Мэргэжлийн боловсрол эзэмшихээр их дээд сургуульд суралцах нь хүний амьдралын хамгийн чухал үеүүдийн нэг юм. Учир нь 4 жил сурсан зүйлээ ашиглан магадгүй 40-50 жил амьдардаг. Энэ хугацаанд юу олж авсан бэ гэдэг тухайн хүний цаашдын амьдрал ямар байх вэ гэдгийг тодорхойлдог. Мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэхийн хамгийн гол утга учир үүнд л байх ёстойг хэн хүнгүй мэдэж байгаа байх. Иймд сургуульд сурч байх хугацаандаа “эрдмээрээ баян чинээлэг амьдрахад шаардлагатай боломж” бүрийг алдалгүй ашиглах нь чухал зорилго болох ёстойг сануулж та бүхний карьераа хэрхэн төлөвлөх тал дээр хэдэн зөвлөмжийг хүргэж байна.

Та өөрийн карьерийн эзэн, өөрийн карьерийн удирдлагыг хэрэгжүүлэгч гэдгийг үргэлж санах хэрэгтэй, сургууль эсвэл ажил олгогч таны карьерын эзэн биш юм. Өөрөөр хэлбэл таны карьер үргэлж тантай хамт байдаг бол таны албан тушаал, таны оюутан нас түр зуурынх юм. Иймд чухал цаг мөчүүдээ зорилгодоо үнэнч, хариуцлагатай, идэвхтэй өнгөрүүлж өөрийн карьерыг тасралтгүй хөгжүүлж байх хэрэгтэй юм.

Та өөрийн оюутан байх хугацаандаа бий болгосон карьерыг ажил олгогчид зардаг, харин дипломыг, дүнг зардаггүй. Иймд онц дүн авах нь зорилго бус, мэдлэг, ур чадварыг эзэмших нь чухал юм. Иймд бусдаас илүү туршлага, илүү мэдлэг, илүү чадварыг олж авахаар төлөвлөх хэрэгтэй. Та өөрийнхөө карьерыг төлөвлөхийн тулд хөдөлмөрийн зах зээл болон өөрийнхөө нөхцөл байдлыг жилд дор хаяж 1 удаа хянаж үзэж байх хэрэгтэй.Энэ нь машиныг жилд нэг удаа оношлогоонд оруулж аюулгүй байдлыг шалгадагтай адил зүйл юм. Өөрөөр хэлбэл таны карьерын талбар танаас юуг шаардаж байна вэ? Гадаад орчны нөхцөл байдал, цаашдын чиг хандлага ямар болж байна вэ? Би өнөөдөр хэн байгаа вэ? Надад ямар мэдлэг ур чадвар хэрэгтэй болж байна гэдгийг олох нь чухал гэсэн үг юм.Иймд танд Randall S.Hansen ба Katharine Hansen нарын боловсруулсан “Өөрийн карьер төлөвлөлтөнд SWOT шинжилгээг ашиглах нь” гэсэн зөвлөгөөг санал болгож байна.

Та бид бизнесийн сургуулийн оюутнууд тул стратеги төлөвлөлтөнд ашигладаг энэ аргыг маш сайн мэдэж байгаа.SWOT шинжилгээ нь дотоод орчин дахь давуу сул талууд, гадаад орчин дахь аюул боломжуудыг тодорхойлдог бөгөөд өөрөөр хэлбэл гадаад, дотоод орчинд чиглэсэн судалгаа юм.Доорх хүснэгтийн дагуу өөрийн SWOT шинжилгээг хийнэ үү.

SWOT шинжилгээ

Дотоод	Таны давуу талууд	Таны сул талуу
Гадаад	Таны эзэмших мэргэжил дэх боломжууд	Таны эзэмших мэргэжил дэх аюулууд

Та өөрийнхөө SWOT шинжилгээг өөрийн карьер төлөвлөлтийн явцад тохируулан ашиглах хэрэгтэй. Таны тулгуурлан амжилт олох давуу тал? Таны арилгах, өөрчлөх шаардлагатай сул тал юу вэ? Таны мэргэжлийн салбар дахь гадаад орчин дахь боломжууд болон асуудлууд юу вэ?

