С.Довлатов 1959 онд Ленинградын Улсын их сургуулийн хэл шинжлэлийн салбарын финн хэлний ангид элсэн орж хоёр жил гаруй хугацаанд суралцжээ. Энэ үеэр тэрбээр Ленинградын яруу найрагч Евгений Рэйн, Анатолий Найман, Иосиф Бродский болон зохиолч Сергей Вольф, зураач Александр Жданов нартай ойр дотно үерхэж нөхөрлөж байв.

1978 онд эрх баригчдын зүгээс түүнийг мөшгиж мөрдсөний улмаас С.Довлатов ЗХУ-аас цагаачилж, Нью-Йорк хотын Форэст-Хиллс дүүрэгт оршин суух болов. Тэнд очуут тэрбээр “Шинэ Америк” хэмээх долоо хоног тутмын сонины ерөнхий редактор болсон байна. Тус сонин цагаачдын дунд нэлээдгүй нэртэй болсон бөгөөд түүний бичсэн үргэлжилсэн үгийн номнууд шил шилээ даран хэвлэгдэн гарч эхлэв.

1980-аад оны дунд үе гэхэд тэрбээр уншигчдын дунд томоохон амжилт олж, Partisan Review, The New Yorker хэмээх нэр хүнд бүхий сэтгүүлүүдэд түүний бүтээлүүд хэвлэгдсэн байна. 12 жил цагаачлах хугацаандаа тэрбээр АНУ болон Европт 12 ном хэвлүүлжээ. ЗХУ-д зохиолчийг гар аргаар хэвлэсэн ном зохиолоос нь гадна “Свобода” радиогийн зохиогчийн нэвтрүүлгээр таньж мэддэг байв.

Сергей Довлатов 1990 оны наймдугаар сарын 24-нд зүрхний дутагдлаас болж Нью-Йоркт таалал төгсчээ. Түүнийг Нью-Йорк хотын Куинс дүүргийн Маунт-хобрайн хэмээх оршуулгын газар нутаглуулсан байна.

"Шилдэг ном цуврал"-аас үргэлжилсэн үгийн сод авьяастан Сергей Довлатовын "Шилмэл өгүүллэгүүд" өгүүллэгийн түүврийг орчуулан гаргасныг бид та бүхэнд цувралаар хүргэж байна. С.Довлатовын нэрийг ОХУ-д төдийгүй 1979 онд бүтээл туурвилуудаа хэвлүүлж эхэлсэн хилийн чанадад ч сайн мэддэг билээ. Хоёр дахь мянганы сүүлчээр үзэл суртлын бат бэх хэмээгдэж байсан номлолууд сүйрэн унаснаар түүний зохиол бүтээлүүд ихэд алдарших болсон юм. Энэхүү номд зохиолчийн эхэн үеийн зохиол бүтээлүүд толилуулагдсаны дотор цагаач хүний амьдралын өдрүүд, сэтгүүлчийн өдөр тутмын ажил хэргийг өгүүлсэн тэмдэглэлүүд багтав.

“Урам зоригтнуудын аян” ботиос

Хүчтэй байхыг хүснэ

Цагтаа би муу сурдаг, онгоцны загвар зохион бүтээх дуртай жирийн нэг сурагч байлаа. Регина Мухолович гэх охиноос хуулдагаараа гарамгай гэж байгаа. Басхүү бутархай мөнгө цуглуулна. Ичингүйрнэ. Гэхдээ уухгүй…

Дажгүй цаг үе байлаа /Нэг хүнийг тахин шүтэх ёсыг эс тооцвол шүү дээ/.

Надад дунд сургууль төгссөнийг гэрчлэх гэрчилгээг гардуулсныг санаж байна. Сургуулийн захирал тээнэгэлзэн байж дуртай, дургүй миний гарыг атгасан юм даа. Дараа нь би Ленинградын Улсын их сургуулийн математикийн ангийг төгсгөөд хүн болгоны уурыг барсан сэнтэг амьтан болж хувирав. Сарын 96 рублийн цалин авдаг залуу инженер хүн өөрөөр ямар байх ч билээ дээ?

Би төлөв даруу, бусдаас нуугдмал байдалтай амьдрахдаа энэ хугацаанд хоёр ч захидал бичсэн хүн.

