босгон дээр Таван толгойн стратегийн хөрөнгө оруулагчийг зарлаад байна. Хятадын "Чайна Шинхуа энержи", Японы "Сумитомо", Монголын "Энержи ресурс"-ийн түншлэл коксжих нүүрсний нөөцөөрөө дэлхийд гайхагддаг аварга ордыг хөдөлгөнө. Өмчлөл нь төрд, менежмэнт нь тэдэнд гэсэн үг. Тэд Таван толгойн Баруун болон Зүүн Цанхийн нүүрсийг боловсруулж экспортыг нь 30 сая тоннд хүргэх үүрэг хүлээнэ. Шаардлагатай дэд бүтцийг байгуулах ажил ч тэдний өмнө бий. "Сhalсо"-ийн өрийн үлдэгдэл болох 100 гаруй сая ам.долларыг төлөх нөхцөл ч байгаа. Ордын үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэхэд ойролцоогоор хоёр тэрбум ам. доллар шаардлагатай гэсэн тооцоог албаныхан хэлдэг. Таван толгойн стратегийн хөрөнгө оруулагчдын хэн нь хэн бэ гэдгийг тоймлон хүргэе.

"ЭНЕРЖИ РЕСУРС"
"Энержи ресурс" бол иМ-Си-Эс" групп, "Петровис" ХХК, "Шунхлай" групп зэрэг үндэсний том компаниудын хамтын хөрөнгө оруулалттайгаар 2005 онд байгуулагдсан уул уурхайн компани. Монгол нүүрсний үнэ цэнийг нэмэгдүүлэхийн төлөө ажиллаж байгаа хувийн хэвшлийн хамгийн том компани. Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутаг дахь Ухаа худаг коксжих нүүрсний ордод ашиглалтын лиценз эзэмшдэг. Ухаа худагт ажлаа эхэлсэн үе гэвэл 2009 он. Нүүрсээ тээвэрлэх авто замаа барьчихсан. Нүүрсээ угааж баяжуулж гаргаж байгаа ганц компани. Нүүрс баяжуулах үйлдвэр барихдаа дэлхийд тэргүүлэгч, Австралийн "Сежмен" компанитай хамтарсан. Нүүрс баяжуулах үйлдвэрээс гадна 18 мегаваттын цахилгаан станц, усан хангамжиин систем, орон сууцны хороолол гээд дажгүй бүтээн байгуулалтуудыг өмнийн говьд өрнүүлсэн. Нэг үе төмөр зам барих санаачилга хүртэл гаргаж байв.

Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгүүлж, Монголын компаниудаас анх удаа олон улсын хөрөнгийн зах зээлээс мөнгө босгож байв. Олон улсын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй компанийн гол
давуу тал нь бүх мэдээлэл нь олон нийтэд нээлттэй. Идэж, ууна, нууж хаана гэсэн ойлголт байхгүй. Олон улсад нэр хүндтэй, нэгэнттанигдсан ийм компани Таван толгойн менежмэнтийг хийнэ гэдэг том давуу тал. Таван толгойн менежмэнтийг хийнэ гэсэн мэдээ хөрөнгийн зах зээл дээр эерэг дохио болж очно. Хувьцааных нь үнэ өсөх магадлал өндөрссөн. Тэр хэрээр "Энержи ресурс"-ийн
үнэлгээ сайжирна.
"Энержи ресурс"-ын давуу талыг үргэлжлүүлэн дурдвал судалгаа, маркетинг сайтай. Хүний нөөц ч давгүй. Уул уурхайн салбарын гайгүй гэсэн инженер техникийн ажилтнууд Ухаа худагт ажилладаг. Товчхондоо Таван толгойн нүүрсийг Хятадын нүүрсний зах зээлд үнэ хүргэж зарах хангалттай туршлагатай компани.

