Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга Б.Батмөнхтэй ярилцлаа.

-Та Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын дарга болоод нэлээд ажлуудыг хийсэн. Цаашид ямар ажил хийхээр төлөвлөж байгаа талаар яриагаа эхэлье?
-Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын шинэчлэлийн бодлогын ажлуудыг тууштай тасралтгүй үргэлжлүүлж байгаа. Энэ жил хяналтын шинэ мехнизмыг бий болгохоор ажиллаж байна. Тухайлбал, тандалт судалгаа, хяналт шинжилгээ үнэлгээ хийж байгаа. Хянаж шалгахаас илүүтэй мэргэжил арга зүйн зөвлөгее болон эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хийж хэрэгжүүлж байна. Эрсдэлд суурилсан хяналтын үйл ажиллагааг сайжруулж тодорхойлохоос гадна улсын байцаагчийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх ажлыг хийж байгаа. Мөн төв орон нутгийнхаа Мэргэжлийн хяналтын газруудынхаа ажиллах орчин, бүтээн байгуулалтын шийдвэрлэх, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх ажлуудыг хийж байна. Тухайлбал, нийслэлийн төвийн зургаан дүүргийн Засаг дарга болон Иргэдийн хурлын дарга нартай уулзаж, мэргэжлийн хяналтын хэлтсийн байр, унааны асуудлуудыг шийдвэрлэсэн гэх мэт олон ажлуудыг хийж гүйцэтгэж байна.

-Хяналтыг хэрэгжүүлзх тухай хуулийг УИХ-ын чуулганд хоёр удаа өргөн бариад буцсан байгаа. Ямар шалтгаанаар буцаад байгаа юм бол?
-Хяналтын тухайн хууль Засгийн газраас санал авч батлагдаад УИХ-д өргөн баригдсан. Харин УИХ-д хоёр удаа ороод унасан байгаа. Энэ хуулийн боловсруулсан асуудалтай холбоотой биш. Харин улстөрчдийн үйл ажиллагаатай холбоотой асуудал гэж бид үзэж байгаа.

-Энэхүү хуулиа дахин өргөн барих уу?
-УИХ-ын гишүүн А.Бакей дахин өргөн барихаар шинэчилсэн найруулга, боловсруулалтыг хийж байгаа.

-Хяналтын тухай хууль бат-щлагдсанаар мэргэжлийн хяналтын байгууллагын бүтэц бүрэлдэхүүн болон хууль дүрэмд тодорхой хэмжээний өөрчлөлт орох уу?
-Энэхүү хууль батлагдлаа гэхэд үндсэндээ 86 хуулинд өөрчлөлт орно. Мөн бүтэц зохион байгуулалтын хувьд тодорхой хэмжээний өөрчлөлт орж, хяналтыг яам агентлаг болон мэргэжлийн холбоод руу шилжих юм. Тухайлбал, 2013 онд хяналтын гэсэн тодотголтой бүх нэгжүүдийг нэгтгэсэн. Хяналтын байгууллага бий болоод 11 жилийн нүүрийг үзэж байгаа. Гэсэн хэдий ч хяналтын шалгалтын үйл ажиллагаанд сайн, муу хоёулаа байсан. Сайн зүйл гэхээр хяналт шалгалтын давхардал бий болохгүй, хяналтыг цогцоор хүргэдэг байсан. Мөн янз бүрийн хяналт шалгалтын үйл ажиллагаанд давхардал, хүнд суртал, чирэгдэл болон ачаалал үүсэхгүйгээр цогцоор нь нэг дор хийх давуу талтай.

