Сайханбилэг гэгч хэн бэ?

Миний хувьд энэ залуу эрхмийг хувь хүн талаас нь бараг мэдэхгүй, танихгүй, энээ тэрээ гээд үнэлж дүгнээд байх юм алга, харин хэлсэн үгэнд нь интерпретаци хийх гэж оролдлоо. Interpret гэхийг монгол руу хѳрвүүлж зүрхэлсэнгүй, тайлбар гээд цааш явах гэтэл үгийн агуулга сайн гарч ѳгдѳггүй,  санаанд хүрэхгүй болхоор нь улс тѳрчид, судлаачдын хэлж заншсанаар интерпретаци гэсэн шүү маягаар орхив.

Интерпретаци нь угаас логик, задлан шинжилгээний л арга, тодорхой жанр болохоор бичвэр маань нилээд тийм хуурайдуу, мэрэгэжлийн хэллэгээр дүүрчихсэн, зарим хүмүүст сонирхол муутай л санагдах болов уу, гэхдээ яахав, сонирхолтой байх талыг нь бас бодоод ѳѳрийн санаануудыг нилээд хавчуулчихлаа.

Тѳрийн голлох албан тушаалтны хэлсэн үгэнд интепретаци хийхэд уг нь хувь хүнийх нь талаас танихгүй байсан нь ч дээр юм байна, субьектив санаа орчихгүй талаасаа шүү дээ, гэхдээ хүн талыг нь ор тас орхичихож бас болохгүй  санагдаад хѳдлѳлѳѳр нь тандах (gesture) оролдлого хийснээсээ ганц нэг жишээ татлаа, сонирхолтой байж ч мэднэ.

Анх З.Энхболдыг дарга болоод анхны ярилцлагаа ѳгсний дараа суудал дээрээ их займчих юм, дотроо юм хадгалдаг, битүү, бѳѳрѳнхийдүү, асуудлаас бултах хандлагатай хүний гест шүү гэж бичиж байж билээ.

Томчуудын санамсаргүй татуулчихсан патиар зурагнаас ч юмуу, аль эсвэл ярилцлага ѳгч байхад нь хѳдлѳл, гар хурууны хѳдѳлгѳѳн зангаа дохио, алхаа, гишгээ, суудал, нүдний харц...хѳдлѳлѳѳр тандалт хийж, дотоод сэтгэл, бодлы нь таах гарцаагүй сайн урлаг бол гестур юмдаа. Би оюутан байхдаа сэтгэл судлалын хичээлээр 2-ын зэрэг тѳрийн чухал хүний гестийг судлан реферат хамгаалснаасаа хойш гестурийг байнга л хийж суудаг болчихсон  юм, ихэнхдээ л онодог юм билээ.

Сайханбилэг дагалдагчдын хамт хурлын танхим руу орж явахад нь хажуугаас нь санаандгүй дарсан фото, ихэнхи сайтуудад гарсан байсан, энэ удаа түүнийг объект болгон ашиглалаа.

[өнгөөр будсан болон шрифтийг улаан өнгөтэй болгосон нь нийтлэгчийнх болно - Нийтлэгч]

Ялимгүй бѳхийсхийн том алхалтаар явах бол тодорхой асуудлаар дотор хүнтэйгээ аль хэдийн яриад шийдчихсэн хүний гест.

Нүдээ цавчилгүй нэг цэгт тѳвлѳрүүлэн, хѳмсгѳѳ дутуу зангидаж,  уруулдаа сиймхий гарган хагас хамхисан байдал бол бодлоо бүгдийг дэлгэхгүй, ихэнхийг нууж үлдэнэ гэсэн гест.

Хүзүү, цээжээрээ хугас бѳгтийн алхах нь юмнаас бэргэхгүй, айхгүй байгаа гест.

Гараа хагас атгасан нь идэвхитэй чанарын гест.

Гараа бараг савлаагүй алхаж байгаа нь ихэнхдээ сонсоно гэсэн гест.

Хагас ярвайсан нь ямар нэг зүйлд эргэлзсэн, сѳрѳг зүйлтэй тулгарсан гест.

За нэг иймэрхүү гестүүд харагдсан нь хэлсэн үгэнд нь бараг л туссан байна лээ. Сэтгэл судлаачид цааш нь бүрэн хэмжээгээр  хэлэх байхаа.

Нийгэм эдийн засгийн амьдралд хандах арга зүйн сонголтыг хэрхэн хийв?

