"Хэрэв түүний энэ аргыг хэрэглэвэл бид хэдхэн өдрийн дараа гэхэд олон тооны үйлчлүүлэгчийг татаж ихээхэн ашиг орлоготой ажиллаж чадах юм байна даа гэж бидний хэсэг нөхөд хоорондоо ярилцаж билээ"  Рон Боер, хөрөнгө оруулалтын сангийн захриал, Недерланд

Нууц 1

Чанартай бизнест хөрөнгө оруул, билэг тэмдгийн араас бүү хөөцөлд

Ихэнхи хүмүүсийн хувьд хувьцаанд хөрөнгө оруулна гэдэг бол дээш доош савчсан үнийг графикийг шинжлэн суухаас илүүтэй зүйл гэдгийг мэддэг. Тухайн компанийн зөвхөн нэрийн араас хөөцөлдөх нь зах зээлийн хоосон хөөсрөлд хамт хөөсрөхийн урьдач нөхцөл болдог. Гоё нэртэй эсвэл ойрын үед алдар нэр нь түгж байгаа хувьцааны цаана байгаа компанийн талаар хүмүүс ихэнхдээ мэддэг ч үгүй. Зүгээр л хувьцааны ханш цаашаа хэр өсөхөөр байна гэдгийг л хүлээж суудаг. Энэ бол модоо харахгүйгээр хөзөр тоглохтой адил зүйл юм. Хүмүүс хэзээ ч модоо харахгүйгээр хөзөр тоглож чадахгүй бөгөөд тэгж тоглохыг утгагүй тэнэг зүйл гэх мөртлөө санхүүгийн ертөнцөд яг ийм зүйл хийх нь элбэг.

Яагаад гэвэл бид хөзрөөр наадах тоглоомыг бага наснаас эхлэн тоглож түүний философийг бүрэн ухамсарласан байдаг. Харин санхүүгийн ертөнцөд хөрөнгө оруулж байгаа сонирхогч нар хөрөнгө оруулалтын философийг ойлгоогүйн улмаас тэдэнд модоо хараад тоглох, модоо харалгүй тоглох хоёрын ялгаа тун бага байгаатай холбоотой юм. Гилийн тамга гэж хэллээ гэхэд энэ бол тухайн ямар нэг тоглоомонд хамгийн сайн мод нь гэсэн үг биш. Харин сонирхогч нар гилийн тамганы араас хөөцөлддөг.

Одоо цэцгийн тамга гарч ирвэл энэ хоёр мод зүгээр л тамганууд болж хувирна. Гил цэцэг хамаа байхгүй болно. Зүй нь тухайн тоглоомонд ядаж ямар өнгө давамгайлж байгааг бид олж мэдсэн байх шаардлагатай байдаг. Худалдаж авах гэж байгаа хувьцааг гаргаж байгаа компанийг бид сайтар судалсанаар уг хувьцаанд хандах хандлага тогтдог. Хувьцаагаа урт хугацаанд барих, богино хугацаанд эргүүлэн зарах зэрэг стратегийн шийдлүүдээ бид эндээс олж авдаг. Хувьцаа авна гэдэг бол тухайн компанийг худалдан авч байгаатай ялгаагүй. Гудамжны үзүүрт байгаа дэлгүүр худалдан авах болбол тэр их хичээл зүтгэл гаргаж судлах билээ дээ. Ямар бараа зардаг, үүнээс аль нь илүү гүйлгээтэй байдаг. Шинэ бараа оруулж ирэхэд зах зээл байгаа эсэх зэрэг. Өөр, та юунд санаа тавимаар байна. Түүнээс ч илүү их судалгааг хийж байж бид хувьцааг авах хэрэгтэй. Эдийн засгийн урсгал дунд бид хожихын тулд дээрх асуудлуудыг хянан үзэх нь зүйн хэрэг. Компаниуд өрсөлдөөнөөс амьд үлдэх өөрсдийн гэсэн арга зам, тактиктай байдаг. Үүний тод жишээ нь бренд нэр, газарзүйн байршлын давуу тал, патент лиценз байж болно. Бизнесийг худалдан авах, түүний хувьцааг авах хоёрт ялгаа байхгүй. Чухамдаа хувьцааг нь авах зорилгоор компанийг шинжиж суух нь энэ ажлын хамгийн сайхан хэсэг нь байдаг юм даа.