Харин муу нь гэхээр тухайн салбараас ирсэн хяналтыг үйл ажиллагаандаа өмчлөх, бие даасан байдлаар хэрэгжүүлэхийг оролдох зэрэг нь амь бөхтэй оршсоор ирсэн. Ингэснээр хяналтын бодлого хоорондоо уялдахгүй болоод ирсэн. Тухайлбал: дэд бүтцийн хяналтын хийе гэхээр херөнгө мөнгөтэй холбогддог. Гэтэл санхүү болон дэд бүтцийн хяналт тус тусдаа нэг юм яриад байдаг. Хүнс хөдөө аж ахуй, эрүүл мэндийн хяналт хоёр салшгүй холбоотой. Хамтарсан бодлогоор хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа байгуулж ажиллая гэхээр бодлого нь зангигдаж өгдөггүй. Бие биенийхээ салбарыг өмчилчихсөн. Мөн хяналтын нэгжүүдийг нэгтгэсэн энэ шаардлагагүй хяналтыг бий болгосон. Тухайлбал, худалдааны, аялал жуучлал, худалдаа, спорт, зочид буудал гэх мэт шаардлагагүй хяналтууд бий болсон. Энэ нь өөрөө зах зээлийнхээ хуулиар зохицуулагдаад явах боломжтой. Заавал төр хөндөлгөөс хяналт тавих шаардлагагүй юм. Ийм хэрэгцээгүй хяналтыг төр өөрөө хянаж, төсвийн зардал гаргаж байхаар мэргэжлийн холбоод болон яам, агентлагт өгөх хууль эрхзүйн зохицуулалт хийхээр хуулийн концевц ороод явж байгаа. Шинэчилсэн хуулийн концевц хүний аюулгүй байдал руу чиглэж байгаа.

-Мэргэжлийн хяналтын байцаагчид авлига хээл хахуульд өртдөг гэж нэлээд яригддаг. Энэ талаар?

-Хийж байгаа ажил нь ашиг сонирхлын зөрчилтэй. Улсын бай-цаагчид хүрээлэн байгаа орчны аюулгүй ажиллагаа, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг зөрчсөн то-хиолдолд үйл ажиллагааг зогсоож, хааж, шийтгэдэг эрхтэй. Авлигад өртөхгүй байна гэдэг хэцүү. Нийгмийн асуудал болон авлигаас ангид байх талаар тодорхой хэмжээний төлбөр төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж байгаа. Тухайлбал, саяхан Төв аймгийн Эрдэнэ суманд 100 улсын байцаагчийн зуслангийн газрыг шийдсэн. Мөн барилгын үйл ажиллагаа эрхлэгч, компаниудтай хамтран эхний ээлжинд 25 улсын байцаагчийн орон сууцны асуудлыг шийдвэрлүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж байна. Бид ингэж байж, авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлыг хийж байгаа. Нийгмийн сэтгэлгээ их сонин болсон байна. Аливаа зүйлийг хялбар, түргэн, амар аргаар шийдвэрлэхийг урьтал болгочихсон. Энэ нь хүнд мөнгө өгч аргалуулах. Иймээс бид дотоод хяналтаа еайжруулж байгаа. Мөн соён гэгээрүүлэх ажлын хүрээнд Авлигатай тэмцэх газартай хамтарч сургалтыг байнга зохион байгуулж байгаа.

-Мэргэжлийн хяналтын байгууллага шалгалтын үйл ажиллагаа явуулахаар дарамталж, үйл ажиллагааг нь явуулахгүй байна гэдэг. Шадгалтын ажлыг хийхгүй болохоор ажлаа хийхгүй байна гэж ярьдаг. Үүнийг яаж зохицуулж ажиллах ёстой вэ?

-Үнэхээр тийм байгаа. Эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллаж амьдрах бололцоог хангах гэхээр мэргэжлийн хяналт дарамтлалаа, авлига нэхлээ, хүнд суртал гаргаж, айлган сүрдүүллээ гэдэг. Өнгөрсөн онд бид хяналт шалгалтын арга барилаа өөрчилсөн байгаа. Хяналт шалгалт гэхээс илүүтэй, мэргэжлийн хяналтын байгууллага, зөвлөдөг, тусалдаг, мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлдэг, соён гэгээрүүлдэг байх, нөгөө талаар хяналтанд байгаа аж ахуйн нэгж албан байгууллагын хөгжлийг дэмждэг гэсэн зорилт тавин ажилласан. Энэхүү зорилтын хүрээнд өнгөрсөн жил хоёр томоохон ажил хийсэн. Тухайлбал, хяналт шалгалтынхаа 40 хувийг бид зөвлөн туслах үйлчилгээ болгосон. Тухайн ажлынхаа үйл ажиллагаанаас хамаарч мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлдэг. Мөн стандартыг мөрдүүлж, хуулийг хэрэгжүүлэх мэргэжлийн арга зүйн туслалцааг үзүүлэх зөвлөн туслах үйлчилгээг үзүүлж ажилласан. Үүний үр дүн гарсан байгаа. Иргэд ч нэлээд талархалтай хүлээж авсан. Мөн Засгийн газрын 311 дүгээр тогтоолын хэрэгжилт болох дотоодын хяналтын нийтлэг журмыг нийт аж ахуйн нэгж, албан байгууллага хийжхэрэгжүүлэх үүднээс бүсчилсэн сургалтыг хийсэн байгаа. Сургалт зохион байгуулаад зогсохгүй Шадар сайдын өгсөн уүрэг даалгавар чиглэлийн дагуу "Ард түмэн хаан" форум зохион байгуулсан.

