МАН-ын 27 дугаар Их хурлаар намын даргад нэр дэвшээд ялагдлаа. Намын даргад нэр дэвших үйл явц хэр шударга болов?

-Ялагдсан гэхээс илүү яагаад нэр дэвших болов гэдгээ ярих ёстой. Шинэчлэлийн хороо байгуулагдаад жил гаруй хугацаа өнгөрчээ. Намд шинэчлэл зайлшгүй хэрэгтэй гэдэг нь нийгэмд намын нэр хүнд унасан байдал, олон нийтийн хандлага, намын гишүүдийн хүсэл тэмүүллээс тодорхой харагдаж байлаа. Олон нийт, тэр дундаа намын гишүүд юу хүлээж байна гэдгийг олж мэдээд Их хурлын бодлого шийдвэрт тусгах зорилготой ажилласан. Жил гаруйн хугацаанд 21 аймаг,нийслэлийн дүүргүүдэд ажиллаж 13 орчим мянга хүнтэй уулзсан байна.

5200 хүнээс бичгээр саналыг нь авлаа. Түүнчлэн Монгол дах улс төрийн намуудын төлөвшил ямар шатанд байна. Тэр дундаа МАН улс төрийн ууган намын хувьд цаашид яаж төлөвших ёстой вэ гэж эрдэмтэн судлаачдаар хэлэлцүүллээ. Бидний хувьд намынхаа жирийн гишүүдтэй ойр ажилласан. Мэдээж бидний ард ямар нэгэн дарга байна, хэн нэгнийх нь гар хөл гэх хардлага бий. Гэвч өнөөдөр хэн ч байгаагүй гэдэг нь харагдсан болов уу. Шинэчлэлийн хороо шинэчлэлийг хүсч байгаа олон мянган гишүүн болон олон нийтийн захиасын төлөө ажилласан гэдгээ харуулж чадсан гэж бодож байна. Намын даргад өрсөлдөх шийдвэр Шинэчлэлийн хорооны хамт олны шийдвэр байсан. Хоёрдугаарт, улс орны хэмжээнд ажиллаж байхад намын гишүүдийн захиалга байсан юм. Хэн нэгний, ялангуяа нийгэмд байтугай намын гишүүдийнхээ дунд нэр хүндгүй болсон хүмүүсийн гар хөл болж тэднийг дарга болгохын төлөө ажиллах ёсгүй. Бодлогоо тууштай тавь. Өөрөө ч гэсэн өрсөлдөх ёстой гэдгийг олон хүн надад хэлж байсан. Ер нь намын дарга заавал сайд, УИХ-ын гишүүн байх албагүй. Ялангуяа, цаг үе өөр болсон энэ үед гишүүдийнхээ дуу хоолой болж чадах, итгэл үнэмшлийг илэрхийлж чадах, намынхаа төлөө бие сэтгэлээ зориулан тэмцэх хүн байх ёстой. Тиймээс намайг өрсөлдөөч гэсэн захиалга бас хүлээлт байсан юм. Нөгөө талаар нийгмийн хандлага ч байсан. Нийгэм эрчимтэй өөрчлөгдөж, улс төрийн намыг харах өнцөг өөр болсон байна. Манай нам удаа дараагийн сонгуульд ялагдсан учраас арга барил, сэтгэхүйгээ өөрчлөх ёстой болж. Тэр дундаа дарга сэтгэхүйгээс салж, аль болох энгийн байх шаардлага тулгарч байна. Өөрөөр хэлбэл, албан тасалгаанд сууж биш ард түмний дунд орж ажиллаж ёстой гэж үзсэн учраас намын даргад өрсөлдсөн. Энэ бол сэтгэл хөөрлийн шийдвэр байгаагүй. Би намаа бодож нэр дэвшсэн. Хэдийгээр ялагдсан ч, намын даргад өрсөлдсөн нь зөв гэдгийг Их хурлын төлөөлөгчид хэлнэ лээ. Алийн болгон нэгхэн нэр дэвшигч 100 хувийн алга ташилттай явах ёстой гэж.

-Намын даргад өрсөлдсөн М.Энхболд болон залуухан улс төрч Т.Аюурсайхан хоёрын дунд асар их зөрүү байсан нь нууц биш. Та унах нь тодорхой байсан юм биш үү?

