Спорт улс төрөөс ангид гэж ярьдаг. Гэхдээ энэ үнэхээр үнэн гэж үү. Түүх сөхвөл, спорт улс төрөөс ангид биш, харин ч ашиг 

хонжоо олох, шахалт үзүүлэх хэрэгсэл, тэр ч байтугай дайны шалтаг болж ирсэн байх юм. Олимпийн наадам, хөлбөмбөг, крикетийн ДАШТ нь спортын тэмцээн гэхээсээ илүү дипломат утга илэрхийлдэг болсоор удлаа. Үүний хамгийн сүүлийн жишээ нь, дэлхийн хамгийн олон үзэгчтэй, хүчирхэг лиг болох Хойд Америкийн Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо, БНХАУ-ын хоорондын зөрчилдөөн болоод байна. 

Дөрвөн тэрбумын үнэтэй жиргээ 

Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны “Хьюстон Рокетс” багийн менежер Дэрил Морей энэ сарын 4-ний өдөр Хонгконгийн жагсагчдыг дэмжиж, БНХАУ-ын эрх баригчдыг эрс буруушаасан үгсийг Твиттер хуудсандаа жиргэжээ. Жиргээ нь урт биш, “Эрх чөлөөнийхөө төлөө тэмцэцгээ. Хонгконгчуудыг дэмжээрэй”гээд л боллоо. Гэвч түүний энэ дөрөвхөн үг баг болоод лигт дөрвөн тэрбум ам.долларын хохирол авчирч мэдэхээр болоод байна.

Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо бизнесийн хувьд БНХАУ-тай нягт харилцаа холбоотой. Тоглолтуудыг дамжуулснаас олдог орлогын үлэмжхэн хэсгийг БНХАУ-аас бүрдүүлдэг.Тэр тусмаа “Хьюстон Рокетс” 2002 онд Хятадын од Яо Минтэй гэрээ байгуулснаас хойд Хятадад хамгийн алдартай баг болсон байдаг. Тиймээс түүний үгийг БНХАУ-д маш эмзэгээр хүлээн авч, “Улсын дотоод хэрэгт оролцлоо” хэмээн буруушаасныг гайхах зүйлгүй. Ганц жиргээнээс болсон энэ зөрчил өнгөрсөн хэдхэн хоногийн дотор “өндөр авч” хоёр тал бодитой алхамуудыг хийхэд хүргээд байна. Лигийн тоглолтыг БНХАУ-д шууд дамжуулах эрх эзэмшдэг CCTV телевиз, “Tencent Holdings” эхний ээлжид улирал дундын тоглолтуудыг шууд дамжуулах байснаа больж, БНХАУ-д болох байсан хоёр тоглолтыг цуцалжээ. Мөн “Хьюстон Рокетс”-ын тоглолтыг шууд дамжуулахгүй болсноо мэдэгдэж, цаашдаа бүх хамтын ажиллагаагаа эргэж харна гэв. Ингэж хатуурхсны шалтгааныг Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо, америкчууд эхлээд ойлгоогүй. Лигийн Комиссар Адам Силвер “Хүн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй. Менежерүүдийнхээ хэлэх үгийг заах боломжгүй” гэж, “Хьюстон”-ы эзэн Тилман Фертитта “Менежерээ халахгүй” гэж мэдэгдсэн.

Сагсан бөмбөгийн өөр нэг лиг болох CBA “Li Ning” брэндтэй хамтын ажиллагаагаа түр зогсоосон.Харин дараа нь хоёр тал аль аль нь цаашид хэрхэх талаараа нухацтай бодож эхэлсэн болов уу.

Эвлэрүүлэх эхний алхам хятад гаралтай канад бизнесмэн (”Бруклин Нетс”-ийг М.Прохоровоос худалдаж аваад удаагүй байгаа) Жозеф Цайгаас гарч, тэрээр фэйсбүүк хуудсандаа Хятад, АНУ-ын үнэт зүйлсийн ялгааг тайлбарлав. “Аль ч улсад нийгмийн харилцаа холбоо нь ач холбогдлын эрэмбэ дараатай зүйрлүүлж хэлбэл “рельс төмөр” дээр тогтож байдаг. Тэдгээрийг хөндөх юм бол холбоо үгүй болно (Хөндөх хэрэггүй гэдэг утгаар хэлжээ). Хонгконг бол Хятадын хувьд тэр “рельс төмөр” нь юм” гэх маягаар хэлсэн байна.Өөр нэг шинжээч Эндрю Зимбалист “Хятадууд сагсан бөмбөг үзсэнээрээ дотоодын асуудал, бэрхшээлээсээ түр ч болов холддог. Лиг тэдэнд ч бас хэрэгтэй” гэжээ. 

