнийг нь хэрэгжүүлэхийн төлөө зангидсан гар мэт зүтгэдэг байх нь ардчиллын зарчим. Тийм учраас намын даргын сонголт болон удирдах бүрэлдэхүүнийг сонгоход олонхиороо асуудлыг шийдсэн. Тиймээс бүгд биелүүлэхийн төлөө зүтгэх ёстой. МАН дотор янз бүрийн фракци, жигүүр, хөдөлгөөн бий болоосой, энэ нам хагараасай, их хурлаараа муу, сайнаа дуудалцаж эв түнжингүй байгаасай гэж олон хүн хүсэж байсан. Тэр хүмүүсийн хүсэл хангагдаагүй учраас сүүлд нь хэвлэлээр дамжуулж энэ намыг гутаах оролдлогыг зохион байгуулалттай хийж байна. МАН асуудлыг олон талаас нь харах, мэтгэлцэх зүйл байгаа. Цаашид ч байх ёстой. Энэ нам дотор хагарал бутрал бол байхгүй гэдгийг хэлэх байна.

-Намын даргыг сонгох асуудлыг өмнө нь намын Удирдах зөвлөлийн гишүүдийн хүрээнд ярьсан байх. Намын даргад дэвших өөр хүний нэр яригдаагүй юм уу?

-Намын өмнөх хурлуудаар намын даргыг сонгохдоо ажлаа өгч байгаа дарга нь санал болгож дэвшүүлдэг байсан. Энэ удаагийн хурлаар тэгээгүй. Танхимаас нэрийг нь дэвшүүлсэн. Төлөөлөгчид шинэ даргад өрсөлдөх хүмүүсийн нэрийг тодруулсан.  Намын их хурлаар ямар ч хүнийг намын даргад бод­логоор нэр дэвшүүлээгүй. Намын дарга болсон М.Энхболдыг Монгол Улсын 14 дэх ерөнхий сайд Д.Содном гуай нэр дэвшүүлсэн. Мөн Ө.Энхтүвшин, Ж.Энхбаяр, Т.Аюурсайханыг  танхимаас төлөөлөгчид нэр дэвшүүлсэн. Ж.Энхбаяр, Ө.Энхтүвшин нар нэрээ татсан. Шалтгаанаа тайлбарлахдаа МАН улс орныхоо нийгэм, эдийн засагт идэвхтэй оролцох улс төрийн хүчний хувь намын дарга гэдэг бол зөвхөн намын хүрээнд бодохоосоо илүү улс орны хэмжээнд бодож сэтгэх, бодлоо чилээж үүрэг хүлээх ёстой гэж хэлсэн. Тиймээс намын даргаар төрийн туршлагатай, ахмад, дунд, залуу үеийнхнийг нэгтгэж чадах чадах хүн байх ёстой гэдэг дээр их хурлын гишүүд санал нэгдсэн гэхэн болно.  1200 хүнийн 90 гаруй хувийн саналаар сонгогдож байна гэдэг М.Энхболдод их итгэл хүлээлгэж байна гэсэн үг юм. Шинэ дарга бодлого, шинэ бүтцээ Бага хуралд танилцуулж, 90 гаруй хувийн саналаар шинэ бүрэлдэхүүнийг баталсан. Тийм учраас ухрах замгүйгээр бусад намтай ойлголцож ажиллах хэрэг­тэй. Бид дотроо хөлөө жийлцэж маргалдах бус хөгжлийн том бод­логоо зангидаж ажиллах шаард­лагатай гэж их хурлаар ярьсан.

-Генсекийг сонгох асуудлаар намын лидерүүд тохиролцоонд хүрсэн байсан гэсэн мэдээлэл байсан. Гэтэл М.Энхболд дарга тохиролцооноосоо буцлаа гэсэн хардалт гараад байна. Та үүнд тайлбар өгнө үү?

-Намын удирдлагыг сонгоход ямар нэгэн тохиролцоо явагддаггүй. Тийм учраас эртнээс дэглэсэн ямар нэгэн жүжиг манай намын их хурлаар явагдаагүй. Хайрцагласан бодлого байгаагүй. Намын шинэ дарга улс төрийн амьдралд идэвхтэй оролцож намын нарийн бичгийн дарга болон намын ажилд идэвтэй ажиллаж байсан нэг үеийн хоёр залууг генсект нэр дэвшүүлсэн. Бага хурлын гишүүдийн олонхийн саналаар Ж.Мөнхбат Генсекээр сонгогдсон. Д.Цогтбаатарын хувьд өөрөө нэрээ татсан. Намын нийтлэг эрх ашиг, эв нэгдлийн үүднээс нэрээ татлаа гэдгээ илэрхийлсэн шүү дээ.

