Quiza-г хип хопчин гэж, “Таавар мэт” дуу, цомог нь хит болж, шуугиулж явсныг нь мэднэ. Ардчилсан намын гишүүн гэж

сонссон. Нийслэлийн Соёл урлагийн газрын даргаар ажиллаж байгаа гэж дуулсан.

Төрийн захиргааны удирдах албанд хип хопчин залуу юу хийж байдаг юм бол гэж бодсон. Яг үнэндээ “Хип хопчид хар тамхины хэрэгт орооцолджээ, шорон оронд оржээ” гэхчлэн сонсч байснаас төрийн алба хашиж, хууль дүрэм ярина гэж төсөөлөөгүй нь миний буруу ч биз.

Ийм нэгэн залуутай уулзаж ийн хөөрөлдлөө. Биднийг очиход түүний өрөөнд газрынх нь ажилтнууд цуглачихсан “Төрийн албан хаагчийн ёс зүй” сэдвээр сургалт хийж байлаа.

-Танайхан яагаад ийм сургалт авч байгаа юм бэ?

-Хүний ухамсар, ёс суртахуун гэж бий. Тэр дундаа төрийн албан хаагчийн ёс зүй их чухал. Төрийн албан хаагчдад ийм сургалтыг байнга хийж, хуулиа дээдэлж ажиллах ёстой гэдгийг сануулж байх учиртай.

-Төрийн албан хаагчийн хамгийн наад захын ёс зүй юу юм бэ?

-Төрийн алба бол иргэдэд үйлчлэх алба, иргэд үйлчилгээ авахын тулд татвараа төлдөг. Бидний хамгийн анхан шатны ёс зүй нь иргэдтэй харилцах харилцаа, тэдэнд үзүүүлэх үйлчилгээнээс эхэлнэ.

-Нийслэлийн соёл урлагийн газрын даргаар ирээд хоёр жил гаруй болж байна уу?

-2015 он гараад гурав дахь жил рүүгээ орно.

-Төрд хашиж буй анхны алба уу?

-Тийм ээ.

-Өмнө нь бол чөлөөт уран бүтээлч…

-Тийм ээ.

-Уран бүтээлээ орхичихоогүй биз дээ?

-Хийнэ ээ.

-Зав чөлөө олдож байгаа бол фэнүүдийн чинь өмнөөс баяртай байна?

-Ер нь зав чөлөө гайгүй шүү дээ. Төрийн албан хаагчийн ажлын цагийг хууль, дүрмээр зохицуулсан. Өглөө 8 цагаас 17 цаг хүртэл ажилладаг.

НИЙСЛЭЛИЙН ТӨСВИЙН 5,0 ХУВИЙГ “НАЙРСАГ УЛААНБААТАР”-Т ЗАРЦУУЛНА

-Хотын Соёл урлагийн газрын энэ гурван жилийн хугацаанд хийсэн, нийслэлчүүддээ хүргэсэн хамгийн том, үр дүнтэй ажил юу вэ?

-Соёл, урлагийн бодлого, хөтөлбөрийн хэрэгжилт гэхчлэн өдөр тутмын бичиг цаасны урсгал ажил их юм. Хуучнаар Соёл, спорт, аялал жуулчлалын яам, одоогийн Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамнаас гаргасан үндэсний таван хөтөлбөр бий.

Эдгээрийн дэд хөтөлбөрийг боловсруулж Улаанбаатарт хэрэгжүүлдэг. Нийслэлийн Засаг даргын нийгэм, эдийн засгийн зорилт, олон нийтэд хандсан үйл ажиллагаа, Нийслэлийн соёл урлагийн байгууллагуудын өдөр тутмын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахад голлон анхаардаг.

Томоохноос нь нэрлэвэл, “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөр. Энэ хөтөлбөр маань Улаанбаатар хотыг найрсаг уур амьсгалтай, нийслэлчүүдээ хотын соёлтой байлгах, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэн жуулчдыг татах зорилготой.

Аялал жуулчлал хөгжүүлэх, хотын соёлыг бий болгох гол багана нь соёл урлаг юм гэдгийг энэ хөтөлбөрт багтаасан. Нийслэлийн жил бүрийн төсвийн 5,0 хувийг “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрт зориулна гэсэн чиглэлтэй. Энэ таван хувийн хоёр нь соёл урлагт зарцуулагдана. Нийслэлийн төсвөөс анх удаа соёл урлагт төсөв тавиуллаа, энэ бол том амжилт.

-Энэ хөтөлбөр хэрэгжиж арай эхлээгүй байгаа байх тийм үү?

-Энэ оны турш ярьж, өнгөрсөн есдүгээр сард Нийслэлийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар хөтөлбөр батлагдсан. Төсөвт хөрөнгө нь суусан. Төсвийн тодотголоор хөтөлбөрөө хамгаалж чадвал бид бүс нутгийн, монгол туургатны олон улсын томоохон арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулахаар бэлтгэж байна.

