"САЙХАН СЭТГЭЛТ БЯЦХАН ЭЗЭНТЭН"

Бүрэн эхээс нь орчуулсан Д.Оюунчимэг
Хянасан Б.Номинчимэд

Нэгдүгээр бүлэг: Санамсаргүй мэдээ

Седрик аавыгаа өөд болоход дөрвөн настай байжээ. Өндөр нуруутай, цэнхэр нүдтэй, ширвээ сахалтай аавынхаа мөрөн дээр суугаад эсвэл морь болон унаж өрөөн дотор тоглодог байснаа л тэр сайн санадаг. Аав нь өвдөж хэвтэрт орох үед жаалхүүг гэрээс нь авч яваад эргэж ирэх үед бүх зүйл дууссан байж билээ. Хүндээр өвчилсөн ээж нь ч бас түүнийг эргэж ирэхэд орноосоо дөнгөж босож байв. Цонхийсон царайтай, турж эцсэн ээж нь цонхны дэргэдэх зөөлөн сандал дээр сууж байсан ба бэлбэсрэлийн хар хувцас өмсөж, хацар дээрх хонхорхой нь арилсан түүний гунигтай нүд улам ч том болсон юм шиг санагдсан.

- Энхрийхэн минь, аавын бие сайжирч байна уу? гэж Седрик асуув.
Аав ээжийг нь тэгж дуудах тул хүү ч гэсэн ээжийгээ Энхрийхэн гэдэг байв. Түүнийг тэвэрсэн ээжийнх нь гар чичирч байлаа. Ээжийнхээ нүүр рүү эгцлэн ширтэж байснаа Седрик уйлмаар болов.
- Энхрийхэн минь, тэр зүгээр биз дээ?
Гэнэт хүүгийн хайр дүүрэн бяцхан зүрх ээжийнхээ хүзүүгээр тэвэрч нүүрийг нь үнсэлтээр бүтээ хэмээн хэлж өгөх шиг болов. Эмэгтэй хүүгээ энгэртээ наалдуулан тэврээд гашуунаар уйллаа.
- Тиймээ, тэр одоо эрүүл болсон. Түүнд сайхан байгаа байх. Гэвч бид... Чи бид хоёр хоёулхнаа энэ ертөнцөд үлдлээ! Ердөө л хоёулхнаа! гэж уухирдан байж ээж нь түүнд хэлэв.

Хэдий жаахан байсан ч Седрик үзэсгэлэнт залуу аав нь хэзээ ч эргэж ирэхээргүй болсныг ойлгов. Тэр үхжээ. Гэвч жаалхүү үхэл гэдгийг бүрэн дүүрэн ойлгохгүй байсан юм. Седрик аавынхаа тухай ярих болгонд ээж нь уйлах тул түүний тухай дурсахгүй байсан нь дээр, бас ээжийгээ ганцааранг нь удаан орхихгүй байсан нь дээр юм байна гэдгийг хүү ойлгов. Тиймээс цаг ямагт ямар нэгэн зүйлээр анхаарлыг нь татах гэж хичээнэ. Тэднийд танил нөхөд гээд байх улс ховор билээ. Нам гүмхэн, буйдхан амьдардаг ч Седрик хэзээ ч ганцаардлыг мэдэрч байсангүй. Харин өсч том болсон хойноо чухам яагаад тэднийд ховорхон зочид ирдгийг ойлгосон юм.
Эцэг нь түүнтэй гэрлэх үед бүтэн өнчин ээж нь энэ ертөнцөд цор ганцаархнаа байжээ. Ахмад Эрролын хааяа зочлон очдог хөгшин яншаа хатагтайд ээж нь бараа болон амьдардаг байсан юмсанж. Нэгэн удаа ахмад залуу бүсгүй уйлан шатаар бууж байгааг хараад түүний өрөвдөхгүй байж чадсангүй. Дараа нь ойртож танилцаад бие биедээ хайр сэтгэлтэй болжээ.

