хорооны хуралдаанаар хэлэлцлээ. Хэдэн долоо хоног хойшлуулж сунжирсан эл асуудал энэ хуралдаанаас шийдлээ олох учиртай байсан. Хуралдаан өглөө есөн цагт эхлэх байсан ч гишүүдийн ирц хүрэхгүй цугласаар 10.00 цагт эхэлсэн. Юун түрүүнд УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргал гишүүнийхээ бүрэн эрхээс татгалзах болсон шалтгаанаа дэлгэрэнгүй танилцуулав. Үүний дараа байнгын хорооны хуралдаан дэгийн дагуу асуулт хариултаар үргэлжилсэн.

Н.Батцэрэг:
-Нийгэм эдийн засгийн хувьд гүнзгий анализтай дүгнэлт сонсогдож байна. Өмнө нь бид үзэл онолоороо өрсөлдөж, хөгжлийн хөтөлбөр гаргаж уралддаг байлаа. Харин сүүлийн жилүүдэд ийм зүйл харагдахгүй байна. Ер нь Монголын төрд үндэсний үзэл суртал гэж байна уу, үгүй юү. Эсвэл энэ фракцийнхаа улс төрд живээд дуусах юм уу. Та ийм том дүгнэлт хийсэн юм чинь энэ асуудалд бас ямар нэгэн байр суурь илэрхийлэх болов уу.

Р.Амаржаргал:
-Үндэсний үзэл суртал байх ёстой гэж үздэг. Энэ нь монголчуудыг нэгтгэж, нэг чиглэлд залж байх ёстой. Түүнийг олон түмэнд хүргэх үүрэг нь улс төрийн намуудад л байгаа. Гэвч бид энэ ажлаа олигтойхон шиг хийж чадахгүй байна.

М.Батчимэг:
-Өнөөдөр ардчил- лын түүхэн өдөр тохиож байна. Та ардчиллын төлөө 24 жил зүтгэсэн улстөрч. Яг үүнтэй зэрэгцэж таны асуудлыг өнөөдөр хэлэлцэж байгаа нь жаахан тиймхэн байна. Ер нь таны хэлж байгаа зарим зүйлтэй санал нэг байна. Гэхдээ ойлгохгүй эргэлзээ төрүүлж байгаа зүйл бас байна. Та “АН-ыг, шүүх засаглалыг хариуцлагатай ажиллахгүй байгаа учраас би өмнөөс нь хариуцлага хүлээнэ” гэж хэллээ. Тэгэхээр та энэ хариуцлагагүй хүмүүсийг хаацайлж байгаа хэрэг биш үү. Хариуцлага хүлээх ёстой хүмүүс ард чинь үлдээд байгаа биш шүү. Эсвэл “Өнөөдрийн үүссэн нөхцөл байдлын гол буруутан нь би” гэж бодоод байгаа юм уу. Та бол Ерөнхий сайд, УИХ-ын дарга, шүүх засаглалын тэргүүн биш. Гэтэл “Энэ хүмүүсийн өмнөөс хариуцлага хүлээнэ” гэж байгаа чинь ойлгомжгүй байна. Би УИХ-ыг тэмцлийн талбар гэж боддог. Та энэ тэмцлийн талбарыг орхиод гарч байгаа нь өөрөө хариуцлагаас зугтаж байгаа хэлбэр биш юм уу. Та бас хэлсэн. Байдал ийм байхад ичих булчирхайтай хүн юм бол өргөдлөө өгөх ёстой гэж. Тэгэхээр үлдэж байгаа 75 хүнийг ичих булчирхайгүй гэж байгаа юм уу.

Р.Амаржаргал:
-Саяхан Испанийн Ерөнхий сайд огцорч байна лээ. Огцорсон шалтгаан нь зах дээр байшингийн дээвэр нурсан явдал. Энэ нь тэр хүн хариуцлагаас зугтаж байгаа хэлбэр биш байх. Мөн энэ хүн бусдыг хаацайлж байгаа хэлбэр ч биш байх. Энэ бол бидний хүсэн хүлээдэг, улс төрийн хариуцлагын асуудал. Өнөөдөр хариуцлага хү- лээ дэг байх ёстой. Монголын нийгэмд хариуцлага гэж зүйл устаад олон жил боллоо. Хэнд ч ямар ч хариуцлага тооцдоггүй. Харин Р.Амаржаргал жаахан юм ярьсан чинь энд тэнд хариуцлага тооцох тухай ганц нэг үг сонсогдож эхэлж байна. Тэгэхээр арай ч ингэж явж болохгүй гэдгийг хэлье. Хүмүүс намайг өргөдөл өгсөн гэж тэр хүрээнд л хараад байх шиг байна. Асуудлын гол нь өргөдөлд байгаа юм биш. Өргөдөл гаргасны дүнд ямар, ямар асуудлыг гаргаж ирэв, юуг хөндөв гэдэг нь чухал байгаа юм шүү дээ. Наад захын жишээ хэлье л даа. УИХ-ын гишүүн өргөдөл гаргахад түүнийг яаж хэлэлцэх ёстой, хэд хоног хүлээлгэдэг зэрэг муу тал нь харагдлаа. Уг нь УИХ-ын дарга хэлэлцэх асуудлыг тодорхойлдог эрхтэй юм байна. Тэр эрх мэдлээ яаж ашиглах ёстой юм. Надад таалагдахгүй байна гээд бүтэн сар хойшлуулаад байх ёстой юм уу. Энэ бүгдэд хариуцлага тооцох ёстой.