Гэхдээ өөр хаа нэгтээ гоёмсог, гял цал болсон тийм нэгэн амьдрал бий гэдгийг мэдэж байлаа. Тэнд роман бичигдэж, хүмүүс хоорондоо нударга зөрүүлж, наймаалж зооглож, гагцхүү сүүдэр шийд л гунихарцгаана. Тэнд бүрх малгайгаа ар дагз руугаа болгосхийгээд л давхар тунгаар виски хэмээгчийг залгилж сууцгаана. Тэнд гял цал зүйлдээ зүдэрсэн, түүнээсээ залхсан, элдэв цэцэгсийн анхилам үнэрээс болж мансууралд орсон кино одод нийлэг хивсэн дээр үсний хатгуураа үлбэгэр гэгч нь унагадаг юм…

Би уран барилгач Россигийн гудамжинд амьдардаг байлаа. Урт нь гурванзуун дөчин метр агаад өргөн хийгээд байшингуудын өндөр нь гучиндөрвөн метр. Гэхдээ энэ нь ямар ч ач холбогдолгүй зүйл. Ойролцоох хоёр театр, бүжгийн сургууль нийлээд энэ гудамжны хэв маягийг тодохойлдог билээ. Чкаловын гудамжны хэв маягийг хоёр их дэлгүүр, сэргийлэхийн хэлтэс тодорхойлдогтой адил… Жүжигчин хийгээд бүжгэн жүжигчин хүүхнүүд энэ гудамжаар сэлгүүцдэг юм. Жүжигчид хийгээд бүжгэн жүжигчид! Тэднийг сахландаа баригдсан үл бүтэх этгээдүүд, энэ амьдралын эзэд болох амрагууд нь дагалдана. Хувийн автомашины хаалга цэлийтэл онгойно. Тэндээс сиймхий оймстой урт гоёмсог хөлнүүд цухуйна. Араас нь нийлэг дээл, гар цүнх, бугуйвч, бөгж тэргүүтэн гарч ирнэ. Эцэс сүүлд нь эрс шийдэмгий, удаан гэгч үргэлжлэх няцаалт, түлхэлтийг өгөхөд бэлэн эмэгтэй бүхлээрээ гарч ирнэ.

Тэрбээр театрын хаалгаар орж алга болно. Цардмал зам дээр франц сүрчигний хөнгөхөн үүл аажимдаа замхрах аж. Амрагууд нь багана хооронд сүлжингээ тэднийг хүлээнэ. Цамцных нь нударга бүрэнхийд цайрч харагдана… Өөртөө арай итгэлтэй болохын тулд би боксоор хичээллэж эхэлсэн юм. Байшингийн аварга шалгаруулах тэмцээн дээр миний өрсөлдөгч алдарт Цитриняк болж таарлаа. Татвалзангаа тэрбээр над руу нэг алхаж билээ. Би байдгаараа далайсан ч тэрхэн мөчид бүхэл биеэрээ иржгэр хатуу брезентэн дээр түсхийн ойчив. Сэтгэл минь тэнгэрт хөөрч, гэрэлт зулнуудын дотор замхарлаа. Би гэдэг амьтан хоолойгоо шахан орилохыг оролдоод мөлхсөнөө санаж байна. Хөгжөөн дэмжигчид исгэрч эхэлсэн бөгөөд би гэдэг хүн шүд зуун мөлхөж билээ. Тэгж яваад дасгалжуулагч Шарафутдиновын гадаадаас авчирсан сэрүүн шаахайнаас адис авсан юм. Дасгалжуулагч надад “Юу байна даа? Ажил хэрэг ямаршуухан байна даа?” гэж хэлсэн санагдана.

- Өө, дажгүй дээ. Гарах хаалга хаана байна вэ?

