Архив ангилал

Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооноос зохион байгуулсан бөгөөд Байнгын хорооны дарчга Д.Батцогт өөрөө хөтөлж явуулсан юм. Монголын киночдын ахмад үеийн төлөөлөл давамгай оролцсон уг арга хэмжээнд УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл, Л.Эрдэнэчимэг, ССАЖ-ын сайд Ц.Оюунгэрэл нарын төрийн өндөр албан тушаалын хүмүүс ч байлцав.

Хэлэлцүүлэгт киночдыг төлөөлөн олон хүн уг хэлж, санал дэвшүүлж байлаа. Тэдний ярьснаас базаж дүгнэвэл
өнөөдөр Монголын кино урлаг хаданд хавчуулагдсан халиуны зулзага мэт хөөрхийлөлтэй байгаа аж. "Цогт тайж"-аас эхтэй Монголын кино, ялангуяа уран сайхны киноны хувь заяа сүүлийн 20 гаруй жилд бүдгэрэн бүдгэрсээр бүр сүүдэр ч үгүй алга болохын ирмэгт тулаад байна. Өдгөө хэдийгээр кино хийдэг хүн олон болж, улмаар жилдээ 50 гаруй кино дэлгэцнээ гарч буй ч энэ бүхэн үүрдийн биш, зуурдын кинонууд. Кино театрт их л бол долоо хоног гараад сураг нь тасардаг кино бүтээл биш. Дуураймал. Үйл явдал, орлого гэсэн хоёрхон шалгуурт тохируулж, захируулж үйлдвэрлэж байгаагаас нас богинотой өгөөж багатай байдаг аж.

Өөрөөр хэлбэл, сайн киноны түүх өгүүлдэг, соёл хадгалдаг, гэгээрүүлдэг, хүмүүжүүлдэг үндэсний шинж, агуулгатай байдаг чанар алдагдсан тухай тэд ярьцгааж байлаа.

Үүний зэрэгцээ "Монгол кино нэгтгэл" хэмээх, хуучны Улсын кино үйлдвэрийн үлдэгдэл болсон байгууллага соёл хариуцсан яамны мэдэлд биш, харин улсын үйлдвэр статусаар Төрийн өмчийн хороонд харьяалагдаж олон жил болж буй нь чөдөр дээр тушаа болдог тухай сайд болон эрхэм гишүүдэд хандан учирлаж байсан. Тиймээс энэ байгууллага, байр байшинг ССАЖЯ мэдэлдээ аваад төрийн мэдлийн кино үйлдвэрээ дахин сэргээх юм бол уран бүтээлчид нь байгаа талаар олон хүн хөндөв. Хэлэлцүүлэгт оролцох хүмүүсийг урих даалгаврыг Монголын кино урлагийн академи авсан юм билээ. Тийм болоод ч тэр үү, ахмад киночид олноор ирсэн байсан. Өдгөө ид хийж зүтгэж буй, киноны салбарт өөрсдийн хүсэл зоригоор алдаж онож байгаа, амжилт олж, эс бөгөөс шатаж яваа уран бүтээлчдийн төлөөлөл харьцангуй цөөн байсан юм. Ахмадуудын хийж бүтээснийг, байгуулсан гавьяаг үл ойшоох сэтгэл үгүй. Гагцхүү тэд тэс өөр цаг үе, нийгэм, тогтолцоо, орчин нөхцөлд бүтээн туурвиж байсан хүмүүс.

Өнөөгийн зах зээлийн, чадалтай, тэвчээртэй нь үлдэж, тэсвэргүй, чадваргүй нь аяндаа ялгарч хоцордог хатуу, "харгис" цагт байдал эрс өөр болсон билээ. Тиймээс Монголын кинонд өнөө тулгамдаж буй асуудлын талаар залуу уран бүтээлчид илүү бодитой санал, санаачилга хэлэх байсан болов уу хэмээн бодно.