-Намын удирдах зөвлөлд залуучууд их орж ирсэн харагдсан. МАН-ын бодлогыг залуучууд барилцах нь?

-Тийм. Их хурлын 1134 төлөөлөгчийн 61 хувь нь 40 хүртэлх насныхан байсан. Ихэнх нь залуучууд байгаа биз. Бага хурлын гишүүдийн 60-аад хувь нь мөн 40 хүртлэх насны залуучууд. Тиймээс манай нам удирдлагын бүрэдлдэхүүндээ шинэ үеийнхний төлөөллийг түлхүү оруулсан гэж хэлж болно.

-Танай намынхан их хур­лаараа МАХН-тай нэгдэх асууд­лыг ярьсан гэсэн. Энэ талаар тодруулна уу?

-Их хурлын үеэр МАХН-тай албан ёсоор нэгдэх тухай яриагүй. Харин ерөнхий санал шүүмжлэл хэлэлцэж байх үед төлөөлөгчдөөс тийм санал гарч байсан. Нам нэгдэх асуудлыг хэдхэн хүн яриад шийдчихдэг юм биш. Монголын 19 дэх улс төрийн хүчин болж бүртгүүлсэн МАХН  бол бие даасан хуулийн этгээд. 2011 оноос эхэлж үйл ажиллагаа явуулж байгаа улс төрийн шинэ хүчин. МАХН нь 90 жил болсон МАН-ын нэрийг авсан болохоос энэ намын өв уламжлал, түүх, өв уламжлал, үнэт зүйлийг булаацалдах эрхгүй. Тийм учраас цаашид улс төрийн намуудын хүрээнд ойлголцол болоод нэг хүчин болоод нэгдэж нийлэх, эвсэх асуудал байж болно. МАХН төдийгүй бусад улс төрийн хүчинтэй нэгдэж улс орныхоо нийтлэг эрх ашгийн төлөө ажиллана. Асуудал энэ хүрээнд яригдана гэж бодож байна.

-Та хоёр нам нэгдэх асуудал дээр ямар байр суурьтай байдаг юм бэ?

-Улс төр талаасаа ч, эрх зүйн талаасаа ч хоёр нам шууд нэгдэж нийлээд явчих гарц харагдахгүй байна. Тодорхой асуудалаар хам­тарч ажиллах хэлбэрүүд байж болно.

-Танай намынхан удирдах түв­шинд эмэгтэйчүүдийн төлөөл­лийг хэр зэрэг оруулсан бэ?

-Өмнөх их хурлаараа намынхаа дүрэмд өөрчлөлт оруулж эмэгтэйчүүдийг улс төрд түлхүү оролцуулахын тулд квот тогтоосон. Манайх ийм шаардлага нэвтрүүлсэн анхны улс төрийн хүчин шүү дээ. Энэ байр сууриа хэвээр нь хадгалж энэ удаагийн намын дүрмийн өөрчлөлтөөрөө намын сонгуульт албан тушаалд 25-аас доошгүй хувь нь эмэгтэй хүн байна гэсэн өмнөх их хурлын шийдвэрийг баталгаажуулсан.

-МАН их хурлаа хийгээд шинэ удирдлагуудаа сонголоо. Намынхаа дэргэдэх НАМЗХ, НАМЭХ-ныхоо удирлагуудад өөрчлөлт оруулах уу?

-Их хурал хуралдаж дууссан ч одоогоор орон нутгийн намын хороод, дунд шатны бай­гууллагуудын асуудлыг яриагүй байна. Уламжлалаа харах юм бол намын дэргэдэх байгууллагуудын ээлжит их хурлууд удахгүй хуралдах учиртай. Намын шинэ удирдлага, бодлоготойгоо нийцүүлж ажиллах шаардлага гардаг. Энэ утгаараа дээрх байгууллагуудын их хур­лаар намын бодлогоо дагасан шинэчлэлийн асуудлыг хийнэ гэж бодож байна.

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.

Т.Амартүвшин