Ингэж би биеийн тамирыг эгнэгт орхихоор шийдсэн бөгөөд өгүүллэг бичсэн юм. Тэр өгүүллэг дотор миний шөнийн явдлаас зарим нэг зүйл орсон санагдана. Бороо орох чимээ, жолооныхоо ард зүүрмэглэсэн жолооч нар, нэг нэгэнтэйгээ дэндүү адилхан эл хуль гудамжнууд… Баавар сахалтай утга зохиолын ажилтан миний тэр гар бичмэлийг удтал хайсан билээ. Шүүгээнүүдээ онгичингоо мань хүн эхний мөрүүдийг маань уран унших аядана. Янз бүрийн л эхлэл хэлэх аж. Тэр тоолонд би “Биш ээ” гэсэн хариултыг эрсхэн хэлж байлаа. Эцэс сүүлд нь мань хүн ““Ганц хөлт хүмүүсийн сүрт алхаа” гэдэг нэртэй бүтээл таных уу?” гэдэг юм байна. Би түүнийг засах аядан “Ганц бие хүмүүсийн сүрт алхаа” гэж хэлэв. Тэрбээр гар бичмэлийг минь эргүүлэнгээ “За, таны ямаршуухан загасчин бэ гэдгийг чинь үзье л дээ. Харна аа” гэж амандаа бувтнаж байв. Тэгснээ “Та энд ингэж бичсэн байна. “Зөвхөн шувууд л гантиган том хөшөөн дээгүүр эргэлдэж байлаа” гэжээ. Эдгээр жигүүртнүүд өөрөөрөө юуг илэрхийлэн харуулж буйг би мэдмээр байна” гэсэн юм.

Би “Юу ч илэрхийлээгүй. Тэд нисэж байгаа юм. Зүгээр л нисэж байгаа. Энэ чинь хэвийн зүйл шүү дээ” хэмээв. Редактор эр тун ч сэжиглэнгүй байдалтайгаар “Эд чинь яагаад нисээд байгаа юм? Яах гэж тэр вэ? Ямар нэгэн шаардлага байна уу?” хэмээн сониучирхлаа. Би тэсэлгүй “Зүгээр л нисэж байгаа. Байдаг л зүйл шүү дээ…” хэмээн шивнэн өгүүлэв.

- За, яахав. Тийм байдаг юм байж. Энэ шувууд чинь тэгээд юуг төлөөлж байна вэ?

Бачуурсандаа болоод би хөлийнхөө хуруунуудыг хөдөлгөж эхлэв.

- Надад дахиад нэг асуулт байна. Сүүлчийн асуулт. Та өөрөө болжмор уу, аль эсвэл шар шувуу юу?

Би уурласандаа орь дуу тавиад, редактор эрийн сахлыг галдан шатаасны эцэст гарах хаалгыг зорив. Араас “Түр хүлээзнээрэй. Танд нэг зөвлөгөө өгөхийг зөвшөөрнө үү. Ер нь бол та сонгодгуудыг дахин дахин унших хэрэгтэй хүн юм байна. Пушкин, Лермонтов, Гоголь, Достоевский, Толстой нарыг унш. Ялангуяа Толстойг. Яг нарийндаа бол тэр хүнээс өмнө утга зохиолд жинхэнэ эр хүн ер нь байгаагүй юм шүү” гэх нь сонсдов. Ингэж би утга зохиолыг эгнэгт орхихоор шийдсэн билээ. Өдөр хоногууд өнгөрч өгөхгүй жинхэнэ тамлаж байлаа. Унтаад л, тараг уугаад л, ажлаа хийгээд л, ганцаардаад л… Миний энэхүү ээдрээтэй байдлыг харсан хамт ажиллагсад маань тэвдэж эхэлсэн юм. Тэд намайг нэлээн боловсорсон гэгддэг Фрида Штэйн гэх бүсгүйтэй танилцуулав.

Бид хоёр зоогийн газар хоёр цагийг хамтдаа өнгөрүүлсэн. Хөгжим уянгална. Фрида хоолны цэсийг баруунаас зүүн тийшээ яг л лалын ариун ном уншиж буй мэт амандаа ямар нэг зүйлийг бувтнан гүйлгэж харна. Чингэсний эцэст бид хоёр хачиртай бин, кофе захиалсан юм. Фрида “Бид нар бүгд тодорхой нэг хүрээллийн хүмүүс” гэж цэцэрхдэг юм байна. Би ч толгой дохилоо.

- Та ч гэсэн нэг тодорхой хүрээллийн хүн гэж найдъя.

- Тийм ээ.

- Яг ямар хүрээллийн хүн бэ?

- Дөрөвдүгээр хүрээллийнх. Та тамын хүрээллийг ярьж байгаа бол шүү дээ.

- Баяр хүргэе!

