-Монгол Улс сүүлийн 24 жилийн хугацаанд соёлын бодлого хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллага буюу яамгүй байсан. Өнгөрсөн 2020 онд соёлын салбар хариуцсан яамтай болсноор бодлого тодорхой болж эхэллээ.

Ирэх оны төсвөөр гүйцэтгэл, үр дүнд чиглэсэн санхүүжилтийг эхлүүлэх зорилго тавьсан. Төсвийн шинэчлэл хийнэ. Соёлын бүтээн байгуулалтыг үргэлжлүүлж, соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг дэмжихэд бодлого чиглэнэ. Ирэх онд соёлын салбарт 263 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн.

Үүний 116 тэрбум нь урсгал зардал, 148 тэрбум төгрөг нь хөрөнгө оруулалт байна. Өөрөөр хэлбэл, төсвийн зардлын 1.4 хувийг соёлын салбарт зарцуулж байна.

Соёлын салбарт хөрөнгө оруулалт өндөр хэмжээнд хийж байна. Үүний нэг тод жишээ бол Чингис хааны музей. Музей энэ онд ашиглалтад орж, ирэх жил дотоод зохион байгуулалт, төлөвлөлт, үзвэр дэглэлтээ хийх юм. Дараагийн том төсөл арга хэмжээ бол 9948 мянган кв бүхий Үндэсний номын сан байгаа. Өнөөдрийн байдлаар 85 хувийн гүйцэтгэлтэй явж байгаа учраас ирэх онд ашиглалтад орно гэж тооцсон. Хан-Уул дүүрэгт Байгалийн түүхийн музей барьж байна. Энэ музейн гол зорилго нь гэр бүлээрээ очих соёл, амралтын цогцолбор байдлаар тохижуулж, бүх төрлийн судалгаа шинжилгээ, хадгалалт, хамгаалалтыг бий болгох юм. Хүүхэлдэйн театрын хувьд зураг төслийн хөрөнгийг ирэх оны төсөвт суулгалаа. 2022 онд төслөө бүрэн гаргаад 2023 оноос эхэлнэ. Үндэсний урлагийн их театрын тухайд Сангийн яамтай хамтран ажиллаад Хятад улсын буцалтгүй тусламжаар барьж байгуулахаар болсон.

Энэ жил онцгой анхаарах нэг бодлого бол улс даяар болон нийслэлд байгаа соёлын өвийг сэргээн засварлаж, хүчитгэнэ. Тухайлбал, Чойжин лам болон Богдын музей, Төв номын сан, Занабазарын музейг хүчитгэхгүй бол эрсдэлд ороод байна. Үүнээс энэ онд Чойжин лам болон Богдын музейг засварлах төсөв суулгалаа.

-Том бүтээн байгуулалтууд хийх нь. Харин иргэдийг соён гэгээрүүлэх, оюуны дархлааг дэмжих чиглэлд ямар ажил төлөвлөсөн бэ?

-“Алсын хараа-2050” урт хугацааны бодлогын баримт бичгийн хүрээнд Үндэсний нэгдмэл үнэт зүйлийг бэхжүүлэх чиглэлд ажиллана. Байшин барилгаас гадна соён гэгээрүүлэх үүргээ гүйцэтгэж оюун санааны дархлааг бэхжүүлэх юм. Энэ чиг үүргийнхээ хүрээнд түүхэн үндэсний нэгдмэл үнэт зүйлээ есөн зүйлээр тодорхойлсон. Өнөөдөр болон ирээдүйд ямар үнэт зүйлтэй байх вэ гэдгээ судалж, нэгдмэл байдлаа бэхжүүлэх ёстой. Үүнээс гадна бүх нийтийн соёлын боловсролыг хэрэгжүүлэх томоохон чиг үүрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, хүний амьдралын бүх мөчлөгийг судалж, албан болон албан бус боловсролоор дамжуулан хэрхэн бүх нийтийн соёлын боловсролыг түгээх вэ гэдгээ гаргах юм. Албан боловсролын хүрээнд БШУ-ы яамтай хамтраад сургалтын хөтөлбөрөөр дамжуулан ямар төрлийн соёлын боловсрол түгээх вэ гэдгээ тодорхойлохоор бэлтгэж байна. Албан бус буюу соёлын төвүүдээр дамжуулж хүртээмжийг нэмэгдүүлэхээр судалгаа шинжилгээний ажлаа хийгээд явж байна.

-Соёлын өвийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахаар их ярьж байна. Хөрсөн дээр хэрхэн буух вэ?

