эр, ямархан хувь тавилан тэднийг учруулав. Хувь тавилангийн эргэлт түүнийг охин хань хоёроо орхиод, алс холыг зориход хүргэнэ. Ээжийнхээ араас нулимс дуслуулан алхах тэр бяцхан охин,үрээ үнсээд одох эхийн сэтгэлийн шаналанг юу тайтгаруулах билээ. Бурхан түүнд алгаа дэлгэж “Миний охин” гэж дуудах тэр боломжийг хайрласан ч буцаад ирэхэд,үнэтэй эрдэнэс нь байсангүй. Ямархан аз жаргалыг сэтгэлдээ төсөөлж ирсэн бол гэж бодохоор зүрх зүсэгдэнэ...

Энэ бол түүний бүтээсэн олон сайхан дүрийн нэг Жинжиймаа.Олны сэтгэлд гүн шингэн үлдсэн энэ гайхалтай киноны үйл явдлыг бодолдоо тээгээд, нэг эрхэм хүмүүний амьдралын үнэтэй цаг хугацаагаар зочлох гэж алхаж буй нь миний хувьд азтай тохиолдол байлаа. Энэ хүн бол МУГЖ Н.Батцэцэг. Тэрээр “Жинжиймаа”,“Эх бүрдийн домог”, “Суварган цэнхэр уулс”, “Гэрлэж амжаагүй явна” гээд олон киноны гол дүрээр нэгэн үеийн уран бүтээлчдээс цойлж тодорсон жүжигчин билээ.

ЖИНЖИЙМААД ИРСЭН ЖИРИЙН БИШ ЭГЭЛГҮЙ ХАЙР

Түүний насны хань, өмөг түшиг асан О.Машбат нь Москвагийн Театр урлагийн дээд сургуулийн найруулагчийн ангийг төгссөн, уйгагүй хөдөлмөрч нэгэн байв. Жүжигчин Н.Батцэцэг “Машка маань тийм өндөр, нуруулаг, царайлаг биш ч би түүний оюуны өндөр чадавх, халамж, ухаанд илүү их татагдсан юм”. Хань минь “Би чиний фэн гэж хэлдэг байж билээ” хэмээн санаашрав. “Би амьдралаа сайхан авч явна, чамайг би жаргалтай байлгана” гэж тэр минь хэлдэг байлаа. Хэлсэндээ ч хүрсэн хэмээн ханийхаа тухай дурслаа. Үнэхээр хань нь түүнд дэлгэцийн олон бүтээлээ зориулж, хайрын дээд, үгийн уран, дууны сайхныг хүргэсэн. Түүний нэг нь “Жинжиймаа” кино юм. Энэ киноны зохиолыг О.Машбат агсан өөрөө бичиж найруулсан.

“Ер нь шөнийн анир чимээгүйд тэр маань оюун ухаанаа төвлөрүүлж зохиолоо бичдэг байлаа.Тэгсэн нэг өдөр,үүрээр намайг сэрээгээд, би чамд зориулж сайхан зохиол бичлээ, хоёулаа уншъя гэлээ. Би нойрондоо харам тул “Өглөө болъё” гэв. Тэгсэн “За босоод ир, цайгаа уу” гээд л намайг аргадлаа. Тэгээд хань минь надад зохиолоо уншиж өгсөн юм. Эхлээд би нэг их тоомжиргүй шиг суулаа. Юу биччихээд, хүн унтуулахгүй дуудаад байгаа юм гэж бодсон шиг ээ. Тэгээд л уншиж гарлаа. Удалгүй мэлмэртэл уйлаад ... ямар гоё бичээ вэ. Хоёулаа хурдхан кино болгоё” гэсэн юм. Машка маань “Миний хайрлаж бичсэн энэ Жинжиймаа минь чи юм шүү.Чамайг бодон бодон бичлээ” гэхэд нь би нэг их баярлан тэвэрч аваад үнсэж билээ. Бодоход саяхан л юм шиг. АЖ П.Цэрэндагва бас сайн тоглосон. Ер нь жүжигчдийн ансамбль их сайхан бүрдэж, Балхаагийн маань дуу наалдаж өгсөн болохоор дүр босоод л ирсэн дээ. МУГЖ Т.Ариунаа бас их бодож сайн дуулсан. Тухайн үед “Жинжиймаа” кино 165сая төгрөгийн орлого олсон нь 2000 он орчмын рекорд байлаа. Энэ бол дэлгэцийн ард хөдөлмөрлөсөн олон уран бүтээлчдийн үнэлэмж хөлс хүч байсан юм.