Би тэсгэл алдан оргилуун дарс захиалж орхив. Тэгтэл Фрида “За, ингэхэд бид нар юун тухай ярих билээ? Жойсын тухай юу? Аль эсвэл Гитлерын талаар уу? Пшебышевскийн тухай ч байж болох юм. Хар өнгийн терьеруудын талаар ч мөн ярилцаж болно. Неофрэйдизмын талаар мэдэх үү? Эсвэл Диззи Гиллэспигийн талаар ярих боломжтой. Магадгүй, Ясперс юм уу Кафкагийн тухай ярилцъя л даа” хэмээн асуулаа. Би ч залхсандаа “Кафкагийн талаар ярья” гээд тун саяхан болж өнгөрсөн нэгэн түүхийг өгүүлсэн юм.

“Би ажилдаа очсон юм. Хамт ажилладаг Барабанов гэдэг нөхөр намайг хоргоолоо. Мань хүн “Өчигдөр Кафкаг дахин уншлаа. Та Кафкаг уншсан уу?” гэдэг юм байна. Би ч түүнд “Харамсалтай нь, үгүй” гэсэн. Тэрбээр “Та Кафкаг уншаагүй гэж үү?” хэмээн нүдээ том болгосон юм. “Үнэнийг хэлэхэд би түүнийг уншаагүй ээ” гээд салахын түүс боллоо. Гэтэл Барабанов тэр өдөржингөө над руу муухай харсан билээ. Үдийн цайны завсарлагаар лаборант бүсгүй Нинуля манай өрөөгөөр орж ирээд “Таныг Кафкаг уншаагүй гэж цаагуур чинь ярилцах юм. Энэ үнэн үү? Та үнэнээ л хэлээрэй дээ. Би хэнд ч хэлэхгүй” гэж хэрэгт дурласан юм. Би ч түүнд “Уншаагүй ээ” гэж хэлсэн. Нинуля цочисхийгээд, нөгөө Барабановтой хамт хоолонд орохоор явж билээ. Гэртээ харих замдаа би геологич Тищенкотой таардаг байгаа. Мань эр урьдын адил нэг царай муутай хүүхэн дагуулчихсан явсан. Мань хүн намайг харангуутаа нэлээн холоос “Ханты-Мансийскт Кафкаг чөлөөтэй худалдаалж байна” гэж хашгирлаа.

Би ч түүн рүү харалгүй “Гайхалтай хэрэг” гэж хэлээд зөрж өнгөрөхөө бодсон. Геологич залуу ихэд гомдсон байдалтай “Чи хаачих нь вэ?” хэмээн намайг хоргоов. Би ч уурандаа “Ханты-Мансийск руу” гээд одсон билээ. Хормын дараа би гэртээ харьсан байлаа. Орцны хонгилд хөршийн банди Рома тааралдаад хөлнөөс минь зуурч авангаа “Эмээ бид хоёр Кафкаг уншсан” гэж бувтнав. Би ч галзуурах шахсандаа орь дуу тавиад зугтаж одсон юм. Гэвч Рома миний хөлнөөс тас зуурсан байлаа. Би түүнээс “Тэгээд чамд таалагдсан уу?” гэж асуув. Рома “Нэг их таалагдаагүй” хэмээсэн билээ. “Хөгшөөн, чи ямар нэгэн юмтай наадахыгаа хольж, солиогүй биз?” хэмээн хэрэгт дурлатал, сургуулийн өмнөх насны тэр банди нэлээн ноорхой болсон номыг гэрээсээ гаргаж ирээд “Руфкие народные Кафки” гэж уншив. Би түүнд “Чи ухаантай хүү юм. Гэхдээ бага зэрэг тультраа хэлтэй юм байна. Чамд би буу бэлэглэх үү?” гэж асуусан. Хэлсэндээ ч хүрсэн дээ” хэмээтэл Фрида Штэйн “Гайхалтай” гэж билээ.

Би дахиад оргилуун дарс захив. Фрида тэр мөчид “Би таныг тууж бичдэг гэдгийг мэднэ. Тэдгээрээс чинь би уншиж болохсон болов уу? Одоо танд бий юу?” хэмээлээ.

- Өөртөө авч яваа. Би хараахан бичиж амжаагүй тэр бүтээлүүдээ дотроо агуулж яваа.