-Дулааны улирал эхлэхээр ил задгай хүнсний худалдаа нэлээдгүй бий болдог. Танайхаас хяналтаа хэрхэн тавьдаг вэ?
-Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөөгчдийн Хурлаас гаргасан журам байгаа. Мөн өнгөрсөн онд гарсан Хүнсний тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт болон Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах тухай хууль байгаа. Хуулинд зааснаар иргэд гадаа гудамжинд гар дээрээс худалдаа үйлчилгээ явуулахыг хориглож байгаа. Эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй бол хориглохоос өөр арга байхгүй, Дулааны улирал болж байгаа учраас түргэн муудаж гэмтдэг мах, сүү өндөг гэх мэт хүнсний бүтээгдэхүүнийг зориулалтын орчин нөхцөл, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан тохиолдолд тодорхой хэмжээний зөвшөөрлийн дагуу худалдаалахыг зөвшөөрч байгаа. Мэргэжлийн хяналтын газар энэ асуудалд дүгнэлт гаргадаг байсан. Харин одоо түргэн муудаж гэмтдэг бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл худалдаа үйлчилгээг анх удаа эрхлэх гэж байгаа аж ахуй болон иргэдэд дүгнэлт гарган өгч байгаа. Харин гудамжинд худалдаа үйлчилгээ эрхэлж байгаа асуудалд дүүргийн үйлдвэр, үйлчилгээний газар оролцоно.

-Импортоор орж ирж байгаа хүнсний бүтээгдэхүүнд хяналт тавьж ажилладаг. Энэ талаар?
-Хилийн мэргэжлийн хяналт байнга болон түр ажиллагаатай 26 боомт дээр хилийн мэргэжлийн хяналтын газар алба хэлтсийнхэн ажиллаж байгаа. Эдгээр нь хилээс орохоос өмнөх, хил рүү орох үеийн болон хил рүү орсны дараахь хяналтыг тавьдаг юм.

-Сүүлийн үед барилгын осол гэмтэл нэлээд гарч байна. Үүнийг мэргэжлийн хяналтын байгууллага муу ажилласнаас үүдэлтэй гэдэг. Хяналт шалгалтыг боловсронгуй болгон ажиллах боломж байгаа юу?
-Мэргэжлийн хяналтын байгууллага эхлэх, улсын комисс хүлээж авах үйл ажиллагаанд оролцохоо болиод хоёр жилийн нүүрийг үзэх гэж байна. Харин одоо мэргэжлийн хяналтын байгууллага явцын хяналтыг хийж байгаа.
Энэ нь захиалагч, гүйцэтгэгчийн үйл ажиллагаанд хяналтыг хийх юм. Манайхаас үүн дээр анхаарч ажиллахаас гадна хөдөлмөрийн аюулгүй болон техникийн аюулгүй байдлаар сарын аян зарласан.

-Ер нь барилгын ослын улмаас хичнээн хүн амь насаа алдсан бэ. Нарийн тоо судалгаа байдаг уу?

-Сүүлийн гурван байдлаар үйлдвэрийн болон гэнэтийн ослоор барилгын салбарт 1280 удаагийн үйлдвэрийн осол гарсан байдаг юм. Энэхүү осолд өдий хэмжээнийхүн өртөж хөдөлмөрийн чадвараа алдах, тахир дутуу болох ийм нөхцөл байдал бий болсон. Хамгийн ха-рамсалтай нь энэхүү үйлдвэрийн ослоос 238 хүн амь насаа алдсан байдаг. Иймээс бид илүү их анхаарал тавьж ажиллах ёстой. Улсын байцаагчид барилгын үйл ажиллагаа дээр акт бичиж үйл ажиллагааг зогсоодог байсан. Харин энэ жилээс эхэлж, акт тавьж, албан шаардлага өгнө. Түүний биелэлт хангалт дээр улсын байцаагчид, тухайн барилгын компани дээр ажиллана. Мөн захиалагч, гүйцэтгэгчийн үүрэг хариуцлагыг дээшлүүлэх үүднээс НИТХ-аас нийтлэг журам гарсан. Мөн нийслэлийн Засаг даргын захирамж гарсан байгаа. Үүний биелэлтийг хангуулахаар тал дээр анхааран ажиллаж байна. Захиалагч байгууллага хөдөлмөрийн аюулгүй байдалд зарцуулах ёстой хуулиар хүлээлгэсэн нэг хувийг гаргадаггүй байсан. Үүнийг нь гаргуулдаг болсон. Үүнийг хангаагүй тохиолдолд барилгын үйл ажиллагаа эхлүүлэх зөвшөөрөл өгөхгүй байх тал дээр хотын дарга болон мэргэжлийн хяналтын байгууллага анхаарч ажиллаж байгаа.