Энэ асуултын хариуг хэлсэн үгнээс нь эрж ядаад байх юм байхгүй, ерѳѳсѳѳ л хэлэх үгээ эндээс эхэлсэн байгаа. Хэлэх үгний гарааны цэг энэ мѳн үү, ѳѳр утга эхэлж хэлэх байсан уу гэдгийг дэнслэн, хэлсэн үгий нь  эргүүлж тойруулж үзлээ.

Хямрал нүүрлэсэн үү гүй юу, хямралын гол шалтгаан юу байв гэдэг 2 маргаан дагуулсан асуултанд маргалдах аргагүй үнэмшилтэй часхийсэн хариулт ѳгѳѳд  цааш ахих нь хувь хүний тактик байсын болуу гэж бодогдов. Хэрэв ингэж чадваас, хийх ажлыхаа оршлыг хийчихлээ гэсэн үг гэж тооцсоных. Тэхээр эхлэл ЗѲВ гэж бууж байна.

Монголын улс тѳрчид, чухал хүмүүс, улсын эдийн засгийн байдалд бодитой үнэлэлт дүгнэлт ѳгч чадахгүй, ѳхийг хүсэхгүй цааргалан, нэг хэсэг нь арьсаа хамгаалж нѳгѳѳ хэсэг нь ѳѳдѳѳс нь сѳрж туйлшран цаг их алдсаан, энэ нь эцэс тѳгсгѳлгүй маргалдах бас л нэг далим гаргасаан л гэсэн үг. 

Байдлаа бодитой үнэлж цэгнэж чадаагүй, сандрахдаа 100 хоногийн авралын план гэгчийг хийж тэр нь цаг хожсон худлаа зүйл байсан нь тодорхой болсон. Байгалийн хуулиар бол унаж яваа юмыг уналтыг нь саармагжуулж тогтоохгүй шууд ѳргѳх нь эсвэл гайхамшигтай их энерги шаардана, гүй бол даахгүй, обьектоо дагаа л савж унана гэсэн үг байхаа, үнэндээ бол тийм л юм болсон. 

Энэ нь хямралд ороогүй ээ, зүгээр л түр зуурын хүндрэл, худалдаа, мѳнгѳний бодлогын тэнцлийн хүрээний тѳдий асуудал гэж буруу, дутуу үнэлсэний үр дагавар байсан.

Сѳрѳг хүчний гэх бүлэглэлийн Нямдоржийн оролцоотой радикал хэсэг, Мѳнхбат тэргүүтэй романтик залуус эдийн засаг элгээрээ мѳлхлѳѳ гэсэн айхтар хүнд томъёолол гаргаж улиг болгон давтсанаар эрх баригч намын рейтингийг унагах гээд  ард түмний итгэлийг унагачихсан. Олон түмэнд ХЭН Ч ЯЛГААГҮЙ,  ЮУ Ч ЯЛГААГҮЙ гэсэн идэвхигүй сэтгэлгээ бий болох хѳрсийг тэд дэвссээн. Элгээрээ мѳлхсѳн тухай үг илэрхийлэл эдийн засгийн ямарч агуулгагүй, улс тѳрд хэрэглэхэд тун зохимж муутай, зүгээр л яруу найраг, нийтлэлийн хэллэг л дээ уг нь, амны билэг талаасаа ч  тун тааруухан л үг.

Эдийн засгийн хэлээр бол дампуурал хавьцаа юмуу даа. Монгол улс, Грек шиг улс орноороо эдийн засгийн дампууралд орж элгээрээ арай ч мѳлхчихѳѳгүй л байна л даа, хурдац нь сааралттай ч уг нь ѳссѳѳр л байгаа эдийн засаг. Гэхдээ эдийн засгийн гол гол үзүүлэлтээр ѳдѳр хоног ирэх бүр доош унасаар ард түмний амьдрал доройтсоор байгаа нь маргашгүй үнэн. Ийм байдал бол БОДИТОЙ, хямрал байна, бүр регресс шатандаа орчихсон байнаа л гэсэн үг, энэ талын үнэлгээг Сайханбилэг, хэлсэн үгэндээ зоримог дурдлаа. Хямралаас гарах тодорхой угтвар нѳхцѳл бол улс тѳрийн талаар тогвортой байдлыг хамтран бүтээх гэдгийг ч чангахан хэлэв.

