Нийслэлийн Боловсролын газрын дарга Ц. Отгонбаганатай ярилцлаа.

-Сургууль, цэцэрлэгийн хүрэлцээний асуудал нэлээд тулгамдаж байдаг. Энэ талаар яриагаа эхэлье?
-Нийслэлийн хамгийн их хүндрэлтэй байгаа асуудлын нэг бол сургуулийн цэцэрлэгийн хүртээмжийн асуудал. Бид боломжтой бүх аргыг "дайчлан ажиллаж байна. Тухайпбал, төрийн өмчийн цэцэрлэгүүд дээр ашигладаггүй сэрүүн өрөөнүүдийг анги бүлэг болгон тохижуулах, төрийн бус өмчийн цэцэрлэг байгуулахаар хүсэлтээ гаргаж байгаа иргэн, аж ахуй нэгжид тусгай зөвшөөрлийг аль болох түргэн шуурхай олгодог. Өмнө нь зөвхөн шинжээчийн баг нэг удаа ажилладаг байсан бол бид өнгөрсөн жил гурван удаа ажиллуулсан.

-Хувийн цэцэрлэг байгуулж байгаа иргэн, аж ахуй нэгжид тусгай зөвшөөрөл олгосон байгаа. Энэ жил хэдэн цэцэрлэгт тусгай зөвшөөрөл олгосон бэ?
-Өнгөрсөн жил 85 цэцэрлэг шинээр байгууллагдаж тусгай зөвшөөрлөө авсан. Саяхан 21 цэцэрлэг тусгай зөвшөөрөл авсан байгаа. Энэ намраас үйл ажиллагаа явуулна. Мөн иргэн, аж ахуй нэгжийн дэргэд цэцэрлэг байгуулах ажлыг дэмжиж, ажлын байранд дээр зөвлөн туслах үйлчилгээ үзүүлж ажиллаж байна. Хоёр жил дамнан яригдаж байгаа Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хийгдэж байгаа Канад технолстиор барих 17 цэцэрлэг ирэх есдүгээр сард бүрэн ашиглалтад орно. Өнгөрсөн жилийг бодвол цэцэрлэгт хамрагдах хүүхдийн тоог нэмэгдүүлж ажиллаж байгаа. 2012-2013 оны хичээлийн нийт цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн тоо 69 хувь байсан бол өнгөрсөн хичээлийн жилд 75 хувьд хургэсэн. 2014-2015 оны хичээлийн жилд 78 хувь хүргэх зорилттой ажиллаж байна.

-Хамран сургах тойрог байгуулсан. Гэвч тойргийн цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгуй хуүхдүүд цөөнгүй байна?
-Хамран сургах тойргийг тогтоож байгаа гол зорилго нь хүүхэд бүхэн аль нэгэн цэцэрлэгт харьяалалтай болж байгаа. Энэ тухайн цэцэрлэгт харьяалалтай гэдгийг тогтоож өгч байгаа болохоос биш тухайн цэцэрлэгт оруулна гэсэн уг биш юм. Орж чадаж байгаа нь 75 хувь. Тэгэхээр цаана нь 25 хувь үлдээд байгаа. Энэ хүүхдүүдийг хамруулах талаар бүхий л боломжийг ашиглаж байна. Тийм ч үүднээс төрийн өмчийн цэцэрлэгүүд өнөөдрийн хүчин чадлаа хоёр дахин нэмэгдүүлсэн.

-Налайх, Багахангай дүүргийн боловсролын хэлтэс нэг. Энэ хоёр дүүргийн боловсролын хэлтсийг тусад нь байгуулах боломж бий юу?
-Хуулиараа дүүрэг бүр боловсролын хэлтэс байгуулна гээд заачихсан байдаг юм. Гэхдээ өмнөх дөрвөн жилд нийслэлийн Засаг даргын захирамж шийдвэргүйгээр Багахангай дүүрэг дээр боловсролын хэлтэс ажиллаж байсан байдаг. Хууль эрх зүйн шийдвэргүй учраас бид Багахангай дахь боловсролын хэлтсийг энэ жил татан буулгасан. Одоо тус дүүргийн боловсролын хэлтэс Налайх дүүргийн боловсролын хэлтэстхарьяалагдажбайгаа. Бид БШУЯ-нд боловсролын хэлтсийн бүтэц орон тоог нэмэгдүүлэх, Багахангай дүүрэгт боловсролын хэлтэс байгуулах чиглэлээр саналаа хүргүүлж байгаа боловч мөнгөтэй холбоотойгоор шийдэгдэхгүй байна.

