гэж амандаа аяархан аялна.Бурханы хөргийн өмнө жижигхэн ногоон дэн гэрэлтэнэ,өрөөний нэг хананаас эсрэг талын хана руу татсан хэцэн дээр хүүхдийн хувцас,бас хоёр том хар хар өмд тохоостой.Сайхь дэнгээс таазанд том ногоон толбо үүсгэж,хэцэн дээр тохоостой хүүхдийн хувцас,өмднүүдийн урт хар сүүдэр пийшин,хүүхдийн ор,бас Варка дээр тусна. Дэнлүүний гэрэл бүдгэрэхийн цагт нөгөөх таазан дээр туссан ногоон толбо,хувцасны сүүдрүүд салхинд хөдлөхөд амилах шиг санагдана. Бүгчим байлаа. Байцааны,шөл,бас тэнд байдаг гутлын мухлагийн үнэр үнэртэх аж. Хүүхэд уйлсаар.Тэрээр бархирсаар байгаад хоолой нь сөөж ядарсан авч хэзээ дуугүй болохыг хэн ч үл мэднэ.Варкагийн нойр хүрч,нүд нь анилдан,толгойгоо даахгүй болж өөрийн мэдрэлгүй дохино,тэг тэгсээр хүзүү нь өвдөх болов.Нүдээ нээх,уруулаа хөдөлгөх тэнхээгүй болсон охинд нүүр нь мод мэт хөшинг,хуурай болсон мэт санагдаж,толгой нь тун жижигхэн,үсний хатгуурын булцуу шиг болчихсоноор төсөөлөгдөв.

" Бүүвэй,бүүвэй,өчүүхэн жаал минь

Би чинь чамдаа зутан хийж өгнө дөө......"гэж бувтнана.

Нэг хүрэлзгэнэ пийшин дотор дүнгэнээд гарав.Зэргэлдээ өрөөнд эзэн,шинэхэн ажилд орсон Афнасия хоёрын хурхирах дуун хаалгаар сонсогдоно.Хөдөлдөг орны нэгэн хэмээр чахрах,Варкагийн гүнгэнэх дуутай нийлээд ирэхээрээ оронд ороод унтах гэж байгаа хүний хувьд бол бас ч сонсоод баймаар шөнийн тайвшруулах аялгуутай адилтгам.

Тэрхүү хөгжимлөг ая дангийн хувьд одоо бол сэтгэл өвтгөсөн,харгис хэрцгий зүйл болоод байлаа.Юу гэвэл,түүний хувьд унтмаар байдаг,гэтэл бас унтах ёсгүй байдаг.Хэрвээ Варкаг унтчих юм бол,бүү үзэгдэг,эзэн,эзэгтэй хоёр гарынхаа шүүсийг амтлуулна.

Дэн бөхлөө.Нөгөөх таазанд тусдаг ногоон толбо,хэцэлсэн хувцасны сүүдрүүд хөдөлгөөнд орж Варкагийн хагас аниастай нүд,зүүрмэг толгойг нь хүчээр эзэмдэн,бүрэлзэж манатсан нүдэнд нь элдэв янзаар харагдах болов.Хар үүлс тэнгэрээр бие биенээ хөөж хүүхэд шиг чарлалдана.

Тэгснээ салхи гаруут нөгөөх хар үүлс алга болцгоож,оронд нь Варкад шингэн шавраар хучигдсан өргөн,өндөр тийш өгссөн зам харагдаж,түүгээр хөсөг тэрэг цуварцгааж,нуруундаа жаахан хэтэвч үүрсэн хүмүүс гэлдэрцгээж,сүүдрүүд нь нааш,цааш сүлжилдэн гүйлдэх харагдана.Замын хоёр талаар хүйтэн,аймшгийн ой байхыг харлаа.Тэгтэл тэдгээр жижигхэн хэтэвчтэй хүмүүс,бас тэдний сүүдрүүд газар дээр унан нөгөөх шингэн шаварт ороод явчихав.