Нууц 2

Та арван жил бэлтгэгдээгүй л бол арван минутанд шийдвэр бүү гарга

Аль ч компанийн хувьцааг худалдан авахаар үнийг нь сонирхох үед бид дээш доош нь ихээхэн савалсан тахир муруй графикийг харах болно. Энэ графикийг мэргэжлийн хүн хараад ойрын 24 цагийн дотор эсвэл ирэх 5-10 жилийн дотор үнэ яаж хэлбэлзэхийг таамаглаж чадна.

Үнийн график бол түүхийг системтэйгээр харж ирээдүйд ямар байхыг таамаглахад хэрэглэдэг тоон үзүүлэлт. Гэхдээ энэ бол тоон үзүүлэлт гэдгийг л мартахгүй байх хэрэгтэй. Ирээдүйд өсөж болох үнийн таамаг гэдэг бол ердөө магадлал. Графикийг хэрэглүүр болгож ашиглахаас түүгээр ирээдүйг таах гэж оролдсоны хэрэггүй. Харин та графикийг зөв ашигласанаар шийдвэрээ зөв гаргахад туйлын хэрэгцээтэй тоон үзүүлэлтийг олж авч сурах хэрэгтэй. Тэдгээр тоооноос та зах зээлийн хандлагыг мэдэрч сурсан цагтаа хөрөнгө оруулалтын бизнест ганц алхам хийлээ гэж ойлгоорой. Ханшийн хөдөлгөөнийг өөрийн зүрхний цохилт шигээ мэдэрч чадахын тулд олон жилийн туршлага хэрэгтэй болдог юм. Хувьцааг тоон шинжилгээнд үндэслэн худалдан авахад ихэвчлэн багагүй хугацаа, багагүй мөнгө хэрэгтэй болдог. Нэгэнт өмнө нь суурь шинжилгээгээ сайн хийсэн бол зах зээлд хувьцааны үнэ доош унахад сандрах хэрэггүй. Харин ч бэлдсэн нөөцөөрөө дахин худалдан авалт хийхэд анхаарч болх юм. Нөхцөл нь бүрдсэн бол шүү дээ.

Нууц 3

Хожиж хоцрохын тулд олон зуун хувьцааг шинжилж үз

Та хэзээ нэгэн цагт манай албан өрөөнд зочлон ирвэл маш их хэмжээний баримт бичгийг харах болно. Энэ бол хамгийн ирээдүйтэй компаниудыг бид шинжилж байгаа нь тэр юм. Манай компанийн бүх ажилчид нийлээд 15800 гаруй л байдаг. Гэхдээ тэд энэ бүхнийг амжуулж хамгийн өндөр өсөх магадлал бүхий компаниудыг олж илрүүлдэг юм. 1997-2003 оны ажлын гүйцэтгэлийг харвал S&P компани жилийн 2.82% өсөлттэй байхад бид 19.45%  өсөллтэй байсан юм.

Хэрэв та надад итгэж 1956 онд 10000 доллар өгсөн бол өнөөдөр тэр чинь 280 сая доллар болох байсан гэсэн үг. 2003 оноос хойшхи манай тайланг харвал 5-20 тэрбумын хэлбэлзэлтэй томоохон наймаануудыг та харах болно. Зөв зүйтэй арга барилыг мэдлэг болгон хувиргах хэрэгтэй. Тэгээд үйл хэрэг болго. Тэгж байж амжилтанд хүрдэг. Дээр дурдсан энэ гурвын нэг л нь дутуу бол амжилт ирэхгүй. Зөв зүйтэй арга барил маань олон зуун хувьцааг цаг наргүй шинжилж суухад хүргэдэг юм. Гэхдээ үүнийхээ шагналыг багагүй хүртсэнийг минь та харж байгаа биз дээ. Компанийн хувьцааг шинжилж үзэхэд нэн түрүүн тухайн компанийн жилийн болон улиралын тайланг үз. Тайлангаа нээлттэй, санаа зоволгүйгээр нийтэд тавьж байгаа компанийг сонго. Тэгээд тооны машин ч хэрэглэлгүйгээр дотроо тооцоо хий. Хурууны үзүүрээр хийгээд өнгөрсөн тоо таныг юунд ч сургадаггүй учраас бүгдийг толгойгоороо хийж бай. Ингэсэн цагт л та тэр олон толгой эргэм тооны ард юу нуугдаж байгааг мэдэрдэг болдог юм.

Нууц 4

Хэр сайн удирдлагаар хангаж байгаа компани вэ?