Хэлэцүүлэгт үг хэлж буй хүмүүсийн ярихыг сонсч суухад Монгол Улс киноны талаар баримтлах бодлогоо хэрхэн гаргавал зохилтой вэ, Киноны хууль заавал гаргах ёстой юу, хууль гарахад байдал, нөхцөл, орчин сайжрах уу, эс бөгөөс хэлэлцуүлэгт үг хэлсэн нэгний ярьсанчлан сайн ухаантай хууль гаргахгүй бол бүр дордож хүзүүнээсээ олс дүүжлүүлчихээд хаашаа ч хөдөлж чадахаа болих юм биш биз гэсэн бодол төрж байсан. Киноны бодлогоо хэрхэн авч явдгийг ойрын жишээ Орос, Хятад, БНСУ-аас харж болдог. Орос, хятадууд бол киногоо төрийнхөө мэдэлд байлгадаг. БНСУ-д хувийн секторын зарчим үйлчилдэг ч төрөөс киноны бизнес эрхлэгчдээ бодлогоор, тодорхой хугацаанд, санхүүжилтээр дэмждэг. Эцсийн дүнд киночид нь ч, улс нь хожиж байдаг билээ.

Харин Монголд кино урлагийн салбарт ямар бодтого, шийдвэр хэрэгтэй байна вэ. Хэлэлцүүлэг үүгээр дуусахгүй байх. Нэгэнт асуудал УИХ-ын зохих Байнгын хорооны түвшинд хүртэл өндөр авсан тул удахгүй ямар нэг шийдэлд хүрч, бодлого гарах биз ээ.

Хэлэлцүүлгийн үеэр хэн ямар санал хэлсэн талаар товчлон хүргэе.

Монголын кино урлагийн академийн тэргүүн Б.ЦОГТБАЯР:
-Нэгдүгээрт "Монгол кино нэгтгэл"-ийг Төрийн өмчийн хорооноос салгаж ССАЖЯ-ны мэдэлд авъя. Хоёрдугаарт, энэ байгууллагыг бүү хувьчлаач. Гуравдугаарт: Эдүгээ боловсруулж буй Киноны тухай хуульдаа нэг заалт нэмж оруулж өгөөч. Кино урлагийг дэмжиж, ивээн тэтгэгч байгууллага, хувь хүмүүсийг татвараас чөлөөлдөг болгож өгөөч. Өөр олон юм хэрэггүй. Энэ гурвыг хэрэгжүүлчихвэл Монголын кино өөдөө гараад ирнэ.

Найруулагч, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Н.ГАНХУЯГ:

-Энд залуу үеийн уран бүтээлчид олноор ирсэн бол сайн байх байлаа. Бид монгол кино хийж байна уу, үгүй юу. Жилдээ 50 гаруй кино дэлгэцнээ гарч буй ч энэ бүхэн үүрдийн биш, зуурдын кинонууд байх юм. Киноны түүх өгүүлдэг, соёл хадгалдаг, гэгээрүүлдэг, хүмүүжүүлдэг чанар алдагдсан. Үндэсний шинж, агуулга бүр байхгүй. Кино төрийн ивээлд байх ёстой. Бодлого хэрэгтэй. Монголд өнөөдөр өргөн нэвтрүүлгийн болоод кабелийн 53 телевиз гарч байна. Бараг бүгд солонгос кино гаргаж байна. Ийм байж болохгүй.

УИХ-ын гишүүн Д.САРАНГЭРЭЛ:
-Киночдод хандаж нэг санал хэлэхэд телевизийн олон ангит кино хийгээч. Үзэгчдийн зүгээс эрэлт их байдаг. Телевизүүд анх яагаад солонгос кино гаргаж эхэлсэн бэ гэхээр Монголын үндэсний телевиз хамгийн анх солонгос олон ангит кино гаргахад үзэгчид их дуртай хүлээж авсан. Түүнээс улбаалан өнөө ч олон сувгаар гаргасан хэвээр байна. Хэрвээ монголчуудын хийсэн олон ангит кино байх юм бол үзэгчид монгол киногоо л үзнэ. Телевизийн цуврал киног зөвхөн кино гэж харж болохгүй. Энд үндэсний бүхий л төрлийн үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүний сурталчилгаа давхар явагдаж байдаг.

МҮОНТ-ийн сэтгүүлч, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Г.ЗОЛЖАРГАЛ:

-Кино урлагийг хөгжүүлэхэд олон хүчин зүйл хэрэгтэй. Хууль, техник, тоног төхөөрөмж байлаа ч шүүмж судлалгүйгээр урагш ахихгүй. Үйл явдал сайн, олон хүн үзсэн гэсэн хоёрхон шалгуураар Вох offiсе-ийн зарчмаар өнөөдөр хүмүүс кинонд хандаж байна. Түрүүний хэлсэнчлэн, зуурдын биш, үүрдийн кино хийе гэвэл кино шүүмжийг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна. Үүний тулд киногоор дагнасан хэвлэлтэй болох хэрэгтэй байна.

