Архив ангилал

Зөрчил тэмцэл, хуваагдал, цэрэг армийн тухай байнга бичээд салахаа байлаа, энэ нөхөр ер нь юу ёрлоод байна вэ гэх хардлага уншигчдад байж таарна. Би бүрэн хүлээн зөвшөөрнө. Гэхдээ бичихгүй бол болохгүй болчихсон ертөнц биднийг бүчээд авсан, сонор сэрэмж ус агаар мэт чухал болсон цаг үе тул бичнэ чиг. Сонор сэрэмж гэдэгт Монгол улс цэргийн холбоо байгуулаад, цэрэг цагдаагаа бэхжүүл гэсэн ганц тулгалт хийх гээгүй. Монголчууд нийтээрээ хэрсүүжиж, биеэ зөв авч явж, төрөхөөсөө үхэх хүртлээ монгол хүн та чанга бат байгаасай, салан зангаа гээе гэсэн уриалга яваад байгаа хэрэг юм.

Европын нутаг дэвсгэр дээр ойртон буй хямралын учир шалтгааныг гаргаж бичих гэж байна. Хэдийгээр Европ манай ойрын түнш, бид Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллагын (ЕАБХАБ) гишүүн нь ч гэсэн Европын холбооны цөм улс, дагалдах улс гэж байдгийг эхлээд өчье. Цөм улс нь Франц, Герман хоёр. Тэдэнтэй нэн ойр нь Бельги, Нидерланд, Люксембург. Энэ тавыг Европын холбооны дотоод бүлэг (1) гэж нэрлэнэ. Энэ бүлгийг тойрч Итали, Испани, Португал, Дани, Их Британи, Ирланд, Грек бас нэг бүлэг (2) болно. 1995 онд гишүүн болсон Австри, Финланд, Швед гэж бас нэг бүлэг (3)

Төв Европыг Зөвлөлт холбоот улс улс төр- цэргийн хяналтдаа авснаар хүйтэн дайн эхэлдэг.

Араас нь XXI зуунд гурван удаагийн тэлэлтээр нэмэгдсэн экс-социалист орнууд болох Унгар, Польш, Чех, Словак, Словен, Балтийн улсууд, Болгар, Румын, Хорват, мөн Мальта (4) гээд нийт дөрвөн ч бүлэг болгон хувааж түүхчилдэг. Цөмөө тойрон хүрээлсэн нэг цул нэгдэл. Төв болон Зүүн Европыг хамарсан “түнш улс орнуудын гадна талын тойрог” хэмээн тухайн үеийн Францын гадаад хэргийн сайд Аллен Жюппе нэрлэснээр яваад байх шиг.

Юу гэвэл тодорхой салбарт нийтлэг зарчмыг хүлээн зөвшөөрөх гишүүн улс орнуудын дунд талын нэг тойрог, батлан хамгаалах, мөнгөний бодлого, гадаад бодлого зэрэг асуудалд бусдаасаа арай илүү хурдан интеграцид орох сонирхолтой улс орнуудын хэд хэдэн дотоод тойрог байна гэж үздэг. Европт тийм шугам тогтоох нь хүйтэн дайны дараах ертөнцөд өрнөдийнхөнд тулгарч буй гол сорилтын нэг байсан билээ. Хүйтэн дайны үед Европ бүхлээрээ оршин тогтнож байсангүй. Харин коммунизм нуран унаснаар өөрсдийгөө бүрэн таних боломж гараад иржээ.

Европ гэж юу вэ. Европын хойд, өмнөд, баруун хил хязгаар нь арвин их усаар хүрээлэгдсэн бөгөөд өмнөддөө соёлын хувьд илтэд ялгарна. Европын зүүн хил нь хаана байна. Хэнийг Европ гэх, улмаар хэнийг Европын Холбоо, НАТО болон бусад байгууллагын ирээдүйн гишүүн гэж үзэх вэ гэхчлэн.