" Юу болж байгаа нь энэ вэ?"гэж охин асуув.

"Унтах гэж,унтах гэж" гэж тэд хариулцгаана.

Алаг шаазгай,хэрээнүүд утасны модон дээр сууцгаан тэднийг сэрээхээр жаахан хүүхэд шиг чарлацгаах авч нөгөө хүмүүс гүн нойронд умбацгаан амттайханаар унтах аж.

" Бүүвэй,бүүвэй,өчүүхэн жаал минь

Би чинь чамдаа дуу дуулж өгнө дөө....."гэж гүвтнэнгээ Варка өөрийгөө нэг бүгчим харанхуй өрөөнд байгааг мэдэрлээ.Охины бурхан болсон аав Ефим Степанов шалан дээр өнхөрөх аж.Охин аавыгаа олж харахгүй байх авч түүний “гэдэс дотор халуу шатаад" гэж орь дуу тавин өнхөрч байгааг сонсож байв.Аавынх нь өвчин тэсвэрлэхд бэрх болж үг ч хэлж чадахгүй амьсгалаа татан,шүд нь бөмбөрийн цохилт мэт тачигнана.

" Ёо-ёо-ёо..оо..."

Охины ээж Пелагия аавыг нь тэсэхгүй болж байгааг хэлэхээр эзнийх рүү харайлгалаа.Төдхөн буцаж гарч ирэх учиртай ээж нь тэнд нэлээд удав.Охин пийшин дээр сэрүүн хэвтэж мөнөөх аавынхаа "ёо-ёо-ёо.".-г сонсоно.

Төдхөн ээж нь хэн нэгнийг дагуулаад орж ирэв.Хотоос ирсэн залуухан эмч,түр байрлаж байсан байрнаасаа ирж байгаа нь тэр.Эмч тэдний жаахан өрөөнд орж ирээд эхлээд юу ч олж харахгүй,харин ханиах,хаалга хяхтнах чимээг л сонсож байх аж.

"Лаа асаагаач" гэж тэр хэллээ.

"Ёо-ёо-ёо..." гэх Ефимийн дуу гарав.Ээж нь пийшин тийш гүйж очин чүдэнз байгаа хагархай тогоо руу гараа хийн тэмтчинэ.Хэсэг чимээгүй байлаа.Тэгтэл эмч хармаагаа тэмтрэн чүдэнз гаргаж асаав.

"Хүлээзнээрэй,ноёнтон хүлээзнээрэй" гэж Пелагия хэлээд өрөөнөөс ухасхийн гарч жаахан байзнасны хойно нэг лааны хугархайтай орж ирэв.

Ефимийн хацар нь улайж,нүд нь очтон гялалзаж,өрөө эмч хоёрыг хоюуланг нь нэвт харж байгаа юм шиг хачин эвгүйгээр харж байлаа.

"Наашаа хар даа,яаж байна?Юу бодогдож байна?"гэж эмч асуугаад түүн рүү тонгойв.

"Зүгээр ээ!Хэр удаж байгаа юм бэ,өвдөөд?"

"Юу болох вэ,үхэж л байна,эрхэм ээ..цаг болж дээ..тэсэхгүй нь..".

" Дэмий юм бүү ярь,бид таныг эмчилнэ."

"Тэг дээ,эрхэм ээ,бид танд талархахаас аргагүй...Харин гагцхүү үхэл ирэх нь ирж байна гэдгийг л ойлгож байна,яалтгүй." Эмч Ефимийг арваад минут үзсэнээ босч ирээд "Би барахгүй юм байна,эмнэлэгт очих хэрэгтэй.Тэнд мэс засал хийнэ.Шууд л яв...явах ёстой!Цаг алдаж байгаа юм байна,ер нь.Эмнэлэгт очихоор чинь унтуулна,тэр яахав,би бичиг хийж өгье.Дуулж байна уу?"

