байшингийн дээвэр дээр өөрийн барьсан гялгар уутан оромжид амьдарна. Шүхэрч Буниа шиг нисэн дүүлэхийг хүсэх ч бодит байдал түүнд боломж олгохгүй. Хоногийн хоолоо залгуулна, хотоор дэмий хэснэ. Хулгайчийн гар хөл болж амжина. Хажуугийн байрны ганц бие эгч харааг нь булаана. Сүүлдээ сэтгэлийг нь татна. Бүсгүйг ирж хонодог залуугаас нь үхтэлээ харамлана. Яван явсаар хүүгийн үерийн ус шиг эрчилсэн оюун бодол, тэнэмэл амьдралаас залхсан уур хилэн, ганцаардмал, дотоод сэтгэлдээ өөрөө өөртэйгөө тэмцэлдэн буй эгчмэд бүсгүй Ануд дурласан зүрх нь түүнд өөдрөг амьдралын үүд хаалгыг нээж өгөх мэт. Энэ бүхэнд жирийн, айл бүхэнд байдаг зурагтын алсын удирдлага тус болно.

Энэ бол “Азийн Канн” хэмээгддэг Бусаны олон улсын кино наадмаас өнгөрсөн намар тэргүүн байрын шагнал хүртсэн кино найруулагч С.Бямбын бүтээл “Алсын удирдлага” юм. Энэхүү бүрэн хэмжээний уран сайхны киноны нээлт Тэнгис” кино театрт маргааш болох гэж буй юм. Азид тэргүүлснээсээ хойш Германы хоёр ч хотод болсон кино наадамд амжилттай оролцож үзэгчдийн таашаал хүртээд буй бөгөөд өдгөө монголчуудын хүртээл болох нь ээ. Киноны уран бүтээлчид өчигдөр хэвлэлийн бага хурал хийсэн юм. Энэ үеэр найруулагч С.Бямба “Манай кино маш чухал торгон мөчид тулж ирээд байна. Монголын маань үзэгчид бидний бүтээлийг хэрхэн хүлээж авах бол гэхээс хамгийн ихээр сэтгэл хөдөлж байна. Сүүлийн үед хийгээд байгаа кинонуудаас арай өөр юм хийхсэн, монгол киног олон улсын хэмжээнд таниулахсан гэсэн тэмүүллээр энэ киног бүтээсэн” гэж байлаа. Мөн тэрбээр киногоо сонголтын тухай бүтээл хэмээн тодорхойлсон юм. “Алсын удирдлага”-ыг Монголын болон гадаадын киноны уран бүтээлчид , хамтарч бүтээсэн. Монгол дахь нээлтэд ерөнхий зураглаачаас авахуулаад бусад гадаадын уран бүтээлчид ирж амжаагүй. а Харин гадаадад ажиллаж амьдардаг монгол уран бүтээлчдээс хоёр нь иржээ. Германаас ерөнхий зураач Д.Ариунсайхан, АНУ-аас хөгжмийн зохиолч С.Сансаргэрэлтэх нар ирсэн. Гол дүрд тоглосон Э.Баасандорж хүү, “буруу гарын” Жагаагийн дүрд тоглодог Ч.Ганбаатар нар БНСУ-д сурдаг, ид завгүй байгаа тул ирж амжаагүй юм байна.

Н.Баярмаа: Бид хоёрын энгийн дүр төрх тохирно гэж үзсэн байх шиг

Жүжигчдээс киноны гол дүрийн нэг болох Ануд тоглосон УДЭТ-ын жүжигчин Н.Баярмаатай товч ярилцлаа.

-Та хэзээ жүжигчин болсон бэ, УДЭТ-ын босгыг хэзээ алхав?

-2008 онд СУИС-ийг кино драмын жүжигчин мэргэжлээр төгссөн, С.Сугар багшийн анги. УДЭТ-ын жүжигчин болоод удаагүй ээ.

-Ямар ямар уран бүтээлд тоглож амжсан бэ?

-Хамгийн том бүтээл гэвэл энэ “Алсын удирдлага” кино. Оюутан байхдаа нэлээд хэдэн кинонд оролцон тоглосон л доо. “Эрхэм элч”-ийн хийсэн оюутнуудын бодит амьдралын тухай өгүүлдэг “Халуун сэтгэл” киноны туслах дүр байна. Төгссөн жилдээ “Урагшаа, залуус аа” гэдэг залуусын сэдэвтэй кинонд явсан. Театрт ажилд орохоосоо өмнө > SBN телевизэд кинонд дуу оруулагчаар г ажилладаг байсан л даа. Тэнд хоёр жил гаруй болсон. Дараа нь Драмын театрт 1 шалгалт өгч тэнцээд 2011 оноос ажиллаж эхэлсэн.