Хэдэн зууны туршид өрнөдийн христосын шашинт хүмүүсийг лалын шашинт болон ортодокс хүмүүсээс тусгаарлаж байсан их түүхэн шугам бол дээрх асуултын хамгийн бодитой хариулт юм. Энэхүү шугам нь VI зуун дахь Ромын эзэнт гүрний хувагдал болон X зуун дахь Ариун Ромын эзэнт гүрэн үүсэх үеэс улбаатай, дор хаяж 500 жилийн өмнө одоогийн байдлаа ерөнхийдөө олсон юм. Иймээс иргэншлийн хэлбэр (paradigm) нь Баруун Европынхонд тулгараад байгаа “Европ хаана дуусах вэ” гэсэн асуултад товч тодорхой, нэгдмэл хариу өгч чадна. Барууны христосын шашин дуусч, ислам, ортодокс эхлэх газар Европ дуусна. Энэ бол Баруун Европынхон сонсохыг хүссэн хариулт бөгөөд тэд үүнийг нэгэн дуугаар олноороо дэмжинэ.

Тэгвэл коммунизмын жилүүдэд бүдгэрсэн Төв Европ, эсвэл Дундад Европ болон Зүүн Европын хоорондын ялгааг олж харъя. Төв Европын хүмүүс ч мөн зааглаж буй энэ шугамын ач холбогдлыг онцлон тэмдэглэдэг. Коммунист өв уламжлалаас өөрсдийгөө салгахад их ахиц гаргаж ардчилсан улс төр, зах зээлийн эдийн засагт шилжиж буй улс орнууд нь ийм шилжилт хийгээгүй улс орнуудаас нэг талаас католик, протестантизм, нөгөө талаас ортодоксыг хувааж буй шугамаар тусгаарлагддаг.

Европын дүр төрхийг барууны христосын шашинт ертөнцтэй адилтгах нь өрнөдийн олон улсын институциудад шинэ гишүүн элсүүлэх тодорхой шалгуур нь юм. Европын Холбоо нь Европ дахь өрнөдийн нэн тэргүүний эвсэл. 1994 онд өрнөдийн соёлтой Австри, Финланд, Шведийг элсүүлснээр гишүүнчлэлээ өргөжүүлэх шинэ үйл явц нь эхэлжээ. Европын холбоо нь Балти орчмын улсуудаас бусад хуучин Зөвлөлтийн бүгд найрамдах улсуудыг гишүүнчлэхээсээ 1994 онд урьдчилсан байдлаар татгалзсан.

Европын гэхдээ өрнөдийн соёлтой, эдийн засгийн хувьд илүү хөгжсөн, бас ардчилсан улс орнуудад илүү их боломж олгоно гэсээр өнөөг хүрчээ. Иймдээ ч Украин, Гүрж хаалганы цаана, Турк бүр хойшоо ухраад алга болжээ. НАТО-г өргөжүүлэх үйл явц мөн л иргэншил ба соёлын логикоор яваад байна уу, эсвэл геополитикт суурилаад байна уу гэсэн эргэлзээт асуудал буй. Анх үүссэн шалтгааныг нь 70 жилийнх нь ой тохиож буй энэ 2019 онд илүү сөхөн бичээд байх шиг.

Төв Европыг Зөвлөлт холбоот улс улс төр-цэргийн хяналтдаа авснаар хүйтэн дайн эхэлдэг. АНУ болон өрнөдийн гүрнүүд Зөвлөлтийн цаашдын түрэмгийллийг зогсоох, шаардлагатай бол бүр байлдаж устгахаар НАТО-г байгуулсан. 1991 онд СССР ба түүний Варшавын гэрээ гэх цэргийн блок оршин тогтнохоо болилоо. Хүйтэн дайны дараах дэлхий ертөнцөд НАТО хэн бэ гэсэн асуулт тавиадахсан чинь өрнөдийн ардчилал-иргэншил-соёлыг хамгаалах аюулгүй байдлын байгууллага болж хувирав аа. Эдүгээ НАТО-гийн нэг гол, ерөнхий зорилго нь энэ байгууллага цаашид үлдэж, Оросын улс төр-цэргийн хяналт төв Европт дахин тогтохоос урьдчилан сэргийлэх явдал болжээ.