Хүн бүр янз бүрээр ярьж маргалдаад байгаа хүндрэлтэй байдал, хэцүү байдал, эдийн засгийн эсхүл тѳлбѳрийн тэнцлийн хямралтай эцэс тѳгсгѳлгүй маргаанаа орхиод одоо УЛС ОРОН ХЯМРАЛТАЙ БАЙНА гэдгээ юуны ѳмнѳ шууд хүлээн зѳвшѳѳрцгѳѳе. (Сайханбилэг)

Хямралын шалтгаан, эхэлсэн хугацааг ч бодитой гаргаж тавьсан. Монголын эдийн засгийн хямрал хоёрдмол шалтгаантай, нэгд, дэлхийн эдийн засгийн хямрал, алт, тѳмѳр, нүүрсний борлуулалт, үнийн уналт, гаднын хѳрѳнгѳ оруулалт г.м. нѳлѳѳлсѳн бодит шалтгаан, хоёрт гэвэл, монголчууд эдийн засгаа ѳѳрсдѳѳ унагачихсан субьектив буюу хүний хүчин зүйлтэй холбоотой шалтгаан. Энэ дүгнэлт гарцаагүй үнэн болхоор маргах хүн мэдээж гарахгүй, үнэнээс бултаж чадахгүй, дуугүйхэн хүлээн зѳвшѳѳрхѳѳс ѳѳр арга байхгүй л дээ.

Ѳнѳѳдрийн энэ хямрал нэг ѳдрийн дотор бий болоогүй ээ, 2007-2008 оны нүүрсний болон зэсийн үнийн огцом ѳсѳлт биднийг тэрүүхэн хугацаанд олсныхоо хирээр зардлаа ѳсгѳдѳг муу занд сургаж амжсан. Оюутолгойн анхны хѳрѳнгѳ оруулалт , долларын их урсгал биднийг дандаа ийм байх юм шиг ойлголтыг ч зарим хүнд тѳрүүлсэн юм. Сонгуулийн бэлэн мѳнгѳний том амлалтууд түүний хэрэгжилт, улс тѳр тойрсон популизм, арилжааны зээл, бүгдээрэнд нь бэлнээр тараадаг шинэ үзэгдэл ѳнѳѳгийн энэ байдлын үндсэн шалтгаан болсон юм.

Нѳгѳѳтэйгүүр, эргэн харахад гадаадын Хѳрѳнгѳ оруулалтыг үргээх чиглэлээр бид хамтдаа нилээн хүчин зүтгэл гаргажээ. Тухайлвал, 2012 оны УИХын сонгуулийн ѳмнѳхѳн Стратегийн салбар дахь Хѳрѳнгѳ оруулалтын тухай хууль, Урт нэртэй хуулиудыг баталж,хѳрѳнгѳ оруулагчдаа бид цочирдуулсан. Хайгуулаар орж ирдэг Хѳрѳнгѳ оруулалтын урсгалаа зогсоосон. 106 лицензийг шүүхээр цуцалж, түүнийг тойрсон олон улсын үр дагавар Оюутолгойг тойрсон эрүүл бус улс тѳржилт, Тавантолгой тѳслийг гацаасан үйл явдлын ѳрнѳлт. улс тѳрчдийн цагаа олоогүй, популизм нэвт ханхалсан хэвлэлийн бага хурлууд гадна дотнын Хѳрѳнгѳ оруулалтыг хорьсон, барьсан, цагдсан хууль хяналтын байгууллагуудтай холбоотой мэдээнүүд энэ бүхнийхээ тѳлбѳрийг бид ѳнѳѳдѳр ѳѳрсдийн хармаанд байгаа Монгол тѳгрѳгѳѳрѳѳ. эдийн засгийн ѳсѳлтийхѳѳ аажмаар буурч байгаа үр дүнгээрээ тѳлсѳѳр сууна. 

Одоо улс тѳрѳѳ хойш тавьж ултай суурьтай асуудлаа шийдэх цаг болжээ. Энэ хямралыг бид ѳѳрсдѳѳ бий болгосон, энэ хямралыг бид ѳѳрсдѳѳ засах ёстой. Энэхүү хямралаас яаж гарах вэ? ( Сайханбилэг)

Эдийн засгийн хямралаас улс тѳрийн аргаар биш, эдийн засгийн арга механизм хэргэлэн гарах 3 аргыг, цаг хугацааны  2 тѳвшинд хийх санал тавьсан байгаа. Энэ талаар хожим ѳгүүлнэ, эхлээд эдийн засгийн уналтыг зогсоох, улмаар ѳѳд нь татахын тулд бүрдүүлэх зайлшгүй нѳхцлүүдийг шаардлага болгон тавьсныг сонирхоё.

Дэд бүтэц (Суурь бүтэц) бол эдийн засаг хѳгжих үндсэн нѳхцѳл.