Жишээлбэл, Нийслэлийн Засаг даргын санаачилсан “Гандангийн даншиг” гэж наадам зохион байгуулахаар төлөвлөсөн. Өндөр гэгээн Занабазар “Гандангийн даншиг” наадмыг анх санаачлан хийсээр ирсэн ч социализмын үеэс тасарсан гэх. Энэ наадам шашин соёлын эртний зан заншлыг сэргээх зорилготой.

Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх нэг хөшүүрэг болно. “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрт соёл урлагийн дэд хөтөлбөрийг батлах гэж байна. Энэчлэн Улаанбаатар хотын нэр хүндийг өргөх, жуулчдыг татах арга хэмжээнүүд зохион байгуулна.

Аливаа улс оронд нийгэм, эдийн засаг хэдийчинээ хүндэрнэ, тэр хэрээр соёл урлагаа илүүтэй дэмждэг жишиг байна. Соёл урлаг бол нийгмийг тогтвортой байлгадаг хамгийн том зэвсэг, том дархлаа. Харамсалтай нь манай улсад эдийн засаг хүндрэхэд соёл, урлагийн төсвөө хамгийн түрүүнд танадаг жишиг тогтжээ.

-Эдийн засгийн хямрал нөлөө байх, Соёл, спорт аялал жуулчлын яамыг сая татан буулгачихлаа.

-Яамгүй болсон, татан буулгасан гэж үзэхгүй байна. Бүтцийн өөрчлөлтөөр манай салбар Боловсрол, шинжлэх ухааны сайдын эрхлэх асуудалд шилжлээ.

ХОТЫН СОЁЛ ГЭДЭГ БОЛ НИЙТИЙН СОЁЛ

-Хотын соёлыг нэвтрүүлэх нь танай байгууллагын гол зорилгын нэг байх. Энэ чиглэлд ямар ажил хийж байна. Ер нь хотын соёл гэж юу юм бэ?

-Хотын соёл гэдэг бол нийтийн соёл. Хүмүүс нийтээрээ амьдарч буй тохиолдолд харилцан ойлголцлын, ухамсар, ёс суртахууны дүрэм баримтлах ёстой. Энэ нь нийгмийн эмх замбараатай байдлыг хадгалахад зориулагдсан байдаг. Жишээ нь, Улаанбаатар хотын замын түгжрэлийн үндсэн шалтгаан нь замын хөдөлгөөнд оролцогчийн нийтээрээ мөрдөх бичигдээгүй хуулиуд үгүйлэгдэж байгаагийн шинж.

Бүгдийг гэрлэн дохио, цагдаагийн хөдөлгөөнөөр зохицуулах нь ийм ачаалалтай хотод боломжгүй. Тухайлбал, гэрлэн дохио, цагдаа байхгүй уулзвар дээр Америкт бол stop sign гэж байдаг. Уулзварт машин болгон зогсолт хийнэ. Хэн түрүүлж ирсэн нь түрүүлж хөдөлнө. Жолооч бие биенээ хүндлэх л алхмууд. Түрүүлж ирсэн жолоочийг хүндэлснээрээ тэр жолооч хүндлүүлэх эрхээ олж авна.

Нийтийн соёлыг хэвшил болгоно гэдэг өөрөө өөрийгөө хүндлэх соёлоос л эхэлдэг. Хотын соёл гэж ерөөсөө л энэ. Хаалгаар зөрөхөд, шатаар өгсөхөд ч ялгаагүй баруун гарын дүрэм үйлчлэх учиртай. Бүх хүн баруун гар талаа бариад явахад саадгүй зөрж болно. Яарч буй хүн зүүн талаар нь зөрнө.

Ингэхдээ уучлаарай зөрөөтхөе, гараатхая гэнэ. Бид баруун гарын дүрэм баримталдаггүйгээс нэг нэгнийгээ уурлуулдаг, бухимдуулдаг. Би л болж байвал бусад нь хоёрдугаарт гэдэг нүүдэлчин соёл иргэншлээс уламжлалтай хандлага маань өнөөдрийн Улаанбаатарт хотын соёл гэдэг асуудлыг хөндөхөд хүргэж байна.

Цахилгаан шат дуудахдаа буух бол доошоо сумтайг, өгсөх бол дээшээ сумтай товчийг дарна гэх мэтчилэн жижиг асуудал биш болж. Энэчлэн жижиг гэлтгүй асуудлыг хөндөх ёстой. Энэ чиглэлд “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд “Инээмсэглэлтэй Улаанбаатар” соёлын аян зохион байгуулна.

Хог гэж юу юм бэ, яагаад хогийн саванд хийх учиртай юм, явган зорчигчдын баруун гарын дүрэм гэж юу юм, замын хөдөлгөөний дүрмийг хэвшүүлэх, байгаль орчноо хамгаалах талаар ажлууд хийхээр төлөвлөсөн.