Хүн хүчний тоогоор Оросын араас Украин орно. Нийт 1,205,000 хүн зэвсэгт хүчинд нь алба хашдаг.

Европын аюулгүй байдлын институц болох НАТО-гийн бүтцийг эдүгээ АНУ үлэмж тодорхойлно. Эхэндээ илүү ерөнхий хандлага буюу Энхийн төлөө түншлэл гэдэгт тусгалаа олж байсан бөгөөд энэ нь Европын, бүр Евразийн улс орнуудад нээлттэй байв. Энэ хандлага нь ЕАБХАБ-ын үүргийг ч мөн онцолж байв. Энэ хандлага 1994 оны нэгдүгээр сард Ерөнхийлөгч Билл Клинтоны хэлсэн үгэнд тусгалаа олжээ.

Гэвч удалгүй жилийн дараа Клинтон “Хуучин түүхэн хил хязгаар”-ын ач холбогдлыг олж харжээ. Тэр нь иргэншил ба соёл хоорондын бодит ялгаа байсан хэрэг. НАТО-гийн гишүүнчлэлийг хүссэн болгонд нь бус эхлээд Польш, Унгар, Чех, Словак, дараа нь Словен, тэгээд магадгүй Балтийн улсуудад өргөжүүлэх тодорхой шалгуур, хуваарь боловсруулж хэрэгжүүлжээ.

НАТО-г өргөжүүлэх аливаа үйл явцыг Орос эрс шийдэмгий эсэргүүцсээр ирсэн. Гэхдээ ОХУ- ын дотоодод нэгдсэн хатуу байр суурь ягштал төлөвшөөгүй. Либерал, өрнөдийг баримталсан оросууд байсаар буй. НАТО өргөжих нь Орос дахь үндсэрхэг болон барууны эсрэг улс төрийн хүчнүүдийг ихээхэн бэхжүүлнэ гэж үзэж байсан ба НАТО-гийн өргөжилт нь түүхэндээ барууны христосын ертөнцийн хэсэг байсан улс орнуудаар хязгаарлагдаж, харин Серб, Болгар, Румын, Албани, мөн Молдав, Беларусь, Гүрж, Украин дээр гонж гэсэн хатуу байр суурин дээрээ ОХУ зогссоор байсан ч цаадуул нь сугарч хяналтаас алдагдсаар өнөө хүрчээ.

НАТО-ГИЙН ГОЛ ЗОРИЛГО НЬ ОРОСЫН ХЯНАЛТ ТӨВ ЕВРОПТ ДАХИН ТОГТОХООС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ

Балтийн гурван жижиг улс, наанаас нь хүчирхэг ОХУ-ын хоорондын харилцааны эгзэгийг ажиглаад байхад улс орнуудыг иргэншил-соёл, магадгүй шашных нь хувьд ялгаж үзэхийн ач холбогдол тодорхой харагддаг юм. Тэр гурав бол хуучин Зөвлөлтийн бүгд найрамдах улсуудаас түүх, соёл, шашин шүтлэгийнхээ хувьд илт ялгардаг байсныг нуух юун.

Хэдийгээр коммунист нам захирч, төрийн хэл нь орос хэл байсан ч цаанаа л барууны аж төрөл, хэв загвар, соёл мэдрэгдэж байсан. Тэдний хувь заяанд өрнөдийнхөн үргэлж санаа зовдог байсныг яана. АНУ ба өрнөд тэр гурван улсыг Зөвлөлтийн бүрэлдэхүүнд 1940 онд нэгдэж орсныг хэзээ ч албан ёсоор хүлээн зөвшөөрч байгаагүй. СССР нуран унахад тэдний тусгаар тогтнох гэсэн зорилгыг өрнөдөд шууд дэмжиж, цэргээ гаргахыг оросоос уйгагүй шаардаж байсан нь юуг илэрхийлнэ вэ.