" Баярлалаа,эрхэм ээ,харин яаж явдаг юм билээ?"гэж Пелагия хэлээд "морь байхгүй" гэв."Санаа зовсны хэрэггүй,би эзнээс чинь асууя,тэр та нарт морь өгч таарна." Эмч ч явж,лаа ч унтарч,нөгөө ёолох дуу үргэлжилж үлдэв.Хагас цаг орчмын дараа Ефимийг эмнэлэг рүү авч явахаар морин тэрэг ирэх нь тэр.Тэрээр юм хүмээ базаагаад эмнэлэг явлаа.

Сайхан цэлмэг өглөө.Пелагия эзгүй байх аж.Тэр Ефимийг юу болсныг мэдэхээр эмнэлэг явжээ.Хаа нэгтэй хүүхэд уйлж Варка өөрийнхөө

" Бүүвэй,бүүвэй өчүүхэн жаал минь

Би чинь чамдаа дуу дуулж өгнө дөө"

гэж аялахыг сонсов.Пелагия буцаж ирлээ.Тэрээр загалмайлснаа" тэд шөнөдөө Ефимийг эмнэлэгт хүргэх нь хүргэжээ,гэвч өглөө нь бурхан болчихож...бурхан минь,түүнийг минь мөнхийн амгаланд аваачжээ...хожимдсон гэж байна...эртхэн л эмнэлэг хүргэх байж дээ..."

Вака зам руу гарч уйлах гэтэл хэн нэгэн ар дагз руу нь хүчтэй гэгч нь цохиход духаараа хус мөргөчихөв.Нүдээ нээгээд хартал түүний эзэн гуталчин зогсож байх нь тэр."Юу болж байгаа чинь энэ вэ,арчаагүй новш?Хүүхэд уйлаад байхад унтаж байдаг." Охин эзнээрээ нэг сайн шанаадуулж аваад хүүхдийн тэргээ бөмбөчүүүлж амандаа бүүвэй бувтнав.

Нөгөө түрүүчийн харагдаж байсан ногоон толбо,хүүхдийн хувцас,өмднүүдийн сүүдэр дээш,доошоо хөдөлж,тэгснээ бас охин өөд нэг дохисноо төдөлгүй бас л тархи толгойг нь эзэмдээд авах нь тэр.Ахиад л нөгөө шингэн шавартай зам харагдаад явчихав.Бас л бяцхан хэтэвч үүрсэн хүмүүс,тэдний сүүдрүүд харагдаж байснаа дооошоо хэвтэцгээгээд төдөлгүй унтацгаачих аж.Варкад унтах хүсэл туйлгүй их байсан болохоор унтаад өгье гэтэл ээж нь хүрч ирээд хот руу хамт явахаар шавдууллаа."Бурханыг бодож өглөг хайрла!" гэж хот явах замд тааралдсан хүмүүсээс ээж нь өглөг гуйх аж."Сайн санаат олон түмэн минь бурхан тэнгэрийн хайр хишгийг хүртээгээч!"