-Сүүлийн жилүүдэд цэцэрлэг, сургуулийн багш нар хүүхэд зодож хуулийн хяналтын байгууллагаар шалгагдаж, ял шийтгэл авч байгаа тохиолдол цөөнгүй гарсан. Харин нийслэлийн Боловсролын газраас зөрчил гаргаж байгаа багш нарт ямар хариуцлага тооцдог вэ?
-Боловсролын газар болон багшийн ёс зуйн дүрмээр хүлээн зөвшөөрдөггүй зүйлийн нэг бол хүүхдийг дарамтлах асуудал байгаа. Нийслэлд байгаа багш нар улсын хэмжээний багш нарын 2.1 хувь, харин сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдийн тоо улсын хэмжээний тооны 3.1 хувь байдаг юм. Олон багш нараас нь зарим нэгэн ёс бус зан гаргадаг хүн бий. Бүх сургуулийн цэцэрлэгийн багш нар хүүхдээ зодож дарамталдаг гэсэн үг биш шүү дээ. Харин мэргэжлийн бус зарим нэг ёс зүйгүй багш нар ийм асуудал гаргадаг. Үүнтэй боловсролын газар эвлэрэхгүй учраас асуудал үүсгэсэн багш нарын ажлаас чөлөөлөх арга хэмжээ авдаг. Үүнээс гадна дүүрэг бүрт ёс зүйн хороонууд ажиллаж байгаа. Үүнд ёс зүйн зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сургалтыг зохион байгуулдаг юм. Мөн бүх цэцэрлэгийг камержүүлэх ажлыг тодорхой хэмжээнд шийдвэрлэх ажлыг хийж байгаа. Тухайлбал, энэ онд Хан-Уул дүүргийн бүх цэцэрлэгийг камержуулна. Ингэснээр хяналттай болох юм.

-Тусгай 116 дугаар сургуулийн захирал С.Энхтуяа их хэмжээний авлига авсан гэсэн асуудал яригдаж байсан. Нийтдээ хичнээн хэмжээний мөнгө завшсан бэ?
-116 дугаар сургуулийн асуудал сүүлийн гурван сар гаруй яригдсан. Манайд гомдол гаргасны дагуу ажлын хэсэг гаргаж шалгасан. Шалгалтаар ёс зүйн алдаа дутагдал гаргадаг зүйл байна гэж үзсэн. Нөгөө талаасаа 116 дугаар сургуульд санхүүгийн зөрчил байна гэдэг нь хэдэн үндэслэлээр батлагдсан юм. Тухайлбал, Олон улсын байгууллагын хандиваар олгосон хоёр вариал машиныг нэг компаниас худалдаж авсан мэтээр дөрвөн сая төгрөгийн хуурамч материалыг бүрдүүлсэн байсан. Мөн тухайн сургуулийн хашаанд хэдэн чингэлэг байдаг. Түрээсийн гэрээ албан ёсоор хийгээгүй хэрнээ мөнгийг дансаар биш бэлнээр авч юунд зарцуулсан нь тодорхой бус байсан. Тиймээс цагдаагийн байгууллагад хандсан

Ингээд нийслэлийн Цагдаагийн газраас Сүхбаатар дүүргийн цагдаагийн хоёрдугаар хэлтэс рүү шилжүүлж шалгасан байгаа. Энэхүү шалгалтын явцад чингэлэг байрлуулсан орлогоос олсон байж болох есөн сая 350 мянган төгрөгийг завшсан нь нотлогдсон. Мөн Хүний эрхийн үндэсний комиссоос тухайн сургууль дээр шалгалт хийгээд хүүхдийн эрх зөрчигдөж байна гэсэн дүгнэлт гаргасан. Эдгээр дүгнэлтүүдийг үндэслэж, нийслэлийн Засаг даргаас ажлаас чөлөөх саналыг хүргүүлж, өнгөрсөн баасан гаригт С.Энхтуяа захирлыг ажлаас чөлөөлөх шийдвэр гарсан юм. Харамсалтай нь С.Энхтуяа захирал хамт олон болон хөгжлийн бэрхшээлтэй багш ажилчид албан хаагчдыг турхирах байдлаар сургууль руу нэвтрүүлэхгүй байх зэргээр ажил хүлээлцэх үйл ажиллагааг зогсоогоод байгаа.

