Хадам ээжийнхээ энэ үгэнд Төмөр юу гэж хариулахаа мэдэхгүй тэвдэнэ. Ханийнхаа сүүлчийн зурвасыг олж уншсанаас хойш утсаа хааж, сар шахам гэрээс гаралгүй, ажлаа таслан, элий балай юм шиг мансуурч өнгөрөөсөн өдрүүдээс хойш тэрээр эмэгтэй хүнтэй уулзахаа больжээ. Хаяад явсан гэж эхнэртээ өширхөж байсандаа хөдөө байдаг ээжтэй нь холбоо бариагүй байж. “Яаж илүү амьдрахаа харуулна аа” гэж хүүхнүүдийг үхэн хатан сэлгэж байсан түүнд хаяад явсан эхнэрийнхээ ах дүү нартай уулзах, санаа тавих хүсэл даанч нэг байсангүй. Намуунаагаа үхсэн гэж бодохоос, гэхдээ бүр хамаг амь амьдралаа өөрт нь зориулж явсан хань нь өөрөөс нь болоод энэ хорвоог “сайн дураараа” орхисон гэхээс Төмөрт бүх юм утгагүй санагдаж ханьтайгаа өнгөрүүлсэн дурсамж бүхэн нь сэргэж, эр хүний харууслын нулимсыг ёстой харамгүй урсгасан байв. Тэгээд өөрөө ч бас нэгийг сэдээд байгаа ажээ...

-Ээж ээ, Намуунаа танд Канад явахаасаа өмнө юм хэлээгүй юу?

- Юу? Ингэхэд та хоёр чинь муудалцаад байгаа юм биш биз? Эхнэр нь байхгүй эр хүн бухимдаж ганцаардах үе гарч байгаа л байх. Гэхдээ чиний эхнэр эр нөхрөө хуурах хүн биш ээ. Гүжирмэг, шударга гэдгийг нь чи мэднэ шүү дээ. Харин бусад хүүхдүүдтэй адилхан ээжтэйгээ нэг их ойр ойрхон яриад байдаггүй, эрхэлж нялганаад байдаггүй их битүүхэн хүүхэд шүү. Амьдрал нь болоод байхад ер нь тэр хаа байсан газар очиж дахин сурах гэж яадаг байна аа.

- Тантай хамгийн сүүлд хэзээ ярьсан бэ, ээж ээ? Над руу л яриад байхын оронд тан руу нэг ярьдаг байгаа даа хачин хүн шүү.

Төмөр энэ үгийг хэлэхдээ бараг хэл нь хатчихав. Ийм сайхан сэтгэлтэй айлын охин авч суучихаад амиа хорлох хүртэл нь гомдоож, өвтгөж явсандаа гол нь харлаж, ядаж энэ хүнийг голыг нь харлуулах хүсэл байсангүй. Тэгээд ч хадмынхаа энэ үгнээс эхнэрийгээ Канадад сурахаар явсан гэж ээждээ ойлгуулсныг нь мэдэж авлаа. Төмөр үлдсэн амьдралаа эхнэрийнхээ үлдэж хоцорсон хэдэд зориулахсан гэсэн ганц хүсэлтэй л байв. Ингэлээ гээд эхнэр нь босоод ирэх биш дээ. Гэсэн ч тэнгэрээс хараад баярлана гэж л сэтгэлээ зогоож байв. Ядаж ханийнхаа алтан шарилтай нь салах ёс хийж чадалгүй үүрд хагацсандаа боож үхмээр бачуурч шанална.

- Ээж ээ, та хот руу ор доо. Энэ бөглүү газар байж яахав. Би ганц өрөө байр авч өгье. Дүү нар ч бүгд л хотод суурьших төлөвтэй болчихлоо. Би удахгүй бас Намуунаагийн араас явах бодолтой. Бид хоёр Канадад нэлээн хэдэн жил болно. Тиймээс гурван дүүгийн асуудлыг бүгдийг нь зохицуулчихаад явна аа, санаа зоволтгүй. Намуунаа ч тэгээрэй гэсэн.