-Мэргэжлийн хяналтын бай-гууллагын боловсон хүчин хэр хангалттай байдаг вэ?

-Боловсон хүчний хувьд хангалттай байгаа. Сүүлийн үед барилга болон уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж байгаа. Ер нь ачаалал маш их. Нэг хүнд ногдох норматив хугацааг стандарчилж гаргасан байгаа. Гэсэн хэдий ч ачаалал маш их байгаа.

-Одоогийн байдлаар нэг байцаагчид хичнээн байгууллага ногдож байна вэ?
-Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын тоон тайлангаас дурьдахад өнгөрсөн 2013 онд 600 обьъект шалгана гэж Төрийн хяналтын шалгалтын тухай хуулиар зарласан байгаа. Үүний дагуу шалгахаас гадна төлөвлөгөөт бус хяналт шалгалтууд гарсан байдаг. Энэ нь 11184 шалгалт байгаа. Үүнээс харахад асар их зөрүү байна. Эндээс байцаагчид хэр их ачаалалтай ажиллаж байгаа нь харагдана.

-Замын цагдаагийн газраас импортоор орж ирж байгаа мотоциклийг оруулахгүй байгаа талаар албан бичиг явуулж байгаа гэсэн. Энэхүү албан бичиг танайд ирсэн үү?

-Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар, Улсын ерөнхий прокурортой хамтарч ажиллах гэрээ журамтай байдаг. Энэхүү гэрээ журмынхаа хүрээнд энэ асуудлыг бид хөндөж тавьсан байгаа. Дан ганц хятад мотоцикль гэхээс илүүтэй олон асуудлыг тавьсан. Тухайлбал, хуучин дугуйн, стандарт бус зам, хуванцар сав, эмийн сангаар худалдаалагдаж байгаа спирт гэх мэт эрүүл аюулгүй орчинд ажилж амьдрах нөхцөл бололцоог нь зөрчсөн олон хүчин зүйл байна. Үүнээс хамгийн ноцтой нь хямд мотоциклийн асуудал. Энэ оны эхний нэгдүгээр улирлын байдлаар хятад мотоциклийн улмаас 220 осол гэмтэл гарсан. Хятад мотоцикльд манай дэд бүтцийн хяналтын улсын байцаагчид техник аюулгүй байдлын шинжилгээ, судалгаа хийж байгаа. Тухайн мотоцикиль юунаас болж осолдож байна.

Хөдөө орон нутагт тохирсон тээврийн хэрэгсэл мөн үү гэдгийг тодорхойлж гаргаж ирэхээр ажиллаж байна. Үүний дагуу холбогдох байгууллага болон төрийн бус байгууллагатай хамтарсан хэлэлцүүлэг зохион байгуулна. Мөн стандарт бус замын асуудал байгаа. Монгол Улсад стандарт замын транс зөрчсөн аюулгүй байдал болон шаардлага хангахгүй байгаа төв орон нутгийн гол замууд байгаа. Эдгээрт нь байнгын осол аваарь гарч байдаг ч Тухайлбал, Өвөрхангай, Баянхонгор аймгийн хооронд Цагаан хөтөл гэдэг газар байгаа. Энэхүү газрын эргэлтийн радусыг стандартын бус тавьсан байдаг. Гурван сарын байдлаар аваад үзэхэд 11 удаа осол гарсан. Тухайн зам дээр хэмжилт хийгээд үзэхээр тогтоосон хэмжээ дүрэм журмыг зөрчсөн байгаа. Гүйцэтгэгч байгууллагыг дуудаад энэ замаа зас гэхээр бидэнд төсөв хөрөнгө байхгүй учраас боломжгүй гэсэн тайлбар өгдөг.

Н.Алтанцэцэг /НИЙСЛЭЛ ТАЙМС/