-Одоо энэ сургуулийн захирлын асуудлыг хэзээ шийвэрлэх вэ. Сонгон шалгаруулалт зарлах уу?
-Эхний ээлжинд нийслэлийн Засаг даргын захирамжийг хэрэгжүүлнэ. Ер нь сургууль тусгай обьект байдаг. Тэр дундаа тусгай сургууль онцгой обьект учраас бид нар нэн яаралтай шийдвэрлэнэ. Мөн сургууль хамт олон хоёр хуваагдчихсан байгаа бөгөөд нэг хэсэг нь захирлыг чөлөөлөх зөв, нөгөө хэсэг нь чөлөөлөх үндэслэл байхгүй гэж үздэг. Хамт олныг уур амьсгал иимэрхүү байгаа учраас бид хажуу талын 29 дугаар сургуулийн захирлыг хавсран гүйцэтгүүлэх шийдвэр гаргасан. Хавсран гүйцэтгэх хугацаанд 116 дугаар сургууль дээр сонгон шалгаруулалтыг зарлах, эсвэл мэргэжлийн сургуулийн захирлаар ажиллах бололцоотой хүнийг томилох юм. Тусгай сургуулийн захирлын ажлын байрны тодорхойлолтыг БШУ-ы сайд баталдаг. Энэ шаардлага нийцсэн туршлагатай, энэ чиглэлээр тусгай сургуульд ажиллах мэргэжилтэй, шаардлага хангасан хүнийг тухайн сургууль дээр томилох ажлыг төлөвлөж байгаа. Харин шаардлага хангасан хүн байхгүй бол тухайн сургууль дээр нээлттэй сонгон шалгаруулалтыг зарлана.

-Баянзүрх дүүргийн 55 дугаар сургуулийн захирал нь тамга тэмдгээ өгөхгүй асуудал үүсгээд байгаа талаар?

-Энэ сургууль мөн л дөрвөн жил гаруй шүүх цагдаагийн байгууллагаар явсан байдаг. Захирлаар нь 2010 онд дүүргийн Засаг даргын захирамжаар М.Цогзолмаа гэдэг хүн томилсон байдаг юм. Үүнээс үүдээд сургуулийн захирлыг нийслэлийн Боловсролын газраас зохион байгуулсан сонгон шалгаруулалтын дүнг үндэслэж, томилох учиртай гэсэн гомдол гарсан. Энэхүү гомдлын дагуу тухайн сургууль дээр сонгон шалгаруулалт зарласан байгаа. Сонгон шалгаруулалтанд хамгийн өндөр оноо авч Ч.Ганбилэг шалгарсан. Гэвч Ч.Ганбилэгийг сонгон шалгаруулалтын дүн үндэслэж томилохгүйгээр өдийг хүргэсэн гэж болно. Энэ асуудал дээр УИХ-д нийслэлийн Засаг даргаас Баянзүрх дүүргийн Засаг даргад хүсэлт саналыг хүргэж байсан байдаг. 2012оныарванхоёрдугаар сард тус дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдаваа 55 дугаар сургуулийн үүрэг гүйцэтгэгчээр ажиллаж байсан М.Цогзолмааг чөлөөлж, нийслэлийн Боловсролын газраас 2011 онд зохион байгуулсан сонгон шалгаруулалтын дүнг үндэслэж Ч.Ганбилэгийг томилсон байгаа. Харин захиралын үүрэг гүйцэтгэж байсан М.Цогзолмаа үндэслэлгүй халагдсан гэдэг үндэслэлээр шүүхэд хандсан.

Гурван шатны шүүхээр М.Цогзолмааг эргүүлэн захирлын албан тушаалд томилох шийдвэр гарсан. Энэхүү шийдвэрийг гаргахдаа 2012 оны тавдугаар сард шинэчлэгдсэн батлагдсан Боловсролын тухай хуулийг хүчингүй байна гэж үндэслэж, шийдвэрийг гаргасан байгаа. Гэтэл 2012 оны тавдугаар сард батлагдсан хууль нь 2013 оны нэгдүгээр сарын 1 -нээс мөрдөгдөж эхэлсэн. Өөрөөр хэлбэл Банзүрх дүүргийн Засаг дарга шийдвэр гаргахад хүчинтэй байсан. Энэ оны дөрөвдүгээр сарын 18-ны өдөр Захиргааны хэргийн 20 дугаар шүүхээс М.Цогзолмааг 55 дугаар сургуулийн захирлаар томилох актыг нийслэлийн Засаг даргад даалгасан. Үүнийг дагуу шүүхийн шийдвэрийг биелүүлж М.Цогзолмаа түр орлон гүйцэтгэгчээр томилсон. Харин сонгон шалгаруулалтаар хамгийн өндөр оноо авсан Ч.Ганбилэгийг 55 сургуулийн захирлаар томилох саналыг нийслэлийн Засаг даргад хүргүүлсэн. Үүний дагуу нийслэлийн Засаг даргын захирамж гарч, захирлаар Ч. Ганбилэгийг томилсон.

