идэвхит бvтээгдэхvvний талаар ярилцлаа. -Манай улс зvрх судасны євчлєлєєрєє дэлхийд тэргvvлдэг болоод байна. Vvнд юу нєлєєлж байна вэ?
-Зvрх судасны євчлєл хамгийн тvгээмэл тохиолдож байгаа нь сvvлийн жилvvдэд манай улсын хvн амын нийгмийн байдал болон гадаад хvчин зvйлсvvдээс их нєлєєлж байна. Нийгэм маань нилээд бухимдуу байна, дээр нь агаарын болон орчны бохирдол, хувь хvний эрvvл мэндийн боловсрол дутмаг гэх мэт олон зvйл нєлєєлж байна. Мєн сvvлийн vед хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvн манайхан ихээр хэрэглэх болсон нь ч аливаа євчнийг vvсгэхэд хvргэж байна. Манай эртний монголчууд дээр vедирээдүйд учир нь vл ойлгогдох євчин ихэснэ гэж ярьж байсан. Одоо бодоход маш зєв томъёолж байж. Тэгэхээр ямар бvтээгдэхvvн юу хэрэглэж байгаа талаар ард тvмэнд зєв мэдээлэл єгєх нь зүйтэй байна. Хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvний талаар зєв мэдлэг мэдээлэл єгєх юм бол тэр хэрээр євчлєл багасна. Эрvvл мэндийн салбарт бодлого алдагдсан.Иймээс энэ бvхнийг цэгцлэх зайлшгvй шаардлага гарч байна. Одоогоор харин бохир талын буруу мэдээлэл нь давамгайлаад хэсэг хvмvvсийн мєнгє олох ажил болж байгаа юм.

-Биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнийг биед маш сайн гэсэн ойлголт хvмvvсийн дунд байдаг. Гэтэл анагаах ухааны салбарт хvлээн зєвшєєрдєггvй нь сєрєг тал нь илvv байна гэсэн vг vv?
-Мэдээж. Уг нь анагаах ухаан хєгжихийн хэрээр биологийн идэвхит гэсэн нэртэй хуурамч бvтээгдэхvvнийг шахан зайлуулчихсан юм.Биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн эсвэл хүнсний нэмэгдэл бүтээгдэхүүн гэсэн гоё нэршилтэй юм. Анх 1960-1970 онд Америкт ид цэцэглэсэн юм. Тэр үед бизнесийн ашиг олох санаархалгvй гарч байж. Гэтэл 21 дүгээр зуунд бvх юмыг бизнес болгоод ирэхээр эрvvл мэндийн салбарыг хvртэл мєнгє олох хэрэгсэл болгож эхэлсэн. Үүний нэг жишээ нь ямар ч нотолгоо баталгаагvй ургамлаар хийсэн бvтээгдэхvvнvvдийг хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvн гэж нэрлээд, худалдаалах болсон.

Vнэндээ эдгээр бvтээгдэхvvнvvдийг нь дэлхийн том том институтууд судлаад хэрэгтэй юм алга гэдгийг баталчихсан байдаг. Шинжлэх ухаанд бvх зvйл єнєєдєр тодорхой болчихсон. Өнєєдєр Орост хамгаалсан диссертаци, єчигдєр Америкт нээсэн эмийн талаарх мэдээллийг бид тэр даруйавах боломж бvрдсэн. Ямар эмийг, ямар ургамлаар, ямар аргаар гаргаж аваад ямар эмчилгээнд хэрэглэх болохыг интернэтээс харчихаж болж байна. Гэтэл биологийн идэвхит бүх төрлийн бvтээгдэхvvнд ямар ч баримт нотолгоо байдаггvй. Харин ч эдгээр бvтээгдэхvvн хортой, буруу мэдээллийг олж болно. Тэр ч байтугай шинжлэх ухаан биологийн болон хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvнvvдэд хориотой эм бэлдмэл хэрэглэж байгааг, энэ нь эргээд хvний биед сєрєг нєлєєтэй болохыг баталчихсан шvv дээ. Манайхан л дvлий оргиж, дvмбэ царайлж яваад байгаа болохоос биш шинжлэх ухаан хєгжсєн газруудад биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнvvд гэсэн нэртэй болгоныг шалгаад, дэмий, хэрэггүй юм байна шүү гээд ихэнхийг нь бvр хорьчихсон. Барууны орнууд, Америкт 60-70-аад онд нэмэлт бvтээгдэхvvнvvд гарч ирээд, vvнийг нь шинжлэх ухаан 5-10 жилийн дотор судлаад ерєєсєє хvний биед дэмий юм байна,энэ яриад байгаа ашиг тус нь байхгүй байна гэдгийг баталсан. Нэгэнт шинжлэх ухаанаар баталчихсан, тухайн улсууддаа хэрэглэхээ больсон зvйлийг тэнд борлогдохгүй болонгуутэрүүл мэндийн зохистой бодлогогүй,оюуны хоосролтой, шинжлэх ухаанч мэдлэг чадвар сул, хvн амын эрvvл мэндийн мэдлэг муутай орнуудад бараагаа зарж эхэлдэг хэсэг бvлэг хvмvvс байдаг.