Шинэчлэлийн гэх засгийн газрын бүтээн байгуулалтыг цаашид үргэлжлүүлэх бодлого барьж байгаа нь хэлсэн үгний агуулгаас илт байна. Энэ нь эдийн засгийн дэд бүтцийн тухайд юм шиг байна. 

Яг үнэндээ бол эдийн засгийн дэд бүтцээр Алтанхуягийн засгийн газар шиг их бүтээн байгуулалт хийсэн засаг монголын түүхэнд байгаагүй. Соц. нийгмийн үед бол энэ суурь асуудлыг ямагт 2 дугаар зэрэгт тавьж УАААг хѳгжүүлэх ойрын болон хэтийн үндсэн чиглэлд дандаа аж үйлдвэрийн дагалдах асуудал болон тавигдаж ирсэн. Нэр томъёо нь хүртэл гажуу, дэд бүтэц шүү ядхад!

Уг нь infra нь франц хэлний суурь гэсэн утгатай, цэргийн номлолоос гаралтай нэр томъёо юм билээ. Манайх яагаад ДЭД  гэсэн содон орчуулга хийснийг тусгайлан судалмаар юм шиг санагддаг. Дэд гэх томъёолол, зам тээвэр, холбоо, мэдээлэл зэрэг нь зүгээр л аж үйлдвэрийн дагалдах салбар гэж нийгэмд ойлгогдох, тийм сэтгэлгээ суулгах муу үр дагавартай учраас СУУРЬ БҮТЭЦ гэж зѳвѳѳр нь ярьж бичиж хэвшмээр байгаа гэсэн санааг энд хавчуулъя.

Дэд гэж яриад байгаа суурь бүтцийн бүтээн байгуулалтыг үргэлжлүүлж, харин санхүүжилтэнд нь нилээд ѳѳр систем тогтоох санал оруулж байгаа юм байна.

Бид цаашдаа алдаан дээрээсээ суралцан 30,40 жилийн дараа тѳлѳх бага хүүтэй урт хугацааны хѳнгѳлттэй зээлээр зам, тѳмѳр зам болон дэд бүтцийн удаан хугацаанд үр ашгаа нѳхдѳг тѳслүүдийг санхүүжүүлэх, харин бондын богино хугацаатай, хүү харьцангуй ѳндѳр зээлээр үйлдвэрийн тѳслүүдээ санхүүжүүлж байх зарчимд шилжицгээе. (Сайхан билэг)

...хос тѳмѳр зам тѳслѳѳ урагшлуулж ирэх жилдээ 900-1200 мегаватт чадал бүхий цахилгаан станциудын 2 тѳслѳѳ эхлүүлнэ. УБ дахь хурдны зам, шинэ онгоцны буудал, нисэх буудлын хурдны зам болон Дорнот, баруун 5 аймгийн замын тѳслѳѳ 2016 оноос ѳмнѳ амжуулна. (Сайханбилэг)

Улс тѳр бол эдийн засаг хѳгжих угтвар нѳхцѳл. 

Улс тѳрийн бүх асуудлыг, түүний институци нам фракцитай нь эдийн засгаас нилээд хѳндийрүүлэх гэсэн санааг тэр хэлсээн, тэрий нь чадан ядан дээрхи байдлаар  томъёоллоо. Мэдээж улс тѳрѳѳс тусгаарлагдах арга байхгүй, гэхдээ эрэмблэл ч гэмээр юмуу, улс тѳр эдийн засгийн хоорондын харилцаа ч гэмээр юмуу асуудал дээр байр сууриа илэрхийлэхдээ, гүйцэтгэх засаглал нь эдийн засгийн асуудлаар шийдвэрээ бүрэн эрхтэйгээр гаргаж хариуцлагыг бүрэн үүрье, урьдых шигээ улс тѳр нь эдийн засагтаа саад болоод гацаагаад байдгаа больцгооёо л гэсэн санаа хэллээ. Энэ бол нѳхцѳл шаардалт, хэрэв нѳхцлѳѳ бүрдүүлж чадвал улс тѳр, эдийн засгийн хоорондын харьцаанд тогтолцооны реформ хийнээ гэсэн чухал санаа. 

Хямралаас гарахад чиглэсэн эдийн засаг, санхүүгийн үйл ажиллагааны угтвар нѳхцѳл болж чадах энэхүү ѳѳрчлѳлтүүдийг хийхэд амаргүй, гэхдээ хийе та нар дэмжээд ѳгѳѳрэй л гэсэн байна лээ.