-Театрын бүтээлийн тухайд юу хийж амжив?

-Манай театрт төгсөгчдийг шууд ажиллуулахаар авдаггүй. Студиэр дамжуулж ажиллаж чадах эсэхийг нь сорьж байж авдаг. Студид байх хугацаанд найруулагч Н.Наранбаатар ахын Тамлет” жүжиг тавигдахад массын хэсэгт гарсан. Үүний дараа хэсэг чөлөөтэй байж байгаад өнгөрсөн наймдугаар сараас ажилдаа . орсон. Намар “Дон Кихот” тавигдахад Маридонос гэж буурчийн газрын эмэгтэйн дүр бүтээсэн. Манай театр жил ) бүр дотроо жүжигчдийн ур чадварыг өсгөх зорилгоор шилдэг дүрийн уралдаан зохион байгуулдаг юм. Энэ удаагийн уралдаанд би Г.Ибсений “Хүүхэлдэйн байшин” буюу “Нора” жүжгийн дүрээр амжилттай оролцож, тэр дүрдээ тоглох эрх авсан. Одоогийн байдлаар энэ дүр дээрээ ажиллаад явж байна. Жүжиг маань гуравдугаар сарын сүүлээр үзэгчдэд хүрэх байх.

-“Алсын удирдлага”-д тоглох болсон түүхээсээ яриач?

-Их гоё хувь зохиолоор энэ кинонд тоглох боломж олдсон. Анх дуу оруулагч Баттүшиг ах яриад пробонд ороодхооч, дуу оруулагч, жүжигчин О.Оюун эгчтэй холбогдоод орхиоч гэсэн юм. Хэлснээр нь очтол О.Оюун эгч, С.Бямба ах хоёр сууж байна. Анхны шалгаруулалт ч яах 1 вэ гайгүй өнгөрсөн. Хэд хоногийн дараа тэд дахиж залгаад одоо камертай проб хийх гэсэн юм, хүрээд ирээч гэж байна.

Тэгэхэд нэлээд хүнд, жүжигчилсэн хэсэгтэй даалгавар гүйцэтгэлээ. Янз бүрийн жүжигчидтэй хамтарч тоглолоо. Проб нэлээд удаан болсон. Гурав дахиа дуудлаа. Гол дүрд сонгогдсон хүү Бааскатай хамт тоглуулж үзэж байна. Ерөнхийдөө тийм сүртэй пробонд орж үзээгүй байсан болохоор ямар олон дахин шалгадаг юм бэ гэж бодож байлаа. Тэгсэн аргагүй л байсан юм билээ. Дүрүүддээ ач холбогдол өгөхгүй, хөнгөн гоомой хандсан бол болохгүй байж дээ гэж сүүлд бодож байсан. Тэгээд л нэлээд хэд хоногийн дараа О.Оюун эгч залгаад тоглохоор болсон гэж хэлэхэд нь бөөн баяр болж байлаа.

-Тэгж “Алсын удирдлага”-ын Ануд тоглохоор болжээ. Зураг авалт хэр удаан үргэлжлэв, хүндрэл байв уу?

-Зураг авалтыг 26 хоногт багтаахаар төлөвлөсөн байсан юм билээ. Яг цагтаа амжуулсан. Найруулагч С.Бямба ах гол дүрийн жүжигчидтэйгээ их тулж ажилласан. СУИС-д анги авчихсан, Бааска бид хоёртой жүжигчин Ш.Цэцэг эгчийг жүжигчний ур чадвар талаас нь ажиллуулахаар зохион байгуулсан байлаа. Тэнд бид хоёр 14 хоног сургуулилалт хийсэн.

-Бааска жүжигчин биш, БНСУ-д анагаахын чиглэлээр сурдаг хүү байна билээ. Тийм хүнтэй ажиллах эхэндээ хүндрэлтэй байсан уу?

-Үгүй ээ, манай Бааска их мэдрэмжтэй залуу. Найруулагч маань бид хоёрт жүжиглэх гэх хэрэггүй, аль болох амьдралд та хоёр жинхнээсээ ийм хүмүүс байгаа юм шиг байгаарай гэдэг байсан. Итгэлтэй, энгийн байлгах талд их анхаарсан. Бааска ч хэлсэн бүхнийг нь хэтрүүлэхгүй, яг л зааснаар нь ажилласан. Хүнтэй их гоё харьцдаг соёлтой залуу. Ямар нэг хүндрэл гараагүй.

-“Алсын удирдлага”-ыг үзээд амжсан. Тэгэхэд кинонд ер нь худлаа, эсвэл хүчлээд байгаа юм ерөөсөө харагдахгүй, яг л бодит амьдрал юм шиг сэтгэгдэл төрөөд байсан...

