Хот хүрээгээ тэлж, хүн ам нэмэгдэхийн хэрээр үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулах, иргэдийн амьдрах ая тухтай орчныг хангах шаардлага тулгардаг. 

Хотын нийтийн тээвэр гэж иргэдийн бухимдлыг барсан салбар бий. Автобусууд нь салж унах шахсан, үйлчилгээ муутай, бохир заваан, жолооч нар нь соёлгүй гээд сайнаасаа саар тал нь их. Нэг үеэ бодвол кондукторууд нь иргэдийг хэл амаар доромжилж, хойш урагш нь түлхдэг цаг ард хоцорсон. Ухаалаг карт үйлчилгээнд нэвтрүүлснээр иргэд кондуктор гэх бүдүүлэг хүмүүстэй ам муруйхаа больсон. Энэ бол гурван жилийн өмнө нийтийн тээвэрт гарсан шинэ дэвшил. Ер нь энэ салбарын хөгжил алхам алхмаар урагшилж л байна.

Нийтийн тээврийнхний хамгийн зовлонтой асуудал нь шинэ автобусаар иргэдэд үйлчилж чаддаггүй явдал. Төсөв мөнгөний гачигдлаас болоод голдуу хуучирч муудсан, утаа хаясан, стандартад тэр бүр нийцэхгүй автобус оруулж ирдэг.
Үүнээсээ болоод алдагдал хүлээх нь цөөнгүй. Байнга шахам эд ангийг нь шинэчлэх шаардлага тулгарч, үргүй зардал урсдаг тухай нэгэн баазын жолооч ярьж байв.

Нөгөөтэйгүүр хуучин гэдэг утгаараа шатахуун их зарцуулдаг болохоор бас л зарлага ихтэй. Гаднаас оруулж ирсэн зарим нэг хуучин автобусны эд анги нь стандартад нийцэхгүй, тодорхой хэлбэл өөр машины сэлбэг хүртэл тавьчихсан ирдэг нь нууц биш. Ийм тохиолдол хэдэнтээ гарч байсан талаар эх сурвалж халаглан ярьж байсан удаатай.

Ядуу орны зовлон их. Нийтийн тээврээ сайжруулж чадахгүй байна эрх мэдэлтнүүд нь халагласаар олон жилийг үдэж буй. Үнэхээр мөнгө байхгүй, ганц автобус ч худалдаад авах чадваргүй юм болов уу гэхээр тийм биш. Харин мөнөөх халагладаг нөхдүүд өөрсдөө хэдэн тэрбумаар нь улсын хөрөнгийг завшиж, хэтэвчээ түнтийлгэчихээд хуулийн хариуцлага ч хүлээхгүй өнгөрөх нь энүүхэнд. Энэ бүхний балгаар ердөө л жирийн иргэд хохироод өнгөрч байгаа юм. Ингэж хэлэхийн учир нь гаднын гологдол хаягдлаар иргэдийг тээвэрлэснээс болж, осолд орох, шатах гээд амь насанд халтай зүйл тохиолдсоор байгаа.

• Хуучин автобусууд шатахуун их зарцуулдаг болохоор бас л зарлага ихтэй байдаг. 

• Гаднаас оруулж ирсэн зарим хуучин автобусны эд анги нь стандартад нийцэхгүй, тодорхой хэлбэл өөр машины сэлбэг хүртэл тавьчихсан ирдэг нь нууц биш. 

• Нийтийн тээвэр парк шинэчлэл хийж, мянган автобусыг онлайн бүртгэлд хамруулж халаасны хулгайг илрүүлдэг болно.