Улс тѳрѳѳс болж олон жил хойш тавьсан, хулгасан, халгасан хэцүү шийдвэрүүдийг бид гаргаж гэмээ нь хямралаас гарах хугацааг наашлуулна. ( Сайханбилэг)

Говийн 2 толгойг л жишээ болгоод хэлчих шиг боллоо. Дээр нь уг нь тѳмѳр замын бүтээн байгуулалтыг цариг гэх ач холбогдол багатай юмаар улс тѳржүүлж гацаасныг ч хэлэх байсан юм. Ганц үгүүлбэр хавчуулчихснаар нуршаа болчихгүй л дээ уг нь.

Юун дээр дэмжих вэ! 

Шуурхай шийдэл шаардсан амин чухал асуудлыг хүртэл улс тѳржүүлж чаддаг, сѳрѳг хүчин нь сѳрѳѳд зогсчихдог, эрх баригч нь эзэрхийлээд заримдаа гэдийгээд суучихдаг, эндээс асуудал шийдэлд орохгүй гацаа үүсдэг, нийгмийн цагийг үрэлгэмддэг байдалд цэг тавивал том дэмжлэг гээд байх шиг. 

Одоо улс тѳржилтѳѳ хойш тавьж ултай суурьтай асуудлаа шийдэх цаг болжээ. Дэмжлэг ѳгѳѳрэй! (Сайхан билэг)

Наад зах нь 2 зүйлийг хэлмээр байна. Танхимаа бүрдүүлэхэд нь бодитойгоор туслаад, хувийн болоод намын эрх ашгаа хойш тавиад улс орноо, ард түмнээ урьтал болгоод шуурхай шийдээд ѳгмѳѳр. Нѳгѳѳ нэг асуудал нь шинэ засгийн газраас нилээд тѳвѳгтэй асуудлууд ар араасаа цуван орж ирнэ, энэ дээр популизм, давхар стандарт хийлгүй шударгаар хандаад шуурхай шийдээд ѳгч байвал болчмоор, энэ л утгыг хэлсэн үгэндээ тэрээр дахин дахин дурдсан байна лээ.

Засгийн газар үнэхээр зовлонтой шийдвэрүүд гаргахаас ѳѳр аргагүй болно. УИХ ч улс орноо бодож улс тѳрѳѳ хойш тавьж, дэмжиж ѳгѳѳрэй гэж хүсье! (Сайханбилэг)

Ер нь монголд улс тѳржилт бол дэндсэн л дээ. Улс тѳр бол эдийн засгийн хураангуй илэрхийлэл мѳн гэсэн Лениний гайтай томъёолол улс тѳрчдийн тархинд, энгийн ухамсрын тѳвшинд ч хэт суурилсны гай гор гарч байна л даа. Эдийн засгийн гинжин хѳврѳлийн гогцоо болгонд улс тѳр түгээмлээр нэвт суусны уршгийг их үнээр тѳлцгѳѳж байна даа. Ленинээр овоглосон энэ аксиомыг таягдан хаях цаг болсоон.

Улс тѳр бол эдийн засгийн угтвар нѳхцѳл мѳн гэж, ѳѳрѳѳр хэлвэл улс тѳр нь эдийн засаг дотроо дархан эрхтэй давхиж ороод хутгалдаад үймүүлээд саад болоод байх эд биш, массыг ажлыг нь хийлгэхгүй үймүүлээд талцуулаад амжилтанд хүрэхгүй, харин улс тѳрийн тогвортой байдлыг бий болгож эдийн засгаа ѳѳд нь татах нѳхцлийг бүрдүүлцгээе  гэж эцсийн эцэст  хаа хаанаа ойлгож эхэлцгээж байх шиг байна. Үнэндээ бол нэг гэр бүлийн дотор хүртэл талцан хэрэлдэцгээж байгаа шүү дээ, ингэтлээ улс тѳржсѳѳн.  Түмнээрээ, хотлоороо галзуурчихсан юм шиг байна.

Нэгдүгээрт эдийн засаг, хоёрдугаарт эдийн засаг, гуравдугаарт эдийн засаг  гэж түүний хэлснийг би хүндрэлээс нарийвчилвал хямралаас гарах томъёо (formula) гэж харж байгаа. Томчуудаар нэрлэгдсэн томъёонууд нийгэм, улс тѳрд ч гэсэн зѳндѳѳ л байдаг, тэрний л нэг. Урьд нь хэн ч ингэж хэлж байгаагүй, ямарч ерѳнхий сайд ийм цогц үзэл баримтлал дэвшүүлж байсангүй,  тэхээр түүний л томъёо! 

Сайханбилэгийн томъёо.