Та тухайн компанийн санхүүгийн баримт бичгээс хэр сайн удирдлагаар хангадаг болохыг төвөггүй олж мэдэж болно. Зүгээр л бүр юм нь зөв харьцаатай байдаг юм. Бэлэн мөнгө ихтэй компани л сайн гэсэн үг биш. Нөөцийг үр ашигтай салбарт хэрхэн ухаалгаар тараан байршуулсаныг та сайн харж ав. Тэр хүмүүс л таныг оруулсан хөрөнгийг мөн зөв тараан байршуулах болно. Тус компанийн өмчийн өгөөж болон капиталын өгөөжийн харьцааг та харах хэрэгтэй. Гарах гарцгүй болоод мөнгө хэрэгтэй болж уу эсвэл өсөж дэвжихийн тулд мөнгө хэрэгтэй байна уу гэдэг нь хамгийн чухал. Чухамдаа энэ ялгааг нарийн тодорхойлж өгөөгүйн улмаас олон хөрөнгө оруулалт дампуурлаар төгсдөг.

Нууц 5

Сэтгэл хөдөлгөм өнгөтэй яваа хувьцаанаас болгоомжил

Бирж дээр арилжаалагдаж байгаа хувьцаанууд дотор өсөлтөөрөө бусдын анхаарлыг татаж байгаа гайхамшигтай сайхан хувьцаанууд зөндөө тааралдана. Одоо л авахгүй бол хоцорчих гээд байгаа юм шиг даллан дуудсан тэдгээрийн ард ямар мангас нь байгааг таахын аргагүй. Түүний сэргэн мандал маш олон шалтгаантай байдгаас ихэнх нь зах зээлийн бус хүчин зүйл байдаг. Нэгэнт зах зээлийн бус хүчин зүйлээс болж өссөн бол зах зээл нэг л өдөр хүчээ харуулж түүнийг эрхэндээ оруулах болно. Ингээд зах зээлийн үнэ гэдэг зүйл тогтворжиж ирэх үед та багагүй алдагдалтай сууж байх нь бий. Нөгөө талаар нэгэнт тэнгэрт тултал нэр хүнд нь өссөн хувьцаа гэдэг бол өөр хэн нэгэн аль хэдийнээ ашиг шимийг нь хүртчихсэн эд байдаг бөгөөд олзоо өөрийн гоёмсог өнгөөр хууран ирүүлэгч махчин ургамалтай адил зүйл болсон байдаг. Та тэр өнгөнд хууртаж тухайн компанийн бодит үнэлгээг тоолгүйгээр хоосон хөөс атгуузай гэх байна.

Нууц 6

Юунаас атгасанаа мэд, мэдвэл тэрүүгээрээ юу хийхээ тооц

Зүгээр өсөх нь тодорхой хувьцааг худалдан авч болохгүй. Дараагийн алхамаа заавал тооцож бай. Тэр хэр үнэд орохыг хүртэл яг тооцож хэзээ түүнээс салахыг хүртэл яг мэдэж байх хэрэгтэй. Тухайн компанийн зах зээлд юу болж байгааг мэдэж байх хэрэгтэй болно. Хөрөнгө оруулагчид үнэ өсөхийг анддаггүй. Тэр дор нь л худалдан авч болно. Тэгээд ч үнэ нь өснө. Харин хэзээ зарахаа мэддэггүй. Ингэсээр байж болох хамгийн дээд боломжоо алдаж мөн түүнтэй зууралдсаар байгаад өөр олон боломжийг хажгуураа өнгөрүүлдэг. Хэзээ зарахаа мэдэж байж худалдаж ав. Ердөө л энэ. Зах зээл маш энгийн шүү дээ. Үнэ өснө, буурна. Гүйцээ.

Нууц 7

Хэр их мөнгө салгаж болохоо тооцоол. Хувьцааны үнэ ямар байх нь хамаагүй.

Би энд тэнд семинар дээр очоод надаас хамгийн түрүүнд асуух асуулт юу байна гэж байнга асуудаг. Тэд хувьцааны үнэ байх ёстой ханшнаас доогуур байгаа эсвэл дээгүүр байгаа эсэхийг яаж тогтоох вэ гэдэг. Санаа нь тухайн хувьцааны ханш доогуур байвал удалгүй үнэ өснө гэж тооцоод худалдаж авахад хялбар болох юм байна л даа. Хувьцааны үнэлээг тогтоох гэдэг бол туйлын хүнд сэдэв бөгөөд хувьцаа онолын, зөрчилтэй, тогтворгүй, тогтвортой байдаг юм. Онолын хувьд байвал зохих ханшнаас доогуур үнэлэгдсэн байна гэвэл та үүнийг худалдаж авсанаар онолын хувьд л ашигтай байж болохоос амьдрал дээр та тэр бүр мөнгө хийгээд байхгүй. Учир нь түүний ард зөрчил нуугдаж байгаа учраас тэр эрүүл биш байгаа юм. Үнэ нь үргэлжлэн унаж ч болно. Тухайн компанийн салбарт тогтвортой байдал ноёрхож байвал түүний ард асар их тогтворгүй байдал түр зуур хүч тэнцсэнийх гэж ойлгоорой. Та эдийн засгийн мэдээ үзэж байхад томоохон санхүүгийн шинжээчид тухайн мэдээг ямар их зөрөөтэй таамагладгийг одоо ойлгосон байх. Хэрэв компанийн хувьцаа тогтворгүй байвал түүний ард байгаа олон хүчин зүйл өөр өөрийн тэнцвэрээ олсоны гэрч.

