-Нийслэлийн ИТХ-ын АН-ын бүлгийн ахлагч болоод нэлээд хугацаа өнгөрлеө. Энэ хугацаанд ямар ажлыг хийв?
-Булгийн ахлагч болоод хэд хэдэн ажлыг хийж зхэллээ. Тоймлоод хэлбэл, нийслэлийн ИТХ-ын төлеөлөгч гзж ямар хүн байдаг юм бэ. энэ хүн ямар ажил хийх ёстой. хийсэн ажлаа хзрхэн тайлагнах, Засаг дарга болон төр захиргааны байгууллагуудтай яаж харьцах, төлөөлөгч хүний хэлсэн үг, хурлаас гарсан журам амьдралд яаж хзрэгжиж байна гэх зэрэг чиглапүүд дээр онцгой анхааран ажиллаж байна. Ер нь бол урьд нь төлөөлөгчид жилд 1-2 удаа л хуралддаг байсан. Харин одоо байнгын хуралдана гэсэн хэв шинж рүү явж байна. Тухайлбал, сард нэг удаа хуралдаж, тухайн сард тулгамдсан асуудлыг шийдэж байна.

Мөн чуулганаас өмнө байнгын хороодыг хуралдуулж, бүлгийн хурлыг идэвхижүүлж байгаа. Учир нь намын бүлэг нийслэлийн ИТХ-ын байгууллага доторх улстөрийн төлөөлөл болж байгуулагддаг. Тэгэхээр энэ бүлэг нийслэлийн Засаг дарга болон намаас гаргасан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд ямар боломж, үйл ажиллагаа, хэрхэн зохион байгуулах зэрэг олон асуудлыг бүлгийн хуралдаанаар ярьж, оруулж ирсэн төсөл, саналуудтай уялдуулан шаардлагатай шийдвэрийг гаргаж байгаа юм. Тэгэхээр төлөөлөгчдийн чуулган, байнгын хороо, бүлгийн хуралдаанд оролцох нь идэвхижсэн гэж ойесож болно. Хурлаар бид аль болох иргэдэд нээлттэй ярьж, гарсан шийдвэрүүдээ олон нийтэд түгээж байна. Мөн Төлөөлөгчид хороодоос сонгогдсон байдаг. Тийм учраас хороодод тулгамдсан асуудлыг тухай бүрт хөндөж байдаг. Ер нь төлөөлөгч хүн гэдэг иргэдэд тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлүүлэхийн тулд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт, төр захиргааны байгууллагын үйл ажиллагааг тийш нь хандуулах л зорилготой. Тэгэхээр энэ чиглэлээр төлөөлөгчдийг идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулах боломжийг бүлгийн даргын хувиар хангажөгч байгаа.

-Бусад намын төлөөллүүдтэй хэрхэн хамтран ажиллаж байна вэ. Цаашдаа хамтран ажиллах бодлогын талаар?
-Бүлэг хоорондын харилцаа чуулганд чухал байдаг. Бид бүлгийн дарга нартай болон бусад намын бүлэгтэй байнгын харилцаатай ажилладаг. Хурлын ажлын алба ч гэсэн олонхи гэдэг зарчмыг барьдаггүй. Цөөнхийг сонсох, үйл ажиллагааг нь дэмжих, оруулж ирсэн саналыг бүлгийн хуралдаанаар ярилцах, хэрэгжүүлэх талаас нь байнга ярилцдаг. Тухайлбал, он гарсаар төлөөлөгчдийн чуулган гурван удаа болсон шүү дээ. Эдгээр хурлын үеэр цөөнхийн гаргасан нэлээд хэдэн саналыг олонхи болох Ардчилсан нам 100 хувиар дэмжсэн. Энэ бол цөөнхийг хүндэлж, ойлголцож ажиллаж байгаагийн нэг хэлбэр юм. Хэрэв ойлголцож явахгүй бол чуулган гацаанд орно. Хухацаагүй завсарлага авч, тодорхой асуудлаар маргалдаж, харилцааны алдаанууд гаргана. Тэгэхээр бид цөөнхийн бүлэгтэй ойлголцож, үйл ажиллагаагаа явуулж чадаж байгаа гэж ойлгож байна.