Тэр тусмаа сvvлийн vед манайд хvчээ аваад байгаа “Herbalife”-ийн бvтээгдэхvvнд хvний биед сєрєг нєлєє vзvvлэх маш олон бодисууд байгааг тогтоочихсон. Мєн пирамидын луйвар болох нь ч батлагдчихсан. Пирамидын бизнес чинь єєрєє маш аюултай. Єєрсдєє хэрэглээд хохирсон ч бай хамаагvй мєнгє олохын тулд дараагийн хvмvvсээ ямар ч аргаар хамаагvй элсvvлдэг. Богино хугацаанд их ашиг олох л зорилготой. Энэ компанийн бvтээгдэхvvнvvдийг хэрэглээд эрvvл мэндээрээ хохирсон хvмvvс олон бий. Эрvvл мэндээ байг гэхэд сvлжээний бvтээгдэхvvн авч хэрэглээд мєнгє тєгрєгєєр хохирсон хvмvvсийг тоолохын аргагvй. Пирамидын луйвар болох нь батлагдсан, эрvvл мэндэд сєрєг нєлєєтэй нь дэлхийн тэргvvлэх зэргийн лабораторитой, тэргvvлж буй шинжлэх ухаантай, хууль эрх зүйтэй Америк, Бельги, Израиль улсуудад тогтоогдоод хориглосон тухай мэдээллийг интернэт сайтуудад ил тавьсан байхад манайхан л бие биеэ хуурч, хэрэглэж байгаа нь эмгэнэлтэй байна.

Vvнийг хянаж цэгцэлж байх яам тамгын газар нь энэ асуудалд хориг тавиад хvн амынхаа эрvvл мэндийг бодох ёстой атал чимээгүй мэдэн будилаад суудаг. Бvр рекламдахдаа хvртэл хvмvvсийг доромжилж, арав хорин институтийн тийм ийм докторууд хийсэн гэж худлаа ярьдаг. Харин эрдэмтэн мэргэжилтнүүд хvний эрүүл мэндэд сєрєг үр дагавартай, хортой хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvнvvдийг хориглох тал дээр ажилламаар санагддаг. Манай улсын шинжлэх ухаанч бус төрийн сул доройбодлогогүйбайдлыг далимдуулж байна, товчхондоо хэлбэл бохир, хар бизнес цэцэглэх хөрс болж байна. Эмч хvнийхээ хувьд би л лав энэ сvлжээний бизнес, тэр тусмаа хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvнийг хэрэглэж байгааг таашаадаггvй. Батлагдаагvй бvтээгдэхvvнээр єєрсдийгєє болон хvмvvсийг хордуулж, мөнгөө үрж байх ямар хэрэг байна даа.

-Гэхдээ заримдаа эмч нар хvртэл нэмэлтээр ийм бvтээгдэхvvн хэрэглэ гэж зєвлєдєг шvv дээ?
-Сvлжээний бvтээгдэхvvний бас нэг луйвар нь эмч нарыг худалдаж авах явдал байдаг. Салбарынхаа тэргvvлэгч, зєндєє олон ном уншсан мэдлэг мэдээлэл сайтай доктор, эмч нарыг олон нийтийн хэрэгсэл, хэвлэлээр хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvнийг сайн гээд ярьж байхыг сонсоод “Хєєрхий дєє, даан ч дээ, ямар єлсч vхэх гэж байгаа биш” гэж єрєвдєж л байсан. Мєнгє гэдэг хvнийг ийм айхтар болгодог юм байна.

