байгаль орчны үнэлгээнд хийсэн дүгнэлтийг хянуулахаар БОНХ-ийн яаманд хүсэлт тавьсан талаараа нутгийн иргэд өнөөдөр мэдээлэл хийлээ. Уул уурхайн “Алтайн хүдэр” ХХК нь 2009 оноос Говь-Алтай аймгийн Цээл сумын нутагт төмрийн хүдрийн олборлолт явуулдаг юм. Тус компани нэг талдаа 168 км шороон замаар өдөр бүр хүнд даацын 70 орчим авто машинаар тээвэр хийдэг бөгөөд энэ сараас эхлэн машины тоогоо эрс нэмэгдүүлэхээр цуваа гаргаад байна. Энэ тээвэрлэлт нь байгаль орчинд маш их хохирол учруулж байгааг нутгийн иргэд эсэргүүцэн, доорх хүсэлтийг БОНХ-ийн яаманд гаргаад байна. Энэхүү хүсэлтийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

БОНХ-ИЙН САЙД С.ОЮУН ТАНАА Байгаль орчны үнэлгээнд хяналт хийлгэх тухай Уул уурхайн “Алтайн хүдэр” ХХК нь 2009 оноос Говь-Алтай аймгийн Цээл сумын нутагт төмрийн хүдрийн олборлолт явуулж байгаа билээ. Тус компани нэг талдаа 168 км шороон замаар өдөр бүр хүнд даацын 70 орчим авто машинаар тээвэр хийдэг бөгөөд энэ сараас эхлэн машины тоогоо эрс нэмэгдүүлэхээр цуваа гаргаад байна. Энэ тээвэрлэлт нь байгаль орчинд маш их хохирол учруулж байна. Үүнд:

1. Хөрс: Хүнд даацын автомашинаар хийж байгаа энэ тээвэр нь говийн хөрсийг маш ихээр эвдэж байгаагаас олон сөрөг үр дагавар үүсч тэсвэрлэшгүй байдалд хүрсэн ч зам тавина гэсэн тайлбар хийсээр өдий хүрлээ. Шороон зам дээр сайжруулалт хийхдээ стандарт мөрдөөгүй, замын хажууд нүх хонхор үүсгэх, дов толгодыг нураах, хад чулууг хамаагүй газар овоолох гэх мэтээр гаргасан олон зөрчлөө арилгахгүй удаж байна. Сайжруулсан шороон замын хоёр талаар 50-100 метрийн өргөнтэй, хөрс эвдсэн хуучин замд нөхөн сэргээлт хийгдээгүй хөрсний элэгдэл, эвдрэлийг нэмэгдүүлсээр байна.

2. Ургамал: Энэ зам орчмын ургамал үндсэндээ бүрэн ургахаа больсон байна. Агаарт дэгдсэн асар их тоос нь хөрсөнд зузаан хар давхрага үүсгэж цас борооны чийгийг ургамлын үндсэнд хүргэхгүй байгаагаас энэ говь хоолойд ургадаг ургамлын ургац жилээс жилд муудаж байгаа нь ил боллоо.

3. Амьтан: Говь-Алтайн нурууны салбар Аж богд, Хан Жаргалант, Их бага Таянгийн уулсад нутагладаг аргал, янгир, хар сүүлт зээр зэрэг ховор ан амьтны нүүдэл, нутагшил, өсөлт үржилд маш сөргөөр нөлөөлж байна. Мөн энэ говьд амьдардаг шавж, жижиг мэрэгчид, сүүн тэжээлтэн, хэвлээр явагчдын амьдрах орчин маш ихээр доройтож байна.

4. Агаар мандал: Уурхайн тэсэлгээ, ашиглалтын үйл ажиллагаанаас үүсдэг тоос, хүнд элементүүд агаар мандалд дэгдэж амьд организмын анхдагч орчин агаарын чанарт ноцтой нөлөөлж байна. Агаарт дэгдсэн хүнд метал нь хурын усаар дамжин иргэдэд олон хэлбэрээр ажиглагдаж байгаа нь маш их айдас төрүүлж байна.

5. Алтайн өвөр говийн эко систем: Салхиар дамжсан их хэмжээний тоос, хөрсний сулралаас үүдэлтэй элсний нүүдэл нь Алтайн өвөр говийн эко системд олон талын сөрөг нөлөө үзүүлж байна.

6. Хүн, мал: Байнгийн тоосжилт, хөрсний нүүдэл, сулрал нь малчдын хаваржаа, намаржааны бүс нутгийн малын бэлчээрийн ашиглалтыг бууруулж байна. Өвөл хавар цасны усаар ихэвчилэн ундны усаа хангадаг иргэд энэ нутгаас цасны усаар ундаалах байдал маш хүндрэлтэй боллоо. Өмнө тохиолдож байгаагүй ургийн гажигтай төрөлт өнгөрсөн жил 3 гарлаа. Амьсгалын замын болон элэг дотрын өвчлөл, хорт хавдар зэрэг өвчнүүд эрс нэмэгдэж байна. Хүнсэнд бэлтгэсэн малын уушги, дотор эрхтнүүдэд хордлого, өвчлөлийн шинж тэмдэг маш их болсон тухай малчдаас мэдээлэл ирсээр байна. Мал сүрэг тээврийн замаар хөндлөн гарах гарцгүйгээс тавтай бэлчих, нүүдэллэхэд сөрөг нөлөөлөл үзүүлж байна.