Томъёоныхоо задаргааг хэлсэн үгэндээ товчхоон хавчуулчихсан харагдана билээ.

...хѳрѳнгийн хангалтын нѳѳцтэй, менеджментийн зѳв тогтолцоотой,...эдийн засгаа солонгоруулах бодлого

(Сайханбилэг)

Ѳнгѳцхѳн харахуйд, эдийн засгаа голлож, ёстой ЦѲ-ний камирад Жамцын онцолсноор гол гогцоо асуудал нь эдийн засаг гэжээ хэмээн бууж байгаа, энэ саналтай санал нэг байна. 

Гэхдээ гүнзгийрүүлж хараад, энд тэнд хэлсэн үгнүүдий нь хамж шимэн харьцуулаад, яагаад зүгээр л эдийн засаг, эдийн засаг, эдийн засаг гэсэнгүй, 1,2,3 хэмээн дугаарлав гээд ургуулан бодоод,товч тайлбарыг нь  анзаараад, шинжээд байхаар эдийн засгийг хямралаас гаргах бүхэл бүтэн үзэл баримтлал болох нь ойлгогдож байгаа. Энийг олж харсан маань интерпретаци хийж суугаа миний хувьд ёстой камирадын хэлдгээр үгэн дундаас шүүрсэн сувд байлаа.

Хямрал улам бүр гүнзгийрч байна, уналт Галилейн хурдатгалаар явж байна. Эдийн засгийн байдалд ѳгсѳн дүгнэлтээр нь бол иймэрхүү л байгаа, энд цаг алдаж болохгүй нь ойлгомжтой. Ийм нѳхцѳлд хямралаас гарахад ухамсар, мораль ярих бол оройтсон, прагматикаар хандаж эдийн засагт эдийн засаг, санхүүгийн арга механизм л шуурхай хэрэглэхээс ѳѳр альтернатив вариант харагдахгүй байна гэсэн үзэл баримтлалын томъёолол болтой.

1. Эдийн засаг. Хуримтлал. Хэрэглээ хуримтлалын зохистой харьцаа. Зээлийн ашигтай зарцуулалт.

2. Эдийн засаг. Менеджментийн зѳв тогтолцоотой эдийн засаг. Эдийн засгийн либералчлал

3. Эдийн засаг. Солонгорсон эдийн засаг

Үүнд интерпретаци хийхдээ ойлгоход хялбар болгох үүднээс ялимгүй логик арга хэрэглэн хоёрдугаархиас эхлэх нь зүйтэй юм болов уу гэж бодлоо. Учир нь менеджментийн тогтолцоотой эдийн засаг  бол агуулга, түүнд хүрэх арга механизм нь капиталийн дахин хуримтлал босгоход чиглэгдсэн санхүүгийн арга механизм, хѳрѳнгѳ санхүүгийн нѳѳцийн  угтал нѳхцѳл, тэхээр хэлбэр талаас нь биш шууд агуулга талыг нь эхэлж тайлбарлая гэж гэнэт бодогдов. 

2.Эдийн засаг. Менеджментийн зѳв тогтолцоо 

Ѳнѳѳг хүртэл, мэдлэгийн эдийн засаг босгох бодлогод голчлон анхаарч ирсэн, нийгэм эдийн засгийн хѳгжлийн тодорхой мѳчлѳгийн тѳвшиндѳѳ зѳв байсан ч байж мэднэ, мэдээж үр дүн гарсан юмнууд байгаа. Гэхдээ гаднаас оруулж ирсэн мэдлэгүүд, их үнээр хийлгэсэн элдвийн аргачлал, тѳслүүд монголын хѳрсѳнд шингээгүй, энэнээс үүдээд монголын эдийн засаг ургац алдсаан. Ѳнѳѳдѳр ч энэний муу үр хѳврѳл үргэлжилсээр байна. Газар дээр бууж ирдэггүй баахан мэдлэгтнүүдээр монгол улс дүүрсэн, гашуун ч гэсэн энэ үнэн, аль ч талаасаа учир дутагдалтай юм болсон. Эдийн засагт хэт субьектив хандлага үүсч болсон болоогүй, хэрэгжсэн хэрэгжээгүй, зарим нь хэрэгжих ямарч үндэслэлгүй тѳслүүд борооны дараах мѳѳг шиг олширсон. Тѳслийн хойноос хошуурцгаасан, хэрэгжээд ашгаа ѳгсѳн нь гээд харахаар маруухан талдаа. Тѳслѳѳр ѳрсѳлдѳж, тѳсѳлтэй нь тѳсѳлгүйгээ дээрэнгүйлдэг, дэгээдэж унагадаг эрүүл бус сэтгэлгээ бий болсон, тамын тогооны үлгэр шиг. Ийнхүү эдийн засаг үндсэндээ менеджментийн бодлогоо алдаж, тогтолцоо 180 хэм буруу тийш эргэсэн.