Манай улсын Эмийн тухай хуульд биологийн идэвхит бvтээгдэхvvний талаар огт байхгvй байгаа нь энэ хар бизнесийг газар авахад нєлєєлєєд байна уу?
-Ер эрүүл мэнд, эм биобэлдмэлтэй холбоотой хууль тогтоомжийг сайжруулах шаардлагатай. Энэ биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн гэдэгт юу оруулах ёстой юм, дэлхийн олон оронд хориглочихлоо, яагаад хаачихав гэдгийг бодлого боловсруулж байгаа яамныхан судлаад мэдчих хэрэгтэй. Дэлхий нийт хаагаад байгаа юм чинь манайх ч гэсэн хориглох л хэрэгтэй. Манай лабораториуд єнєєдєр меланин, пестицидээ ч шинжилж чадахгvй шахам байхад энэ бvтээгдэхvvнvvдийг ойрын 10 жилдээ шинжилж чадахгvй. Тэгэхээр хєгжилтэй орнуудын том мэдээлэлд тулгуурласан шинжлэх ухаанд итгэж, vнэхээр энэ чинь болохгvй юм байна шvv гэдгийг тал талдаа ойлгомоор байна. Тєр засаг нь ч ойлгомоор байна, ард тvмэндээ ч ойлгуулмаар байна. Хатуухан хэлэхэд, миний мангарыг далимдуулаад мєнгийг маань дээрэмдэн авч байна гэж ойлгох хэрэгтэй. Мєнгє нь яахав гэхэд эрvvл мэндээ алдаж байгаагаа ойлгох хэрэгтэй. Шинжлэх ухаанаар батлагдаагvй, нотлогдоогvй хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvнvvдийг хэрэглээд хохирсон муу жишээнvvд маш олон байдаг. Манай эмнэлэг гурав дахь шатлалын эмнэлэг болохоор євчнийхєє эцсийн шат болсон, амьдралын тєгсгєл нь ирсэн хvмvvс ирдэг. Євчтєнєєсєє юу хэрэглэж байсан, ямар хугацаанд хэрэглэсэн эсэх гээд асуугаад байхаар vнэхээр сэтгэл эмзэглэмээр байдаг. Гэвч vvнийг нь єнєєдєр системтэйгээр судлаад, нийтэд хvргэх завтай эмч vнэндээ алга. Ингээд байхаар єнєє сvлжээний бизнесийнхэн чинь бvр даварч гvйцэж байна.

Биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнийг хэрэглэх зохист хэм хэмжээ гэж байдаг уу?
-Дэлхийн хєгжилтэй орнуудын эрvvл мэндийн салбар нь ийм бvтээгдэхvvнvvдийг vнэхээр тухайн хvн хvсээд байх юм бол хэрэглэх нь таны сонголт, гэхдээ ийм сєрєг нєлєєтэй гэдгийг нэгд нэггvй тайлбарлаж єгдєг. Биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнд хvний биед ашигтай зvйл бараг байдаггvй. Ихэнх биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнд эфедрин ордог. Эфедрин хэрэглэсэн хvн тухайн vедээ бие нь их сэргэг болж, хєнгєрч, сэтгэл санаа нь дээшлээд ирэхээрээ энэ vнэхээр сайн юм байна гэдэгт итгэдэг. Гэвч эмчилгээний vр дvн талаас яривалшинжлэх ухаанаар батлагдсан биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнд эфедрин байх ёсгvй. Шинжлэх ухаанаар батлагдсан нэмэлтэд олон тєрлийн витаминууд В1, В6, эрдэс бодисууд байдаг. Эдгээрийг гол төлөв єдєр тутмынхаа хэрэглээнд хүнсний нэмэлт маягаар хэрэглэж байгаа. Харин судлагдаагүй янз бүрийн ургамлаар хийсэн, vйлчилгээ, үр нөлөө дагавар нь танигдаж, нотлогдоогүй үл мэдэгдэх нэмэлтийг хэрэглэхээс болгоомжлох нь зүйтэй. Жишээлбэл, Тєвдийн Гималай уулаас тvvж авсан ургамлаар хийсэн ч гэх шиг эргэлзээтэй сурталчилгаанаас сэрэмжлэх нь зохимжтой.

-Биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнvvдээ цэвэр ургамлын гаралтай, химийн гаралтай бэлдмэл байхгvй гэж сурталчилдаг?
-Дэлхийн анагаах ухаан, шинжлэх ухааны том тєвvvд бvгд биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнийг судлаад, хэрэггvй, дэмий юм байна гэдгийг тогтоосон. Тэр ч байтугай бvтээгдэхvvнд нь ордог ургамлуудыг шинжлээд гаргачихсан. Ихэнх нь хvний биед ямар ч ашиггvй, сєрєг нєлєєтэй. Хамгийн гол нь манайхан хэрэглэж буй зvйлийнхээ орц найрлагыг харахаас илvvтэй тухайн хvний амнаас гарах vгийг л дагадаг. Зvvн ємнєд Азийн идэх хоолгvй, ядуу улс орнуудад хvртэл хорьсон байхад манайхан хэнд найдаж, єєрсдийгєє хордуулаад яваад байгааг vнэндээ ойлгодоггvй юм. Мєн энд нэг зvйл хэлэхэд, манайх хуулиндаа “Эмч хvн євчтєнийг эмчлэх vvрэгтэй” гэдэг шигээ “Эмч хvн шинжлэх ухааны бус мэдээллийг бусдад тvгээх, анагаах ухаанаар батлагдаж нотлогдоогvй мэдээллийг євчтєнд єгєх, зөвлөхийг хориглоно” гэсэн заалт оруулбал энэ замбараагvй байдал бага ч гэсэн цэгцрэх юм шиг санагддаг.

-Тэгэхээр энэ хєл толгойгvй болчихсон бизнест тєр засгийн зохицуулалт зайлшгvй хэрэгтэй юм шиг санагдлаа?
-Ерєєсєє л тєр засаг vvнд анхаарлаа хандуулж, ажиллах хэрэгтэй. Тvvнээс бус эмч сэтгvvлч хоёр олон нийтэд хvргээд энэ асуудал шийдэгдэхгvй. Сvлжээний бизнесийнхэн мєнгє их олдог болохоор хэнд ч дийлддэггvй. Уг нь анхнаасаа ийм хар бизнесийг оруулж ирэхгvй байх бvрэн боломжтой байсан. Хэдэн шинжлэх ухааны хvмvvс, эрvvл мэндийн салбарынхан, шийдвэр гаргах тvвшний тєлєєллvvд оролцоод энэ бvтээгдэхvvний талаарх мэдээ мэдээллийг цуглуулаад, дэлхийн хєгжилтэй орнуудын хандлагыг ажиглаад ерєєсєє дэмий юм байна гээд л хориглочихсон бол єнєєдєр хvмvvс эрvvл мэндээрээ хохирохгvй байсан. Одоохондоо ч яахав, биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн хэрэглэдэг зарим хvмvvс биеэ муутгаад ирж байгаа ч хэдэн жилийн дараа энэ тоо хэд болох бол гэхээс vнэхээр айдастай. Тэгэхэд vvнийг шинжлэх лаборатори байхгvй гэдэг vгээр халхавчлан дэмжиж, ямар ч хараа хяналтгvй хэрэглэгчдэд хvрсээр байгаа нь хамгийн аймшигтай. Vvнд тєр засгийн санаачилга дутаж байна, ард иргэддээ хандах хандлага, хайр сэтгэл л vгvйлэгдэж байна. Уг нь бол Эрvvл мэндийн яам нэг сарынхаа ажил болгоод л хийчих хэрэгтэй.