Ахмад Эррол тэр үзэсгэлэнтэй хонгорхон бүсгүйтэй гэрлэхээр шийдэв. Энэхүү гэрлэлт тэдний гэр бүлийнхний хувьд ялангуяа баян, нэр хүнд бүхий эцгийнх нь хувьд тун ч таагүй зүйл байсан юм. Эцэг нь Английн угсаа залгамжилсан гүн агаад Америк хийгээд америкчуудыг нэг нүдээрээ ч үзэх дургүй.
Түүнд ахмад Эрролоос гадна хоёр хүү бий. Английн хуулиар ахмад хүү эцгийн хэргэм зэрэг, өмчийг өвлөн авах ёстой. Хэрэв тэр үр хүүхэдгүй байхдаа өнгөрсөн бол хоёр дахь хүү өв залгамжилна. Ахмад Седрик хамгийн бага нь тул баян болох боломж бараг байсангүй. Гэвч бага хүүг нь байгаль эх сурвалжит гэр бүлийн өв залгамжлагчид байх ёстой тэр бүхэн нандин чанараар хангалттай шагнажээ. Хоёр ахаасаа тэс өөр тэр залуу өндөр гоолиг нуруутай, хүч чадалтай, үзэсгэлэнтэй, эр зоригтой бас ухаантай нэгэн байж. Түүний гэрэлт инээмсэглэл, сайхан сэтгэл нь ямар ч хүний хайрыг татна. Гэтэл ах нар нь эсрэгээрээ сайхан сэтгэл, зүс царай, ухаан, эр зоригийн алиныг ч олж чадалгүй төрцгөөж. Итоны их сургуульд суралцаж байхад нь тэднийг хүндэтгэж харьцах хэн ч олддоггүй байсан юм. Эрдэм мэдлэгт санаа тавихын оронд зугаа наадамд эцгийнхээ мөнгийг үрдэг байлаа. Тэдний эцэг хөгшин гүн өв залгамжлагч нь нэр төр ч үгүй, тэнүүлчин, хэсүүлчин нэгэн болох төлөвтэй байсанд гуниглахгүй байж үл чадна. Гэтэл тэгэхээс тэгэх гэсэн шиг эрхэм нэр төр, гарвал угсааг нь өвлөх ёсгүй гурав дахь хүү сайн сайхан шинж чанар төгс нэгэн болсонд өвгөн гүн түүнийг өв залгамжлагч болохгүйнх нь төлөө ч юм уу, эсвэл ах нарт нь байгаагүй тийм сайн чанаруудыг авч төрсөнд нь ч юм уу бараг л үзэн ядах болов. Гэвч сэтгэлийнхээ гүнд түүнийг хайрладаг байсан юм.

Залуу эр гэрийнхний дургүйцлийг төрүүлэн суугаад байхыг хүссэнгүй хөрст дэлхийгээр аялан явахыг илүүд үзжээ. Холын Америкт очиж тэр үед бүдүүлэг мунхаг үйлдлээрээ эцгийнхээ уурыг барж байсан хоёр ахтай нь харьцуулаад байхааргүй нүднээс далд амьдаръя гэж шийдэв. Хагас жилийн дараа өвгөн хүүгээ санаж түүнд даруй Европт буцаж ирэхийг тушаасан захидал бичлээ. Гэвч тэр захиа Америкт хаягласан хүнийхээ гарт очиж амжаагүй байхад өвгөн гүн ахмад Седрикээс америк бүсгүйтэй гэрлэх болсон тухай захидал авчээ. Өвгөн хүүгийнхээ захидлыг уншаад үгээр хэлэхийн аргагүй уурлав. Тэр үед хажууд нь байсан зарц өвгөн эзэн нь багтарч унах вий гэхээс ихээхэн айсан гэдэг. Гүн бүтэн цагийн турш өрөөн дотроо яг л барс шиг дүүлжээ. Дараа нь бичгийн ширээний ард суугаад хэзээ ч гэртээ эргэн ирж болохгүй, өөрт нь болоод ах нартаа захидал бичиж болохгүй, хаагуур юу хийж яваад, дуртай газраа үхэх нь хэнд ч падлийгүй хэрэг, одоо гэр бүлийнхээ хувьд тэр нэгэнт үгүй болсон хүн, ямар ч байдалд орлоо гэсэн тусламж хүсэхийн хэрэггүй гэсэн үгтэй захидал бичжээ.

Ийм захидал унших ахмадад мэдээж гунигтай байсан юм. Тэр Англи эх орондоо хайртай, төрж өссөн гэрээ байнга санадаг, харгис хатуу зантайг нь үл хайхран өвгөн эцгээ хайрладаг, ах нар нь түүний аашийг барж, урмыг хугалах үед эцгээ юу юунаас илүү өрөвддөг билээ. Гэтэл одоо түүнд өршөөгдөх найдвар үлдсэнгүй. Эхлээд тэр юу хийхээ мэдэхгүй байлаа. Энгийн хөдөлмөр эрхэлж амьдрахаар өсөж хүмүүжээгүй ч түүнд шийдвэр гаргах хүч хангалттай байсан юм. Эцэст нь тэр армийн цолоо худалдаж (Англид офицерын цолыг худалдан авдаг мөн албан тушаалаас гарах болбол зарж болдог байжээ) Нью-Йоркод ажил олоод сэтгэлт бүсгүйтэйгээ гэрлэв. Урьдын Англи дахь амьдралаас энд босгосон энгийн даруу амьдрал нь өдөр шөнө шиг ялгаатай байсан ч тэр залуу аз жаргалтай, ирээдүйдээ итгэл дүүрэн байсан юм.