-Төрөөлөгчдийн дунд намайг гэсэн дэмжлэг бишгүй байсан. Их хурал эхлэхэд төлөөлөгчдийн 30 орчим хувь нь Шинэчлэлийн хороог дэмжиж байна гэдгээ ил тод илэрхийлсэн. Дарамт шахалт маш их байна, гэхдээ таны төлөө саналаа өгнө гэж байнга хэлцгээж байлаа. Харин санал хураалт болсон тэр өдрийн талаар илүү тайлбар хэлэхийг хүсэхгүй байна. Өвөрмөц нөхцөл байдал үүсч, намын Удирдах зөвлөл болон аймгуудын намын хороодын удирдлага хуралдаж М.Энхболд даргыг дэмжих нь тодорхой болсон. Нэр дэвшиж өрсөлдөх байсан бусад хүмүүс ч нэрээ татсан. Төлөөлөгчид сонголтоо хийсэн. Тиймээс Их хурлын шийдвэрт хүндэтгэлтэй хандах ёстой. Тэгээд ч намын одоогийн удирдлага, Удирдах зөвлөлд байгаа хүмүүст ажиллах боломжийг нь олгох ёстой. Манай хороо зөвийг нь дэмжиж, бурууг нь сануулна. Ер нь Их хурал шинэчлэлийн зөвхөн нэг шат нь. Их хурлаар батлагдсан шийдвэрээ амьдралд хэрэгжүүлэх ёстой. Арга барил, сэтгэлгээний шинэчлэлийг шинэ удирдлагууд хийх ёстой. Албан тасалгаандаа сууж биш ард түмний дунд ажиллах шаардлагатай. Юуны өмнө Удирдах зөвлөлийн гишүүд маань 21 аймгийн сумд, нийслэлийн үүрүүдэд ажиллах ёстой. Жирийн гишүүдээ сонсч тэднийхээ сэтгэлийн гүн рүү хараарай. Намын гишүүд төдийгүй олон нийтийг ч гэсэн сонсоорой гэж хэлмээр байна.

-Таныг намын Хяналтын хорооны дарга болохоор тохирсон байсан. Тийм ч учраас Бага хурлын гишүүнээс татгалзаж Хяналтын хороонд орсон гэх. Гэтэл дарга болж чадсангүй зүгээр л гишүүнээр үлдэх шиг боллоо. Ер нь танай намд тохироо бий биз?

-Нам дотор аливаа албан тушаалын тохироо байдгийг үгүйсгэхгүй. Шинэчлэлийн хорооны зүгээс анх байгуулагдсан цагаасаа өнөөдөр хүртэл хөшигний ард тохиролцоо хийж байсангүй. Шинэчлэлийн хорооныхон шинэ удирдлагадаа ажиллах боломжийг нь олгож, хяналт тавьж ажиллана. Их хурлын шийдвэр олон нийтэд хүрсэн үү, үгүй юу гэдгийг асуух ёстой. Танхим дотор яаж дүгнэв гэдэг нэг хэрэг. Олон түмний шалгуур хамгийн чухал. Тиймээс социологийн судалгаа хийж олон нийтээс асууна. “27 дугаар Их хурлын шийдвэр олон нийтэд яаж хүрсэн байна. Олон нийтийн хүлээлтэд хэр зэрэг нийцсэн байна. Цаашдаа яах ёстой вэ” гэж судалгаа хийсний дараа дүгнэлтээ гаргана. Миний хувьд Бага хурлаас нэрээ татаад Хяналтын хороонд орж ажиллахыг хүссэн. Уг нь намын дарга намайг Бага хурлын бүрэлдэхүүнд оруулж нэр дэвшүүлсэн ч би нэрээ татсан.

-Уг нь дарга болно гэж тохирсон гэх юм?

-Дарга болно гэсэн тохиролцоо байгаагүй. Хяналтын ерөнхий хороонд ажиллана гэж тооцсоныхоо дагуу орсон. Хяналтын ерөнхий хорооны үүргийг өндөрсгөх ёстой. Намын дотоод хяналтыг хараат бус болгох ёстой. Уг нь зөв ажиллаж чадвал нөлөөтэй бүтэц. Намын хяналтын байгууллага сүүлийн 10 гаруй жилд унтаа байдалтай байлаа. Нам дотор шударга ёсыг дарж, шударга бусыг давраах үзэгдэл хяналтын байгууллагын муу үйл ажиллагаатай салшгүй холбоотой. Хяналтын байгууллага хараат бусаар бие даасан голч шийдвэрээ гаргах ёстой. Ямар нэгэн даргын захиалгаар шийдвэр гаргана гэдэг өрөөсгөл.

