Архив ангилал

нэгдүгээр зарц, боол” хэмээн тодорхойлдог, яг тийм байр сууринаас засагладаг байсан учраас ард түмэндээ ихэд хүндлэгдсэн нэгэн байж, Агуу Фридрих хэмээн алдаршин түүхэнд мөнхөрсөн юм. Тэгвэл “Би бол-Төр” хэмээн эрээ цээргүй тунхаглан улс орны эд баялаг, ард түмнийхээ хөрөнгө мөнгийг ордны хээнцэр тансаг амьдрал, зугаа цэнгэл, эцэс төгсгөлгүй дайн дажинд үрж барагдуулсан Францын хаан XVI Людовик хамгийн ёс суртахуунгүй нэгний жишээ болон түүхэнд нэрээ үлдээсэн буюу. Улс төрд орж, төр түшилцэхийг тэчъяадан мөрөөдөх хэн боловч эхлээд өөрийгөө төр улс, түмэн олны төлөө зүтгэх зарц, боол гэж ухамсарласан байх ёстойн тухай энд өгүүлэх гэсэн юм.

Өөрсдийгөө бараг төр гээд ойлгочихсон яваа манай өнөөгийн эрх баригчдын аяглалыг 300 шахам жилийн өмнөх Агуу Фридрихийн үзэл бодолтой харьцуулах аваас төр жолоодох ойлголтын тухайд ямар том ялгаатай болох нь тов тодорхой харагдана.

Монголд цаг агаар хөрч өвөл цаг айсуу ч улс төрийн халуун чинээндээ тулан дэлбэрэх шахаж, магадгүй засаглалаа сольж мэдэхэд тулаад ирлээ.

Парламентынх нь байна уу, Ерөнхийлөгчийн засаглалтай нь байна уу хамаа алга. Монгол Улсын тусгаар тогтнол бүрэн бүтэн, ард иргэд нь жаргалтай л байж чадах бол хаант засаглалтай байсан ч яадаг юм. Болохгүй нь юу байна.

Магадгүй сарын дараачаас хөдөлгөөнд орж мэдэх улс төрийн их тоглоомын сургаар өнөөдөр борви нь гүйцэд тэнийгээгүй бяцхан охид, хөвгүүд хүртэл УИХ-д нэр дэвшихийг мөрөөдөж эхэллээ. Хэрэв энэ парламент тараад хуулийн хугацаанаас өмнө ээлжит бус сонгууль хийх болвол МАН-ынханд ашигтай гэж улс төрийн зурхайд бууж байгаа юм байна. Энэ дуу “шум”-наас болж байгаа бололтой МАН-ын цагаан байраар ойрын үед үсээ гялайтал тосолж, үнэтэй хослол, зангиагаар гоёсон залуус пиг дүүрэн байхыг харлаа. Нөгөө нэг сэг зэмэн дээр цуглардаг цөөвөр адил санагдаад ер болдоггүй. Биологийн нас нь хар нялхаараа ч санаа нь аль эрт өтөлсөн энэ залуус юуг мөрөөдөж, хүсэж энд гороолохоор ирж байгааг нь тааж цөхөөд байхаар хүнд оньсого биш л дээ. Залуу хүнд мөрөөдөл байж болно. Үгүйсгэж байгаа юм биш ээ! Гэвч төр түшилцэнэ гэдэг тоглоом биш шүү дээ.

Эхлээд биеэ, тэгээд гэрээ, эцэст нь төрөө засах ёстой гэдэг. Гэтэл эд хөрөнгө, мөнгө төгрөг хуримтлуулснаа биеэ болоод гэрээ засчихлаа гэж ойлгосон “нялх Сэнгүмүүд” ийнхүү улс төрд эрээ цээргүй санаархах болсныг МАН-ын дэргэдэх Нийгмийн ардчилал, Монголын залуучуудын холбоо (НАМЗХ), Зүүний хүчний холбооны (ЗХХ) баахан мөнгөнд сагасан бацаануудын “том” мөрөөдлөөс гадна албан тушаалаа баяжих хөлжихөд ашиглаж, авлига, хээл хахууль, хүнд сурталд идэгдсэн төрийн албаны түшмэд олноороо УИХ-ын ээлжит бус сонгуулийг хүсэн горьдож байгаа дүр байдлаас хэн ч харж болохоор байна. Зарим нь бол мөнгө ч байхгүй дурны хүүдийнүүд, зүгээр л тендерээр баяжих гэсэн ахархан бодолтой нөхөд.

“Нялх Сэнгүмүүд”-ийн том санаархал хэрээс хэтрэх боллоо

Дур эзнээ голдоггүй хойно хэн ч нэрээ дэвшүүлж болох хэдий ч тэд УИХ-ын гишүүний суудлыг төр, түмэн олонд үйлчлэгч, зарц боолын биш эрх ямба, тансаглалынх гэж ойлгоод үүний төлөөнөө л үхэн хатан тэмүүлцгээж байгаа нь харамсалтай.

Төрийг хөөргөн сэтгэл, хэтэвчний зузаанаар биш үлгэр жишээ зан авир, мэдлэг, туршлага, ёс суртахууны нэр хүндээр засагладаг. Өнөөгийн “нялх Сэнгүмүүдэд” хамгийн гол нь энэ бүхнийг ухаарах ядаж л ёс суртахууны эрхэм чанар байдаг болов уу.