Нам гүмхэн гудамжинд жижигхэн байшин худалдаж аваад хүүтэй болж амьдрахдаа хөгшин хатагтайн бараа бологч бүсгүйтэй гэрлэсэндээ хэзээ ч харамсаж байсангүй. Эхнэр нь энхрий ялдамхан, үзэсгэлэнт хонгорхон нэгэн билээ. Тэд бие биеэ чин сэтгэлээсээ хайрлана. Даруухан бяцхан байшинд төрсөн гэхийн аргагүй жаалхан Седрик энэ ертөнц дээрх хамгийн аз жаргалтай хүүхэд байлаа. Тэр хүү эрүүл саруул, хэнд ч төвөг уддаггүй, зурсан юм шиг хөөрхөн хүү билээ. Урт сормуустай, том хар нүдтэй, буржгар шар үстэй хүү дөнгөж есөн сартай байхдаа хөлд оров. Түүнийг тэргэнд суулган гудамжаар авч явахад өнгөрч явсан хүмүүс зогсоод өхөөрдөм хөөрхнийг нь шагшина.

Энэ гудамжны хүн болгон түүнийг мэддэг, хайрладаг байлаа. Тэр ч бүү хэл энэ ертөнцөд хамгийн тэсвэрлэшгүй этгээд гэж хөршүүд нь тооцдог жижиг хүнсний худалдаачин хүртэл түүнийг хараад баярлаж, түүнтэй ярилцахаар зогсдог байв. Хүү хөлд орж, явж сураад гудамжаар асрагч эхтэйгээ хамт тоглоомон машинаа чирэн хөөрхөн цагаан костюм, бяцхан цагаан бүрхтэй алхахад нь бүх хүмүүсийн анхаарал түүн дээр тогтдог байлаа. Асрагч эх нь түүгээр ихэд бахархах агаад гадагшаа гараад эргэж ирэх болгондоо залуу ээжид сүйх тэргээр явж байсан баян хатагтай нар хүүг хараад хэрхэн өхөөрдөн зогссон тухай, жаал хүү ч насан туршдаа сайн танил байсан юм шиг огтхон ч бишүүрхэлгүй тэдэнтэй ярилцсан тухай баяр хөөр болгон ярьдаг байв.
Седрик маш итгэмтгий сайхан сэтгэлтэй хүүхэд болж өслөө. Тэр бусдын мэдрэмжийг эртнээс ойлгож сурсан юм. Энэ магадгүй байгаль эхийн хишиг, эсвэл хэзээ ч бүдүүлэг чанга үг хэлж үзээгүй бие биедээ халуун хайртай эцэг эхийн хүү болон төрснийх ч байж мэднэ. Аав нь ээжийг нь ямагт энхрийлэн хайрлаж, эелдэг зөөлөн харьцаж байгааг хараад хүү түүн шиг байхыг хичээнэ. Хүү бүх талаар эцэгтэйгээ адилхан байхыг хичээдэг билээ.
Харин эцэг нь хэзээ ч эргэж ирэхгүй болсныг ойлгоод ээж нь тийм гунигтай байгааг харж түүнд чадах ядахаараа санаа тавихыг хичээн чармайдаг боллоо. Өвдөг дээр нь сууж буржгар толгойгоо энгэрт нь наан тэврэх ч юм уу, эсвэл тоглоом, зурагтай номоо авч ирээд хөлийнх нь дэргэд суун тоглоно. Хүү үүнээс илүү дээр юм олж чадаагүй ч энэ бүхэн залуухан бэлбэсэн эхэд нь том тайтгарал болдог байсан юм.
- Мэри, тэр намайг тайтгаруулах гэж хүсдэг. Үнэхээр намайг ойлгож байх шиг гайхсан, хайр гэрэлтсэн харцаар харах юм. Тэр намайг энхрийлж... эцгийнхээ оронд... тэр намайг ойлгодог гэдэгт би итгэлтэй байна гэж ээж нэг удаа хөгшин асрагч эхэд нь ярьжээ.

