Асуудал байнга зохиож, зохиомол асуудлаар ч бай ард иргэдийн сэтгэлзүйг байнгын шахуу айдсын, аюулын нөхцөл байдалд тогтоон байлгана. Ард иргэд төрөөс хамааралгүй байх боломжгүй, төр л бүгдийг шийднэ, идэх хоол, эрүүл мэнд, орон байр, ажил төрөл, босох суух бүгд төрөөс хамааралтай гэж сэтгэнэ. Яг бидний амьдарч буй орчин. Ижил мэт ихэр санагдаж байгаа биз...

Сэтгэхүйн гажиг эсвэл асуудалтай хүнийг синдромтой гэдэгсэн. Сүүлдээ улс амьтан гадаа гудамжинд гарч жагсахаар улс төрийн синдром эхэлжээ гэж хэлэлцэх болсон. Миний л мэдэхээр монголчуудын синдром улирлын чанартай байдаг байсансан. Өдгөө харин улирал харгалзахгүй синдромтож байдаг болчихсноо өөрсдөө ч мэдэлгүй явсаар ужигруулж орхисон байх юм.

Мэдээллийн ядаргааны синдром

Өөрөөр хэлбэл, "Мэдээллийн ядаргааны синдром" (Information fatigue syndrome) гэх сэтгэл зүйн өвчин байдаг. Энэ үед хүн бодит байдлыг буруу дүгнэдэг, гаж оюун дүгнэлт хийдэг, алдаатай шийдвэр гаргадаг. Монголчуудын олонхи ийм өвчин тусчихаж... Шинжлэх ухаанчаар тайлбарлаваас мэдээллийн ядаргааны синдром нь мэдээллийн хэт ачаалал, хордлого гэж нэрлэгддэг бөгөөд орчин үеийн ертөнцөд хэт их мэдрэмж төрж, мэдрэмжгүй хүмүүс нөхцөл байдалд логик байдлаар хариу үйлдэл үзүүлэх чадваргүй болж байна гэх үндэслэлийг нийгэм судлаач Георг Симмел (1858-1918) дэвшүүлжээ. Түүхээс харахад МЭӨ I зууны орчим эртний Ромчууд номын элбэг дэлбэг байдлыг анхаарал сарниулах хэрэгсэл гэж үздэг байв. 1400-аад онд хэвлэх машиныг бүтээсний дараа түргэвчилсэн хэвлүүлэлтээс үүдэлтэй олон тооны мэдээлэл анхаарал сарниулж байна гэж үзэж байсан нь түүхэнд тэмдэглэгдэн үлджээ. Энэ нэр томъёог Алвин Тоффлер 1970 онд "Ирээдүйн шок" номондоо ашигласнаар алдрын оргилд хүрчээ. Гэхдээ хүн төрөлхтөн мэдээллийн синдромоор өвдөж, зовж эхэлсэн тэр цаг үед бидний монголчууд мэдээллийн дутмагшилтай байсан байж таарах гээд байгаа юм. Эргээд харахад аз шүү...

Мэдээллийн ядаргааны синдром дэлхий дахинд

Одоо яг юуны тухай бичих гэж буйг минь эрх биш ойлгосон биз. Өнөөгийн бидний амьдарч буй дижитал мэдээллийн эрин үеэс үүдэн гарч буй ядаргааны тухай өгүүлж буйг маань. Интернетэд нэвтрэх боломжтой бүхий л төхөөрөмжтэй энэхүү цахим эринд сул талууд нь давуу талтайгаа адил олон. Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл нь орчин үеийн өвчний гол буруутан бөгөөд үүнд имэйл, шуурхай мессеж, жиргээ, фэйсбүүк, мессеж, ухаалаг гар утасны програмуудын мэдэгдэл голлох хувь нэмэр оруулдаг. Шинж тэмдэг нь, анхаарал төвлөрөл муутай, ой санамжийн богино хугацааны дутагдал, хэт их үүрэг даалгавар биелүүлээгүй, хэт их өдөөхөд толгой өвдөх, дотор муухайрах, интернетэд холбогдсон байдал, уламжлалт стрессийн хариу урвал.