ЭМЯ толгойлоод, Засгийн газар vvрэг єгєєд, эмч, хэрэглэгчдээсээ асуугаад дор бvрнээ мэдээ мэдээллээ нэгтгээд хийчих зvйлийг єнєєдөр хvртэл хийхгvй, ард тvмнээ хохироогоод, єнєє хэд нь хэдэн тєгрєгєє нийлvvлж нэг луйварчинд аваачиж єгєєд байдгаа болих хэрэгтэй. “Herbalife” бол бизнесийн талаасаа ч дэлхийд хориотой, эрvvл мэндийн талаасаа ч хориглосон бvтээгдэхvvн. Ер нь сvлжээний бизнес гэдэг бол маш нарийн зохион байгуулалттай vргэлж хар юм хийж явдаг. Сvvлийн vед Хятадад эмч нар бизнесийн халдлага гээч зvйлд єртєх болсон байна. Эмч нарыг сvлжээнийхэн эгнээндээ элсvvлдэг, эмч нар нь єнєє сvлжээний эмийг євчтєндєє бичиж єгдєг,зөвлөдөг юм байна. Євчтєн сvлжээний бvтээгдэхvvнийг хэрэглээд хохирохоороо эмчдээ гомддог. Євчтєн бол буруу эмчилгээ бичиж єгсєн эмчдээ гомдох нь мэдээж. Гэтэл цаана нь єнєє сvлжээний бизнесийнхэн цэвэрхэн vлддэг. Жишээлбэл, Хятад Улсад бизнесийн халдлагад єртєхєєс сэрэмжилж, эмч нартаа анхааруулга єгч эхэлсэн байна. Тэгэхээр энэ бизнесийн халдлагад манай эмч нар ч єртєх магадлал єндєр болоод байх шиг. Сvлжээний бизнесийнхэн чинь аюултай. Ийм бvтээгдэхvvнээ євчтєндєє бичиж єгч байгаач, арван хувийг нь єгнө, шагнана, гадаад явуулна гэж орж ирдэг. Арван эмчийн тав нь татгалзлаа гэхэд тав нь мєнгийг нь бодоод зєвшєєрдєг. Иймд эртхэн зогсоох хэрэгтэй байна

-1960-1970-аад онд Америкт биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн хэрэглэсэн хvмvvсийн хор нєлєє нь одоо гарч байгаа байх. Манайд ч гэсэн сvvлийн vед онош тогтоогдохгvй євчин олширсон нь vvнтэй холбоотой байж болох уу?
-Ямар ч туршилтаар батлагдаж нотлогдоогvй бvтээгдэхvvн хэрэглэсний гор єнєєдєр гарч байгаа нь энэ олон євчин гэж хэлж болно. Онош нь олдохгvй, шалтгаан нь тодорхойгүй, учир нь олдохгүй өвчлөл олширсон,тэр ч байтугай биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнийг хэрэглэсэн хvн эмчилгээ авахдаа хvртэл єєр байдаг. Гэвч єнєєдєр анагаах ухаан биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн хэрэглээдөвчилсөн хvмvvст ямар эмчилгээ хийх аргаа олоогvй байна шvv дээ.

-Гэхдээ тэд их сурмаг бултдаг. Энэ бол эм биш хvнсний нэмэлт бvтээгдэхvvн гэж тайлбарладаг. Гэсэн мєртлєє энэ бvтээгдэхvvнийг хэрэглэснээр эрvvлжинэ, залуужна гэдэг?
-Єєрсдийнх нь ярьж хэлж байгаагаас илvvтэй, шинжлэх ухааны ямар том тєв, баталгаатай институт судалж шинжлээд ямар дvгнэлт гаргасныг нь олоод харчих хэрэгтэй. Шинжлэх ухааны дvгнэлт бол хэн нэгний хувийн лабортари биш шvv дээ. Дэлхийн тэргvvлэх зэргийн том том институтууд олон жилийн турш судлаад ямар бvтээгдэхvvн нь аль эрхтэнд сєрєг нєлєєтэйг нэг бvрчлэн батлаад гаргачихсан байгаа. Тэд хэнээс ч хамааралтай ажилладаггvй, бас ямар дvгнэлт гаргах гэж буйгаа бусадтайгаа тохиролцдоггvй учраас тэдний гаргасан дvгнэлт хамгийн шударга vнэн дvгнэлт байдаг. Зарим улсад бол шинжлэх ухаанаар хортой нєлєєтэй гэдгийг нь баталчихсан гэдэг мэдээллийг ард тvмэндээ маш сайн єгдєг. Харин манайхан болохоор тэр дvгнэлтvvдийг нь мэдэж байгаач юмуу үгүй ч юмуу, нууцалдаг ч юмуу бүү мэд