-Олонхийн саналаар биш аль болох асуудлыг зөв талаас нь шийдвэрлэхийг зорьж байгаа гэлээ. Гэтэл зарим хуралдааны үеэр АН хэтэрхий туйлшраад, олонхиороо асуудлыг шийдэж байна гэсэн шүүмжийг зарим нэг төлөөлөгчид чуулган дээр хэлж байсан?
-Бүлэг бол улстөрийн төлөөлөл байдаг тухай би түрүүн хэлсэн. Бид аливаа ажлыг хийх дээ үр дүн, мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг болох шийдвэрийг гаргах шаардлагатай. Энэ шийдвэрийг гаргахдаа магадгүй олонхиороо шийдэхийг үгүйсгэхгүй. Яагаад гэхээр, бид нийгмийн тулгамдсан хийгдэж байгаагүй асуудлыг
шийдэх гэж зоригтойгоор, томоохон асуудлыг хөндөн гарч ирсэн. Тэгэхээр үүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд олонхиороо шийдэх тохиолдол гардаг. Юм болгон дээр цөөнхийг хараад байвал зарим талаараа хурлын үйл ажиллагаа болон хэлэлцэж байгаа асуудлыг шийдэхэд хүндрэл гардаг. Тиймээс зарим асуудалд цөөнхийн бүлгийн эсрэг байрь суурьтай байхыг үгүйсгэхгүй, Цаашдаа ч иймэрхүү тохиолдлууд гарна. Учир нь асуудлыг 100 хувиар хэлэлцдэг хурал гэж асар бага. Бие биенийгээ шагнах юм уу, урамшуулах тохиолдол дээр л 100 хувийн саналыг авдаг. Түүнээс биш амьдрал дээр тулгамдсан асуудлыг хэлэлцэхэд байнга л зөрчилдөөнтэй шийдвэр гаргадаг шүү дээ. Гэхдээ олонхи зарчмын хувьд шийдвэр гаргадаг болохоос биш туйлшраад бид олуулаа гэж шийдвэрлэдэггүй.

-Өнгөрсөн хугацаанд төлөөлөгчид олон журам баталлаа. Харин эдгээрийг амьдрал дээр хэрхэн уял-дуулах юм бэ гэдэг сонин. Хүмүүс зарим журмыг амьд-ралд нийцэхгүй байна ч гэж ярьж байгаа. Энэ асуудалд хариулт өгөхгүй юу?
-Үнэн л дээ. Бид нар маш олон журмыг гаргаж байгаа. Хурлын зүгээс шаард-лагаттай үед зохих журмын дагуу тулгамдаад байгаа олон асуудлыг шийдэх гэж журам гаргадаг. Тэгэхгүй бол нийслэлд амьдарч байгаа сая гаруй хүн дуртай газраа, дуртай үйлдлээ хийнэ шүү дээ. Төвлөрөл байгаа то-хиолдолд журам зайлшгүй шаардлагатай. Харин гаргасан журам олон, цөөндөө биш чанартай байх ёстой. Би бүлгийн дарга, төлөөлөгч, хувь хүнийхээ зүгээс цаасан дээр ажиллаад амьдралын үр дүнгээр хэмжиж байх ёстой гэж боддог. Тэр утгаараа хурлаас гаргасан журмын хэрэгжилтийг байнга сонсч байх ёстой. Журам батлагдсанаар ямар гажуудал, ямар үр дүнг авчрах вэ гэдгийг сонсоно гэсэн үг л дээ. Бид хэд хэдэн журамд ажлын хэсэг байгуулаад, хэрэгжилтийг ажиглаж үзсэн. Уг нь бидний гаргасан журам амьдралд хэрэгтэй. Нэг жишээ татаад ярья л даа. Барилгын угсралттай холбоотой журмыг холбогдох байгууллагууд болон хүмүүс энэ журмыг баримталсан бол хүний амь эрсдэхгүй байсан. Харамсалтай нь нийслэлийн ИТХ-аас гаргасан журам хэрэгжихгүй, хэрэгжүүлэхгүй байгаа учраас алдаа гарах тохиолдол байна.