-Иргэдэд хүргэх гол зам нь юу байх вэ, дадлыг хэрхэн суулгах вэ?

-Сошиал медиа, болон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулна. Сайн дураараа оролцох оюутан залуустай хамтарна. Ийм зөв дадлыг уриалж, нэгээс хоёр удаа хийлгэж байж хэвшил болгох зорилготой ажил. Манайхан аливааг хүчээр буюу хууль хүчний байгууллагыг оролцуулж, торгууль тавьж хийх гэдэг. Энэ нь ач холбогдол муутай. Хүчээр шийдсэн тохиолдолд өнөө журам, торгууль үгүй болоход хүмүүс хэвшээгүй байдаг.

Жишээ нь, Замын цагдаагийн газар хамгаалалтын бүс гэж аян өрнүүлсэн. Бүс зүүх ёстой юм байна гэж хүмүүс бодсон ч хамгаалалтын бүс замын цагдаад биш намайг хамгаалахад, миний аюулгүй байдалд зориулагдсан эд гэдгийг ойлгоогүй. Энэ аяныг дуусахад жолооч нарын 20 хувь нь л хамгаалалтын бүсээ зүүж хэвшсэн байна. Энэ нь хангалттай сайн үр дүн биш. Тиймээс сайн дураар нь хийлгэж, ухамсарт нь ойлгуулбал илүү үр дүнтэй.

-Ийм заавар зөвлөмжийг кино, жүжиг, дуу ч юм уу уран бүтээлд тусгавал илүү үр дүнтэй, хүмүүст хүрнэ. Харин хөрөнгө мөнгө илүү шаардлагатай байх.

-Сүүлийн үед сошиал орчинд уран бүтээл хийж, цацах нь илүү үр дүн харагдаж байгаа. Энэ чиглэлийн уран бүтээлчидтай хамтарна. Хүмүүст түгээх, хүргэх нь сайн дурынхны ажил. Заавал гудамжинд лоозон барьж алхах хэрэггүй.

Бид сошиал орчинд цацах эхүүдийг бэлтгэнэ. Хотын соёлыг түгээхийн төлөө хүн бүр оролцоогоо нэмэгдүүлж, олон хүнд түгээж болно гэж харж байна. Манай залуучууд facebook, twitter, instagram зэрэг олон нийтийн сүлжээгээр холбогдчихлоо. Энэ бол бидний мессэжээ хүргэх маш том боломж юм.

БИ ӨӨРӨӨ 12 ДАХЬ ЦЭРЭГ НЬ

-Танай газар хэдэн ажилтантай вэ?

-12

-Quiza 12 цэрэгтэй гэсэн үг биз?

-Би өөрөө 12 дахь цэрэг нь. Нийслэлийн соёл урлагийн газар маань урлаг, уран сайхны, захиргаа удирдлагын гэсэн хоёр хэлтэстэй. Нийслэлээс олон нийтэд зориулсан томоохон арга хэмжээг Урлаг уран сайхны хэлтсийнхэн зохион байгуулна.

Жишээлбэл, шинэ жилийн арга хэмжээг зохион байгуулахад юу шаардлагатайг бэлтгэж, хөтөлбөр, ажлын төлөвлөгөө гаргана. Энд зөвлөмж өгч ажиллахдаа би энэ хэлтсийнхээ цэрэг болдог. Хууль эрх зүй, соёлын бодлогын чиглэлээр ажиллахад шаардлагатай үед би цэрэг нь болно.

Нийслэлийн соёл урлагийн газарт бүтцийн өөрчлөлт хийж, гурван хэлтэстэй ажиллуулахаар болсон ч харамсалтай нь төсвийн боломжгүйгээс Соёл, хүний хөгжлийн хэлтэс маань ажиллах боломжгүй байна.

Соёлын асуудал хариуцсан яам асуудлыг шийдвэрлэж өгвөл энэ хэлтсээ ажиллуулна. “Инээмсэглэлтэй Улаанбаатар” аяныг уг нь Хүний хөгжлийн хэлтэс дааж ажиллана гэж тооцоолж байсан. Гэхдээ төрийн бус байгууллага, төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаагаар энэ хэлтсийнхээ үйл ажиллагааг шинэ онд явуулъя гэж төлөвлөж байна.

-“Найрсаг Улаанбаатар”, “Инээм­сэг­­лэлтэй Улаанбаатар” гэсэн энэ нэрнүүд ямар нэгэн зүйлд уриалан дуудаад буй ч юм шиг санагдах. Нэрний учрыг тайлж өгөөч?

-“Найрсаг Улаанбаатар” нэрийг Нийслэлийн Засаг дарга өгсөн. Улаанбаатар хот 2013 онд аялал жуулчлалд таагүй 13 хотын нэг болсон. Ийм байдлыг өөрчилье гэж энэ хөтөлбөрийг санаачилсан.