Цаад утга учир нь Балтийн улсууд бол хуучин Зөвлөлтийн бусад бүгд найрамдах улсуудад тогтоохыг хүссэн, хүссээр ч байгаа оросуудын аливаа нөлөөний хүрээнээс ангид орших болно гэдгийг оросуудаар өөрсдөөр нь хүлээн зөвшөөрүүлэх гэж бараг 30 жил өрнөдийнхөн үзэж таарч байна. Шведийн нэг Ерөнхий сайдын хэлснээр өрнөдийнхөн Прибалтикт ялсан буюу ялж байгаа нь “Европын аюулгүй байдал, тогтвортой байдалд оруулсан хамгийн үнэтэй хувь нэмэр” болох аж.

Европт шууд дайтчихгүйгээр ийм их цэрэг зэвсэг агсаад өнөө хүрчээ. Аль ч талаас нь авч үзсэн Европын улс орнуудын хооронд дайн дэгдэх магадлал байхгүй.

Энэ гурван жижиг улсыг өрнөдийнхөн ямагт дэмжиж байгаа учраас Оросын хэт үндсэрхэг үзэлтнүүд, цэрэг-хүчнийхний өс хонзон авах ямарваа оролдлого ямар ч үр дүнд хүрэхгүй гэдгийг харуулснаар эргээд оросын ардчилсан хүчинд ч тус болсон болов уу. Прибалтикийн араас хүч мэдэн тэмүүлж яваа Украин, Гүрж хоёр Европын интеграцын бодлогоосоо болоод ОХУ-тайгаа тун эмзэг, бүр дайсагнасан харилцаатай болчихоод байгаа тухай энд нурших нь илүүц биз. Гэм нь тэр хоёр улсын эсрэг оросын явуулж буй бодлогыг ойрын холбоотон гэх Беларусь, Казахстан, сул холбоотон гэх Армен, Кыргыз, Тажикийн алин нь ч огтоос дэмжихгүй ирсэнд Кремльд дүгнэлт хийдэг л байх.

Европ ийнхүү алаг цоог байгаагийн дээр хүчний харьцаа илт хуваагдсан, баланс бариулах талаар хоёр тал чармайсаар байгаа тухай арми-зэвсэгт хүчнээр авч үзэж болно. Ер нь хамгийн хүчтэй арми хэнийх вэ. “Дайн хэн зөв байсныг тодорхойлохгүй, дайн зөвхөн хэн ялж үлдсэнийг л тодорхойлно” хэмээн онолч Бертран Рассел хэлсэн байдаг билээ. Энд би globalfirepower. com гэх сайтаас шууд буулгана. Зэвсэгт хүчний нийт тоо, резервистуудын тоо, цэрэгжсэн хүчний тоо, мэргэжлийн арми яг мөн үү, рейтинг нь ямар юм гэдэгт анализ хийсэн мэдээлэл байна.

Оросын зэвсэг хүчнийг хамгийн түрүүн нэрлэжээ. ОХУ нь эдүгээ нийт 3,586,128 хүн зэвсэгт хүчиндээ алба хашуулдаг, тэднээс яг байлдах цэргийн албан хаагч нь 1,013,628 гэнэ. Сая гаруй цэрэг дайнд бэлэн байна гэсэн үг. Рейтинг нэг их өндөр биш гэсэн байна. Хүн хүчний тоогоор Оросын араас Украин орно. Нийт 1,205,000 хүн зэвсэгт хүчинд нь алба хашдаг. араас нь турк (735,000 албан хаагч). Эхний гурван байрыг Европт энэ гурав эзэлнэ. Орост хүн амынх нь 2.5 арми, зэвсэгт хүчинд хамаарна. Тэгвэл хүн амдаа арми нь жолдож буй жагсаалтад швед 0.3 хувь, Польш 0.27 хувь, Франц 0.58 хувь, Герман 0.25 хувь, Турк 0.92 хувь гэснээ Украин 2.84 хувь, Финланд 4.6 хувь гэсэн хамгийн өндөр үзүүлэлт болж байна.