Ингээд нийслэлийн Засаг даргын захирамжийг хэрэгжүүлэх ажлын хэсэг ажил хүлээлцэх талаар мэдэгдэхэд М.Цогзолмаа ажлын байрандаа байхгүй байсан. Ажлын хэсэг ажлын цаг дуусах хүртэл хүлээсэн байдаг юм. Захирал ирэхгүй болохоор ажлын хамт олон захирамжийг танилцуулж, захирлын үүрэг гүйцэтгэгчийн өрөөг битүүмжилсэн. Гэвч шөнө 23:00 цаг М.Цогзолмаа лацадсан өрөөг онгойлгож сургуулийн тамгыг аваад явсан байсан. Дүүргийн Засаг дарга санал тавьсны дагуу өнгөрсөн долоон хоногт М.Цогзолмааажлын хэсэгтэй уулзаж тамгаа хүлээлгэн өгсөн байгаа. Одоо захирлаар Ч.Ганбилэг томилогдон ажиллаж байна.

-III сургуулийн барилгын ажил хэзээ эхлэх вэ?
-Гуравдугаар сургуулийн барилгын асуудал хоёр, гурван жил яригдаж байгаа. Энэ төсөв мөнгөтэй холбоотой. Өнгөрсөн жил нийслэлийн Худалдан авах ажиллагааны газраас нээлттэй тендерийг зарлаж гүйцэтгэх компанийг шалгаруулсан. Энэ сургуулийн барилга царцаагдсан барилгын жагсаалтанд орчихсон байсан учраас хөрөнгийн асуудал саяхан шийдэгдсэн. Ажил удахгүй эхэлнэ. Гуравдугаар сургуулийн барилга 960 хүүхдийн багтаамжтай, нэлээд том сургууль юм. Урьдчилсан гэрээний байдлаар 2015 он гэхэд ашиглалтанд оруулах төлөвлөгөөтэй байгаа.
-Хан-Уул дүүргийн 32 дугаар сургуулийн техникийн нөхцөл бүрдээгүй гэдэг асуудлаар хүүхдүүд өөр сургуульд хичээллэж байна. Мөн Баянзүрх дүүргийн 14 дүгээр сургууль, Сонгинохайрхан дүүргийн сургуулиудын барилгын засварын асуудал яригдаж байна.

-Эдгээр сургуулиудын барилгын асуудал хэзээ цэгцрэх вэ?
-Хөрөнгө оруулалтын ажлын тухайд буулгах шийдвэр гарчихсан өөр сургууль дээр хичээллэж байгаа хэдэн сургууль бий. Тухайлбал, Хан-уул 32 дугаар сургууль, Баянзүрх 14 дүгээр сургууль, Баянгол дүүргийн 73, 38 дугаар сургууль байна. Эдгээр сургуулиудын хувьд Засгийн газраас батлагдсан концессын жагсаалтад орсон. Энэхүү концессын жагсаалтанд орж батлагдсан сургуулиудын сонгон шалгаруулалтыг Эдийн засгийн хөгжлийн яам зохион байгуулахаар Засгийн газрын тогтоол батлагдсан. Одоогоор бэлтгэл ажил хийгдэж байх шиг байна. Сүүлийн үеийн мэдээлэл байхгүй байна. Удахгүй ЭЗХЯ-наас сургуулиудын ажил зарлагдаад явах байх.