Фрида ч уулга алдав. Халуурсандаа би оргилуун дарс нахилаа. Шөнө нь бид хоёр цэвэрхэн орцон дотор зогсож байлаа. Зориг орсон амьтан Фридаг үнсэхийг оролдов. Яг нарийндаа бол түүний зүг мэдэгдэхүйц найгаж билээ. Фрида Штэйн үүний хариуд “Гайхалтай. Та ч гахай шиг согтож дээ” гэв. Тэр цагаас хойш бүсгүй над руу дахиж хэзээ ч утасдаагүй. Саарал хийгээд бүүдгэрхэн өдрүүд үргэлжилсээр л… Унтлага, тараг, ажил, Зоягийн бүтээлүүд. Тэр хооронд би нэлээн хүнд өвдөөд эдгэсэн юм. Зээлээр зурагт худалдаж авав. Нэг өдөр “Метрополь” зочид буудлын гадаа би ангийнхаа хөвгүүн Сэкинтэй таарч билээ. Түүнээс “Чи хаана ажиллаж байгаа вэ?” хэмээн асуув.

- Нэг шинжлэх ухааны хүрээлэнд.

- Цалин гайгүй юм уу?

- Боломжийн. Гэхдээ хүрэлцэхгүй л байна.

- Гайхалтай!

Бид хоёр буудлын зоогийн газар руу орлоо. Мань хүн архи захиалав. Ууцгаалаа. Сэкин миний ханцуйнаас татсанаа “Чи яагаад ийм гунигтай яваа юм бэ?” гэсэн юм.

- Би өөрөө өөртөө гутрах үзэлд нэрвэгдээд байна.

- Бүгд л тийм байдалтай явна шүү дээ.

- Чи ч гэсэн тийм байдалд орчихсон юм уу?

- Би ч мөн адил. Чиний энэ байдал намайг зовоож байна шүү дээ.

- Гайхалтай!

Мань хүн архи нэмж захиалав. Би түүнээс “Цаагуур чинь манайхан яажшуухан байна даа?” хэмээн лавлав. Сэкин “Ихэнх нь өнгөрлөө дөө. Жишээ нь, Шура Глянец байна. Глянец усанд орохоор яваад шунгаж орсон. Гэхдээ буцаж гарч ирж чадаагүй шүү. Тэр цагаас хойш жил гаруй хугацаа өнгөрчээ” хэмээлээ.

- Миша Ракитин хаана явна вэ?

- Аспирантур төгсгөж байгаа.

- Боря Зотов юу хийж байна?

- Мөрдөн байцаагч болсон.

- Харин Ривкович?

- Мэс засалч хийж байгаа.

- Нөгөө Лёва Баранов яасан бэ? Түүнийг чи санаж байна уу? Тамирчин, Төмөр ахын анд, байж болох бүхий л олимпиадад түрүүлдэг нөхөр яасан бэ?

- Баранов шоронд сууж байгаа. Тэр хүзүүний ороолт дамлан наймаалсан юм билээ. Хагас жилийн өмнө түүнтэй Садовая гудамжинд таарсан. Лёва Апраксины дэлгүүрээс гарч ирээд “Учир начир нь хаана байна вэ, Сэкин? Надад тайлбарлаад өг л дөө. Би болгар хөнжил гучин рублиэр худалдаж аваад түүнийг найман тэнцүү хэсэгт хуваадаг. Ороолт болгоныг гучин рублиэр зарж байна. Тэгэхээр учир зүй нь хаана байна вэ?” хэмээн асуув.

Би ч уулга алдан “Гайхалтай!” хэмээхээ мартсангүй. Мань хүн нэмж архи захиаллаа… Шөнө нь би эргэн тойрны байшингуудыг нааш, цааш түлхэн гудамжаар бэдэрч явав. Гэнэт Пушкины нэрэмжит театрын багануудын дунд ороод ирсэн. Нөгөө гял цал болсон сахалтай амрагуудын хөл татраагүй байлаа. Тэд гялгар цувнуудаа шархийлгэн навчин тамхины үнэр ханхлуулах аж. Холгүйхэн тэдний гялгар машинууд сүүмэлзэн гялтганана. Би тэсэлгүй “Хөөе, та нар хэн юм бэ? Юу хийдэг нөхөд вэ? Хаанаас та нар ийм их мөнгөтэй болов? Би ч гэсэн энэ амьдралын эзэн нь болмоор байна шүү дээ. Надад заагаад өг л дөө! Тэгээд Элина Быстрицкаятай танилцуулаад аль” гэж хашгирсан. Тэд надаас “Чи хэн юм бэ?” хэмээн лавлав. Би шал дэмий зүйл солиорсондоо санаа зовоод “Аан, би юу? Егоров гэдэг нөхөр байна. Математикийн анги төгссөн л дөө” хэмээн жижгэрэв. Нэг нь “Намайг Федя гэдэг юм” гэтэл нөгөөх нь “Володя”, гурав дахь нь “Толик” хэмээн өөрсдийгөө танилцуулав. Толик инээмсэглээд “Би залгамал шүд хийдэг эмч хүн байна. Хэн хүний өмхөрсөн шүдийг янзлах нь миний ажил” хэмээв. “Харин би эсгүүрчин. Тэгээд л боллоо. Элдэв зүйлийг арвилан хэмнээд эсгүүр хийхээ сайн мэднэ. Түүнээс өөр зүйлд би чамайг сургаж чадахгүй” гэж Володя өгүүлрүүн. Федя нүд ирмэнгээ “Би ч яахав комиссын дэлгүүрт ажилладаг. Гадаадын гял цал хувцас хэрэгтэй болвол залгаарай” гэв.