Үйл явц хэрхэн өрнөв

• Хятадын телевиз улирал дундын тоглолтуудыг шууд дамжуулахаас татгалзав. Улмаар шинэ улирал эхлэхэд 14-хөн хоног дутуу байхад лигийн бүх тоглолтыг цуцлах талаар яриад сууж байна.
• “Хьюстон”-ы бэлтгэл багийн Хятадад хийх тоглолтыг цуцаллаа.
• “Nike” фирмийн цахим хуудасны хятад хувилбараас “Хьюстон”-ы цэсийг хасав.
• БНХАУ-д болох ёстой “Лейкерс”-“Нетс”-ийн тоглолт цуцлагдсан.
• Шанхайд болох байсан NBA Cares хүмүүнлэгийн арга хэмжээ цуцлагдлаа.
• Хятадын мэдээллийн хэрэгслүүд “Рокетс”-ыг хориглож, бэлгэдэл, эмблемийг нь устгаж байна.
• “Хьюстон”-ы төдийгүй Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны эмблемийг устгаж буй.
• Харин Хятадын спортын алдарт тайлбарлагч Ху Сизинь энэ тал дээр “Дэрил Морид үнэт зүйлээ хамгаалах эрх нь бий. “Хьюстон”-ы Хятад дахь дэмжигчдэд дэмжихээ болих эрх бас бий” гэсэн байна.

Сагсан бөмбөгийн спорт дахь БНХАУ-ын орон зай

Гэхдээ БНХАУ үнэхээр сагсан бөмбөгийн уламжлалтай энэ спортод дуртай учраас л ингэж гоморхож байна, эрх баригчид нь эмзэг хүлээж авч байна гэж үзэх үндэс бий. Төдий өндөр амжилт гаргаагүй ч энэ спортын хөгжилд БНХАУ-ын оруулж буй үүрэг чамлалтгүй их болохыг дараах баримт харуулна.

АНУ 330 сая хүн амтай. БНХАУ-д сагсан бөмбөгөөр тогтмол хичээллэдэг 300 сая хүн байдаг. Түгээмэл байдлаараа талбайн болон ширээний теннисний
дараа л орно. Дундаж өндөр нь 165 см байдаг үндэстэн яагаад энэ спортод ингэж шимтэв. Хориотой хотод хүртэл талбай байгуулах хэмжээнд очсоны нууц юу вэ?

Сагсан бөмбөгийн спорт БНХАУ-д бүр XIX зууны сүүлээр хөгжиж эхэлсэн юм. 1910 он гэхэд Үндэсний наадмын хөтөлбөрт багтсан байсан бөгөөд гурван жилийн дараа шигшээ баг нь Япон, Филиппинтэй тоглосон түүхтэй. Багийн ажиллагаа, эв нэгдэлд сургадаг, хэрэглэл материал бага шаарддаг тул
Мао Зэдун, Жоу Эньлай тэргүүтэй үе үеийн удирдагчид сагсан бөмбөгийг хятад хүнд тун тохиромжтой гэж үздэг байжээ. Үнэндээ бол Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо, БНХАУ-ын хамтын ажиллагаа бидний төсөөлдгөөс ч эртнээс эхлэлтэй. Май Зэдун үхсэний дараа АНУ-Хятадын харилцаа сайжирч, Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны тоглолтуудыг шууд дамжуулсан байдаг. 1990-ээд он гэхэд хятадууд аль хэдийнэ АНУ-ын сагсан бөмбөгийг мэддэг, Майкл Жордан, бусад оддыг шүтэж биширдэг болчихсон байсан нь үнэн. Ван Жижи, Мөнхбаатар зэрэг тоглогчид Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоонд орж, араас нь супер од Яо Мин “мэндэлснээс хойш” лиг, БНХАУ-ын холбоо илүү нандин болж хувирсан юм. Түүний ачаар “Хьюстон” хятадчилагдаж “дууссан” гэж хэлж болно. Тэд сая сая хөгжөөн дэмжигч, сая сая ам.доллар өгдөг ивээн тэтгэгч, харин Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо тэрбум хүнтэй зах зээлийг олж авсан юм. Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоонд мөрөө гаргасан сүүлийн хятад тоглогч Жоу Ци “Хьюстон”-д тоглож байлаа. Хожим хэсэг зуур гялалзаад өнгөрсөн Жереми Линтэй тэд л асар өндөр үнийн дүнтэй гэрээ байгуулж байв. Гэсэн ч Линд төлсөн мөнгөө Азийн зах зээлээс тэр дор нь нөхсөн байдаг. Тоглогчдоос Жеймс Харден гэхэд зун бүр БНХАУ-д очиж ажиллах олон жилийн хугацаатай, олон саяын үнийн дүнтэй гэрээг Хятадын сагсан бөмбөгийн холбоотой байгуулсан жишээтэй.