Үнэхээр л ханийнх нь хайр шингэсэн энэ кино олон хүнд уярал ухаарлыг бэлэглэсэн, цаг хугацааны эргэлтэнд үнэ цэн алдалгүй оршин байгаа, тэдний хайрын үр шим аж. Энэ киног үзэх бүртээ нулимс дуслуулж, анх үзэж буй мэдрэмжийг дахин дахин авдаг сан.

“Жинжиймаа” кинон дээр түүний аав нь шил тушаадаг хэсэг гардаг. Энэ нь жүжигчний амьдралаас үүдэлтэй ажээ. Хөгшин ээж маань аав, ээж хоёрыг гадаадад сурч байхад бидэнтэй хамт байдаг байлаа. Бид хөгшин ээжийгээ зүгээр л ээж гэж дуудна. Нэг өглөө хичээлдээ явах гээд бостол ээж байдаггүй. Айх шиг. Тэр үед бид эмээ, өвөөгийнхөө цалингаар амьдардаг байсан юм шиг байгаа юм. Тэгээд би хувцаслаад гүйгээд гартал шинэхэн цас нэвсийтэл орчихож. Манай орцноос эмээгийн мөр дурайж байна. Би тэр мөрийг дагасаар их дэлгүүрийн баруун тортой хаалга хүрэв. Тэнд тараг ундааны шил тушаах очерт хөгшин ээж маань зогсож байв.

Тэр үед эмээгээ их өрөвдөж билээ. Хэний төлөө ингэж явна вэ гэж бодохоос өр цөмрөх шиг. Эмээ өмнө нь бидэнд мэдэгдэхгүй хэчнээн ч удаа ингэж шил тушаасан бол гэж бодогдов. Хөгшин ээж намайг хараад “Хээ, чи энд юу хийж яваа юм бэ. Хурдхан буц миний хүү. Ундаа уугаад хичээлдээ яв” гэлээ. Бидний ганц өмөг түшиг болсон эмээгэээ амьд мэнд байсанд сэтгэл амарсан би гэдэг хүн буцаад л гэр рүүгээ хар эрчээрээ гүйж ирээд хичээлдээ явж билээ” гэж хайр цацруулан ярих нь тэр. Хожим энэ дурсамжаа санан “Жинжиймаа” киноны аавыг шил тушаадгаар харуулъя гэхэд нөхөр нь зөвшөөрч зохиолдоо оруулжээ.

Үнэхээр л ханийнх нь хайр шингэсэн энэ кино олон хүнд уярал ухаарлыг бэлэглэсэн, цаг хугацааны эргэлтэнд үнэ цэн алдалгүй оршин байгаа, тэдний хайрын үр шим аж. Энэ киног үзэх бүртээ нулимс дуслуулж, анх үзэж буй мэдрэмжийг дахин дахин авдаг сан. Үнэхээр “Жинжиймаа”-г үзээд нулимс унагаагүй хүн гэж байхгүй байх. Нийгэм дэх бараан зүйлийг кино дэлгэцээр үзэгчдэд ийнхүү хүргэсэн түүний ханиар бахархахгүй байхын арга үгүй.

“Хүч хөдөлмөр амьдрал ахуй гээд бүх зүйлээ зориулж байж уран бүтээлээ хийсний дараа амьдрал чам руу дөнгөж мишээх болно” гэж өөрийн өнгөрүүлсэн амьдралынхаа туршлагаас тэр хуваалцав.
Ийнхүү тэд “Монголжин” кино студээ байгуулж, хамтын уран бүтээлүүд болох “Зүүдэнд ирсэн хонгорхон ижий”, “Жинжиймаа”, “Мэлмий”, “Сийлэн бөөр”, “Вансэмбэрүү”, “Хэен хуар” зэрэг киног хамтдаа бүтээсэн байна. 2000 онд “Зүүдэнд ирсэн хонгорхон ижий” нэртэй анхны киногоо хийжээ.Эл уран бүтээлийнхээ талаар “Энэ кинонд анх хүүхдийн дүрд сонгон шалгаруулалт хийхэд “гудамжны хүүхдийн дүрд тоглох юм байна” нүгэл гээд эцэг, эхчүүд хүүхдээ аваад явчихдаг байсан.