• Өнгөрсөн он жилүүдэд ард түмний итгэл сэтгэлийг тэд мөн ч хугалсан даа.

• Монгол Улсын тусгаар тогтнол бүрэн бүтэн, ард иргэд нь жаргалтай л байж чадах бол хаант засаглалтай байсан ч яадаг юм. Болохгүй нь юу байна.

• Өнөөгийн улстөрч, төрийн зүтгэлтнүүдэд хамгийн их дутагдаж, үгүйлэгдэж байгаа чанар бол жирийн олонд үлгэр болохуйц цэвэр тунгалаг ёс суртахуун.

Монгол Улс хөгжих, үгүй нь мэдэгдэхээ байж манантсан гараан дээр гарч ирчихээд байгаа энэ цаг үед төр, түмний төлөө үнэнч боол лугаа зүтгэх тийм нэгэн үнэхээр үгүйлэгдэж байгааг эл эрхмүүд анзаар ч чадах уу. Өнөөдөр хулгайч, луйварчин, ЖДҮ-чин, хүчиндэгчээрээ ил тод цоллуулах болж, тарахдаа тулаад байгаа парламентын гишүүдийн нэр хүнд, ард олонд үнэлэгдэх үнэлэмж тун тааруу явж ирсний шалтгаан ямагт ам, ажил нь зөрж, сонгуулийн маргаашаас эхлээд ард түмнийг боол, өөрсдийгөө эзэн суусан мэт эндүүрч ирснийх юм.

Өнгөрсөн он жилүүдэд ард түмний итгэл сэтгэлийг тэд мөн ч хугалсан даа. Хүмүүний сэтгэл зүрхийг эзэмдсэн, бусдыг араасаа дагуулсан лидер, тийм улстөрч Монголд үнэхээр алга. Өнөөгийн улстөрч, төрийн зүтгэлтнүүдэд хамгийн их дутагдаж, үгүйлэгдэж байгаа чанар бол жирийн олонд үлгэр болохуйц цэвэр тунгалаг ёс суртахуун. Тэгвэл энэ хоёр эрхэмд тэр чухал цэвэр ёс суртахуун алга.

Дахиад нэг түүхэн хүний тухай дурсая. Манж Чин улсын сүр хүчийг бадруулсан хүчирхэг хаан Канси насан эцэслэхийнхээ өмнө гаргасан зарлигийн бичиг эл өгүүллийн эхэнд дурдсан Их Фридрихийн “Би бол төр улсын төлөө зүтгэх ёстой зарц, боол” гэдэгтэй утга нэг санагддаг юм.

Канси хааны зарлигийн бичигт “...Би хаан сууснаас хойш улс түмнийхээ сүр хүчийг цогцлоохын төлөөнөө энэ биеэ огоорон тэмцлээ. Бүх хүмүүнийг нийтэд нь сайн сайхан болгож хараахан чадаагүй ч гэсэн миний бие урсан өнгөрч буй он жилүүдэд амарч тарвалзах, алхайж дэмий суухын аль алийг тэвчиж, байнга чармайн нөр их хөдөлмөрлөж иржээ. Он жилийн уртад өдөр хоногийг алгасалгүй цээжний махаа барсаар ирэв.

Цэргийг сайтар засаж дайсан этгээдийг ялан дийлж явлаа. Гэвч би хүний амийг хэзээ ч дэмий хөнөөж байсангүй. Аян дайн хийгээд өлсгөлөн зовлон тохиолдохоос бусад цагт улсын сан хөмрөгөөс мөнгө зоос авч байсан удаагүй. Мөнгө хөрөнгө бол ард түмний өмч хэмээн мэдэх учир ганц мөнгөн зоос ч дэмий үрж байгаагүй... Миний чин сэтгэлийн өчлийг та бүхэн санан дурсаж байгаасай гэдгийг би хүсч байна...” гэсэн байдаг. Үүн лүгээ адил ард түмний төлөөнөө гэсэн чинхүү сэтгэлтэй, төрийн мөнгө хөрөнгөөс сохор зоос ч хулгайлах шуналгүй зүтгэж чадах монгол хүмүүн энэ Монголд олон бий шүү дээ гэдгийг энэ их санаатай яваа бацаануудад хэн нэгэн хэлж өгөх ёстой байх л даа. Хүн хөл дээрээ тэнцэж алхахын тулд эхлээд мөлхөж сурдаг юм. Тэр тусмаа их улс төрд хөл тавьж алхахыг хүсэгчид юуны өмнө мөлхөж сурсан уу гэдгээ эргэцүүлээд нэг тунгаах нь гэмгүй. МАНын байраар дүүрсэн гоё гоё залуучуудыг хараад эгдүү хүрээд ер болсонгүй. Арай ахмад хүний хувьд “Алхаж сурахаасаа өмнө мөлхөж сур” хэмээх хэлц үгийг дүү нарт сануулмаар болоод ер тэвчсэнгүй. Энд зориуд өгүүлсэн хоёр түүхэн хүний үгийн утгыг эрхэмлэн сайн ухаараарай гэвээ.

ЗГМ сонин