Нууц 8

Гашуудлын хувцасаа тайлж цэцэг услахтун

Авсан үнээсээ хямдаар хувьцаагаа зарах нь эрүүл шүдээ суга татуулахаас дор мэдрэмж төрүүлдэг. Нэг бүр нь 20 долларын үнэтэй хувьцаа авлаа гэхэд түүнийг одоо 10 доллараар зарахаас өөр аргагүй болж байна. Тэгэхгүй бол цаашдаа түүнээс ч бага үнээр зарахад хүрч магадгүй. Гэвч үнэ бага зэрэг нэмэгдэж 12 орчим доллар болмогц л ихэнх хөрөнгө оруулагчид хувьцаагаа яаран зарж орхидог. Үүнийг би гашуудлыг хувцасыг усалж цэцэгсийг суга татан хаях гэж нэрлэдэг. Зүй нь бол гашуудлын хувцасаа тайчин хаяж цэцэг усалж амьдрах ёстой биз дээ. Хүмүүс ихэнхдээ алдагдлын төлөө амьдардаг. Үүнийгээ ойлгож ухаарахад шуналын манан садаа болж байдаг юм. Ойлгож ухаараагүй цагт тэр үргэлж ялагдагч хэвээрээ л байдаг. Та анхнаасаа шинжилгээ зөв хийсэн бол үнэ унана гэдэг бол нэг ёсны баяр баясгалан юм. Харин танд түүнийг тэсч гарах хөрөнгө мөнгөний болоод сэтгэлзүйн тэвчээр л байх ёстой.

Анх хөрөнгө оруулалт хийснээс хойш үнэ унасаны дараа дахин худалдаж авах нөөц хөрөнгөтэй байх ёстой. Нөөц хөрөнгөний цаана ч нөөц хөрөнгө байх ёстой. Ханш заавал эргэж сэргэж ирэх үед таны ханшны ёроолд нь хийсэн худалдан авалт таныг алдагдалгүйн цэгийг нилээд доошлуулж өгдөг. Энэ бол таны цаашид амар тайван хувьцааныхаа өгөөжийг хүртэж суух боломж байдаг юм. Миний хэдэн тэрбумын хөрөнгө цөөн хэдэн оновчтой шийдвэрийн ачаар бий болсон бөгөөд миний хувьцаанууд таны бүх насаараа хөдөлмөрлөөд хийж чадахгүй их мөнгийг өдөрт нь гаргаж өгч байдаг. Ер нь хувьцаагаа зарна гэдэг бол маш том шийдвэр юм. Хувьцааны үнэ өсөхдөө амархан. Ердөө л цуурхалаар ганцхан шөнийн дотор өсчихдөг бол үнэхээр онолын нөхцөл бүрдэж байна гэж үзсэн тохиолдолд түүнийг зарж байх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл бодит баримттайгаар зарж байх хэрэгтэй.  

Нууц 9

Ухаалаг хөрөнгө оруулагч болох нь

Бид ухамсаргүйгээр, аажмаар гэхдээ ямагт өсөж дэмжиж байдаг. Хөрөнг оруулалтыг ч ухамсаргүйгээр хийгсэд олон. Түүн дундаас ухамсартайгаар хийж чадсан хүмүүс л түүхэнд үлддэг. Эрсдэл гэдэг бол юу хийж байгаагаа мэдэхгүй үед л бий болдог зүйл. Ухамсар бий болох хамгийн эхний алхам бол өөрийнхөө хамгийн их итгэдэг салбарт хөрөнгө оруулах нь зүйтэй. Хөрөнгө оруулалт гээч энэ зүйлийг амар хялбар, хөгжилтэй байлгахыг хичээ.

businessnews