Хадам ээж нь Төмрийн хэлснээр хот руу нүүж ирэв. Хүргэнийхээ авч өгсөн байранд баярлаж байгаа гэж жигтэйхэн. Төмөр өөрийнхөө байрыг мөн л хадам дүүдээ өгөхөөр болов. Отгон дүү охиных нь их сургуулийн төлбөрийг нь 4 жилээр нь төлж, ажил хийдэг эрэгтэй дүүд нь данхайсан том хашаа байшин авч өглөө. Хүн харахад Төмрийг ёстой алтан хүргэн гэмээр байлаа. Гэсэн ч Төмөр нүглээ ингээд ч болов наманчилъя гэж санана. Тэгээд ч өнчин өрөөсөн, ах дүү гэх юмгүй түүнд энэ амьдралыг орхиход харамсаад байх юмгүй байлаа.

Одоо Төмөрт эхнэртэйгээ танилцсан цагаас хойш сэтгэлд нь хамгийн дотно дурсамж үлдээсэн гурван газраар очих л үлдээд байлаа...

... Намуунаа Төмөр хоёр гуравдугаар курст орсон жилээ хоёр өөр дотуур байранд орчихоод уулзаж учрах гэж их юм болно оо. Байрны “камендат” авгайгийн ар өврийг олох гэж сүйд болдог байв. Түүний хажуугаар Намуунаагийнх нь тасгийн охидууд түүнийг хонуулах дургүй. Магадгүй шөнө дундын элдэв чимээнд төвөгшөөж байсан ч юм бил үү. Дотуур байрны төмөр орны пүршний дуу ямар олигтой байхав. Тэгээд Төмөр тэр хоёр сургууль дээр тааралдахдаа бусдын дэргэд нууцлан “пороолоор” ярьдаг байв. Тасгийн охид эзгүй юм уу, сайхан зантай үед Намуунаа “Хоолоо сайн идээрэй” гэж, камендатаас зөвшөөрөл авсан үедээ “Гадаа дулаахан байна” гэж, тасгийнхан ч юм уу камендат ааш муутай байвал “Биеэ бодоорой” гэж, харин Төмрөөгийн тасагт очиж хонох санаагаа “Өнөөдөр номын санд өнжинө” гэж нууц үгээр ойлголцдог байжээ...

Хүүхэд асрах газрын хашаан дотор орж ирээд Төмрийн сэтгэл уймарч, нулимс нь хамрыг нь даган урсана. Төмөр таван настайгаасаа эхлэн энэ хашаанд тоглож, сургуульд орохын жил нь Дорнодын нэг эмээ түүнийг үрчилж энэ газраас бүрмөсөн явсан байжээ. Эмээ дээрээ өссөн ч яг 10-р анги төгсдөг жил эмээ нь насан өөд болсон байв. Ийм зутруухан түүхтэй түүнд амьдрал харамгүй сайхан хань хайрлаж, тэрээр Намуунаатайгаа жил бүр шинэ жилээр энд ирж хүүхдүүд баярлуулдаг байв. Тэр энэ удаа ч мөн Намуунаагийн санаачилсан энэ үйлсээ дурсах гэж машин дүүрэн бэлэгтэй ирсэн юмсанж. Ханийнхаа ухааныг бодох тутам энэ дэлхий дээр нэг өдрийг ч өнгөрүүлэх хэцүү мэт санагдана. Тэрээр хүүхэд асрах төвийн хаалгаар гарч ирсэн хоёр хөвүүнийг дуудаж машинаасаа хайрцагтай бэлэгнүүдээ авчруулан дотогш орлоо. Өмнө нь эхнэртэйгээ ирэх бүрт эхнэр нь “ За хүүхдүүдээ аваад байгаарай. Эзгүй өрөөнийхөндөө бас аваарай. Бэлэггүй нэг ч хүүхэд үлдээж болохгүй шүү!” гэж цовоо гэгч нь инээж зогсдогсон. Энэ удаад тэр хоолой нь зангирч нулимсандаа хахчих гээд дуугарч ч чадсангүй. Төмөр тэндээс гараад шууд Сэлбийн гүүрний ойролцоох оюутны хотхоноор очлоо. Байр луугаа орж зүрхэлсэнгүй. Тэрээр эхнэртэйгээ хамт салхилж алхдаг байсан Улаанбаатрын бүх газраа гүйцээв. Харин түүнд одоо нэг л газар очих дутуу байлаа...

Төмөр замд гарах бүх бэлтгэлээ хийж дуусжээ. Бичиж байснаа ч дуусгав. Тэгээд тэр өөртөө зөөлхөн дуугаар ийн уншив.