Тэгээд хүү Ивээлийгээ тоглуулдаг юм бил үү гэж бодсон. Ингээд Ивээлээсээ энэ хүүгийн дүрд тоглож чадах уу гэж асуухад “Аав, ээж та хоёр хажууд байвал чадна. Өөр танихгүй хүмүүс байвал чадахгүй” гэдэг юм байна. Тийнхүү аав нь найруулагчаар, ээж нь өөрийнх нь эх болж тоглож байгаа учраас хүү нь энэ кинонд тогложээ. Хоёр хүүгээ кино урлагт оруулахгүй график дизайн, эдийн засгийн чиглэлийн сургуульд оруулсан байна. Дотроо бол цалин хөлс, гэр бүлээ тэжээхэд хангалттай байхаар, ажлын цаг завтай бол амар юм уу гэж бодсон. Гэтэл хөвгүүд маань зүрх сэтгэлээ дагаж, кино урлагт орохоор шийдсэнээ хэлж бид хоёрыг ятгасан юм.

“Урлаг бол олон түмний шударга шүүлтүүрийг давж байж бас урт удаан цаг хугацааг туулж байж баталгааждаг арын хаалга гэж байх боломжгүй хатуу “харгис” гэмээр салбар. Өөртөө байгаа авъяас билэг, зүрх сэтгэлээ бүрэн зориулж чин зүтгэж чадна гэвэл урлагт тавтай морил гэж би шавь нартаа хэлдэг. Би хоёр хүүгээ урлагийн хүн болгох дургүй байсан ч тэд зүтгэж америкт кино найруулагч болцгоолоо. Хэн нэгэн бай. Жагсаалын цэрэг байхыг бүгд чадна гэж захидаг. Ингээд л хөвгүүд маань эргэлт буцалтгүй кино урлагт орсон юм даа” хэмээн Н.Батцэцэг гавьяат ярив.

МОНГОЛ ЭГШИГЛЭН

О.Машбат агсан гэргийдээ зориулан “Монгол эгшиглэн” нэртэй дуу хүртэл зохиож байсан нь түүний хайрын бас нэг давтагдашгүй илэрхийлэл юм.
Дууных нь мөр бадаг бүхэн энэ эмэгтэйн цаглашгүй байдлыг илтгэх ба үнэхээр л түүний төлөө бүхнээ зориулсан, энэ биенийх нь нэг тал болсон эр хүн байж гэж бодогдмоор. “Тэдний хоёр биенээ хайрласан хайр, Машкагийн ханьдаа зориулсан зүрх сэтгэл, халамж нь үнэхээр агуу” гэж ойр дотныхон нь биширдэг аж.

Тэрбээр анхны хүүгээ төрүүлэхээр эх нялхаст хэвтэхэд цонхон доор нь халамжит хань Машка нь гэрийнхнийх нь хамт ирчихсэн байж. Энэ мөчийг Н.Батцэцэг “Хоёрхон цагийн дараа чи бид хоёр хөөрхөн хүүхэдтэй болох нь. Чамдаа хайртай” гэж бичээд цонхны тавцан дээр зогсож байгаад шидсэн юм. Тэр үед Машка маань намайг “уначих вий” гээд их сандарсан гэдэг. Миний хувьд түүнд хүүхэд төрүүлж өгөх гэж байгаа нь сонин болохоос биш, том гэдэстэй хүүхэн цонхноос унах нь уу, үгүй юу огт хамаагүй байлаа шүү дээ. (Инээв)

Манай хадам талынхан хүү хүүхэд цөөнтэй байсан болохоор хүүтэй болсноо дуулангуут Машка маань Эх нялхасын хашааны завсраар чихэж гараад гүйж явтал Ёолк таарч л дээ. Тэгсэн “Би хүүтэй боллоо” гэж хар тэнхээгээрээ орилоод цааш гүйсэн гэдэг.