Сүүлийн үед салж унах шахсан автобусууд нь шатаж, иргэд эрүүл мэндээрээ хохирдог болсон. Тодруулбал, 2018 оны гуравдугаар сарын 29-нд “Тэнүүн огоо” компанийн Ч:48 дугаартай автобусны хойд хэсэг шатаж, зорчигчид нь угаартах шахсан. Мөн 2019 оны нэгдүгээр сард улаанхуарангийн эцсийн буудалд зогсож байсан автобусанд гал гарсан гээд нийтийн тээврээр үйлчлүүлэхэд айдас төрөм мэдээлэл сонсогдсоор байгаа. Гадны гологдол, хаягдлаар иргэдийг тээвэрлэсний балаг үүгээрээ дуусахгүй. Хөдөлгөөнд оролцож явахад тоормоз нь гэнэт гацаж осолдох тохиолдол ч хэд хэдэн удаа гарч байсан тэмдэглэл байна. Хатуугаар хэлэхэд нийтийн тээвэр “цаазын тавцан” болсон гээд хэлчихэд хилсдэхгүй байх. Ашиглалтын хугацаа дууссан тээврийн хэрэгслээр зорчуулж, иргэдийнхээ амь насыг золиосолдог улс орон манайхаас өөр байхгүй биз. Холбогдох мэргэжилтний хэлснээр нийтийн тээвэрт ашиглах хугацаа нь дууссан 800 гаруй автобус байгаа юм байна. Эдгээр автобус одоо ээлжээ сэлгэх цаг нь болжээ.

Уг нь нийтийн тээвэр нь баталгаатай, амь насанд халгүй, ая тухтай зорчуулчихдаг бол заавал замын түгжрэлд нэрмээс болж, хувийн машинаараа хөдөлгөөнд оролцох гэж зүтгээд байх шаардлага алга. Ойрмогхноос шинэ автобус үйлчилгээнд явуулна гэсэн сайхан мэдээ чихэнд сонсогдож байгаа. Үнэхээр бид сайхан автобусаар үйлчлүүлдэг болчихвол нийтийн тээврийн хөгжил нэг алхамаар урагшиллаа гэсэн үг. Иргэд ч сэтгэл ханамжтай зорчино. Нийтийн тээвэр парк шинэчлэл хийж, мянган автобусыг онлайн бүртгэлд хамруулж халаасны хулгайг илрүүлдэг болно гээд их л гэгээлэг мөрөөдөлтэйгөөр энэ зуныг угтлаа. Ам ажил хоёр ньалд дэлэм зөрөхгүй бол их хотын гудамжинд чимэг нэмэх шинэ автобусаар зорчих цаг энүүхэнд бололтой.

Б.Отгонсүх: Парк шинэчлэхэд төрөөс нэг ч төгрөг гаргахгүй

Шатахууны мөнгөө хэмнэх боломжтой болно

Нийслэлийн Засаг даргын орлогч, Зам тээврийн асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Б.Отгонсүхтэй нийтийн тээврийн парк шинэчлэлийн талаар ярилцлаа. 

-Улаанбаатар хот цахилгаан автобусыг нийтийн тээвэрт явуулна гэсэн мэдээлэл цацагдаад байгаа. Хэзээнээс шинэ автобусууд үйлчилгээнд явж эхлэх вэ?

-Нийслэлийн нийтийн тээвэр бол анхаарах ёстой гол салбарын нэг. Өдөрт 600 гаруй мянган иргэн нийтийн тээврээр үйлчлүүлдэг. Одоогоор 900 гаруй автобус үйлчилгээнд явж байна. Энэ жилээс 881 автобусны насжилтын хугацаа дуусч, актлагдахаар болчихоод байгаа. Эдгээр автобус 800-гаас сая километр явсан юм билээ. Тэгэхээр гүйлтийн хугацаа, ашиглалт, стандарт гээд олон талаар чанарын шаардлага хангахаа больсон. Үүнээс болоод сүүлийн жилүүдэд автобус шатдаг, дэлбэрдэг үзэгдэл гарч байгаа. Автобусыг үйлдвэрлэснээс нь хойш нийтийн тээвэрт 12 жил ашиглах стандарттай байдаг. Тиймээс шинэ автобусаар парк шинэчлэл хийх цаг нь болсон. Иймд Засгийн газар болон хотын удирдлагууд нийтийн тээврийн парк шинэчлэлд онцгой анхаарахаас аргагүй.