- Энэ машинууд тэгээд ямар учиртай юм бэ?” гэж бантсан би асууж орхив.

- Юун машин бэ?

- Яагаав, тэр машинууд. Волга, Лада, Жигулинууд?

Володя гайхсан дүр эсгээд “Машин энд ямар хамаатай юм бэ?” хэмээн лавлав.

- Энэ чинь тэгээд та нарын машин биш юм уу?

Толик “Харамсалтай нь, үгүй” гэж хариулж билээ.

- Тэгээд хэнийх юм бэ? Хэнийх юм?

- Хэн мэдэх вэ? Хүмүүсийнх л байх. Тэд энд дандаа л зогсож байдаг юм. Цаг үе нь ийм болж дээ. Цаана чинь ХХ зуун өрнөж байна шүү дээ…

Би гэдэг нэг л их амьсгаадсан амьтан гэр рүүгээ гүйж явлаа. Бурхан минь! Наймаачин, шүдний эмч, оёдолчин нөхөд. Гэтэл би энэ нөхдөд бүх амьдралынхаа туршид атаархаж явсан байдаг. Гэхдээ машинуудын хувьд бол тэд мэдээж худлаа хэлсэн байх. Худлаа хэлсэн нь ойлгомжтой. Гэхдээ үгүй ч байж мэднэ… Харанхуй орцоор би дээш гүйн гарав. Харанхуйд муурнуудын ногоон нүд тодхон харагдана. Тэднийг айлгангаа би хаалга руугаа ухасхийсэн юм. Түүнийгээ франц түлхүүрээр онгойлгов. Утасны ширээн дээр хөх өнгийн урт дугтуй хэвтэнэ. Өөр хэн нэгэнд ирсэн болов уу? хэмээн бодов. Тэр хүн ч азтай юм даа. Захидал хүлээж авдаг азтай хүмүүс гэж бас байх юм. Үгүй, гэтэл тэр захидал дээр нэр нь бичээстэй Егоров гэдэг хүн би шүү дээ. Би дүрээрээ мөн. Дугтуйг шалавхан нээж үзээд “Та их өөдгүй, муухай, үнэхээр хөгийн амьтан. Фрида Штэйн. Жич: Гюнтер дэ Бройныг сайтар уншсан хойно миний зүрх сэтгэлийг та ойлгох болно. Ф.Штэйн. Жичдээ: Хэн нэгэн манай орцонд сатин даавуун ханцуйвчаа орхисон байна. Ф.Ш.” гэж бичсэн байхыг олж уншив.

Тэр мөчид би “Энэ бүхэн ямар учиртай юм бэ?! Наймаачин, шүдний эмч, оёдолчин, бас нэг муу муухайгаараа хэлэгдсэн Егоров гэдэг амьтан. Хэний ч юм сатин даавуун ханцуйвчнууд. Гэтэл тэр Егоров гэдэг чинь би шүү дээ. Ханцуйвчнууд ч минийх. Би шал өөдгүй амьтан… Гэхдээ энд Лев Толстой ямар хамаатай юм бэ? Бас юун Лев Толстой вэ?! Өө, тийм ш дээ, нээрэн. Би чинь Лев Толстойг дахин дахин унших ёстой шүү дээ. Бас Гюнтер дэ Бройныг унших шаардлагатай. Тэгэхээр маргаашнаас эхлээд л уншиж эхлэе дээ, байз…” хэмээн бодов.

Эх сурвалж: С.Довлатовын "Шилмэл өгүүллэгүүд" номоос