М.Батчимэг:
-Испанийн Ерөнхий сайд огцорсонд би гайхахгүй байна. Яагаад гэвэл Ерөнхий сайд гүйцэтгэх засаглалыг тэргүүлдэг. Тэр улс оронд аюулгүй байдлыг сахиулах үүрэгтэй. Яг тэр местэнд байгаа хүн хариуцлагаа хүлээж байгаад гайхах зүйл алга. Би дээр хэлсэн шүү дээ. Та бол УИХ, Засгийн газар, шүүх засаглалын тэргүүн биш гэж. Тэгэхээр та тэдгээр хүмүүсийн өмнөөс хариуцлага хүлээх нь асуудлыг шийдэх боломжгүй гэж харж байна. Ер нь та эндээс явснаар дээр хэлсэн бүх асуудалд дэвшил гарахгүй.

-УИХ-ын гишүүний эрхийн асуудал юм л даа. Өмнө нь өргөдөл өгсөн хүн олон байсан. Гэхдээ нийгмийн асуудлыг багцаар нь хөндөж, хүний өмнөөс хариуцлага хүлээнэ гэж хэлж байсан хүн байхгүй. Гэхдээ нэг аюул байна. Яахав та өргөдлөө өгөөд гараад явдаг юм байж. Харин таны үлдээсэн орон зайг өөр хүн бөглөнө. Тэр хүн танаас дор хүн байх вий гэж санаа зовж байна. Үүнийг юу гэж ойлгох вэ. Мөн та УИХ-ын гишүүн биш болсон учраас таны тэмцэх хэлбэр ямар байх юм. Зүгээр л лекц уншаад багшлаад явах уу.

Р.Амаржаргал:
-Арга ядахад би дунд сургуульд хичээл заагаад явж чадна. Ер нь би энэ асуудлыг тал бүрээс нь бодсон. Ямар үр дагавартай вэ гэдгийг ч бодсон. Би дээр хэлсэн. Энэ бүхэнд хариуцлага л хэрэгтэй. Сайд, дарга хэн ч байсан бие биедээ хариуцлага тооцдог байх ёстой. Үүгээр гишүүдийн асуулт ха- риулт өндөрлөж байнгын хорооны хурал даанд суусан бүх гишүүн Р.Амаржаргал гишүүнд хандан үг хэллээ.

Ж.Батзандан:
-Р.Амаржаргал гишүүний гаргасан шийдвэрт хүндэтгэлтэй хандаж байгаа. Энэ бол Р.Амаржаргал гэдэг хүний хувийн шийдвэр гэхээсээ илүүтэй Монголын улс төрд тодорхой сигнал өгсөн, том ухамсрын шанаа өгсөн шийдвэр байлаа гэж ойлгож байна. Угаасаа энэ төр чинь дампуурчихсан. Төрийн механизм гэдэг нь ажиллахаа больчихсон гэдгийг Р.Амаржаргал гишүүн энэ шийдвэрээрээ анхааруулж байна гэсэн үг. Түүнээс Р.Амаржаргал намдаа гомдсондоо, албан тушаал аваагүйдээ УИХ-аас гарч байна гэж ярьж байгаа зарим гишүүний гэнэн дүгнэлттэй санал нийлэхгүй. Монголын төр дампуурчихаад багааг Ерөнхийлөгч хэлсэн. Монголын төр дампуурч хэдэн олигархийн гарт орчихсон учраас хувьсгалын шинжтэй өөрчлөлт хийе гэж Ерөнхийлөгч хэлээд байгаа. Үүнийгээ хийхийн тулд 20 гаруй хуулийн төслийг санал болгож УИХ-д оруулж ирсэн. Энэ УИХ түүнийг нь батлаад хийж чаддаг гэдгээ харуулах хэрэгтэй. Чадахгүй бол энэ УИХ тарах хэрэгтэй. Ийм дампуу УИХ, Засгийн газартай хэдий болтол явах юм бэ. Үүнийг Төрийн байгуулалтын байнгын хороо яриач. Эцэст нь Р.Амаржаргал гишүүнийг дэмжиж тодорхой алхам хийхэд бэлэн байгаагаа хэлье.