-Сургуулиуд урсгал засвар болон их засварт жилд хичнээн хэмжээний мөнгө төсөвлөдөг вэ?
-Их засвар үйлчилгээний тухайд улсын төсвөөс санхүүжүүлж ирсэн байдаг. Энэ жил БШУЯ-наас нийслэлд 2.4 тэрбум төгрөг хуваарилж өгсөн. Яг хэрэгцээ шаардлага гэх юм бол 10-аад тэрбум төгрөгийн их засвар ажил хийх шаардлагатай байгаа. Энэ ажлыг зохион байгуулах эрх нь нийслэл рүү шилжиж ирсэн. Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар дээр тухайн их засварын ажлыг хийх төсвийг зохиох тендер зарлагдаад явж байгаа гэсэн мэдээлэлтэй байгаа. Боловсролын салбарын онцлог нь наймдугаар сарын 20 гэхэд шинэ хичээлийн жилийн бэлтгэл ажлаа хангаж дуусгасан байх ёстой байдаг. Бид энэ хугацаандаа амжуулна.

Харин урсгал засварын асуудал жил бүр яригддаг. Өнөөдөр сургуулиуд дээр тавигдаж байгаа урсгал засварын мөнгө 4-6 сая төгрөг байдаг. Ер нь 4-6 сая төгрөгөөр бүтэн сургууль засварлах боломж бололцоо хомс. Өнгөрсөн жилээс нэг зарчим дээр өөрчлөлт хийсэн. Энэ нь анги бүлэг болон ангиа засварлах, анги засварлах төсвөө гаргажэцэг, эхчүүдэд танилцуулдаг болж байгаа юм. Ингэж байж эцэг эхчүүдэзс тусалцаа дэмжлэг авдаг. Засвараа хийхдээ эцэг, эхчүүдээ оролцуулж, засвар хийхээр авч байгаа материал хийж ажилдаа хяналтаа тавихыг хүсч байгаа. Мөн засварын ажлаа хийж дууссаны дараа эцэг, эхчүүддээ тайлагнадаг болсон.

-Харилцах дэвтэрийг хэрэглүүлэхээр болж байгаа. Үүнийг хаана, хэдэн төгрөгөөр үйлдвэрлэх гэж байгаа вэ?
-Японы хүүхдийн ивээх сангийн төслөөр хийгдэж байсан ажил. Өнгөрсөн жил төслийн цэцэрлэгүүд дээр хийгдэж ирсэн. Энэ нь үр дүнтэй ажил гэдэг харагдаж байгаа. Тухайлбал, цэцэрлэгээ төгсөөд нэгдүгээр ангид ороход тухайн багш харилцах дэвтрээс тухайн хүүхдийг ямар зан чанартай гэдгийг мэдэх боломжтой. Мөн цаашид авьяасыг нь ямар чиглэлээр хөгжүүлэхээ харж болох давуу талтай юм. Нөгөө талдаа эцэг, эх, багш нар өдөр болгон уулзаад байх боломж байдаггүй. Иймээс дэвтрээр харилцаж, байнгын холбоотой болох юм. Үүнийг энэ хичээлийн жилээс цэцэрлэгт явж байгаа хүүхэд хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Мөн тухайн дэвтрийн зардлыг хаанаас, хэрхэн төлөх вэ гэдэг асуудал байгаа. Иймээс цэцэрлэгийн хүүхэд заавал авах ёстой зүйлүүдийн жагсаалтыг БШУЯ-наас гардаг. Энэхүү жагсаалтанд тухайн дэвтрийг оруулж өгөх хүсэлтийг яаманд хүргүүлж байгаа. Хэрэв энэ дэвтэр батлагдчих юм бол хэвлүүлэх тендерээ нээлттэйгээр зохион байгуулна.

-Ирэх намар хичээлд орох зургаан настай хүүхдийн бүртгэлийн ажил явагдсан. Энэ жил нийслэлийн хэмжээнд нийт хичнээн хүүхэд нэгдүгээр ангид элсэн орж байгаа вэ. Намар хүүхдүүдийг нэмж бүртгэх үү?
-Өмнөх жилд нэгдүгээр ангийн хүүхдүүдийг намар бүртгэдэг байсан. Харин сүүлийн хоёр жил хавар бүртгэж байгаа. Нийтдээ 23 мянга орчим хүүхдийг нэгдүгээр ангид элсэж орно гэсэн урьдчилсан статистик бий. Түүнээс 75 хувь нь бүртгэгдээд байна. Сүүлийн тоо авч хараахан дуусаагүй байгаа. Бүртгэлээс ямар нэгэн шалтгаанаар хоцорсон бол намар бүртгэнэ. Нэгдүгээр ангийн хүүхдүүдийг 100 хувь сургуульдаа хамруулж авдаг юм.

Н.АЛТАНЦЭЦЭГ /НИЙСЛЭЛ ТАЙМС/