Дэлхийн цэргийн зардлын 70 хувийг өөртөө шингээсэн НАТО гэж цэргийн аварга том эвсэл байна. Ойрын хоёр жилд цэргээ тоолоогүй юу, эсвэл мэдээлэхгүй байна уу. 2007 оны байдлаар таван сая цэрэг офицертой, тэдний 3.2 сая нь Европт байна гэсэн нэг баримт байна. 2010 оны байдлаар цэргээ хорогдуулаад 3.8 сая болголоо гэсэн байна. 2016 онд 3,185,900 цэргийн албан хаагч гэсэн нь оросуудын айж балмагдаад, сүржигнээд байх (оросын эсрэг 29 гишүүн улс бүхий блок гэе л дээ) үзүүлэлт биш ч юм шиг.

Европын армиуд дотор Финландын арми хүч чадлаараа эхнээсээ тавд ордог.

Оросын баруун ба баруун хойд, баруун өмнөд хил дээр заналхийлээд байгаа экс-коммунист орнуудын цэргийн тоо тун өчүүхэн. Оростой харьцуулаад үз л дээ. Хамгийн том нь Польш гэхэд л 103 мянган цэрэг, Румын 70 мянга, Болгар 31 мянга, Чех 22 мянга, Унгар 18 мянга, Хорват 15 мянга, Словак 13 мянга, Литва 13 мянга, Словен 7000, Эстон 6000, Латви 5000 цэргийн албан хаагч гээд жагсаж байна.

Цэргийн тооны их багаар харьцуулбал түүх бас нэгийг хэлээд өгнө. 1941 онд Зөвлөлтөд эх орны дайн эхэлж байх үед улаан арми 5.77 сая, Вермахт 7.33 сая цэрэгтэй дайтаж байсан баримт бий. Одоо Оростой зэрэгцээд хүн ам дахь цэргийн тоогоор Украин, Финланд хоёр дээгүүр гараад ирсэн нь анхаарал татаж болно. Украин бол ойлгомжтой, Крымээ Орост алдан алдталаа НАТО, өрнөдөөс жийрхэж, Оростой наалдаж явсныхаа горыг амсаж байгаа нь энэ. Европын интеграц руу тэмүүлнэ гэмэгц улс төр нь дотроосоо бужигнаж, хувьсгалдаа тулж, тэр агшинд Крым тасран салж, Дорнод Украин тэр замаар орохыг завдсан.

Харин Финланд одоо болтол дорнод их хөршөөсөө болгоомжлон цэргээ өсгөөд байгаа нь гайхалтай. 1939-1940 оны өвлийн дайн Оростой хийсэн цэргийн хамгийн том мөргөлдөөн. Эдүгээ энэ улс төвийг сахидаг, НАТО-гийн гишүүн бус, тэгэхээр армиа өөрөө эмхэлнэ гэсэн үг. Насанд хүрсэн иргэн бүхнээ цэрэгжилд сурган дадлагажуулж, зэвсэгтэй харьцуулж бэлтгэл хийлгэдэг нь Европт Финланд, Швейцарь хоёр. Европын армиуд дотор Финландын арми хүч чадлаараа эхнээсээ тавд ордог.