7. Хүн амын ундны цэвэр усны нөөцөөс тус уурхай байнга шавхан ашиглаж байгаа бөгөөд гүний цэвэр усыг уурхайн ахуйн хэрэглээнд ганц удаа хэрэглэх технологиор зарцуулж байгаа нь усны хүрэлцээ муутай энэ газарт амьдардаг хүн бүрийн сэтгэлийг өвтгөж байна.

8. Уурхайд ашиглаж байгаа хуурай аргаар баяжуулах технологи нь байгаль орчин, хүн малын ая тухтай амьдрах орчинд сөргөөр нөлөөлсөөр байна. Мөн түүнд ашиглаж байгаа асар их хэмжээний тэслэх бодис, тэсэлгээнээс үүссэн асар их хэмжээний тоосжилт, хүнд металиуд тус сумын иргэдэд айдас түгшүүр төрүүлсээр байна.

Эдгээр зөрчил нь ”Үндэсний Аюулгүй байдлын тухай” Монгол улсын хуулийн 1-р бүлгийн 3-р зүйлийн 4.9-д заасан “экологийн аюулгүй байдал”-ыг энэ сумын нутагт алдагдуулж байна гэж нутгийн иргэд, сумын удирдлагууд дүгнэж байна. Мөн “Байгаль орчныг хамгаалах тухай” Монгол улсын хуулийн 1-р бүлгийн 5-р зүйлийн 2-р хэсэгт тусгагдсан төр нь байгаль орчныг хамгаалах чиг үүргээ хэрэгжүүлэхдээ баримтлах ёстой дараахь 4 зарчим тус сумын нутагт үндсэндээ алдагдсан байна. (Энэхүү дүгнэлттэй сумын удирдлагууд санал нэг байгааг илтгэсэн албан бичгийн хуулбар, холбогдох материалыг хавсаргав). Тодруулбал: -Хүний амьдрах, хөдөлмөрлөх, амрах байгаль орчны тааламжтай нөхцөл бүрдүүлэх; -Экологийн баримжаатай эдийн засгийг хөгжүүлж байгаль орчны тэнцлийг хангах; -Байгалийн баялгийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй зохистой ашиглах нөхцөлийг хангах; -Байгаль орчныг хамгаалах, байгалийн баялгийг ашиглах шийдвэр, үйл ажиллагаа ил тод байх зарчмууд Цээл сумд хэрэгжихгүй байна гэж үзэж байна. Дээрх зөрчлүүд, бодит байдлыг хуульд заагдсан бүрэн эрхийнхээ дагуу хянан үзэж албан ёсны дүгнэлт гаргаж өгөхийг Сайд танаас нутгийн иргэд, байгаль хамгаалах чиглэлийн ТББ-ууд хүсье. Үүнд:

“Байгаль орчныг хамгаалах тухай”, “Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай”, “Ургамал, Амьтан, Агаарын тухай” Монгол улсын хуулиудын хэрэгжилт тус нутагт ямар байгааг шалгасан үнэлгээг хянаж өгнө үү. Өмнөх жилүүдэд хийгдсэн байгаль орчны үнэлгээнүүд, тэдгээрийн хэрэгжилтийн тайлангууд болон газар дээрх бодит нөхцөл байдалд “хянан магадлагаа” хийж, Та газар дээр нь бичлэн очиж ажиллан танилцах боломж байна уу. Мөн “Байгаль орчны төлөв байдлын үнэлгээ”, “Хуримтлагдах нөлөөллийн үнэлгээ” болон “Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ”-нүүдийг олон нийтийн өмнө ил тод, иргэдийн оролцоог хангасан, хараат бус шинжээчдийг оролцуулах байдлаар дахин хийх шаардлагатай гэж бид үзэж байна. Даацын хатуу хучилттай замаа тавьсаны дараа олборлосон баялагаа тээвэрлэхийг хариуцлагатай уул уурхай гэх үү,байгаль орчинд асар их хохирол учруулсны дараа зам тавих, эсвэл бүүр тавихгүй тээвэрлэж олборлохыг ногоон хөгжил, хариуцлагатай уул уурхай гэх үү гэдэгт Сайд та албан ёсны хариулт өгнө үү.

Та энэхүү бичиг баримттай танилцан албан ёсны хариултаа ажлын 10 хоногт багтаан бидэнд бичгээр гаргаж өгнө үү. Таныг байгаль орчин хэрхэн сүйдэж байгааг өөрийн нүдээр харж, танилцаж байгаль орчинд ээлтэй, дэд бүтцээ бүрэн шийдсэн хариуцлагатай байдлыг бий болгох, тээврийн болон иргэний хатуу хучилттай авто замаа бүрэн тавьж ашиглалтанд ортол тээвэр хийхийг зогсоож, цаашид байгаль орчинд ээлтэй байх талаар ухаалаг шийдвэр гаргах, учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх талаар санаачлагатай ажиллана гэдэгт бид гүнээ итгэж байна.