Харин зарим журам тодорхой хүнд суртлыг агуулсан, бизнесийн байгууллага, хувь хүний эрхийг хаасан байгаа талаар иргэдярьжбайгаа. Гэхдээ бид зарим талаараа ийм журам гаргаж цэгцлэхгүй бол урьдын хэтэрхий задгай, ойлгомжгүй явж ирсэн журмууд хэрэгжихээ больж эхэлсэн. Тухайлбал, автомашиныг дуртай газраа худалдаж байна. Тэгэхээр өмнөх ерөнхий журмуудыг задалж, нарийвчлах, шинэчлэх, эсвэл шинээр. гаргах шаардлагатай байгаа юм. Хэрвээ тэгэхгүй бол цаашид улам л замбараагүй болно. Түүнчлэн журмын хэрэгжилт муу байгаагийн нэг шалтгаан нь төр захиргааны байгууллагуудын хоорондын уялдаа холбоо муу байна. Өөрөөр хэлбэл, нийслэл болон дүүргүүдийн төр захиргааны байгууллагын хэв шинж, ажилчдынх нь ажилд хандаж байгаа хандлага гэх мэт олон зүйл хангалтгүй байгаа учраас журмын хэрэгжилт муу байгаа юм. Тэгэхээр тэдгээр байгууллагын бүтэц, уялдаа холбоо сайжруулах зайлшгүй шаардлага байна. Ирээдүйд Ерөнхийлөгчийн санаачлагын дэмжих үүднээс нийслэлийн бүтэц, шийдвэрийн хэрэгжилт гэх мэт олон асуудлыг чуулган дээр ярина.

-Ардчилсан нам гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөөс өөр дорвитой ажил хийсэнгүй.Мөн түүнийх нь үр дүн ч гараагүй байгаа гэсэн яриа байгаа. Энэ ажлын талаар болон цаашдаа хийх ажлын төлөвлөгөөнөөс дурьдвал?
-Нийслэлийн Ардчилсан нам 5А гээд нэлээд том хөтөлбөрийг гаргасан. Энэ хүрээнд хэд хэдэн томоохон асуудлыг хийх гэж оролдож байна. Үүний нэг нь Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажил. Урьд нь гэр хороолол руу нийслэлийн хөрөнгийг хийж байгаагүй, 2012 оноос өмнө гэсэн үг л дээ. Гэхдээ бүх хөрөнгийг дэд бүтэц рүү хийж байгаа хөрөнгө байгаа хөрөнгө байхгүй учраас хийж болохгүй. байгаа хөрөнгөө эрэмбэлээд. хуваарилалт хийх ёстой. Ингэхдээ дийлэнхийг нь Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт рүү хандуулж байгаа юм. Нэг талаас нь харахад энэ асуудал нэг юм шиг боловч давхар олон асуудлыг шийдэж байгаа.

Тодруулбал, инженерийн шугам сүлжээ, газар, цахилгаан, нийтийн тээвэр зэрэг. Тэгэхээр энэ олон асуудалд хөрөнгийг хуваарилж байгаа гэсэн үг. Цаашдаа олон асуудлыг шийдмээр байгаа ч санхүүгийн асуудлаас хамаарч удааширч байгаа.

-Санхүүгийн асуудлыг шийдэхийн тулд бонд гаргах гэж байгаа шүү дээ?
-Бонд гаргах асуудлыг бид 2013 оноос ярьж эхэлсэн. Өнгөрсөн онд нийслэлд төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтын ажилд 20 гаруй их наяд төгрөгийн ажил байгаа гэсэн тооцоо гарсан. Харин энэ бүгдийг хийхэд нийслэлээс хөрөнгийг нь шийдэх боломжгүй юм. Тийм учраас тулгамдсан асуудлыг шийдэхийн тулд бусад санхүүгийн эх үүсвэрийг хайжэхэлсэн. Харин бонд бол нэг эх үүсвэр нь юм. Үүгээр бид Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, автозам гэх мэт тулгамдаад байгаа асуудлыг шийднэ. Гэхдээ хүмүүс үүнийг өрийн байдлаар ойлгодог. Бусад улсын практикаас харсан ч өөрсдөө зээлжих эрхтэй байдаг. Харин манай улсын хувьд анх удаа энэ ажлыг хийх гэж байна. Үүнээс улбаалаад нийслэл^ анх удаа хөрөнгөө тооллоо. Бидний яриад байгаа жижиг асуудал угтаа том асуудал юм. Бонд бол гарцаагүй том. Хүмүүс мөнгийг том, цаадах ажлыг Жижиг гэж үнэлдэг. Жишээ нь, Нийслэл ямар хөрөнгөтэй юм бэ гэдгийг хүмүүс сонирхдоггүй. Албан тушаалтан, мөнгийг л ярьдаг.