Манайд буй хас тэмдэгтнүүд, гудамжинд алхаж буй хүмүүсийн хөмсөг зангидсан нүүр, царай, үйлчилгээ болон төрийн байгууллагынхны харилцааны соёл… нийгэмд маш том стресс болоод байгааг арилгах соёлын том аян юм. Өмнөх нийгэмд соёлын довтолгоог хүчээр хийж байлаа. Чухал байсан уу, байсан.

Тухайн нийгмийн тогтолцоо дарангуйллын шинжтэй байсан учраас маш хүчтэй соён гэгээрүүлж чадсан гэж үздэг. Өнөөдрийн энэ ардчилсан нийгэмд хүчээр шийдэж болохгүй.

Улаанбаатарын дүрэм гэж хэлэлцүүлэг явуулах үеэр хүмүүс хотод шилжин ирэгсдээс хотын соёлын шалгалт, тест авч, хичээл зааж байя гэсэн санал ирсэн. Бид буюу Соёл урлагийн газрынхан “Ийм боломжгүй” гэсэн хариу өгсөн.

Яагаад гэвэл энэ маш их зардал мөнгөний ажил, шалгалт авна гэвэл иргэдэд дарамт болно. Хотын соёлыг уриалж, сайн дурын үндсэн дээр хүмүүст суулгах учиртай. Амьдралын хэв маяг, дадал зуршлыг өөрчлөх, зөв хэвшүүлэх тухай болохоос хүчээр шийдэж болохгүй.

ИНЭЭМСЭГЛЭЛ БОЛ ЗЭВСЭГ

-Quiza хаана төрсөн бэ?

-Улаанбаатарт.

-Хэдий Улаанбаатарт төрсөн ч аав, ээжийнхээ нутгийг дагаад аймаг сумаар дуудуулаад явчих тохилдол бишгүй. Ялангуяа, бөхчүүд.

-Байна аа, миний аав Ховдынх. Үүнийг монголчуудын гарал үүслээ мэдэлцдэг мэндчилгээний том соёл гэж би хардаг. Түүнээс хотод төрсөн нь хотынх, хөдөө төрсөн нь хөдөөний хүн биш. Бид аль эртнээс л хэт нутаг хаана вэ, хэрэг зориг юунд вэ гэж мэндчилж ирсэн.

Монголчууд цөөхүүлээ, гарал үүсэл, нутаг усаа мэдэлцэж байх нь бидэнд хэрэгтэй. Ямар ч хөгжилтэй нийгэмд гарал үүслээ ярьдаг, энэ бол ярианы том сэдэв, зарим хүний том бахархал. Миний найз нарын дунд гурав, дөрвөн үеэрээ Улаанбаатарынх гэх хүн байна, түүгээрээ бахархдаг. Энэ бол хүнд байх учиртай зан гэж боддог.

Харин Улаанбаатарын иргэншилтэй, энэ хотод амьдарч байгаа хэн ч гэсэн энэ хотын эрх ашгийн төлөө үүргээ биелүүлэх ёстой. Энэ эрх ашиг эргээд танай үр хүүхдийг хамгаална гэдгийг л ойлгож амьдрах ёстой. Туул голын усанд яагаад хог хаяж болохгүй вэ гэхээр тэр дор хэн нэгний хүүхэд сэлж байж магадгүй.

Нэг сая 300 мянган хүний ундаалах хамгийн том гол нь Туул. Тиймээс та нийслэлчүүдийг хүндлээд, өөрийгөө хүндлээд голын усанд хог битгий хая, машинаа угаахгүй байх ёстой гэдгийг л хүний ухамсарт хийх нь хотын соёлыг түгээхийн ач холбогдол.

-Хотын соёлын нэгдүгээр дүрэм бол бие биенээ хүндлэх шүү дээ?

-Өөрийгөө хүндлэх, инээмсэглэх гэдэг бол маш том соёл. Инээмсэглэл бол өөрт учирч болох эрсдэлийг хамгаалах том зэвсэг. Халаасны хулгайчийн өмнөөс сайхан инээмсэглэж яагаад олохгүй гэж, тэр хүний сэтгэл зүйд маш их нөлөөлнө. Магадгүй таны халаасыг ухахгүй дээ, ийм л жишээний.

-Монголчууд инээмсэглэх тийм ч дуртай биш байх.

-Харин тийм ээ. Гадуур алхаж явахдаа хүний өмнөөс инээмсэглэхээр зарим хүн их гайхдаг. Барууны орнуудад эсрэгээр ууртай байвал гайхна шүү. Гэхдээ ийм хандлагыг бий болгох ёстой.

Тухайлбал, манай ажил дээр нэг хүн өргөдөл, гомдол бариад их ууртай орж ирлээ. Өөдөөс нь “Та сайн байна уу” гээд инээмсэглэн мэндлэхэд тухайн хүний хандлагад маш том өөрчлөлт явагдана. Өөртөө учирч болох, дайрч болох эрсдэлээс инээмсэглэл хамгаална гэж энийг л хэлээд байгаа юм.