Европт шууд дайтчихгүйгээр ийм их цэрэг зэвсэг агсаад өнөө хүрчээ. Аль ч талаас нь авч үзсэн Европын улс орнуудын хооронд дайн дэгдэх магадлал байхгүй. Оросын зүгээс ч халдаж довтолно гэх элдэв прогноз бол бодит үйл явдлын тусгал биш, мэдээллийн орон зайд мэтгэлцэж буй хэлбэр нь. Оросын хувьд дайн дэгдээлээ гэвэл хуучин холбоотон асан Украин, одоогийн холбоотон Беларусьтай л байж мэднэ хэмээн цэргийн шинжээчид үздэг. Нөгөө хоёр нь баруун тийш эрс эргэлтгүй хэлбийвэл, бас дотроосоо өнгөт ба оросын эсрэг хувьсгалд нэрвэгдвэл.

Хүчний тэнцвэрийг хадгалах үүднээс Орос зэвсэглээд байгааг бид ойлгож болно. Оросыг хэн ч заналхийлэхгүй, хэн ч бодлогоо тулгахгүйгээр, айж болгоомжлох хэмжээнд зэвсэглэсэн байх нь оросын зөв бодлого мөн байх. Европын хуваагдал гэдэгт хамааруулж оросыг арай өөр өнцгөөс харах хэрэгтэй. Ерөнхийдөө орос өөрийн манлайлал дор ортодокс (үнэн алдартан) зүрхэн газартай блок байгуулж, Орос өөрөө манлайлахыг зорьж ирсэн. Тэр утгаар Цагаан хаант болон коммунист эзэнт гүрнийг залгамжлагч болох ОХУ бол олон талаараа Европ дахь өрнөдтэй эн зэрэгцэх иргэншлийн эвсэл (блок) мөн.

Гол цөмд нь орших Орос үнэн алдартны ортодокс дийлэнх олонхи нь болдог Беларусь, Молдав, хүн амын 40 орчим хувь нь Оросууд байдаг Казахстан, Оросын түүхэн ойрын холбоотон гэгдэх Арменыг багтаасан дотоод тойрог бодитой оршиж байна. Эдгээр улсад саяхныг хүртэл, заримд нь одоо ч оросын талыг баримталсан Засгийн газар буй.

Харин Орос ба Гүрж (ихэнх нь ортодокс), Орос ба Украины хооронд (олонх биш ч үлэмж хэсэг нь католик) ярвигтай харилцаа үүслээ. Ортодокс Балканд, Орос нь Болгар, Грек, Серб, Кипртэй ойр харилцаатай, Румынтэй үүнээс арай бага харилцаатай. Харин хуучин Зөвлөлтийн лалын шашинт бүгд найрамдах улсууд эдийн засаг, аюулгүй байдлын хувьд Оросоос ихээхэн хамааралтай. Балтийн бүгд найрамдах улсууд Европын татах хүчний нөлөөгөөр өөрсдийгөө Оросын нөлөөний хүрээнээс бүрэн гаргаж чадсан ийм л дүр зураг харагдаж байна.

Судлаач проф. Олхонуд Баярхүү | "Засгийн газрын мэдээ" сонин

Европын хуваагдал
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (2)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Баярхүү гэж Америк ********ны нохой л доо. АНУ төлөө эцэг эхээ ч үл хайхрах хүн.

2019-05-19 | 21:13:00 | 103.212.116.53 |

Зочин
Tiinmee, odoogiin nuhtsul baidliig saihan delgerenguigeer siiruuljee, gehdee uuchlaarai taaashdiin handlaga, ireeduid uusej bolomjtoi uil yawdaliin talaar sudlaach hun bna da jaahan bichichihgui dee. Naad medeelliig chine barag hvn bolgon l medej bga medehgui neg internetees bvr delgerengui olood unshchih l medeelel bna, yahaw zaluuchuudad sonirholtoi sanagdahaar medeelel bololtoi. Daraagiin udaad ireeduid tohioj boloh uil yawtsiig barimtan deer tulguurlaj niitlel bicheerei, sudlaach hvnii huwid unendee yaduu niitlel bna shvv

2019-05-19 | 19:20:03 | 66.181.185.9 |