-Жижиг дунд үйлдвэрлэл болон иргэдийг дэмжих сангуудын үйл ажиллагаа хэзээнээс эхлэх бол гэсэн хүлээлт их байна?
-Энэ сангууд өрх толгойлж байгаа эмэгтэйчүүд, 40-өөс дээш насныхан, бизнес хийх хүсэлтэй иргэдийг дэмжих зорилготой байгуулагдсан. Гэхдээ энэ сангын хөрөнгийг хамаагүй зарж болохгүй. Зарцуулахын тулд үйл ажиллагааг нь журамлах ёстой юм. Ер нь бол удахгүй үйл ажиллагаа нь эхлэх байх. Бид Засаг даргад зарцуулах эрх өгсөн. Харин хэрхэн яаж зарцуулахыг нь түүний ажлын алба зохион байгуулж байгаа. Бид хуваарилалтыг нь хянана. Тиймээс бид энэ сангуудын үйл ажиллагааг түргэсгэхийг шаардаж байгаа.

-Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр хийх ажлыг иргэдээр хийлгэнэ гэсэн?
-Энэ онд 19 тэрбум төгрөгийн ажлыг иргэдийн байгууллагаар хийлгэнэ. Холбогдох хууль журмыг судлахад гурав ба түүнээс дээш иргэн нийслэлийн бүтээн байгуулалтад оролцож болно гэсэн байсан. Харин нийслэлийн ИТХ-ын төлөөлөгчдийн саналаар бүтээн байгуулалтын ажлыг иргэд нь хийх гэж байгаа бол өөрсдийн амьдардаг тухайн хороондоо л хийх ёстой гэсэн заалтыг нэмж оруулсан. Гэхдээ нэг бүлэг 20 сая төгрөг хүртлэх ажлыг л хийх юм. Энэ нь иргэдэд ачаалал өгөхгүйн дээр ажилтай болох юм. Жишээлбэл, нэг хороонд хүүхдийн тоглоомын талбай барих 80 сая төгрөгийн өртөгтэй ажил байя. Тэгвэл энэ ажлыг иргэдийн дөрвөн бүлгээр хийлгэнэ гэсэн үг.

-Иргэдийн бүлгийг хэрхэн сонгох юм бэ?
-Сангийн яамны өнгөрсөн оны хоёрдугаар сарын 21-ны өдөр гаргасан журмаар иргэдийн бүлгийг сонгоно. Харин би иргэдийн бэлтгэлд санаа зовж байгаа. Ажил хийхэд тодорхой санхүүгийн асуудлууд тулгарна шүү дээ. Тиймээс иргэд бэлтгэлтэй байх хэрэгтэй.

-Хяналтын хувьд?
-Нийслэл хяналт тавьж чадахгүй. Бид эрхийг нь дүүрэгт шилжүүлнэ. Тиймээс эрхийг авсан хүмүүс хяналт болон зохион байгуулалтыг сайн зохицуулах хэрэгтэй. Гэхдээ шинэ ажил учраас алдаа гарахыг үгүйсгэхгүй.