-Найруулагч угаасаа хиймэл, хүчээр бий болгосон дүр хүсээгүй. Бид хоёрын энгийн дүр төрх энэ кинонд тоглуулах шалтгаан болсон байж магадгүй. Энэ энгийнийг олж авах хэцүү л дээ. Түүнд хүрч мэдэрнэ гэдэг бас л сургуулилалт шаардана. Үнэнийг хэлэхэд зохиолоо анх уншаад ойлгоогүй. Сүүлийн үед гарах болсон, үйл явдал ар араасаа өрнөж түп тап хийсэн кинонууд шиг биш байлаа. Зохиолоо дахин дахин уншаад байхад үйл явдал гол дүрүүдийнхээ сэтгэл зүй, сэтгэмж дээр үргэлжлээд байгааг олж харсан. Өөрөө өөртэйгөө их ажиллаж бүх зүйлээ сайн ойлгож аваад зургийн талбайд гарсан. Тэгснээр надаас болж зураг дахих, оройтох зэрэг асуудал гараагүй ээ.

-Ану бол орчин үеийн, задгай сэтгэлгээтэй, бага зэрэг сэтгэлийн зовиуртай, ганцаардмал ч юм шиг эмэгтэй. Энэ байдлыг хувцаслалт илүү тодотгож өгч байх шиг санагдсан. Энэ стиль, имиж хэний санаа байсан бэ?

-Киноны стиль, хэллэг гэдэг чухал юм билээ. Үүнд хувцаслалт ч хамаарна. Гэртээ ганцаараа байдаг залуу эмэгтэй ямар хувцастай байх вэ. Мэдээж чөлөөт, задгай л байна. Европжуу, энгийн даруу маягийн мөртлөө мэдрэмжтэй хэв маягийг гаргахыг бүгд л хүссэн. Зураач ч тэр, продюсер, найруулагч ч тэр.

-Та бараг нүүрээ будаагүй байгаагаараа байх шиг санагдсан. Зөв харж уу?

-Бараг л будаагүй дээ. Нүүр хувиргагч ч гэсэн тийм л төрх хүсч байсан.

-Кино олон улсын нэр хүндтэй наадмын тэргүүн шагнал авсан тухай мэдээлэл сонсох ямар байв?

-Тэр үү (нүүрээ дарав). Үгээр хэлэхийн аргагүй сайхан байсан. Анхны минь том дүр шүү дээ.

-Ингээд зогсъё. Хүмүүст кино үзээд өөр өөрсдийнхөөрөө хүлээж авах, дүгнэх боломж олгоё. Ярилцсанд баярлалаа, уран бүтээлийн өндөр амжилт хүсье.

С.Сансаргэрэлтэх: “Хүмүүс ээ, үүнийг үзээч ээ” гэж уран бүтээл хийдэггүй

“Алсын удирдлага” киноны хөгжмийн зохиолч С.Сансаргэрэлтэхтэй товч ярилцлаа.

-Киноны хөгжим хийдэг зарчмаар кино бэлэн болсны дараа үзэж байгаад хөгжмөө бичсэн үү?

-Ер нь бол тэгсэн. Гэхдээ бүх юм бэлэн болсон хойно гэсэн үг биш л дээ. Анхны 1урван минутын триллерийг хүлээж аваад л хашгирсан. Болох юм байна, хийнэ ээ гээд л суусан.

-Хөгжим хэрхэн бүтэв?

-Ер нь кинонд хөгжим хийх гэдэг бол хаана нь хөгжим шаардлагатай байна, тэнд нь илүү анхаарч бичдэг. Энэ л ёсоор найруулагчтайгаа хамт сууж байгаад хөгжмөө бичиж дуусгасан. Хэдийгээр би зохиож байгаа ч гэсэн найруулагчийн санааг авах ёстой. Ялангуяа кино ямар өнгөтэй, стиль, урсгалтай юм гэдгийг товойлгож тодруулах хүчин зүйлийн нэг нь хөгжим учраас найруулагчтайгаа зөвшилцөж ажиллах нь маш чухал. Тиймээс С.Бямба найруулагч бид хоёр Нью-Йоркт нэлээд хугацаанд хамт байж ажилласан. Ямарваа кинонд оргил болон дүрээ тодорхойлох хэсэг гэж байдаг. Тэр хүүгийн алсын удирдлагаар бүх дэлхийг удирдахсан гэж мөрөөдөж буй оргилсон хэсэг их гоё байсан.

-Ерөнхий найруулагч та хоёр өмнө нь хамтарч ажиллаж байсан байх аа?