Седрик өсөж том болохын хирээр ээжийгээ тайтгаруулах олон олон арга сэдэх болж ээж нь ч бусдын тус дэмийг эрэлхийлэх хэрэггүй болов. Таван настайдаа хүү уншиж сураад ээждээ өөрийнхөө номуудаас, заримдаа сонин уншиж өгдөг болов.
Мэри хатагтай Эррол хүүгээ ном уншиж өгөхөд баясан инээж байгааг гал тогооноос төвөггүй сонсоно. Мэри жаал хүүг тун ч их хайрлаж, түүгээр бахархдаг байсан юм. Тэр бол тэдний гэрт байдаг цорын ганц зарц бөгөөд асрагч эхийн, тогоочийн, цэвэрлэгчийн бүх үүргийг нэгэн зэрэг гүйцэтгэнэ. Үдэш орой хатагтай Эррол хүүдээ хувцас оёхоор суухад дуртайяа тусалдаг байлаа.
- Та нар хараач, ээжийнхээ хуучин даашинзаар оёсон хар хамбан костюмтай тэр хичнээн гайхалтай харагдана вэ! Яг л бяцхан лорд шиг! гэж тэр эмэгтэй танилууддаа бахархан хэлдэг байлаа.
Седрик харин лорд гэж юу болохыг мэдэхгүй. Түүний хамгийн сайн найз гэвэл хатагтай Эррол хүүтэйгээ хамт суудаг гудамжны булангаас холгүйхэн байх жижиг хүнсний мухлаг ажиллуулдаг ноён Гоббс байсан юм. Седрик түүнийг хайрлаж хүндлэхийн зэрэгцээ маш баян алдартай хүн гэж бодно. Учир нь тэдний мухлагт жүрж, чавга, инжир, төрөл бүрийн жигнэмэг гээд зөндөө олон гоё юм бий. Седрик бас сүүний худалдаачин, талхны худалдаачин, гудамжинд суун алим зардаг эмгэн гээд бүгдийг хүндэлж хайрлана. Гэсэн ч тэр ноён Гоббсыг хэн хэнээс илүүд үзэх бөлгөө. Тиймээс өдөр болгон тэдний мухлаг руу очиж удаан сууж ярилцдаг байв. Зан аашаар сайханд тооцогдоод байдаггүй ноён Гоббс тэр жаахан хүүхэдтэй юун тухай ярьдаг нь үнэхээр хачирхалтай биш гэж үү. Гэсэн ч тэр хүүд Америкт гарсан хувьсгалын тухай, тусгаар тогтнолын дайны тухай, энэ дайны баатруудын тухай, Америкчуудын эх оронч тэмцлийн тухай зөндөө юм ярьдаг байв. Седрик түүний яриаг сонсож байхдаа сэтгэл ихэд догдолж нүд нь гэрэлтэн, хацар нь халуу шатаж, хэтэрхий их сэтгэл хөдөлсөндөө үс нь арзайн босоод сайхан буржгар шаргал үс нь өвсөн бухал аятай юм болно. Ноён Гоббсоос Седрик анх удаа улс төрийн талаар сонсжээ. Хүнсний худалдаачин түүнд сонин уншиж өгөөд Вашингтонд юу болж байгаа, ерөнхийлөгч албан үүргээ биелүүлж чадаж байгаа эсэх талаар ярьж өгдөг байв. Седрикийг долоо хүрээд байхад мистер Гоббс түүнийг дагуулж яваад сонгуулийн үеийн бамбарт жагсаалыг харуулсан юм. Хожим нь энэ жагсаалд оролцсон олон хүн дэнлүүт баганын дэргэд мөрөн дээрээ буржгар үстэй хөөрхөн хүүхэд суулгасан бүдүүн эр зогсож байсныг, тэр хүү хүмүүсийн зүг малгайгаараа даллаж байсныг тодхон санадаг.
Энэ сонгуулийн дараа Седрикийн амьдралд гайхалтай өөрчлөлт гарч билээ. Хамгийн хачирхалтай нь ноён Гоббс түүнд Английн тухай ярьж, тэдний засгийн газар Английн үе залгамжилсан гүн, бэйл, бэйсүүдийн тухай тун ч шүүмжлэлтэй яриа өрнүүлсэн тэр өдөр энэ өөрчлөлт болсон юм. Маш халуун өглөө байлаа. Седрик найзуудтайгаа цэрэг болж тоглож байснаа ноён Гоббсын мухлаг руу сэрүүцэж амрахаар очив. Тэр үед мухлагийн эзэн Англид болж байгаа ордны ёслолын зураг тавьсан сонинг гартаа барьчихаад тун ч дургүйцсэн шинжтэй зогсож байсан юмсанж.