-Тэгэхээр “Herbalife”-ийн бvтээгдэхvvний найрлагад ордог ургамлуудаас ихэнх нь судлагдаагvй гэсэн vг vv?
-Шинжлэх ухаанаар батлагдсан зvйл юу ч байхгvй. Аливаа шинжлэх ухааны нотолгоо 5-10 институтийн хоорондоо хамааралгvйгээр гаргасан дvгнэлтээр баталгааждаг. Тэр байтугай Америк болон хөгжилтэй орнууд Хятадад хийсэн зарим шинжилгээ дүгнэлтийгшинжлэх ухааны этик ёс зүйгүй гээд шинжлэх ухааны том том хүлээн зөвшөөрөгддөг сэтгvvлvvд нийтлэхээс татгалздаг. Яагаад гэвэл хvмvvс болон шинжлэх ухааны ерөнхий ёс зүй нь төлөвшөөгvй гээд дахиж єєр єєр институудээр шалгуулж байж хvлээн зєвшєєрдєг.

Єєрсдєє бvтээгдэхvvнээ “Нобель”-ийн шагналтай гэж хэлдэг?
-Нобелийн шагнал хэзээ ч ийм юманд єгдєггvй. Нобелийн шагналынхаа утга учрыг ч мэдэхгvй л хvмvvс байна шvv дээ. Энэ шагнал чинь шинжлэх ухаанд нээлт ололт хийсэн бvтээлд олгодог. Нобелийн тvvхэнд Шведийн эрдэмтэн Жэймс Блэк, Гертруда Элион, Жорж Хитчингс нар бета-рецепторыг хориг болгох propranolol эмийг анх удаа шинээр нээж, эмчилгээнд нэвтрvvлснийхээ тєлєє 1988 онд Нобелийн шагнал хvртэж байсан тvvхтэй. Vvнээс єєрєєр эмийн салбарт Нобелийн шагнал авч байсан тvvх байхгvй.

-Эд эсийн тvвшинд эмчилдэг гэж ярьдаг. Vнэхээр биологийн идэвхит бvтээгдэхvvн эсийн тvвшинд хvрч vйлчлэх боломжтой юу?
-Эд эс байтугай дархлааг маш сайн дэмжинэ гэх мэтээр сурталчилдаг. Vнэхээр тэгж vйлчилдэг байсан юм бол энэ олон євчтєнvvд яагаад эмнэлгээр дvvрэн байгаа юм бэ. Ханиад томуунаас авахуулаад бєєр, зvрх нь євдєєд байгаа хvмvvс чинь дархлааны тvвшинд vйлчилдэг юм бол, бvгдээрээ эрvvл саруул байх ёстой биз дээ. Эд эсийн тvвшинд хvрч vйлчилдэг гэдэг яриа бол зєвхєн сvлжээний бизнесийнхний яриа. Хvмvvсийн сэтгэхvйд тааруулж ярьдаг яриа нь. Гэтэл бидний амаараа идэж ууж байгаа бvх зvйлс эд эсийн тvвшинд хvрч, эд эсээ тэжээдэг. Хамгийн гол нь эд эсийн тvвшинд хvрч, эрvvлжvvлнэ, залуужуулна гээд байхаар хvнд их сонсголонтой сонсогддог. Сэргээшийн тєрлийн бодисуудыг анагаах ухаанд хориглодог. Энэ нь яваандаа хvнийг дасамтгай болгодог. Нэг vгээр хэлбэл донтуулдаг.