Эдийн засгийн менеджментийн бодлогыг үндсээр нь ѳѳрчилж тогтолцоог сайжруулах талаар Сайханбилэгийн  хэлсэн үгэнд тодорхой санал тавигдсан байна. Тэрээр, менеджментийн тогтолцоонд шинээр хандаж. хандлагаа  ѳѳрчилж үндэсний хѳрѳнгѳтнүүдээ түшин, том тѳслүүдийг урагш түлхэж, нѳлѳѳн дор нь жижиг аж ахуйг олноор нь сэргээн босгоё гэсэн санал дэвшүүлсэн байна.

Бид тамын тогооны үлгэрээ орхиж, одоо тѳр засгийн бодлогоор үндэсний том компаниудаа гаргах цаг болжээ. энэ компаниудын ард дунд хэмжээний 1000, тэдний ард 10000  жижиг аж ахуйн нэгж ѳѳрѳѳ ѳндийх болно. Бид том тѳслүүдээ урагш түлхэнэ. (Сайханбилэг)

Эдийн засгийн либералчлал бол менеджментийг хэрхэн сонгосноос хамаарчихдаг зах зээлийн зайлшгүй механизм. Менеджментээ зѳв сонгосон нѳхцѳлд эрсдэл үүрхээс эмээгээд хулгаад байх юм багасах байх. Санал болгоод байгаа менеджментийн суурь бодлогыг анзаараагүй бололтой Нямдоржийн болгоомжлол, Уянгын үнхэлцэг хагалах шахсан айдас бол үнэндээ үндэслэл муутай л юм болж таарч байна. 

Том хѳрѳнгѳтнүүд тѳрѳѳс хамаагүй илүү менеджерүүд гэдэгт би ч гэсэн эргэлзэхгүй байна. Тэхээр тѳрийн эзэншлээс зарим капиталийг салган авч менеджмент хийж чадах хүмүүст нь эзэншүүлэх санаа зѳв байж магадгүй юм. Зах зээлийн эдийн засгийн менеджмент либералчлалгүйгээр сайн үр дүнгээ ѳхгүй л гэж бодож байна. Эдийн засагт тѳрийн оролцоог хазаарлах, эдийн засгийг либералчлах 2 нь зоосны 2 тал л гэсэн үг байх. 

Нэг нь нѳгѳѳгүйгээр оршин тогтнох боломж байхгүй.

Нѳгѳѳтэйгүүр эдийн засгийн либералчлал нь тѳрийн ѳмчийг задлахаас гадна далд эдийн засгийг хориглох биш ил гаргах маш чухал механизм болон үйлчлэх ѳндѳр магадлалтай. 

Тѳрийн ѳмчийг задлах нь ѳѳрѳѳ либералчлах үйл явцын тулгуур хэсэг мѳн. Задалсны дараа ч үргэлжлүүлэн либералчлах зарчим баримталваас зохилтой.

Энд, прагматик зарчим мэдээж чухал, нийгмийн ухамсрын тѳвшинг харгалзаад алдаанууддаа дүгнэлт хийсэн, сургамж авсан эмпирик зарчим барих нь илүү чухал байх гэсэн санааг зохиогчийн нэр барин  энд хавчуулчихъя.

Хамгийн гол нь хямралаас бид хувийн хэвшлээ дэмжиж бизнесээ тэлсэн бодлогоор л гарна. Энэ хүрээнд эдийн засгийн ил тод байдлын хуулиа батлаж гаргах ёстой. (Сайханбилэг)

Тѳрийн ѳмчийг эзэнжүүлэх ажил бидний гол анхаарах асуудал байна. Хувьчилсны дараа тѳр 51% -ыг эзэмшдэг одоогийн хувилбарыг шинэчилнэ. Тѳр үнэхээр хувь эзэмших шаардлагатай юм бол хяналтын багцыг 34% байхад л хангалттай. Харин тухайн тѳрийн ѳмчийн компанийн 51 ба хувийг хувийнхан эзэмшиж хувийнхан менеджментээ хариуцдаг шинэ зарчимд шилжинэ. (Сайханбилэг)

1.Эдийн засаг. Хуримтлал.