-Төлөөлөгч нарыг сонгогдсон тойрогтоо тодорхой хэмжээний хөрөнгө зарцуулах ёстой гэсэн ойлголт байдаг?
-Тийм. Төлөөлөгчийн талаар зөв мэдээлэл өгдөг болмоор байгаа юм. Иргэд УИХ-ын гишүүн, нийслэл, дүүргийн төлөөлөгч очихоор санхүүтэй холбоотой асуудлыг хөндөж ярьдаг. Гэхдээ бид аливаа хөрөнгийг захиран зарцуулдаггүй. Би тойрогтоо очихоор иргэд "Та хэдэн төгрөгийн ажил энэ тойрогт хийв" гэж асуудаг. Бид тэр тойрогт хийсэн бүх ажлыг өөртөө нялж чадна. Гэхдээ энэ бодит чанар биш юм. Би тойрогтоо мөнгө хуваарилаж чадахгүй. Харин юу хэрэгтэй байгааг нь дээш нь уламжилж чадна, гэхдээ ажиллаж байж.

-Төлөөлөгч хүнийхээ хувиар энэ онд хийх ажлынхаа төлөвлөгөөг гаргасан байх?
Төлөөлөгчийн хувиар хэд хэдэн хүндрэл тулгарсан. Бодож, ярьсан ажлаа хийхэд хотын болон улсаас гаргасан хууль журамд нийцүүлж хийх шаардлагатай байдаг юм байна. Үүнийг ойлголоо. Тэгэхээр энэ онд алдаагаа давтахгүйн тулд дүүрэг, хорооны иргэдээс авсан саналаа холбогдох хууль журмын хүрээнд хийхээр төлөвлөж байна. Өнгөрсөн онд төлөөлөгчид зураг, газаргүй олон асуудлыг оруулж ирсэн байна. Тиймээс он дамжиж байна. Шалтгаан нь хууль журмыг судлаагүйгээр шууд төлөөлөгчийн байрь сууринаас чуулган дээр асуудлыгтавьж, батлуулсантай холбоотой юм. Тиймээс энэ онд тойрогтоо тулгамдсан асуудлыг зураг, газартай байлгахаар ажиллаж байна. Жишээлбэл, манай тойрогт автозам, гэрэлтүүлэг, нийтийн тээврийн асуудал хүнд байдаг.

Тийм учраас би нийтийн тээврийг хөгжүүлэх зөвлөлд орсон. Мөн автозамыг шууд ирээд тавьчихдаггүй юм байна. Зураг төсөл гаргаж, хэмжилт хийдэг юм байна. Тэгэхээр өнгөрсөн онд гаргасан иргэдийн саналын дагуу энэ онд зургийн төсөвт орууллаа. Бүтээн байгуулалтын ажил дотор шийдэх боломжтой олон ажил байгаа. Тухайлбал, хороодын барилгын үйл ажиллагааг сайжруулах, тулгамдсан санхүүгийн асуудлыг шийдэж өгөх, ахмадын болон эмэгтэйчүүдийн байгууллагаа дэмжих санаачлагыг төлөөлөгчийн зүгээс шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлж байна. Мөн залуусын хэрэглээ болсон интернэт орчинг бий болгох гэж байна. Ямар ч байсан наадмаас өмнө таван хороондоо утасгүй интернэтийн орчинг бурдүүлж өгнө. Дээрээс нь дүүргийнхээ төлөөлөгч нартай хамтраад аль болох тулгамдаад байгаа асуудлыг шийдэхээр хамтарч ажиллана. Үүнтэй холбоотой хэлэлцүүлэг яриаг зохион байгуулна. Түүнчлэн XXIII хороонд бага сургууль, цэцэрлэг бариулна. Энэ асуудлыг өнгөрсөн онд тавьж байсан хэдий ч дээр хэлсэн шалтгааны улмаас хойшилсон. Тиймээс газартай болгохын тулд хуучин сургуулийн барилгыг буулгаж байна. Талбай нь хүрэхгүй байгаа учраас ойр орчмын айлаас газар гуйж байна. Энэ мэтчилэн төлөвлөсөн ажлууд олон бий. Олон ажил хиймээр байвч санхүүгийн асуудлаас хамаараад боломж тааруу байгаа. Гэхдээ төсөвлөж байгаа хөрөнгөөс аль болох сонгогдсон тойрогтоо хүртээхийр ажиллана.

Г.БАЯРЦЭЦЭГ