Найруулагч Д.ЗОЛБАЯР:

-Олон зүйлийн талаар ярьж болох ч цөөн хэдэн зүйлийг сайн хийж, хэрэгжүүлбэл Монголд киноны салбарт ажиллаж байгаа 4500-5000 хүний эрх ашигт сайн. Ажилдаа дуртай, мэргэжлийн, мэргэшсэн, бүтээл нь сайн болбол улс нийгэмд тустай, ийм хүмүүсийн амьдрал сайжирна. Кино л хийдэг, өөрөөр амьдрах боломжгүй мэргэжилтнүүдийг дэд бүтцээр дэмжээд өгөөч. Хууль, эрх зүйн орчин, техник технологи хэрэгтэй байна. Мэдээж хөрөнгө хэрэгтэй. Ганцхан жишээ хэлье. 1941онд Эх орны дайны өмнөхөн манай улсын Засгийн газраас ЗХУ-д санал тавьж одоогийн ханшид хөрвүүлбэл 45 тэрбум төгрөгөөр "Сүхбаатар" киног хийлгэж байсан юм билээ. Бид ч гэсэн чадна шүү дээ. Залуу уран бүтээлчдийг бүү басамжил л даа.

Зохиолч, сэтгүүлч ШҮҮДЭРЦЭЦЭГ
-Киноны зах зээлийг хамгаалах бодлого хэрэгтэй байна. Кино театрт гаргах гадаад болон монгол киноны харьцаанд квот тогтоох хэрэгтэй. Кино театруудад гадаад гэхээс үндэсний кино илүү гаргаж байх шийдвэр гаргачихвал хүмүүс монгол киногоо их үздэг болно. Холливүүдийн киног аль болох цөөн гаргах хэрэгтэй байна. Хятадын алдартай найруулагч нэгэнтээ 'Холливүүдийн кино гэдэг бол тархины хордлого юм" гэж хэлсэн нь ч бий. Монголын киночид жил ирэх тусам сайжирч байгаа. Түрүүн хэлсэнчлэн театрт гаргах гадаад, монгол кинонд квот тогтоож өгөх нь бодит дэмжлэг болно. Үзэгчид олноор үзнэ гэдэг бол орлого, санхүү гэсэн үг. Уран бүтээлчдэд хөрөнгө байхад дахиад урамтайгаар кино хийнэ.

ССАЖ-ын сайд Ц.ОЮУНГЭРЭЛ:

-Яамны зүгээс кино урлагийн салбарыг хөгжүүлэхийн төлөө чармайлт гаргасаар ирснийг та бүхэн мэдэж байгаа. Киноны тухай хууль боловсруулж байна. "Монгол кино нэгтгэл"-ийг хувьчлуулахгүй, ЭЗХЯ-нд хандаж Концессын жагсаалтад оруулсан. Олон улсын кино үйлдвэрлэлийн төв байгуулах төслөө хэрэгжүүлэхийн төлөө байгаа. Багануур орчимд газрын зөвшөөрөл олгоод байсан, гэвч тэндээс археологийн олдвор олдсон тул байгууламж барьж болохгүй болсон. Тиймээс асуудал одоогоор боломжтой газар хайх явцдаа явж байна.

УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны дарга Д.БАТЦОГТ:

-ССАЖЯ-наас монгол уран бүтээл (монгол контент) үндэсний хөтөлбөр боловсруулж, киноны бүхий л уран бүтээлийг дэмжих, нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд чиглэсэн соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг онцгойлон дэмжих талаар тусган Засгийн газраар батлуулахаар ажиллаж байна. Энэ салбарт ололттой талууд байна. Гэсэн хэдий ч кино урлагийг хөгжүүлэхэд төрөөс үзүүлж байгаа дэмжлэгийг нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлага байгааг харж байна. Кино урлагаар дамжуулж хойч үедээ түүх, өв соёлоо уламжлуулан үлдээх, эх оронч хүмүүжил төлөвшүүлэх; нийгмийн оюун санааг зөв чиглэлд хандуулах, хүн төрөлхтний хөгжил, ололтыг сурталчлахын зэрэгцээ залуучуудад чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрөөх боломж олгодог чухал хүчин зүйл бол кино, киноны соёл юм.

Р.ОЮУНЖАРГАЛ /ӨДРИЙН ШУУДАН/