- Эдний яаж зугаацаж байгааг хар даа. Удаан ингэж зугаацахгүй л байх, Америкчууд хэзээ нэгэн цагт тэдний тэр гүн, бэйл, бэйсүүдээс хэрэггүй бүхнийг нь салгаж авахдаа л авна гэж тэр цөхөрсөн сэтгэлээ барьж дийлэлгүй хэлэв.
- Та олон гүн, бэйлүүдийг таних уу? гэж Седрик энд орж ирэх болгондоо суудаг өндөр сандал өөд авиран гарах зуураа асуулаа.
Хүү сандал дээр гарч суугаад малгайгаа цохон дээрээ тавьж гараа хоёр халаасандаа хийдэг зуршилтай.
- Үгүй дээ, гэсэн ч би тэдний ядаж нэгийг нь барьж авах сан гэж хүсэж байна. Тэр муу энд орж ирээд хатаасан талхтай хайрцаг дээр суух гээд үзэг л дээ, яахыг нь харах юмсан! гэж ноён Гоббс хэллээ.
- Хэрэв тэд илүү дээр зүйл байдгийг мэддэг сэн бол яавч тэр гүн, бэйл, бэйсээсээ татгалзах байсан биз гэж хэлэхдээ Седрик хөөрхий тэднийг дотроо ихэд өрөвджээ.
- Яалаа гэж! Хэргэм зэрэгтээ бардаж, хамраа сөхсөн өөдгүй амьтад. Тэд бүгдээрээ л тийм!
Энэ яриа яг оргилдоо хүрч байх үед мухлагт Мэри орж ирэв. Седрик түүнийг сахар авахаар ирсэн биз гэж бодсон ч асрагч эмэгтэйн царай цонхийн цайж харваас догдолсон янзтай байх аж.
- Гэртээ харья, хонгор минь, ээж чинь дуудаж байна!
Седрик сандал дээрээсээ үсрэн буув.
- Ээж надтай хамт зугаалахыг хүсээ юу, Мэри? За баяртай, ноён Гоббс! Би дахиад ирнэ ээ. Мэри өөрийг нь үг дуугүй ширтсээр, толгой сэгсэрч байгааг хараад хүү гайхлаа.
- Юу болсон бэ, Мэри? Та халууцаад байгаа юм уу? гэж тэр асуув.
- Үгүй дээ, тун хачин юм болоод байна...
- Энэ халуунаас болж Энхрийхний толгой өвдөөгүй биз дээ? гэж Седрик санаа зовсон янзтай асуув.
- Үгүй дээ, тийм юм болоогүй.
Тэд явсаар гэрийн гадаа ирэх үед үүдэн дээр сүйх тэрэг зогсож байсан бөгөөд жижигхэн зочны өрөөнд нь хэн нэгэн хүн ээжтэй нь ярилцаж байв. Мэри хүүг дагуулан дээшээ гарч хамгийн сайн хувцсыг нь өмсгөөд өргөн улаан бүс бүслүүлж, үсийг нь самнав.
- Ээ бурхан минь! Ямар сонин юм бэ! Энэ бүх язгууртнууд, лордууд! Тэдэнд тэглээ гээд сайхан юм юу байна! хэмээн асрагч эмэгтэй амандаа үглэнэ.
Энэ бүхэн Седрикт учир битүүлэг байсан ч юу болоод байгааг ээж нь тайлбарлаж өгөх байх гэсэндээ дахин Мэригээс юу ч асуусангүй. Хүү бэлэн болсон хойноо доош зочдын өрөө рүү буулаа. Гонзгой царайтай, өндөр туранхай өвгөн зөөлөн сандал дээр сууж байна. Седрикийн ээж нүдэндээ нулимс гялталзуулан цонхийсон царайтай юм хажууд нь зогсох аж.
- Өө, Седди! гэж дуу алдаад тэр эмэгтэй хүүгээ тосон гүйж, тэвэрч аваад догдолж, айсандаа чичрэн байж үнсэв.
Өвгөн босож ирээд Седрикийг нэвт шувт ширтсэн харцаараа шинжин харав. Дараа нь ясархаг гараараа шовх эрүүгээ илбээд машид сэтгэл хангалуун байгаа янзтай,
- Тэгэхээр энэ бяцхан лорд Фаунтлер юм биз дээ! гэж үгээ сунжруулан алгуурхан хэллээ.

Хоёрдугаар бүлэг.