БИ ӨӨРИЙГӨӨ НИЙГМИЙН ЗҮТГЭЛТЭН ГЭЖ ХАРДАГ

-Quiza-гийн уран бүтээлд хотын соёлын тухай гардаг. Тийм ч болоод хип хопын нэгэн уран бүтээлч чиний эсрэг дуу гаргасан байх?

-Тэр Quiza-гийн биш, хотын соёлын эсрэг дуу л даа.

-Хотын соёлын төлөө уран бүтээл хийж, энэ тухай дуугарч эхэлсэн нь хэзээнээс эхтэй бэ?

-2008 онд би “I love new UB” гэж аян хийсэн. Ийм нэртэй цомог гаргаж байлаа. Хотоо хайрлах үзлийг залуучууддаа уриалахыг зорьж явдаг. Дэлхийн томоохон хотуудад ийм аян давалгаалаад явсан юм, тэр жишгээр л хийсэн.

“Je t’aim Paris” кампанит ажил явагдсанаар Парисийн аялал жуулчлал өмнөхөөсөө ч нэмэгдсэн. Жуулчдыг хүндэтгэдэг, эрсдэл аюул учрахаас санаа зовдог нь парисчуудад санхүүгийн том эх үүсвэр болсон. “I love New York” гэж аян явсан, Москвад ч давалгаалсан.

Манай монголчууд нүүдэлчний соёл иргэншлээс суурин иргэншилд шилжиж байна. Энэ бол бидний хувьд шинэ юм гэж, мөн шинэ зууны шинэ хандлага гэж шинэ Улаанбаатар гэж тодотгосон. Хотын соёлыг бий болгох мөрөөдөл минь 2008 оноос ингэж ажил болж эхэлсэн.

-Одоо бол Нийслэлийн Соёл урлагийн газрын дарга. Хотын соёл, шинэ хандлага нэвтрүүлэх гэж ажиллах нь зөв. 2008 онд яагаад ийм ажил эхлүүлж байсан юм бол, хэн нэгэн санал тавьсан уу?

-Би өөрийгөө уран бүтээлч, улс төрийн гэхээс илүү нийгмийн зүтгэлтэн гэж хардаг. Бид ямар нэгэн зүйлийг хийж бүтээхийн төлөө л явж байгаа. Тэр нь зөв ажил байвал амбицтай, карьертэй байхад тусалдаг юм болов уу гэж боддог.

Бид гадаад руу ажлаар, амралтаар зөндөө л явдаг. Гадаад оронд амраад, сайхан байдаг, тэрэндээ их дуртай байдаг биз дээ. Ийм байдлыг л Улаанбаатарт бий болгох сон гэж боддог. Гаднынхан манай хотод ирээд сэтгэл хангалуун байгаад, мөнгөө үрээд буцдаг байгаасай гэж хүсдэг.

-Хүн болгон л хотоо цэвэр цэмцгэр байгаасай, сайхан хот болж хөгжөөсэй гэж боддог. Гэсэн ч үүний төлөө тэмцсэн нь цөөхөн биз. Quiza-гийн хувьд арай өөр санагдаад байна.

-Чехэд дөрөв, Англид хоёр жил сурсан. Энэ хугацаанд Монголдоо ирнэ. Тэр бүрт л ийм үзэл шингээд, буглаад байсан, Улаанбаатараа гоё болгох сон, дэлхийн хот болгох сон. Би энд төрсөн, хүүхдүүд минь төрсөн, би эндээ үхнэ. Хүүхдүүд үргэлжлэл минь болоод амьдарна. Энэ хот минь дэлхийн хотуудын түвшинд очоосой гэж мөрөөддөг.

-Ямар чиглэлээр сурсан бэ?

-2000-2004 онд Чехэд Метрополитаны их сургуулийг олон улсын худалдаа, эдийн засагчаар төгссөн. Зуны амралтаараа Лондонд ажил хийдэг байлаа. Лондонд хэлний курст сурч байсан. 2005 онд Улаанбаатарт ирсэн.

-Ирээд л анхны “Таавар мэт” цомгоо гаргажээ дээ?

-Тэгсэн. 2006 оны нэгдүгээр сард гаргасан.

-“Таавар мэт” үнэхээр хит болж чадсан шүү?

-Би бас тэгж боддог.

БИЕ БИЕНЭЭ ӨДӨХ НЬ ХИП ХОПЫН МӨН ЧАНАР

-Хип хоп урсгалын хүнтэй уулзсаных асуумаар нэг зүйл байна. Танай урсгалд нэгнийгээ “доош нь хийсэн” ч юм шиг, доромжлоод байгаа ч юм шиг уран бүтээл олон байх юм. Нэрд гарах арга юм шиг санагддаг. Тухайлбал, Quiza ийм дайралтад өртсөн?