-“Апсын удирдлага” бол С.Бямба бид хоёрын хоёр дахь кино. Өмнө нь “Хүсэл шунал”-ыг хамт хийсэн. Уран бүтээл болгон онцлогтой, тухайн хийсэн хүний бүтээл болж түүгээр овоглодог. С.Бямбын хувьд бол энэ анхных нь бүрэн хэмжээний уран сайхны кино. Нийгэм болгон киног янз янзаар хүлээж авдаг. Хүнд их амархан ойлгогдох кино байж болно. Зарим нь оньсого мэт, тайлбаргүй, өөрөө тайлбарыг, учрыг ол гэсэн бүтээлүүд байдаг. Энэ бол ерөнхийдөө хүний өөрийн чөлөөт сэтгэлгээг дотроос нь ухаж олох тэмүүллийг үүсгэж байгаа юм болов уу гэж боддог.

Ямарваа уран бүтээлийг хүнд хүчээр ойлгуулах гээд байхаар тухайн хүний эрх чөлөөг хааж боогдуулах гээд байгаа мэт болж ирдэг. Хүн өөрөө хүлээж авч, өөрөө дотроо тунгаан “Энэ кино ийм юм байна, ийм юм олж харлаа, сонин хэлбэрээр харуулжээ гэдэг ч юм уу” гэх зэргээр бодно. Кино, зураг, хөгжим ч ялгаагүй, өнгө будаг нь ийм юм байна, дуугаралт нь энэ юм байна гэж ойлгогддог. “Алсын удирдлага” өөрийн гэсэн том онцлогтой. Тэр нь яг ингээд байгаа юм аа, үүнийг та бүхэн ингээд ойлгоод өгөөч ээ гэсэн хэлбэр биш, сайн хараад, бодоод, болсон явдлыг хойш нь гүйлгэж, болох явдлыг таагаад үзэх юм бол дотроос нь янз бүрийн санаануудыг олж, хооронд нь холбож үзнэ. Үзэгч хүний хувьд киноны утга учир нь сэтгэхүйн эрх чөлөөнд байдаг.

-“Алсын удирдлага” өөдрөг сэтгэл төрүүлж, урагшаа гэсэн тэмүүлэл бэлэглэх шиг санагдсан. Өнгөлөг, загварлаг, донжтой юм гэсэн мэдрэмж төрсөн. Гэхдээ үзэгчид айхавтар шаагьтал алга ташиж хөөрөөд байхааргүй. Ийм киног гоё гэх үү, чанартай гэх үү?

-Үзэгчид алга ташихгүй байж болно шүү дээ. Таалахгүй байх нь ч тэдний эрх. Нийгэм гэдэг чинь урлагт чирэгдэж явдаг. Урлагийг чирч явах биш. Хүмүүст тохиолдож байгаа үйл явдлын тусгал нь гэдэг ч юм уу, эсвэл хүслийг нь урлагт гаргахдаа ямар хэлбэрээр вэ гэдэг сонин. Хөгжимд ч ялгаагүй. Амархан ойлгогдох хөгжим гэж байна. Иллэг хийлгээд хэвтэж байхдаа сонсдог хөгжим байна. Зарим нь ном уншиж байхдаа, зураг зурж байхдаа сонсдог. Тэгэхээр тэр уран бүтээл хүний тархины ямар хувирал үүсгэх тэр орчинд үүсгэгдэж байна вэ гэдэг л байгаа юм. Тэгэхээр хүмүүст кино таалагдаж болно, үгүй ч байж болно. Үзээд “Аан, үүнийг л хэлэх гээд байсан юм уу” гэж ойлгож болно. Эсвэл кинон дундаас маш олон технологиудыг салгаж харж болно. Стиль, урсгал, үйл явдал энэ бүгдийг нийлүүлж байж авч үзнэ л дээ.

-Урлаг нийгмийг чирч явдаг гэж байна. Гэхдээ л уран бүтээлийг хүмүүст, үзэгчдэд зориулж хийх нь элбэг байна шүү дээ...

-Урлагийн бүтээлийг, киног үзэгчдэд зориулж хийдэггүй. Өөрөөр хэлбэл “Хүмүүс ээ, үүнийг үзээч ээ” гэж хийдэггүй. Үзэгчийн хүсэл сэтгэлд нийцүүлэх гэж хийдэггүй. Харин “Намайг хараач ээ, миний ертөнц ийм байна, би үүнийг ингэж харж, бодож байна” гэж өөрийнхөө ертөнцийг хүмүүст тайлж өгч бүтээж туурвидаг.

-Та “Алсын удирдлага”-ын хөгжим бичихдээ ч энэ л зарчмаар ажилласан уу?

-Тэгсэн.