Шейн Батье (Peak), Луис Скола (Li Ning), Стив Фрэнсис, Чак Хэйс (Anta) гээд Хятадын хувцасны фирмүүдээс санхүүждэг тоглогч ч олон бий. Гэсэн ч Хятадад хамгийн алдартай сагсан бөмбөгч нь Коби Брайант, баг нь “Лейкерс” гэхээр хятадууд ганц Яо Минээс болж “Хьюстон” гэж туйлширдаггүй жинхэнэ фанатууд болохыг илэрхийлнэ.

Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны хувьд БНХАУ бол ашиг орлогын эх сурвалж, алдаж болшгүй талбар юм. Дотооддоо бол харин хөлбөмбөгтэй ямагт өрсөлдөж иржээ. Ши Жиньпин анхнаасаа хөлбөмбөгийг дэмжиж, 2012 онд үндэсний хөтөлбөр гарган хөгжүүлснээс хойш хөлбөмбөг нэг хэсэг давамгайлсан ч багууд тохиролцсон тоглолт хийсэн нь илэрснээс хойш хүмүүсийн сонирхол буцаад сагсан бөмбөг рүү чиглээд байгаа аж.

БНХАУ 1980-аад оны дундаас эхлээд Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны шигшээ тоглолтыг шууд дамжуулж эхэлсэн бол 2002 онд, Яо Мин “Лейкерс”, Шак-Кобигийн эсрэг анх удаа тоглохыг нь 200 сая хүн үзэж байв. Үүний дараа Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо Хятадад NBA China салбараа албан ёсоор нээсэн юм. Жилд 500-600 сая хятад хүн Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны контентыг үздэг гэсэн судалгаа бий. Хятад нь лигийн хувьд хэр чухал, хамтын ажиллагааных нь цар хүрээг тодруулахын тулд зарим үзүүлэлтийг дурдъя.

• Нийгмийн сүлжээнд дагагчдын 100-180 сая нь хятадууд байдаг.
• Тоглолтуудыг шууд дамжуулах гэрээг “Tencent”-тэй 2025 он хүртэл байгуулсан бөгөөд төлбөрт жилд 300 сая ам.доллар авдаг.
• “Форбес” сэтгүүл Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны Хятад дахь зах зээлийн багтаамжийг дөрвөн тэрбум ам.доллараар үнэлсэн байдаг.
• Олон од тоглогчид Хятадын компаниас цалинждаг. Тухайлбал, Клей Томпсон “Anta”- гаас жилд есөн сая ам.доллар авдаг. Зодог тайлсан Дуэйн
• Уэйд үхэн үхтлээ жилд 12 сая ам.доллар авах гэрээг “Li- Ning”-тэй байгуулсан гэх мэтээр үргэлжилнэ.
• Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбооны Бээжин, Шанхай дахь оффис 200 ажилтантай.
• Үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо хамтрагч байгууллагуудтайгаа нийлж тус улсын янз бүрийн мужид бараг сая шахам сагсан бөмбөгийн талбайг барьж байгуулсан байдаг. Мөн “Жуниор НБА” нэртэй дөрвөн академийг байгуулан ажиллуулж буй.