-Бие биенээ өдөх нь хип хопын мөн чанар гэж болно. Манайхаар бол дайралцаан юм. Мэдээж энэ нь урлагтай байх ёстой. Харин сүүлийн үед хэрүүл доромжлолын шинжтэй болчихлоо.

Энэ нь би бол танхай, хип хоп урлаг бол бүдүүлэг, соёлгүй гэж зарлаж байгаатай адилхан. Уг нь зөв ажиллавал маш олон хүнийг хип хоп урлагт татах, буруу, муухай байвал олон хүнийг энэ урлагт дургүй болгох боломж юм даа.

Америкийн реппэр Тү Пак “Дээрэмчний амьдрал” гэдэг дуугаараа гудамжны танхайчууд, дээрэмчдийн амьдралыг харуулсан нь үр дүнгээ өгсөн. Дээрэмчдийн дүр төрх ийм байна, тэд бие биенээ дээрэмдээд л амьдарч байна, Засгийн газар анхаараач ээ гэж байдлыг байгаагаар нь дуулж олны анхааралд авчирсан.

Өргөн өмд моодонд орж байх үед гудамжны танхайгийн өмднөөс нэгжлэгээр 17 буу гарч ирсэн. Америкийн Засгийн газар хип хопын шинэ хандлагыг нарийхан өмдтэй болгосон. Үүндээ хип хопчид, уран бүтээлчдийг татан оруулсан. Өсвөр насныхан болон гудамжинд амьдардаг хүмүүсийн олонх хип хоп сонсдог юм байна.

Энэ их амжилттай болж өмд нарийссан, одоо бүр ч бариу ноосон өмд шиг болж байна. Электро, транс хөгжмийг сонсоход хар тамхи хэрэглэдэг имижтэй болчлоо. Ийм байдлыг өөрчлөхийн тулд энэ хөгжмийн чигэлийн уран бүтээлчидтэй хамтарч байна.

-Дарга болсноосоо хойш хип хопчидтойгоо уулзаж байгаа юу?

-Би ер нь хип хопчидтой уулздаггүй.

-Хип хопчдын холбоо гэж байдаг, тэр холбооны гишүүн үү?

-Үгүй яахав, танина л даа. Найз нөхдийн хэмжээнд уулздаггүй. Нийлдэг найз нөхөд бий. Тэд хип хопчид биш. Хуучны “Icetop”, “Люмино”, “Дижитал”-ийнхантай бол гайгүй л харилцаатай. Бусдыг нь, ялангуяа сүүлд гарч ирснүүдийг нь мэдэхгүй.

-Хип хопчид хар тамхины хэрэгт орооцолдсон тухай их ярьж бичих юм. Ийм мэдээлэл авдаг биз?

-Надад ийм эмзэглэл байдаг юм. Гэмт хэрэг гэж юу вэ, өсвөр насныханд ийм мэдлэг, мэдээлэл хэрэгтэй байна. Гэмт үйлдэл гэдгийг нь мэдсээр байж үйлдвэл гэмтэй. Мансууруулах бодис хэрэглэж байгаа хүүхдүүд, өсвөр насныхан гэмтэй үйлдэл гэдгийг мэдэхгүй хэрэглэдэг. Тэдэнд ийм мэдлэг, боловсрол хэрэгтэй.

Манай газар өнгөрсөн жил Үндэсний телевизтэй хамтарч “Ангийн драм” уралдааныг сургуулийн сурагчдын дунд явуулж, мансууруулах бодисын хор хөнөөлийг таниулах ажил хийсэн. Соёл урлагийн бүх салбар байгууллагын үзвэр эхлэхийн өмнө ийм танилцуулга, ухуулгыг хийж хэвшүүлэх ажлыг зохион байгуулсан.

Энэ онд ерөнхий боловсролын сургуулийн ахлах ангийнханд мансууруулах бодис түүний хор нөлөөллийн талаар мэдлэг олгох сургалт ярилцлагуудыг олны танил уран бүтээлчидтэй хамтран хийсэн. Дараа жил ч энэ ажлаа үргэлжүүлнэ. “Дижитал” хамтлагаар уран бүтээл хийлгэсэн.

Мөн ШУТИС-тай хамтраад орон нутгаас ирсэн, нэгдүгээр дамжааны оюутнуудад хотын соёл хичээлийг есдүгээр сард зохион байгуулсан. Бусад сургуулиудтай хамтарч энэ ажлыг уламжлал болгоно оо. Мөн Улаанбаатарын шөнийн клубүүдийг 24 цагаас хаадаг, үүний эсрэг, архидан согтуурахтай тэмцэх хуулийн эсрэг тэмцэж эхэлж байна, өөрийнхөө боломжоор.

-Хэдэн цаг хүртэл ажиллуулах саналтай байна?

-Өглөө 6 цаг хүртэл ажилладаг болгох ёстой. Энэ чинь хотын том соёл шүү.

-Quiza архидан согтуурахыг өөгшүүлсэн гэж загнуулах нь...