Су.Батболд:
-Би Р.Амаржаргал гишүүний тавьсан үндэслэлтэй санал нэг байна. Манай АН-ын- хан “бялуун”-даа хэтэрхий бялуур- чихсан. Яаж албан тушаал хуваар- илах вэ, яаж эрх мэдэлд очих вэ гэсэн өчүүхэн бодолдоо хэт автсан. Ингэхээр нийгэмд юу болоод байгаа, ард түмэн юу хүсээд байгааг мэдэхээ байчихсан. Бид сөрөг хүчний хувьд үгээ хэлдэг. Гэтэл эд атаархсандаа ингэж байна гэх байдлаар хандаад байх юм. Харин одоо АН-ын гишүүн нь АН-ыг үнэхээр болохоо байчихсан гэдгийг нь хүлээн зөвшөөрч байна.

Д.Эрдэнэбат:
-Энэ асуудлаар нэлээд ярилаа. Зарим гишүүн маань хүний эрх ярих дуртай болсон байна. АН төдийгүй энэ нийгэмд үнэ цэнэтэй зүйл хэрэгтэй. Тэр дундаа үнэ цэнэтэй хүн хэрэгтэй. Р.Амаржаргал гишүүн өнөөдөр хариуцлага хүлээнэ гэж байна. Хэний төлөө, хэний өмнөөс яах гэж хариуцлага хүлээж байгааг ойлгохгүй байна. Түүний ярьсан Монголын төрд болохгүй байгаа зүйлтэй би 100 хувь санал нэг. Гэхдээ энэ бүхэн өнөөдөр үүссэн зүйл биш. Улс төр, нийгэм, эдийн засагт 10 гаруй жил явсан гаж тогтолцоо АН гарч ирснээр илэрч байгаа гэж үзэж байна. Р.Амаржаргал гишүүн энэ үгээ АН- ын бүлгийн хуралдаанд нэг удаа орж ирээд хэлсэн бол би өөр хандах байсан. Харамсалтай нь энэ үгээ хэлээгүй. Энэ хүн ажлаа хийх ёстой, хамтарч хийх, туршлагатай хүн нь хамгийн түрүүнд ухарч байгаад гайхаж байна. Үнэхээр энэ нийгмийг өөрчлөх хэрэгтэй. Гэвч өөрчлөлтийг зугатаж биш тэмцэж хийдэг. Энэ танимд эрүүл, зөв сэтгэдэг хүн байх ёстой болохоос энэ хүний эрх гэдгээр төр хөөж явуулж болохгүй учраас би хэлж байна. АН-ын гишүүд таныг чөлөөлөхгүй гэдгийг хэлэхийг хүсч байна.

Г.Батхүү:
-Р.Амаржаргал бол Монголын улстөрд чухал үйл хэргийг эхлүүлж, идэвхитэй явж байгаа хүн. Монгол Улсад болж бүтэхгүй зүйл олон байна. Үүнийг засч, залруулъя гэж байгаа бол Р.Амаржаргал гишүүнийг энд байлгаж, хамтарч, дэмжиж ажиллах ёстой. Ер нь болж бүтэхгүй зүйл олон байна.

Л.Цог:
-Монголын нийгэм өвчтэй хүн шиг л байна. Монголын төрд хүний үг сонсдоггүй, чихгүй толгой шиг ажилладаг хүн олон бий. Өнөөдөр энэ асуудлыг ярьж байгаа нь сайн хэрэг. Хэн нэгэн, аль нэг бүлэглэлээс бурууг хайх гэсэнгүй. Гэвч өөрсдөө нураачихаад гэнэт өнөөдөр сэхээ орсон мэт аашилдаг нь аюултай үзэгдэл. Үүний дараа УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргалын өргөдлийг хүлээж авах талаар санал хураахад байнгын хорооны олонхи дэмжсэнгүй. Өмнө нь Төрийн байгуулалтын байнгын хороо мөн л энэ асуудлыг хэлэлцэхээс татгалзаж байв. Түүний дараа байнгын хороодын ирц бүрдэхгүй байсан тул хэлэлцэж чадахгүй байсан юм. Харин энэ удаад ирц бүрдсэн ч ийнхүү дэмжсэнгүй. Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей дээрх санал дүгнэлтийг энэ долоо хоногийн УИХ-ын нэгдсэн чуулганд танилцуулна.