"ЧАЙНА ШИНХУА
Хятадын төрийн өмчит компани. "Шинхуа" бол Хятад гээд ойлгочихож болно. Нүүрсээ гаргах зах зээлтэйгээ хамтраад эхэлчихлээ гэсэн үг. Хойд хөрш нүүрсний том ордууддаа Хятадтай хамтардаг нь ийм учиртай. "Чайна Шинхуа энержи" нүүрсний зах зээлд Америкийн "Пийбоди"-гийн дараа жагсдаг аварга компани. Өчнөөн оронд хөрөнгө оруулалт хийсэн. Нүүрс, цахилгаан, эрчим хүчний салбарын бизнес эрхлэгч. Одоогоос дөрвөн жилийн өмнө төмөр замын бүтээн байгуулалтанд хоёр тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулсан байдаг. Манай урд хилээс далайн боомт хүрсэн төмөр замтай. *Шинхуа*-тай хамтарна гэдэг далайд гарах гарц нээгдчихлээ гэсэн үг. Нүүрсний хувьд төмөр зам том асуудал байдаг. Ачаагаа жилийн өмнө захиалах бол наад захын асуудал. Товчхондоо компаниуд нүүрсээ тээвэрлэх гэж төмөр замд оочерлодог бол бидэнд тийм хүндрэл үүсэхгүй гээд ойлгочихож болно. Монгол нүүрс гуравдагч зах зээлд гарах гарц ч "Шинхуа"-гаар дамжин нээгдэнэ. Хятад нүүрсний нөөцөөрөө дэлхийд тэргүүлэгч гүрэн. Дотооддоо хэрэглэхээс гадна гадагшаа зарах сонирхолтой. Тэр утгаараа Монголын нүүрс илүү үнэ хүрч борлогдох зах зээл рүү гарах "шанс"-тай. Оросын синдикатын 36 хувийг хянадаг, Peabody "Energy Согp of America"-ийн 24 хувийг эзэмшдэг гэж ирээд яривал "Шинхуа"-г дэлхийн компани гэдгийг тодотгосон баримт өчнөөн бий. Эзэмшилд нь байдаг нүүрсний ордуудын нөөцөөрөө дэлхийд хоёрт жагсдаг компани. Сүүлд гэхэд "Лутянь" компанийн хувьцааны 50 хувийг худалдаж авснаар Оросын Зашуланск нүүрсний орд газарт олборлолт явуулах эрхтэй болсон. Зашуланск ордын нөөц нь 250 сая тонн. "Чайна Шинхуа Энержи" энэ ордоос ил аргаар жилд зургаан сая тонн нүүрс олборлож, Транссибирийн төмөр замаар тээвэрлэн Манжуурын боомтоор экспортод гаргана гэж буй. Энэ төсөл нь 45 сая юань буюу 7.7 сая ам.доллараар үнэлэгдэж байгаа.

"СУМИТОМО" КОРПОРАЦИ
Японы Сумитомо корпораци 1919 онд байгуулагдсан. Анх 35 сая иений хөрөнгөтэйгөөр байгуулагдаж байж. 1945 он буюу дайны дараах жилүүдэд аж үйлдвэрийн томоохон төслүүдэд хөрөнгө оруулсан. 74 мянган ажилтантай. Орлого нь 32.16 тэрбум ам.доллараар үнэлэгддэг. Худалдаа, үйлдвэрлэл, экспорт, импорт, олон улсын худалдаа,үйлчилгээ зэрэг бизнесийн үйл ажиллагааг төмөрлөг, гангийн үйдцвэрлэл, ашигт малтмал, бүх төрлийн машин механизм, электрон техник, мэдээлэл харилцаа холбоо, эрчим хүч, өргөн хэрэглээний бүбтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, худалдаа аж үйлчилгээ, санхүүгийн зах зээл болон тээврийн салбарт явуулдаг. Ашигт малтмал эрчим хүч, дэд бүтцийн салбарууд компанийн цаашдын хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөнд онцгой байр суурь эзэлдэг. Тавантолгойн ордоос гарах коксжих нүүрсийг худалдах, худалдан авах асуудлаар хамтран ажиллах боломжтой гэсэн саналаа аль дээрээс илэрхийлж ирсэн энэ компани мснгол нүүрсийг үнэтэй хэрэглэх зах зээл дээр ажилладаг. Гурав дахь зах ззэл рүү гарах боломжийг нээж өгч чадах компани. Худалдааны гом компани гэдгээрээ олон улсын зах зээлд танигдсан. Таван толгой дээр худалдаа чигээр нь ажиллана.

Ц.БААСАНСҮРЭН
ӨДРИЙН ШУУДАН