Хямралын унах хурдыг сааруулж, сайн менеджменттэй эдийн засаг болгон босгоход мэдээж хѳрѳнгийн эх үүсвэр зайлшгүй шаардлагатай. Капиталын анхны хуримтлалын үе шат дууссан боловч ѳѳрийгѳѳ санхүүжүүлчих чадалтай нѳхѳн үйлдвэрлэлийг босгож чадсангүй байсаар хямралд орлоо. Макро тѳвшиндѳѳ хэргэлээ, хуримтлалын зохистой харьцааг барьж чадалгүй тансаг хэргэлээ давамгайлсан үзэгдэл рүү нийтээрээ гулсчихсан нь гол шалтгаан байхаа гэж бодно.

Одоо хуримтлалыг дахин нѳѳцлѳхийн тулд, зээлийн зохистой, үр ашигтай бодлого явуулж хѳрѳнгѳ босгохоос ѳѳр ямар ч арга зам үлдсэнгүй. Гадаад ѳрийн тааз чинээндээ тулсан болохоор эдийн засгаа бүр дампуулуулчихгүй үүднээс бонд нэмж авах бололцоо хаагдмал болсон. Удаан хугацааны хѳнгѳлттэй зээлээр сан байгуулах цорын ганц гарц үлджээ.

Засгийн газрын гадаад ѳрийн үйлчилгээний цогц тѳлѳвлѳгѳѳг боловсруулж энэ хүрээнд тѳсвийн зохистой бодлого болон ѳрийн удирдлагыг оновчтой хэрэгжүүлж макро эдийн засгийн гадаад дотоод тэнцвэрийг хангах арга хэмжээг тусгах болно

Бидэнд ѳнѳѳ маргаашдаа бэлэн мѳнгѳний шинэ урсгал даруй бий болгох бодит шаардлага байна.(Сайханбилэг)

Мѳнгѳн капиталийн хуримтлалыг босгохын тулд, удан хугацаатай хѳнгѳлттэй зээл авах, хѳрѳнгѳ оруулалтын тусгай сан бий болгох, арилжааны банкнууд гаднаас хѳрѳнгѳ босгохыг дэмжих, том тѳсѳлд урьдчилгаа авах, оростой рублийн тооцоогоор худалдаа хийх, хувийнханы гаднаас хѳрѳнгѳ босгохыг дэмжих...гээд бодитой ажлуудыг шуурхай эхлүүлснээр хѳрѳнгийн нѳѳц байгуулахад эрмэлзэх юм байна.

3. Эдийн засаг. Солонгорсон эдийн засаг

Сайханбилэг, эдийн засгийг тэгүүлэх салбар гэж үзсэнээр бусад салбарыг анхаарлын гадна орхичих бодолгүй, харин ч хариуцсан сайдад нь даатгаж хариуцлагыг хатуухан нэхэхээр завдаж буй болтой. Гагцхүү уул уурхай руу хошуурцгаах биш, бүх салбарыг адилхан солонгоруулж, тэвдсэн үед санаа зовох явдал гаргахгүй гэсэн алсын бодолтой хүн юмуу гэж харагдаж байна.

Эдийн засгаа солонгоруулах бодлогоо жинхэнэ ажил хэрэг болгоё. Эхний ээлжинд аялал жуулчлал, мэдээллийн технологи, хѳдѳѳ аж ахуй, тэр дундаа мах, ноолуурын салбараа уул уурхайтай зэрэгцүүлье. (.Сайханбилэг)

Эдийн засгийн хямралаас гарах Сайханбилэгийн томъёо гэвэл товчдоо иймэрхүү байна. Аливаа томъёо тэнцлийн эцсийн дүнтэй байдаг. Энэхүү томъёоны эцсийн үр дүн нь ард иргэдийн аж амьдрал ажээ.

Миний, багахан цард чихэн багтаасан нүсэр ажлыг амжуулахдаа баримтлах арга тактикаа ч Сайханбилэг нуусангүй. Хамгийн гол нь АЛЬ БОЛОХ ХУРДАН гэдэг ганцхан хэмжүүртэй байх юм байна. Засгийн газар эдийн засгийн асуудлаар штабын горимд орж ажиллах  гэнэ. Штабын горим гэдэг бол бараг л хагас цэргийн зохион байгуулалт гэсэн үг, энэний ард мэдээж их юм байгаа байх, зоригтой л мэдэгдэл!

ХҮН БУДАХ БИШ АЖИЛ БОДОХ ЦАГ ИРЛЭЭ!

Нээрээ хэн хүнгүй л бодууштай юм шүү!

И.Цэрэнхүү

Цахим Ѳртѳѳ