Ойрын хугацаанд нэлээд олон тооны автобусаар парк шинэчлэл хийхээр төлөвлөсөн. Ингэж чадвал сүлжээ, төлөвлөлт гээд олон асуудлыг цогцоор нь шийдэх боломж бүрдэнэ. Бид гол нь байгальд ээлтэй, иргэдийн тухтай зорчих нөхцөлийг бүрдүүлсэн байх ёстой гэсэн шаардлага тавьж байгаа. Нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг компаниуд оруулж ирсэн ганц, хоёр автобусаа танилцуулж л байна. Ерөнхийдөө цахилгаан автобус оруулж ирэхээр төлөвлөсөн.

-Шинэ автобус худалдаж авахад хэчнээн төгрөг зарцуулах вэ?

-Автобус оруулж ирэхэд төрөөс нэг ч төгрөг гаргуулахгүйг ээр парк шинэчлэл хийх гэж байгаа.  Жилд нийтийн тээвэрт 45 мянган тонн түлш зарцуулдаг. Мөнгөн дүнгээр бодохоор 100 гаруй тэрбум төгрөгийг агаарт цацаж байна гэсэн үг. Харин цахилгаан автобустай болчихвол түлшний мөнгө хэмнэгдэнэ. Энэ хэмнэсэн түлшнийхээ мөнгөөр автобус худалдаж авахаар зохицуулж байгаа юм. Цахилгааны үнэ хөнгөлөлттэй байдаг шөнийн цагаар автобусуудаа цэнэглэж болно. Шинэ автобусаар иргэдэд үйлчилдэг болчихвол тэдний ая тухтай зорчих эрх ч гэсэн хангагдана шүү дээ.

-Манайд явж байгаа автобусууд өвлийн улиралд цонх нь цантдаг, хөдөлгүүр нь царцдаг, хүйтэн гээд иргэд ая тухтай зорчиход хэцүү байдаг. Шинээр оруулж ирэх автобусууд манай орны эрс тэс уур амьсгалд зохицсон байж чадах уу?

-Улаанбаатар хотод өвлийн улиралд -40 хэм хүртлээ хүйтэрдэг. Тиймээс хүйтэн уур амьсгалд зохицсон тээврийн хэрэгсэл байх ёстой гэсэн шалгуур тавиад, техникийн нөхцөлийг нь гаргачихаад байгаа. Яг тэр улсаас оруулж ир гэсэн хатуу шаардлага тавиагүй. Стандартад нийцсэн, техникийн нөхцөлд заасан шалгуур үзүүлэлтийг л хангасан байвал аль ч улсаас оруулж ирж болно. Ер нь бол байгальд ээлтэй, уур амьсгалд зохицсон, иргэдийн тухтай зорчих нөхцөлийг хангасан автобус байх нь чухал.

-Нийслэлийн бас нэг тулгамдсан асуудал бол агаарын бохирдол. Агаарын бохирдлын тодорхой хувь нь стандарын шаардлага хангахгүй тээврийн хэрэгслээс ялгарч байна гэж үзээд байгаа. Цахилгаан автобус бол хорт утаа ялгаруулах нь бага биз дээ?

-Цахилгаан автобус хорт утаа ялгаруулахгүй. Улаанбаатар 1000 гаруй шинэ автобустай болчихвол тээврийн хэрэгслээс шалтгаалсан агаарын бохирдол тодорхой хувиар буурна.

Жилд 45 мянган тонн түлш зарцуулдаг. Мөнгөн дүнгээр бодохоор 100 тэрбум төгрөг

Цахилгаан автобустай болох саналыг нийтийн тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг компаниуд ч гэсэн дэмжиж байгаа. “Автобус3” компани хятадад үйлдвэрлэсэн цахилгаан автобус оруулж ирэхээр болсон тухайгаа бидэнд дуулгасан.