-Манай улс баялаг өв соёлтой. Эдгээр өв соёлоо хэрэглээнд оруулж, эдийн засгийн эргэлт бий болгох нь чухал. Тиймээс соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг бий болгох, хөгжүүлэх, эдийн засгийг нэмэгдүүлж, олон улсад эх орноо таниулах нь яамны бодлогын нэг гол хэсэг байх болно.

Өнгөрсөн хаврын чуулганаар Кино урлагийг дэмжих хууль батлуулсан. Хоёр чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах Кино урлагийн үндэсний зөвлөлтэй болж байгаа. Кино урлагийг хөгжүүлэх сантай болно. Сан 10 тэрбум төгрөгийн төсөвтэй үйл ажиллагаа явуулна. Өөрөөр хэлбэл, кино урлагийг хөгжүүлэх, үйлдвэрлэх, түгээх үе шатанд тусламж дэмжлэг үзүүлэх юм. Нөгөө талаас олон улсын уран бүтээлчдийг Монголд урьж ирүүлэх боломжоор хангах, Монголын уран бүтээлчидтэй хамтын бүтээл гаргахад түлхүү анхаарч байна. Энэ хүрээнд буцалтгүй тусламжаас гадна гадны продакшнуудад татварын буцаан олголт өгөхийг зорьж байна.

Соёлын яам энэ онд төрийн захиргааны төв байгууллага болж бэхэжлээ. Тиймээс цаашид бодлогын ажлууд руугаа түлхүү орохоор бэлтгэж байна. Олон улсын стандартад нийцсэн суурь болон тоон судалгаагаар соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн салбарыг 12 чиглэл, 94 үйл ажиллагаанд хуваах нь зүйтэй гэж үзсэн. Энэ дагуу бүх бүтцээ гаргаж авлаа.

-Соёлын салбарын хүний нөөц, ажиллах хүч хэр байна вэ. Нарийн тооцоо судалгаа хийсэн болов уу?

-Судалгаанаас харахад идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа 5600 аж ахуйн нэгжид 33900 хүн ажиллаж байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд хамгийн ээлтэй салбар бол соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл байгаа. Ажил эрхэлж байгаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн 9.4 хувь нь буюу 1800 хүн соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн салбарт ажиллаж байна. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх хувь 480 тэрбум буюу 1.2 хувь байгаа юм. Борлуулалтын орлого 1.3 их наяд төгрөг байна.

-Циркийн асуудал анхаарал татсаар ирлээ. Өнөө маргаашийн маргаанаас илүү бодлогын хэмжээнд хэрхэн дэмжих, урт хугацааны хөгжлийг юу гэж харж байна вэ?

-Циркийн урлаг бол соёл урлагийн салбарын том экспорт буюу олон улсын салбарт түүчээлэгч. Тиймээс циркийн уран бүтээлчдийг бэлдэх суурь сургууль нь сайн байх хэрэгтэй. Одоо байгаа цирк менежментийн гэрээнийхээ дагуу хүлээсэн үүргээ биелүүлэх хэрэгтэй. Цаашдаа циркийн сургуулийг бий болгох шаардлага үүссэн.

Соёлын яамны зүгээс циркийн барилгад үүсээд буй асуудалд байр суурь тодорхой байгаа. Хөрөнгө оруулалтаа маш яаралтай дуусга. Барилгын ажлыг дуусган, уран бүтээлчдийг бэлтгэл сургуулилтаа хийх нөхцөлийг ханга гэдэг саналыг хүргүүлсэн. Үүсээд буй нөхцөл байдлын талаар уулзалт хийсэн. Хөрөнгө оруулалт, зураг төслөө бүрэн гаргасан ба хувьчлахад хийсэн гэрээнийхээ дагуу ашиглалтад оруулахад циркийн уран бүтээлчдийн дасгал, сургуулилтаа хийх боломжийг хангах хэрэгтэй гэдэг хатуу байр суурьтай байгаа. Мөн дахин шинэчилсэн гэрээ хийх талаар хэлэлцэж байна. Шинэчилсэн гэрээнд циркийн уран бүтээлчдийг бэлтгэл сургуулилт хийх, уран бүтээл туурвих боломжоор хангах тухай хэлэлцээрийг хийнэ. Циркт хөрөнгө оруулалтууд хийж, сайжруулалт шат дараатай өрнөж байгаа.

С.Уянга

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

Ч.Номин: Соёлын боловсрол олгоход хүний амьдралын мөчлөг бүрийг судална
Tweet
Bolod.mn