"Хүүхэд өгөөд орхи!" гэж нэг их танил дуу гарав."Хүүхэд өгөөд орхи!" гэх нөгөө дуу дахиад гарахдаа их л хэрцгий ууртайгаар сонсогдох нь тэр."Унтаж байна уу,новш минь,чи?" Варка ухасхийн босоод харвал нөгөө том зам,нөгөө ээж нь,бас уулзаж байсан хүмүүс цөм байхгүй,харин хүүхдээ хөхүүлэх гэж орж ирсэн эзэгтэй л өрөөний голд зогсож байх нь тэр.Булиа,биерхэг тэр эмэгтэйг хүүхдээ хөхүүлж,бас тайшруулж дуустал Варка өрөөний голд хүлээж зогсов.Цонхоор харахад гадаа гэгээ орж байгаа нь андашгүй,нөгөөх таазанд харагдаад байсан ногоон толбо,сүүдрүүд цайж бүдгэрээд тун удахгүй өглөө болох нь илт."Ав наадхаа!" гэж эзэгтэй энгэрээ товчлонгоо хэлээд "уйлаад байна,хөлшчихсөнөөс зайлахгүй" гэв. Варка хүүхдийг авч оронд нь хэвтүүлээд дахиад л хөдөлгөж гарлаа.Нөгөө ногоон толбо,сүүдрүүд аажмаар алга болж байгаа болохоор аягүйцэж нүд сэтгэлээ хүчлэн захирч байхын хэрэггүй болж байв.Гэхдээ нойр нь аанай л хүрсээр,эцэстэээ бүр тэвчшгүй болоод ирэх нь тэр.Тэрээр хүүхдийн орны ирмэг дээр дэрлээд өөрийгөө сэргээх санаатай бүх биерээ займчин хөдлөх авч нөгөөх нүд нь анилдаж,толгой нь даагдахгүй хүндэрдэг нь хэвээрээ.”Варка пийшин галла!”гэх эзэгтэй дуу хаалганы цаанаас гарав.Энэ нь босох цаг болж өдрийн ажил эхэлж байгаагийн дохио.Охин,хүүхдийг орхиж түлээний мод оруулахаар пин тийш дэгдэв.Ингэж гүйж хөдлөх нь нэг газар суугаад байсныг бодвол нойр сэргээж байгаад охин урамтай байлаа.Тийнхүү мод оруулж пийшин галлаж байхдаа нөгөө түрүүчийн хөшилдөөд байсан нүүр нь тэнийж,бодол санаа нь цэлмэж байгааг тэр анзаарч байв.”Варка самовар галла!”гэж эзэгтэй хашгирлаа.Түүнийг мод цуулж самоварын доогуур шургуулж цөхөж байтал дараачийн шинэ тушаал ирэх нь тэр.

“Варка,эзний голоошийг цэвэрлэ!” Охин шалан дээр сөхөрч суугаад голоошийг цэвэрлэж байхдаа тэрхүү том,гүнзгий шаахай дотор толгойгоо оруулаад унтчихаж болдог болоосой гэж бодож байв.Тэгж бодуут нөгөө голоош томрон томорсоор өрөөг бүхлээр нь дүүргэж байгаагаар төсөөлөгдөөд ирэх нь тэр.Варка сойзоо газар унагаж,тэгснээ толгойгоо нэг сайн сэгсэрч аваад нүдээ нээж шаахайг том болоогүй,байгаагаар нь харахыг хичээлээ.”Варка,гадаа үүдний шат угаагаатах,үйлчлүүлэгчид тийм шат харуулахаасаа ичиж байна!” Охин довжооны шатыг угааж,өрөөнүүдийн тоосыг арчиж,шүүрдээд бас өөр нэг пийшин галлаж орхиод мухлаг руу жирийлгэв.Ганц минут чөлөөтэй байгаагүй түүнд энэ нь ёстой жаргалын ажил байлаа.Гэвч дараа нь гал зуухны ширээний хажууд ганцхан газар зогсоод төмс арилгах нь түүнд тун ч амаргүй болоод ирэх нь тэр.Толгой нь даагдаж өгөхгүй,төмснүүд нүднийх нь өмнүүр бужигналдаж,хутга гараас сугарч уначих гээд ирэхийн үест ханцуйгаа шамласан махлаг,ууртай эзэгтэйн чанга дуу чихэн дээр нь яргиад эхлэв.Тэрээр тун ядаргаатай,өдрийн хоол,угааж цэвэрлэх,оёж шидэх,бас унтах,бүх юм санаанд нь үл нийцнэ.

Орой болж байлаа.Гадаа харанхуй болж байгаа нь цонхоор харагдаж,Варкагийн шанаа түүшин нь модоор хийсэн юм шиг хатуураад ирэхийн үест инээд нь хүрээд эхэлсэн боловч чухам яагаад вэ гэдгийг тэр мэдэхгүй байв.Үдшийн бүрий түүний нүдийг амрааж аниулахгүй байлгахын хажуугаар удахгүй гүн гүнзгий унтах итгэл төрүүлнэ.