-Шинэчлэлийн хорооныхон МАН-ын Их хуралд хэр өргөн бүрэлдэхүүнтэй оролцов. Дэмжлэг байсан уу?

-Их хурлын төлөөлөгч дийн дунд Шинэчлэлийн хороог дэмжиж байгаа төлөөлөгчдийн тоо их байсан. Хорооны бодлого, үйл ажиллагаа болон миний тавьсан “Шинэчлэл ба Ялалт” гээд илтгэлийн үзэл санааг дэмжиж байгаа хүмүүс олон байсан. Цаашдаа Шинэчлэлийн хороог тууштай явах ёстой, шинэчлэл дөнгөж эхэлж байна гэж захиж хэлсэн. Тэр ч утгаар Их хурлын дараа хороонд нэгдэж байгаа хүмүүсийн тоо эрс өсч байна. Өдөр бүр нэмэгдэж байна.

-Нийт хэдэн гишүүнтэй болов?

-Улс даяар 30 орчим мянган дэмжигчтэй. Үүнээс өдөр тутамдаа идэвтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь 50 юм. Өнөөдрийг хүртэл намын шинэчлэлийн төлөө тууштай явж байгаа хичээл зүтгэл, эр зориг, арга барилыг намын гишүүд болон олон нийт ойлгож дэмжиж байгаад талархаж байна.

-Шинэчлэлийн хороо цаашдаа нам болох юм биш биз. Ийм хүсэл сонирхол бий юу?

-Анх байгуулагдсан зорилго нь намаа хүчтэй болгоё. Олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн болгоё. Дотоодын эв нэгдлийг хангая. Шударга ёсыг нам дотроо тогтооё. Дотоод ардчиллыг бэхжүүлье. Хүчтэй сөрөг хүчин болъё. Оюутан залуусаа ойлгодог, тэдний дэмжлэгийг авдаг болъё гэсэн зорилтыг тавьсан. Энэ зорилтоо хэрэгжүүлэхийн төлөө явж байна. Өөр нам байгуулахын төлөө яваагүй. Зөвхөн намаа шинэчлэхийн төлөө ажиллаж байна.

-Таны хувьд МАН-ын дарга М.Энхболд, генсек Ж.Мөнхбат нарт хэр сэтгэл хангалуун байна. Нийт масс тийм ч таатай хандахгүй байх шиг байна?

-Энэ хүмүүс намын Их хурал болон Бага хурлаар сонгогдсон. Тэгэхээр үүнд ямар дүгнэлт өгөх билээ. Харин шинэ удирдлагууд Их хурлаас гарсан шийдвэр дүгнэлтийг хэрэгжүүлэх ёстой. Тэгээд ч итгэл хүлээж сонгогдсон хүмүүсийн талаар сайн, муу гэж дүгнэлт өгөх нь эрт байна. Хамгийн гол нь олон нийт юу гэж дүгнэж байгаа нь чухал. Тэр ч утгаар олон нийтийн дунд социологийн судалгаа хийнэ гэж хэлсэн дээ. Миний хувьд энэ удирдлагуудтай ярилцаж намын эв нэгдлийг хангах, үйл ажиллагааг сайжруулах талд нь хамтарч ажиллана. Дээрээс нь Шинэчлэлийн хороог дэмждэг эрдэмтэн судлаачидтай хамтарч намын шинэчлэлийн үйл явцад хяналт шинжилгээ хийнэ. Мэдээж Их Хурлын шийдвэрт 100 хувийн сэтгэл ханамжтай байсан уу гэвэл үгүй. Анхнаасаа мэдэж байсан. Яагаад гэвэл шинэчлэлийн үйл явц бол амар хийгдэх ажил биш. Нам доторх асуудал бугшсан, олон жилийн туршид даамжирсан байна. Шинэчлэлийн хорооны хувьд нам доторх мэдээллийг ил тод байдлыг хангасан гэж хэлнэ. Тодруулбал, хаагдмал, хумигдмалыг дэлгэж чадсан. Дээрээс нь жил хагасын хугацаанд тавьсан бидний шаардлага, мэдэгдлүүд, ярилцлагууд, “Намаа аваръя, төрөө эрүүлжүүлье, нийгмээ хөгжүүлье” улстөрийн илтгэлийн бараг бүх санааг Ө.Энхтүвшин дарга улс төрийн илтгэлдээ тусгасанд нь баяртай байна. Үүнийг томоохон амжилт гэж үзэж байна. Намын анхан шатны байгууллагыг бэхжүүлэх, хариуцлагын тогтолцоог өндөрсгөх, удирдлага бүтэц зохион байгуулалтын оновчтой байдлыг хангах, намын хяналтын байгууллагын хараат бус байдлыг бэхжүүлэхэд бидний санал санаачлага туссан.