Жүжигчин хүний ард сайн нөхөр, найдвартай гэр бүл байж уран бүтээлээ хийдэг. Бурхан надад сайн хань заяасаан. “Тэр минь миний төлөө бүхнийг хийсэн” гэж байв. Хүүхдүүд маань бидний уран бүтээлийн орчинд, инээд хөөр, хайран дунд өссөн нь хамгийн бахархам. Хоёр хүү минь сайн эцгийн бадраасан тайван голомтонд сайхан өссөөн. Энэ нь ирээдүйн сайн аав, сайхан эр хүнийг төлөвшүүлэх гол үндэс гэж би боддог” гэлээ. Тэрбээр хүүхдүүддээ цаглашгүй их хайртай нь үг үсэг болгоноос нь мэдрэгдэж байсан юм. “Би хүүхдүүдийнхээ нэрийг хэлэхэд л инээнэ” гэж хэлэх энэ жүжигчин эмэгтэйн нүдэнд хайрт ханиа үгүйлэв үү гэмээр зөөлөн гуниг хурна.

Үнэхээр тэд бие биенийхээ дутууг нөхөж, хорвоог туулах, юугаар ч орломгүй үнэтэй цаг хугацаа, орон зай, хайрын хэлхээс байсан нь түүний дурсамж ярианаас мэдрэгдэнэ. Тэднийх хоёр хүүгээ дунд сургуульд байхад нь хүсэл тэмүүллийг нь дагаад АНУ-ыг зорьжээ. Энэ талаараа “Насан туршид үлдэх бидний үр үндэс минь, хойшдоо ч биднээс хувирч өөрчлөгдөхгүй хоёр хүүгийнхээ төлөө явах нь зөв юм байна гэж бодсон. Тэгээд аавтай нь зөвлөлдөөд бид тийшээ явахаар болсон. Тухайн үед хоёр хүүдээ хандаж “Аав, ээж хоёр нь өөрсдийгөө бодоод тааваараа байя гэвэл, тэр олон жил зүтгэж босгосон бизнес, уран бүтээлээ явуулаад байж болох л байсан. Та хоёр хичээнэ шүү гэж хэлсэн. Анх америкт очоод дотны хүмүүс, найз нөхдөө их үгүйлдэг байсан. Бас монголын хөх тэнгэр, хээр талаа их санадаг байсан. Америк гүрэн агуу л даа. Олон монголчуудад ээл буянаа хайрласан” гэж хүүрнэсэн юм.

“КАЗИНОЧИН” ЖИНЖИЙМАА

Тэрбээр гучаад жилийн өмнө ханийхаа хамт Польшид амьдарч байхдаа казинод ороод 200 ам доллар алдахдаа өөрийгөө маш их зэмлэсэн гэнэ. Учир нь, тэр үеийнхээр таван сая злот юм. Тэгэхэд хань Машка нь түүнийг хүүхэд шиг аргадаж “Би чамд олоод өгнө. Чи казино гэж юу байдгийг үзэж ойлгох нь чухал шүү дээ” гэж хэлжээ. Гол дүр маань өөрийгөө “Өнгөрүүлсэн цаг хугацаагаа нэхэн бодоход олон алдаа гаргаж байсан. Түүнийгээ уйгагүй баллуурдаж чадсан гэж боддог. Би зөвхөн үр хүүхдээ, шавь нараа төдийгүй өөрийгөө ч бас шийтгэх шахам хөдөлмөрлүүлдэг хүн шүү дээ” гэж тодотгов. Энэ ярианаас амьдралын үнэ цэнийг мэдэрсэн хүн ийм байдаг байхдаа гэсэн бодол төрж байв.

Бурхан урлагт дуртайд нь биш, авьяастайд нь хайртай гэдэг. Үнэхээр хувь тавилан түүнийг их урлагийн хүн, дэлгэцийн жүжигчин гэдгийг мэджээ. Бас тэнгэр мэт тийм агуу хайранд од мэт дураараа гялалзах сайхан ханийг заяасан нь түүний амьдралынх нь мөнхийн сэдэв болж тодоос тод үлдсэн нь дурсамж, яриа бүхнээс нь илт аж.Тэрбээр үзэсгэлэн гоо, авьяас,ааль зангийн хувьд, урлагийн ертөнцөд туяа цацруулан гэрэлтэх халуун дулаан хүмүүн төдийгүй үр хүүхдийнхээ төлөө бүхнээ зориулж чадах өгөөмөр ээж, сайн хань, үзэгч түмний маань хувьд сайхан монгол эмэгтэй, авъяаслаг жүжигчин гэдэгт маргах зүйл үгүй билээ.

Ай даа, алаг нүдэн Жинжиймаа минь “Дуулаад дуусашгүй дуу шиг ээ” дуулим хорвоод жаргаж яваарай.

Үндэсний шуудан