-Шинэ автобусуудыг хэзээ оруулж ирэхээр төлөвлөөд байна вэ?

-Энэ долоо хоногийн сүүлчээр оруулж ирнэ. Хоёр жилийн хугацаанд 1000 гаруй автобус оруулж ирнэ гэсэн зорилготой ажиллаж байна.

-Автобус компаниуд байнга шахам л алдагдалтай ажиллаж байна гэж гомдоллодог. Цахилгаан автобустай болчихвол түлш шатааж алдагдал хүлээхгүй болохоор ашигтай ажилладаг болох байх, тийм үү?

-Өмнө нь орлогоороо санхүүждэг байсан бол одоо цагийн тарифтай болсон шүү дээ. Одоо цагаараа мөнгөө авч байгаа болохоор алдагдал байхгүй болсон.

-Ашиглалтаа гарч байгаа 800 автобусыг яах вэ. Нэг ёсондоо төмрийн хаягдал болно биз дээ. Төмрийн хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр манайд байгаа юу?

-Налайхын үйлдвэр технологийн парк гэж бий. Энэ үйлдвэр төмрийн хог хаягдлыг авч дахин боловсруулаад БНСУ, БНХАЖ руу экспортолж байгаа. Усан онгоцны хүндрүүлэгч хавтан хийдэг юм билээ. Ашиглалтаас гарсан автобусуудыг энэ үйлдвэрт өгнө. Тэгэхээр төмрийн хог хаягдал байгаль орчин бохирдуулахгүй гэсэн үг.

-Нийтийн тээвэр парк шинэчлэл хийж байгаа нь сайшаалтай. Шинэ автобустай боллоо гээд замын түгжрэл буурахгүй байх. Замын түгжрэлээ бууруулах талаар ямар нэг зохион байгуулалт хийхгүй юм уу?

-Дулааны улиралд зам засварын ажлаас шалтгаалаад түгжрэл ихэсдэг. Ялангуяа зуслангийн чиглэлийн замын ачаалал эрс нэмэгддэг. Иймээс бид зуслангийн чиглэлийн ачааллыг бууруулахад анхаарч ажиллана. Мөн орон сууцны хорооллуудын дундах замыг нэг урсгалтай болгож байна. Үүнээс гадна дэлхийн улс орнуудад өргөнөөр хэрэглэдэг блокийн системийг нэвтрүүлэхээр зорьж байна. Цаашдаа түгжрэл дээр ямар нэг арга хэмжээ авахгүй бол тэг зогсолт хийх хэрэг гарах байх. Улаанбаатарт 400 гаруй мянган тээврийн хэрэгсэл өдөрт зорчиж байна. Ийм хэмжээний тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцоход замын ачаалал дийлэхгүй байгаа юм. Тэгэхээр бүсчлэлийн системд оруулах уу гэдгийг ярилцаж байна. Нөгөө талаар экспресс автобус явуулдаг болчихвол иргэд замын түгжрэлээс болж бухимдахаа болино. Мөн 2020 оны гуравдугаар сараас дүүжин замын вагон явуулахаар төлөвлөсөн. Дүүжин замын вагон явуулах замын зураглалыг гаргаад барилгын ажлыг нь эхлүүлэхээр зэхэж байна.

-Хуучин автобусыг акталж, шинэ автобус явуулдаг болохоор ухаалаг карт уншигч дахиж тавих хэрэг гарах байх. Ер нь смарт картны орлогыг хянаж чадаж байгаа юу?

-Энэ асуудлыг тухайн үед нь шийднэ. Смарт картыг цаашдаа уян хатан болгох хэрэгтэй байх. Тухайн иргэн аль ч банкны карт эсвэл гар утасныхаа нэгжийг уншуулаад автобусаар зорчдог болмоор байгаа юм.

ЗГМ сонин