-Тусаагүй санал үлдэв үү?

-Намын даргыг сунгаа явуулсны зарчим дээр Их хурал дээр батална гэж үзэж байсан юм. Сунгаа гэдэг нь намын үүрүүдэд нууц санал хураалт явуулаад намын гишүүдээ хэдэн хэсэгт хуваана гэсэн үг биш. Намын даргад нэр дэвших хүсэлтэй хүмүүс олон нийтэд өөрийгөө зарлаад, намын гишүүд болон нийтэд бодлого хөтөлбөрөө танилцуулаад тэдний саналыг авах ёстой байсан юм. Үүний дараа Их хуралд ардчилсан зарчмаар өрсөлдүүлээд сонгох юм. Энэ бол намын даргаа зөв сонгоход ач холбогдолтой. Гэвч энэ нь тусч чадаагүй. Их хурлын өмнө намын даргад өрсөлдөх хүмүүс олон нийтэд бодлогоо танилцуулж, сунгаагаа хийгээч гэдгийг бид шаардсан. Хоёрдугаарт, нам дотор бүлэглэлийг ил болгох нь туссангүй. Ө.Энхтүвшин дарга илтгэлдээ “АН-д байгаа фракц шиг бүлэглэл МАН-д хэрэггүй, тохиромжгүй. Тиймээс фракцийн зарчмыг хүлээж авч болохгүй” гэж хэлнэ лээ. Харин бидний тавьж байгаа нь “Далд бүлэглэлийг ил болго” гэсэн шаардлага юм. Нэгэнт далд хэлбэрээр тохироо хийдэг, албан тушаал хуваадаг нь байгаа учраас үүнийг ил болгож эрх, үүргийг нь үүрүүлдэг болох ёстой. Өөрөөр хэлбэл, бүлэглэлийн далд байхыг нь таслан зосгоох ёстой. Бүлэглэлийн үйл ажиллагаа далд байх тусам намын эв нэгдэлд маш их хортой.

-МАН-ын шинэ удирдлагууд сонгогдсоны дараа улстөрд хамгийн хүчтэй ярих сэдэв бол М.Энхболд Засгийн газартай хамтран ажиллах тухай тохироо. Намынхаа уналтыг зогсоохын тулд Засгийн газарт орж ажиллана гэв үү?

-МАН Засгийн газарт орж ажиллахыг Шинэчлэлийн хороо дэмжихгүй. Яагаад гэвэл биднийг сөрөг хүчин бол гэсэн захиалга байна. Хоёрдугаарт, эдийн засаг, улс орны хөгжилд хариуцах эзэн байх ёстой. Үнэхээр улс орны эдийн засаг хүндэрч, цаашдаа тодорхойгүй байдалд орчихоод байхад АН-тай хамтарч ажиллах шаардлагагүй. Эрх, үүрэг хариуцлагаа бодсон ч тэр. Тэгээд ч ард түмэн АН-д саналаа өгч олонхи болгосон учраас тэдэнд бас ажлаа хийх боломжийг нь олгох ёстой. Гуравдугаарт, түрүүн хэлсэн дээ ажлаа хийж байгаа хүмүүс нь хариуцлагаа үүрэх ёстой гэж. МАН Засгийн газарт орчихвол ард түмний төлөө хэн дуугарах юм. Хэн нь болохгүй байгаагаа сануулах юм. Хэн нь хариуцлагаа хүлээх юм гэсэн асуулт гарч ирнэ. Тиймээс МАН сөрөг хүчнээрээ ажиллах ёстой гэж үзэж байна. Энэ зөвхөн Шинэчлэлийн хорооны байр суурь биш намын жирийн гишүүд дэмжигчдийн ч гэсэн байр суурь юм.

Д.БОЛОРМАА

"ЗУУНЫ МЭДЭЭ" СОНИН

Т.Аюурсайхан: Намайг намын даргад өрсөлдүүлэх захиалга, хүлээлт байсан
Tweet
Bolod.mn