-Гэртээ, голын эрэгт, зочид буудалд архи уухыг хорьж, шөнийн цэнгээний газруудыг нээж ажиллуулах хэрэгтэй. Гэхдээ мэдээж, харуул хамгаалалт, камертай, стандарт шаардлага хангасан байх хэрэгтэй.

Өнөөдөр ийм газрууд бүгд цагдаад авлига өгөөд ажиллаж байна. Бидний гаргасан хууль дүрэм авлигыг өөгшүүлэгч болж хувирлаа. Нийгэм даяараа энэ авлигыг өгч клубт орж байна шүү дээ.

Шөнийн клуб бол хотын амьдралын нэг өнгө, жуулчдын мөнгөө үрэх, хотын залуусын стрессээ тайлах газар. Эрдэнэчимэг гишүүний санаачилсан хуулиар одоо манайд 21 цагаас хойш архи согтууруулах ундаа зарахгүй болох гэж байна.

Яагаад хүчээр 21 цагт унтуулах гээд байгаа юм. Хориотой хот боллоо. Ингэхээр хууль биелүүлдэг хувь маань бүр багасна. Авлига бүр өснө, сөрөг үр дагавар бүр их гарна. Гадаадын улс оронд бол гэртээ архи уухаас, гэр бүлийн хүчирхийллээс хамгаалж шөнийн клубүүдийг нээлттэй байлгадаг.

БИД ДУНД ГОЛЫН ЖАРААХАЙНУУД

-Урлаг, спортын хүмүүсээс заавал асуудаг асуулт байх. Уран бүтээлч урлагийн хүн танайхан дунд бий юү. Ах чинь лав дуулдаг, хип хопчин гэж мэднэ?

-Аав минь хөдөө аж ахуйн салбарынх, ээж насаараа цэцэрлэгт ажилласан. Миний ээж сайхан дуулж, хуурдана, урлагийн авьяастай. Хип хоп урлагт ороход ах минь нөлөөлсөн. Түүнийг D lob гэдэг. Тэр миний “Хийморийн сан” дууг хамтарч дуулсан.Хип хоп бол урлаг гэхээсээ мэтгэлцээний төрлийн зүйл л дээ.

-Ах чинь одоо дуулж байгаа юу?

-“Дунд гол мюзик” гэж продакшн ажиллуулж байгаа. Олон нийтийн сүлжээнд уран бүтээлүүд нь сайн явдаг.

-Дунд гол гэдэг нэр их содон сонсогдож байна.

-Бид 19 дүгээр хорооллын хүүхдүүд, Дунд голын эрэгт тоглож өссөн Дунд голын “жараахайнууд”. “Дунд гол” гэж бидний гаргаж байгаа брэнд нэр. Миний шинэ цомгийн нэр “Дунд голын дугуйлан”, удахгүй гарна.

-Цэцэг нуурын дугуйлан гэдэг шиг үү?

-Тийм ээ. Миний аав Ховдын Цэцэгийнх. Аавын минь өвөө Ард Аюушийн Цэцэг нуурын дугайланд байсан. Клуб гэхээр хүмүүс баар ресторан гэж ойлгоод байдаг. Уг нь тийм биш, үзэл бодлоороо нэгдээд ажилладаг хамт олон.

Монгол орчуулга нь дугуйлан. Дугуйрч суугаад ярилцдаг. “Дунд голын дугуйлан” цомог минь нэгдүгээрт өссөн орчныг минь таниулна, хоёрт хотын байгаль экологийн асуудлыг хөндөж байгаа, гуравт найз нөхдийн минь болон уран бүтээлийн минь үзэл санааны илэрхийлэл.

Хип хоп урлагийн үнэ цэн нь дуучин үгээ өөрөө бичдэгт байгаа юм. Шүлгэнд байгаа утга санаа, хэм хэмжээг хэмнэлээр гаргадагтаа л үнэ цэнэ нь оршдог. Хип хопыг хэмнэл утгын авцалдаа, илэрхийлэл гэж болно.

-Нийгмийн зүтгэлтэн Quiza-гийн өөрийгөө, үзэл бодлоо илэрхийлэх зэвсэг нь хип хоп юм байна гэж ойлголоо?

-Хид хоп илтгэх урлагийн орчин үеийн хэлбэр ч юм уу даа.

-Хип хоп дууны шүлгийг дууны яруу найраг гэх үү?

-Гудамжны яруу найраг. Хип хоп бол бодитой. Баримт баримт бас дахин баримт. Цэцгийн дэлбээн дээрх шүүдрийн дусал гэж хип хопчид шүлэглэхгүй. Хип хоп бол хотын л урлаг даа.

-Quiza эхнэртээ зориулсан дууныхаа шүлгээс ганц хоёр мөр хэлээч. Эхнэртээ зориулсан юм чинь уран сайханлаг, яруу найраглаг байх гэж бодлоо.