Спорт улс төр болж хувирсан тохиолдлууд

Ширээний теннисний дипломат бодлого 1971 он 

Маогийн дэглэмийн үед АНУ- Хятадын харилцаа хүйтэн хөндий байлаа. Энэ үед хятадууд эхлэн санаачилга гаргаж, АНУ-ын ширээний теннисний шигшээ багийг урьсан байдаг. Уулзалт тэмцээнийг Жоу Эньлай нээж, “Америкийн тамирчид хоёр улсын харилцаанд шинэ үеийг нээж өгсөн” гэж дурдсан бөгөөд гурван сарын дараа Төрийн нарийн бичгийн дарга Хенри Киссинжер Бээжинд нууцаар ирж, жилийн дараа Ерөнхийлөгч Никсон албан ёсны айлчлал хийжээ.

Фашизм, А.Гитлер

Германы домогт нударгач Макс Шмелинг ялагдашгүй гэгдэж асан Жо Луисыг АНУ-д нь ялж, алдаршиж явсан. Түүнийг Жо Луистай дахин хийсэн тулааныг А.Гитлерийн Герман фашизмыг сурталчлах хэрэгсэл болгож хувиргасан юм. Тоглолтыг Германд радиогоор шууд дамжуулжээ. Харин М.Шмелинг илт цуцаж, ялагдах нь ойлгомжтой болсон үед А.Гитлерийн тушаалаар шууд дамжуулалтыг тасалчихсан гэдэг.

Алан хядлага

Палестиний тусгай бэлтгэгдсэн найман алан хядагч “Мюнхен 1972” олимпийн үеэр тамирчдын тосгонд нэвтэрч Израилийн тамирчдыг барьцаалсан хэрэг гарсан. Тэд барьцаалсан тамирчдаа аваад онгоцоор нисэхээр төлөвлөж байсан ч Германы цагдаа нар тусгай ажиллагаа явуулан бүгдийг нь устгасан байдаг. Харамсалтай нь цагдаа нар алан хядагчдыг төдийгүй барьцааны тамирчдыг ч хамт устгачихсан гашуун түүх бий.

Хясан боолт

1980 онд олимпийн наадам Москва хотноо болохоор товлогдсон байлаа. Гэтэл үүнээс жилийн өмнө ЗХУ Афганистанд цэргээ оруулсан. Үүнийг эсэргүүцсэн АНУ тэргүүтэй барууны орнууд наадмыг хясан боосон юм. Социалист блокийн улсууд үүний хариуд 1984 онд Лос-Анжелест болсон олимпод оролцоогүй юм. Шинэ Зеландыг оролцуулсныг эсэргүүцсэн Африкийн хэд, хэдэн улс “Монреаль 1976” олимпийг хясан боосон мугуйд ч гэмээр түүх бас бий. 

Дайн

Латин Америкийн хамгийн олон хүн амтай улсын нэг Сальвадор газар нутгийн хүрэлцээгүй байдалд орсноос болоод 300 000 гаруй иргэд нь хөрш Гондурасын нутагт суурьшжээ. Эдийн засгийн боломж тааруу, дотооддоо хүндрэл ихтэй байсан Гондурас үүнд дуртай байсангүй. Үндэстэн хоорондын дайсагнал бугласаар байв. Гэтэл энэ эгзэгтэй цаг мөчид хоёр улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг “Мексик 1970” хөлбөмбөгийн ДАШТ-д оролцох эрхийн төлөө хоорондоо учраа таарах нь тэр. Хоёр тоглолтын нийлбэр дүнгээр Сальвадорын баг ялсны дараа уурлаж хилэгнэсэн гондурасчууд нутагт нь дүрвэж ирсэн урилгагүй зочдыг уулгалан довтолж, олон хүний амь насанд хүрчээ. Улмаар Сальвадор улс цэрэг татлага зарлаж 1969 оны долдугаар сарын 14-нд Гондурасын нутагт цөмрөн орсон юм.

Евро 1992 он,

Иргэний дайн дэгдсэн тул Югославт болох байсан тэмцээнийг Герман руу шилжүүлж, шигшээ багийг нь хасчээ. Оронд нь Данийн шигшээ багийг оролцуулсан бөгөөд тэд нь түрүүлсэн сонин түүх бий.

Eagle.mn