Үдэш зочид ирэв.”Самовар бэлд!” гэж эзэгтэй хашгирав.Зочид цайг юүлж өгдөг,дээр нь самовар жижигхэн болохоор тэр таван удаа цай чанана.Цайны дараа Варка бүтэн цагийн турш нэг газар зогсож зочдыг ажиглан захиалга хүлээнэ.”Варка,гүйгээд гурван шил пиво аваад ир!”

Тэрээр аль байдгаараа хурдалж хүрч байсан нойроо үлдэн хөөхийг хичээнэ.”Варка,архи хундагла!”,” Варка,бөглөө онгойлгогч хаана байна?”,”Варка,загас цэвэрлэ!”

Энэ бүхний хойно зочид явцгаана,гэрэл унтарч эзэн,эзэгтэй хоёр орондоо орно.”Варка,хүүхэд ав!” гэх өдрийн сүүлчийн тушаалаа тэр авах нь тэр. Нөгөө л хүрэлзгэнэ пийшин дотор дүнгэнэж,нөгөө л таазан дээр тусдаг ногоон толбо,угааж хэцэн дээр тохсон хүүхдийн хувцас,өмднүүдийн сүүдэр түүний хагас аниастай нүдэнд харагдаад ирэхийн үест ухаан санаа нь самуураад явчихав.”Бүүвэй,бүүвэй,өчүүхэн жаал минь ..”гэж тэр шивнэх дуулахын завсарт гүвтнэн “чамдаа би чинь дуу дуулж өгнө дөө” гэж гиншинэ.Тэгтэл хүүхэд часхийн чарлаж,энэ удаад бүр юу болов гэмээр ориллоо.Дахиад л охины нүдэнд нөгөөх шавартай том зам,нуруундаа хэтэвчтэй хүмүүс,ээж Пелагия,бас аав Ефим нь харагдаад ирэв.

Тэрээр юм болгоныг ойлгож,бас хүмүүсийг таниад байгаа хэрнээ өөрийнх нь хөл,гар,биеийг нь нэг л юм амьдрахуйгаас ангид сонин болгоод байгааг тэр нойрмог ухаанаараа мэдэрч байвч тэр юм чухам юу болохыг ойлгож чадахгүй болчихоод байв.Тэр юмнаас болж өгвөл зугтаад гарчихаж болмоор санагдаж эргэн тойноо харсан боловч түүнийг олж чадсангүй.Эцсийн тэнхээгээ шавхан байж харвал өөрийг нь заналхийлэгч дайсан болох нөгөө сүүмэлзэгч ногоон толбыг олж харж,дээр нь бас нэг айхавтар чарлааныг олж сонсов.

Тэрхүү дайсан нь нөгөө хүүхэд болж таарлаа.Охин инээд алдав.Тийм амархан юмыг өмнө нь даваад гарчихаж чадаагүй байна гэхэд үнэмшимгүй.ногоон толбо,сүүдрүүд,бас хүрэлзгэнэ цөм инээж,бас гайхацгаана.Варка далдын хүчний эрхшээлд оржээ.Тэр суудлаасаа босч,нүүр дүүрэн инээмсгэлэн,үл цавчих харцаар харж өрөөн дотуур нааш,цааш холхив.

Түүнд хүүхдээс сална гэж бодоход сэтгэлт таатай,хөл гар нь хөнгөрөөд ирлээ.Хүүхдийг алаад сайхан унтах,унтах,бүр сайхан унтах...

Инээд алдан нүдээ цавчлан ирмэж,бас гар нь чичрэн хүүхдийн ор руу тонгойв.Хүүхдийг багалзуурдаж орхиод сэтгэл нь амран инээд алдаж тэр дорхноо шалан дээр унан төдхөнөө гүн нойронд автан үхсэн юм шиг унтжээ.

ОрчуулсанТ.Дашбалдан