Хэдэн жилийн өмнө нэгэн настай япон хүн их л санаа зовнисон маягтай “Саяхныг хүртэл Японд хоёр мянган хүнд 2-3 хүн л ийм өвчтэй байдаг байсан бол одоо ийм өвчнөөр өвчлөгсөд хурдтайгаар ихэсч байна” гэж ярьж байж билээ. Тэр өвчнийх нь талаар асуусан чинь “нийгэм, нийтийн дунд сэтгэлээ дарж, барьж чаддаггүй, юу санаснаа л хэлж хийж байдаг хүн, эсвэл хэт дотогшоо, юу ч хэлж хийж чаддаггүй хүнийг ийм өвчтэй гэж хэлдэг” гэсэн. Мэргэжлийн эмч нар энэ өвчний талаар илүү зөв, дэлгэрэнгүй тайлбар өгөх байх. Ямартай ч, манайд асуудлынхаа голыг олохгүй нулимс мэлтэлзүүлэн “ард түмнээ өмөөрөн” хашгирдаг улстөрчид байдаг. Мэдээж тэдний ингэж авирлахыг хүлээж байгаа хүмүүс ч бас бий. Өчүүхэн төдий тэвчихэд л зүгээр өнгөрчих юман дээр юунд уурлаж байгаагаа өөрөө ч мэдэхээ байчихсан “галзуурч” байгаа залуус, хүүхнүүд ч байна. Тэднийг ингэж авирлахыг харж байгаа хүүхдүүд цаана нь байгаа. Харин насанд хүрэгчид болон нийгмийн манлайлал гэх хэсэг бүлэг энэ тухай огт тооцохгүйгээр авирласаар.. Айхтар өвчин нь улам бүр ужигарсаар л... Сүүлийн үед улам бүр ужигарч, улс орны хэмжээний бодлогод нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргах түвшинд ч илрэх болсон нь маргашгүй үнэн. Шуудхан хэлчихэд, бид өөрсдйинхөө хайрладаг дэлгэц, чанга яригч дээрээс тасралтгүй мэдээлэл цацахад нь ухамсаргүйгээр өртөж байдаг. Бид элсэн чихэр, өөх тос, гурилан бүтээгдэхүүнд донтон таргалдагтай адил текст, шуурхай мессеж, имэйл, RSS дамжуулалт, татан авалт, видео бичлэг, статусын шинэчлэлт, жиргээнд дуртай. Бид бүгд, анхаарлыг сарниулах шуургатай тэмцэхийн оронд, мэдээллийн амттай уруу таталтанд орчихсон. Гэвч хэт их хоол хүнс хэт таргалалтад хүргэдэгтэй адил хэт их хэрэггүй мэдээлэл сэтгэцэд хэрхэн муугаар нөлөөлдгийг тооцоолсонгүй. Үр дүн нь өнөөдрийн та бидний аж төрж буй энэ нийгэм.