“Юм бүхэнд би буруутай хань минь. Хэлэх үг алга. Ээж дүү нарыг чинь чадлынхаа хэрээр зохицууллаа. Бодох тутам би мөн ч тэнэг хүн юм. Өөрийгөө азтай эр хүн гэж биширч, чамаараа бахархаж, онгирч, цээжин дотроо л багтаж ядаад байсан болохоос ганц удаа ч гэсэн цэцгийн баглаа өгч байгаагүй минь үнэн. Бас дутуу юмгүй амьдралаа сайхан авч явна гэж л бодож аагархаж явснаас хурим хийх тухай огтхон ч бодож байгаагүй минь ч үнэн. Чамайгаа амьд сэрүүн байсан бол хамгийн сайхан цэцгийн баглааг хөлөөр чинь нэг зулчихаад, хамгийн сайхан даашинзыг чамдаа өмсүүлчихээд нижгэр хурим хиймээр байлаа хань минь. Даанч... Бурхан надад яагаад ийм хатуурхаж байгаа юм бол. Тэгтлээ хайрлаж байсан ханийнхаа шарил дээр нь ч ядаж цэцэг тавих боломж олгодоггүй яасан их хатуурхал гэгч вэ. Миний л үйл юм биз дээ. Чиний минь зүрх тэнгэрт ямар их үнэ хүрч байгаа бол. Хиргүй тунгалаг сэтгэлээ надад л зориулсан чамдаа би өртэй. Дархан руу явдаг тэр жил чи минь “Сэлэнгэ рүү нэг очиж үзье” гэж байсан даа. Сэлэнгэ мөрний хөвөөнд чамтайгаа амрах тийм их хэцүү байсан юм гэжүү. Аваад явах минь ч яав даа. Бас чамд уур минь хүрч байна. Сүүлчийн тэр зурвасыг чинь уншчихаад би хүнтэй гэрлэж сайхан амьдрах юм шиг байна уу? Чи үнэндээ намайг мэддэг юм шиг царайлчихаад мэддэггүй юм байна. Энэ хорвоогоос чи тийм гомдолтой буцсан байхад юу бодож би энд дахиж гэрлэх гэж суухав. Би ч бас зүрхээ тэнгэрийн ломбарданд тавьж, чинийхээ зүрхтэй ижилсүүлье. Чиний минь зүрх тэнд ганцаардах ёсгүй. Сэлэнгэ мөрний хөвөөнөө уулзъя хань минь.”

Төмөр Сэлэнгэ рүү хурдална. Замдаа эхнэртэйгээ буудаллаж байсан дэн буудалтай цайны газраар орох тухай хэдийн төлөвлөсөн байв. 4-р курсын өвлийн амралтаар Дархан явах зам зуур буудалласан энэ газар эхнэртэйгээ танилцсанаас хойшхи хамгийн романтик шөнө байсныг тэр мэднэ. Тасгийнх нь охид, камендатаас айлгүй агаарын сайханд хоноглосон тэр нэгэн шөнийн тухай дурсамж тэр хоёрыг олон ч удаа эвлэрүүлсэн байв.

Төмрийг нөгөө цайны газар ороход юм бүхэн өөрчлөгдсөн ч сэтгэлд дотно. Хоол захиалах санаатай суутал нүүр танил эгч гарч ирээд “Төмөр мөн шив дээ. Бараг өөрчлөгдөөгүй байна. Намуунаа чамайг хойтон ирнэ гээд байсан чинь чи ирэлгүй 2 жил боллоо. Танай эхнэр 2 жил гарны өмнө Австрали явахаасаа өмнө ирэхдээ чамайг ирвэл өгөөрэй гээд нэг ном үлдээсэн юм” гээд авчирч өгөв.

Төмөр салганан чичирч номыг дэлгэж үзэхэд “Өнөөдөр номын санд өнжинө” гэж хавтасны дотор талд бичсэн байв. Харин арын хавтсан дээр “Энэ хүртэл ирсэн бол би чамайг сайн мэддэг юм байна. Австралид дулаахан байна” гэжээ.

Төмөр нулимсаа ч арчих сөхөөгүй машинаа Улаанбаатрын зүг эргүүлж хар хурдаараа давхилаа.