Дотоод	Давуу тал Танд хянагдах, таны тулгуурлан амжилт олох эерэг шинж чанарууд - Ажлын туршлага - онцлог, - Техникийн мэдлэг (hardware8 software - Онцлог ур чадвар (харилцаа холбоо, манлайлал, хамтран ажиллах чадвар) - Хувийн зан характер (хувийн сахилга бат, дарамт шахалтын дор ажиллах чадвар, бүтээлч өөдрөг үзэл, өндөр эрч хүч) - Хэлний мэдлэг	Сул тал Өөрийн хяналт доор, эгжуулэхээр төлөвлөж сөрөг шинж чанарууд - Ажлын туршлага - Голч дүн доогуур, буруу мэргэжил - Зорилгын хомсдол, хувийн мэдлэг дутмаг байх - Техникийн мэдлэгийн сул - Сул - (манлайлал, хувь харилцаа, хамтран ажиллах) - Хэлний мэдлэг дутмаг - Хувь хүний сөрөг зан характерууд (сахилга бат муу, сонирхол бага, шийдмэг бус, ичимхий, хэтэрхий их сэтгэлийн)
Гадаад	Боломж Таны мэргэжлийн салбар дахъ гадаад орчны боломжууд буюу авч ашиглаж болохуйц эерэг нөлөөлөл - Ажил хийх боломжтой эерэг хандлагууд (салбарын өсөлт, глобалчлал, техникийн дэвшил) - Өөрийн боловсролыг бэхжүүлэх замаар ашиглах боломжууд - Хэрэгцээт хүрээ ялангуяа өөрийн ур чадварт тохирсон - Таны хүрээн дэх довтолгооны боломжууд - Таны хүрээн дэх мэргэжлийн хөгжлийн боломжууд - Таны сонгосон боломжуудын олгож өгөх гарцууд	Аюул Таны мэргэжлийн салбар дахь гадаад орчны аюулууд, зайлсхийхээр оролдож буй сөрөг нөлөөлөл - Ажлыг багасгаж буй таны хүрээн дэх сөрөг хандлага (буурах, хуучрах) - Мэргэжлийн өрсөлдөөн - Сайн ур чадвар, дадлага, мэдлэгтэй өрсөлдөгчид - Таниас илүү ажлын хайгуул хийдэг өрсөлдөгчид - Таны зам дах бартаа саадууд (сайн боловсролгүй, боломжоосоо давуу тал болгох хэрэгцээт сургалт) - Таны хүрээн дэх хязгаарлагдмал довтолгоо - Таны хүрээн дэх мэргэжлийн хөгжүүлэлт, зах зээлд үлдэхэд хэцүү байх байдал - Компаниуд таны мэргэжлийн хүмүүсийг хөлсөлдөггүй

Уг аргачлалын дагуу судалгааг хийхдээ бодитой, үнэн зөвөөр дүгнэх хэрэгтэй. Өөрийнхөө давуу, сул талууд болон боломж, аюулыг судалснаар тэрхүү мэдээллээ өөрийнхөө карьераа төлөвлөхдөө дараах байдлаар ашиглаж болох юм.

Карьер төлөвлөлтийн үйл явц 3 үе шаттай.

- Алсын хараа, эрхэм зорилго, зорилго, зорилтуудаа тодорхойлох
- Зорилгодоо хүрэх арга замаа тодорхойлох
- Зорилгодоо хүрэх хөгжлийн төлөвлөлт хийх

Алсын хараа /vision/- Та өөрийн сайн сайхан амьдралын талаар төсөөлөл бий болгож чадсан уу? Таны мөрөөдөл юу вэ? Та хаана хүрэхээр тэмүүлж байна вэ?
Эрхэм зорилго /mission/ - Таны амьдралын утга учир юу вэ? Таны үнэт зүйл итгэл үнэмшил юу вэ? Та өөрийн амьдралдаа ямар зарчим баримталдаг вэ?
Зорилго, зорилтууд /goals, objectives/ - Та өөрийн карьерын тал дээр ямар зорилго, зорилтуудыг тавьж байна вэ? Ямар амжилтыг
хүсч байна вэ? Та хэзээ түүнд хүрэх вэ?

Карьер хөгжлийн төлөвлөгөө /Career development plan/ - Та төлөвлөгөөгөө хийсэн үү? Хэзээ ажлын дадлага туршлага олж авах вэ? Хэзээ зэрэг ахих вэ? Өөр ямар мэдлэг, ур чадвар, хандлагад суралцах төлөвлөгөөтэй вэ? Түүнд хэрхэн, ямар аргаар суралцах вэ? Таны энэ жилийн, ирэх жилийн, төгсөхөөс өмнөх, төгсөхөөс хойших гэх мэт хөгжлийн төлөвлөгөө байна уу?