Эцэст нь нэг сонирхолтой жишээ дурдая. 1973 онд Шведийн Стокгольмын нэгэн банкинд дээрэмчид халдаж ажилтнуудыг барьцаалжээ. Барьцаа зургаа хоног үргэлжлэв. Болох зүйл ч болдгоороо болж цагдаа нар сайн ажиллаж, барьцааныхан суллагдаж, дээрэмчдэд зохих ёсны шийтгэл оноов. Гэтэл барьцааныхан дээрэмчдэд өршөөл үзүүлэхийг гуйцгааж, гэмт хэрэгтнүүдийг хамгаалах сан байгуулж, мөнгө босгож, шоронд эргэж очин, барьцааны хоёр эмэгтэй дээрэмчидтэй гэрлэв. Хуулийнхан, сэтгэлзүйчид энэ хачирхалтай тохиолдлыг Стокгольмын синдром гэж нэрлэдэг. Өөрөөр хэлбэл, мэдээллийн ядаргааны синдромд орсноор хүн, гэмт этгээдүүд буюу худал хуурмаг мэдээллээр бөмбөгдөгсдийн гаргасан зарим нэг өгөөмөр зан байдлыг таалж, баярлаж, тэдний талд орох сэтгэцийн эмгэг үүсэх гол нөхцөл болдог байна. Хамгийн аймшигтай нь стокгольмын синдром гэр бүл, нийгэмд ч үүсдэг. Гэр бүлийн түрэмгийлэгчийн уур уцаар гэр бүлийн уур амьсгалыг тодорхойлж, аюул, айдсыг мэдэрч гэр бүлийн гишүүд түрэмгийлэгчийн аясыг аль болох дагаж эхэлдэг байна. Түрэмгийлэгч нөхөртэй ч санхүүгийн боломжоос шалтгаалж, эсвэл хүүхдүүдээ бодоод, эсвэл ухаанаа алдсан хайртайдаа, түүнгүйгээр амьдарч чадахгүйдээ, эсвэл хүмүүсийн хэл амнаас айгаад гээд салж чаддаггүй тэсвэртэй эхнэрүүд байдаг. Өөрийгөө хохирогч болсныг ухаарахгүй, түрэмгийлэгчийн хийсэн үйлдлийг зөвтгөж, бусдаас өмөөрч хир халдаахгүйг хичээдэг. Гэртээ согтуу ч бай, эрүүл ч бай ирээд эхнэр хүүхдүүдээ айлгадаг нөхөр хааяадаа “хүн” шиг байгаад байвал бурхан мэт хүндлэгдэнэ. Түрэмгийлэгч аавтай, Стокгольмын синдромтой ээжтэй гэр бүлийн хүүхэд сэтгэцийн эмгэгтэй болж өснө. Тийм гэр бүлийн эмэгтэй хүүхэд томроод эцэг шигээ л хүнийг олж суун цикл үргэлжилдэг гэмтэй. Өөрөөр хэлбэл,нийгэм тэр чигээрээ синдромтож орхидог.

Нийгэм дэх стокгольмын синдромын тухайд, ард иргэд асуудлаас асуудал дунд огтхон ч чөлөө завгүй. Ард нийтийг мэдээллийн шуурга, хэрэггүй хогон мэдээлэл дунд умбуулж, харанхуй бүдүүлэг байлгана. Асуудал байнга зохиож, зохиомол асуудлаар ч бай ард иргэдийн сэтгэлзүйг байнгын шахуу айдсын, аюулын нөхцөл байдалд тогтоон байлгана. Ард иргэд төрөөс хамааралгүй байх боломжгүй, төр л бүгдийг шийднэ, идэх хоол, эрүүл мэнд, орон байр, ажил төрөл, босох суух бүгд төрөөс хамааралтай гэж сэтгэнэ. Яг бидний амьдарч буй орчин. Ижил мэт ихэр санагдаж байгаа биз... Нам, төргүй юм гэж үгүй. Төр иргэдийг аварч ивээлээ хайрлана. “Өгөөмөр” хишиг иргэдийг баярлуулна, магнайг тэнийлгэнэ... Эцэст нь тэмдэглэхэд, сайн үр, сайн хөрс, сайн арчилгаа сайн ургац өгдөг. Талбайгаа тордохгүй, зэрлэгээс хамгаалахгүй аваас зэрлэгийн үндэс гүнээс гүнд бат бөх сууж үр шимийг баран ургац сайн гардаггүй. Зэрлэгшсээр буй нийгэм, оюун санаагаа эрүүлжүүлье, эрүүлээр тсэгэж, эерэг зөвд тэмүүлье. Ингэхийн тулд энэ их мэдээллийн ядаргааны синдромд өртөхгүй байх аргад суралцая. Өөдөрт 5-аас илүү цаг цахим ертөнцөд цамнаж суудгаа л больчихьё, цөмөөрөө...

Юун корона, мэдээллийн ядаргааны синдромд нийгмээрээ автчихаад байхад...
Tweet
Bolod.mn