Ер нь яваандаа эд эрхтэнд дайсагнасан vйлчилгээ vзvvлдэг. Анагаах ухаанд эфедриний тєрлийн эм тариаг тодорхой євчтэй хvнд товлолын дагуу хийх заалттай. Хорт хавдрын vед євчин намдаах, сэтгэл гутрал, депрессийн vед сэтгэл санааг тайван болгох гэх мэт заалт бий. Тvvнээс биш сvлжээний бизнесийнхэн шиг єдєр болгон хэрэглэх нь хатуу хориотой. Ер нь биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнд эфедрин их ордог. Эфедринытєрлийн бодисуудыг хийж, хvмvvсийн сэтгэлзvй дээр маш чадмаг тоглодог. Хоёрдугаарт, энэ сvлжээний бизнесийнхэн итгvvлэх, сэнхрүүлэх аргыг мундаг хэрэглэдэг. Эмч євчтєний харилцаа итгэл дээр явагддаг. Гэтэл сvлжээний бизнесийнхэн эмч нараас илvvтэй уран ухаан гаргадаг. Ингэхийн хэрээр тэд хvмvvсийг элсvvлж, мєнгийг нь авдаг болохоор сэтгэл зvй дээр маш сайн тоглож чадаж байна. Иймд энэ бизнесээс бушуухан салж, ард иргэдээ хортой бvтээгдэхvvнд хордож дуусахаас ємнє цэгцлэх ёстой.

-Эмч нар нэгдээд биологийн идэвхит бvтээгдэхvvнийг хориглох талаар холбогдох байгууллагуудад ямар нэгэн хvсэлт санал гаргаж байсан уу?
-Хэн ч санаачилга гаргаж байгаагvй, байлаа гээд vvний тєлєє явж байх завтай эмч алга. Ингээд барьж авах эзэн байхгvй, заргалдаж байгаа хохирогч байхгvй учраас тэдэнд боломж олгоод л байна. Vнэхээр эрvvл мэндэд сайн бvтээгдэхvvн юм бол яагаад Израиль, Исланд, Аргентин, Швед гээд олон орон хориглосныг л эхлээд судлах хэрэгтэй. Wikipedia-д бичсэнээр “Herbalife”-ийн бvтээгдэхvvнийг хийдэг ажилчид нь “Энэ бvтээгдэхvvнд хvнд хэрэгтэй зvйл гэж юу ч байхгvй” гэж хэлсэн байна. Хамгийн сvvлийн мэдээллээр Дэлхийн Элэг судлалын тєвєєс гаргадаг “Hepatology” сэтгvvлийн 2013 оны 7 дугаар сарын дугаарт “Herbalife”-ийн бvтээгдэхvvнийг хэрэглэснээр элэгний єєрчлєлтvvд, элэгний цочмог эмгэг vvсгэж, бодисын солилцоонд єєрчлєлт гарч байгааг баталсан эрдэм шинжилгээний єгvvлэл гарсан байна. Тэгэхээр энэ бизнес эрхэлж байгаа хvмvvс бол архи, тамхи зарж байгаа хvмvvсээс дор хар бохир бизнес хийж байна. Архийг хvн хортой гэдгийг мэдсээр байгаа хэрнээ хэрэглэдэг бол “Herbalife”-ийн бvтээгдэхvvнийг сайн гэж хууртаж аваад аажмаар хордоод эрvvл мэндээ алдаж байна.

-БАД хэрэглэсэн хvмvvсийг эмчлэхэд эмчилгээ авдаггvй гэж эмч нар ярих юм билээ. Энэ хэр vнэний ортой вэ?
-Удаан хугацаанд хортой бvтээгдэхvvн хэрэглэхээр хvний бие яаж эрvvл байх билээ дээ. Эмч хvн вирусын гаралтай євчнєє мэднэ, архинаас хордсон элэг, зvрхээ мэднэ. Гэтэл БАД хэрэглээд євчилсєн хvнийг эмчлэх арга байхгүй, ямар хогийн ургамал идсэнийг нь бид мэдэхгүй байна шүү дээ. БАД идэж элэгний дутагдалд орсон, элэг нь євчилсєн хvмvvс зєндєє бий. Тэгээд онош тодрохгvй, эмчилгээ таарахгvй эцсийн эцэст vхлийг л сонгож байна. Иймд энэ хар бизнесийг хийж буй хvмvvс хэзээ нэгэн цагт бурханы гэсгээл хvртэх байлгvй дээ.