-Эхнэртэйгээ яагаад амьдрах болсон, бидний цаашдын амьдрал ямар байгаасай гэж боддогоо л илэрхийлсэн. Миний сэтгэлийн бодит байдлыг л харуулсан шүлэг. Мэдээж цэцэг ичээмээр чиний минь дүр гэж би хэлж чадахгүй.

…Заримдаа ажилтай чамайгаа би үл анзаарна гэвч бүү санаа зов, чи надад бүхнээс илүү… гэж л дуулсан.

-Төрийн байгууллагад дарга хийх, уран бүтээлч хийх ямар ялгаатай байна?

-Хариуцлага гэж маш том ялгаа байдаг юм байна. Өмнө нь би хувийн амьдрал, үзэл бодлынхоо төлөө ажилладаг, түүнийхээ төлөө л хариуцлага хүлээдэг байсан бол өнөөдөр тийм биш.

Нийслэлийн соёл урлаг гэж салбарын өмнөөс, нийслэлчүүдийнхээ өмнөөс хариуцлага үүрч ажиллаж байна. Хариуцлага гэдэг нь төрийн албаны хамгийн том ачаа юм байна.

“Олон жил төрд ажиллалаа” гэж хэн нэгний өмнөөс ажиллачихсан, ажиллаж байгаа юм шигээр л хүмүүс ярьдаг. Энэ бол тухайн хүн өөрөө хүсээд л хийж буй ажил. Өөрөө хүсч, хүссэн ажлаа хийж буй учраас өөрийнхөө төлөө ажиллаж байна ч гэж бас болно.

Яг үнэнийг хэлэхэд, энд ингээд төрийн албан хаагчийн цалин аваад, маш том хариуцлага хүлээгээд, өдөр бүхэн костюм пиджак өмсөөд, ямар ч боломжгүй байхад ч заавал очих ёстой арга хэмжээнд очоод…

-Ямар ч боломжгүй ч заавал очих арга хэмжээ гэдэг чинь...

-Шинэ он гарах гэж байна, гэр бүлээрээ хамгийн дуртай баяраа сайхан тэмдэглэх гэж байна. Гэтэл би төв талбай дээр шинэ жилийн арга хэмжээ зохион байгуулж байдаг, энийг л хэлж байгаа юм. Өмнө нь би маш их эрх чөлөөтэй байлаа.

Дуртай хувцсаа өмсөнө, дуртай цагтаа босно, дуртай мөнгөө олно, дуртай зүйлдээ үрнэ. Төрийн албан хаагч ийм байж болохгүй, цалингаа сар бүр авна, цагтаа ажилдаа ирнэ, цагтаа тарах ёстой. Амжихгүй бол илүү цагаар ажиллана.

ХОТЫН ДАРГА Ч QUIZA Л ГЭЖ БАЙДАГ

-Төрийн алба чинь төвөгтэй юм биш үү.

-Энэ талаасаа бол төвөгтэй, хүмүүстэй харилцааны өндөр түвшинд харилцах ёстой. Нөгөө талаасаа бол дуундаа дандаа л дуулдаг, нийгмийн сайн сайхан хөгжлийн төлөө шүүмжилдэг байсан бол өнөөдөр тэр сайн сайхны төлөө ажиллах боломж надад олдлоо. Чамд ийм боломж байсан, ашиглаж чадсан юм уу гэж хожим асуухад ингэж ажилласан гэсэн хариулттай үлдмээр байна.

Гуравт, би дөрвөн хүүхэдтэй болсон, ам бүл зургуулаа. Миний амьдрал тогтвортой байх ёстой. Ажил, орлого, хэв маяг минь тогтвортой байхыг миний амьдрал надаас шаардаж байна. Түүнээс биш гурван сар ямар ч ажилгүй суучихаад нэг сар шөнө өдөргүй ажиллаад цомог гаргаж, зүгээр суусан гурван сарынхаа орлогыг олох боломжгүй болгож байна.

-Төрийн албаны цалин бага санагдахгүй байна уу?

-Надад энэний төлөө гомдоллох эрх байхгүй. Би өөрөө өргөдлөө өгөөд, шалгалтаа өгөөд ажилласан.

-Хэнд өргөдлөө өгсөн гэж?

-Нийслэлийн Засаг дарга Бат-Үүлд.

-Өөрийн эрх чөлөөнөөс татгалзаж, ийм “баригдмал” ажил хийж буй нь хотын соёлыг түгээх сэтгэлийнх байх тийм үү?

-2008 оноос эхлүүлсэн ажлаа хууль эрх зүйн хүрээнд хийе гэсэн юм.

-Quiza л гээд байдаг. Аав, ээжээс хайрласан нэр нь хэн билээ?

-Бавуугийн Батцэнгэл

-Хотын удирдлага, тухайлбал, Бат-Үүл дарга чамайг Батцэнгэл гэх үү, Quiza гэх үү?

-Quiza гэж байдаг шүү...
 
 “Улаанбаатарын сонин” 2014.12.15 №11 /099/