Аавтайгаа ижил хувцсаар гоёж, эелдэг намуухан хоолойгоор урлаж дуулах, хайр царуулсан авьяаслаг охин Б.Дуулимыг энэ удаагийн “Өөр зочин” буландаа урилаа. Түүний ертөнцөд уншигч та тухлан саатна уу.

-Дуучдын хувьд мэргэжлийн сургуулийг нь төгссөнийхөө дараа уран бүтээл хийж эхэлдэг. Харин таны хувьд эсрэгээрээ байлаа. Магадгүй үүнд аавын тань нөлөө их байсан байх?

-Аавын нөлөөлөл байлгүй яахав. Миний хувьд урлагийн гэр бүлд өссөн. Тиймээс багаасаа л урлагт хайртай гэх үү дээ. Хүүхэд байхын өвөө эмээгийнхээ тоглолтод оролцдог байсан. Энэ үеэс л дуулах суурь тавигдсан болов уу. Анх гурван настайдаа дуулж сурсан. Сургуульд байхдаа урлагийн үзлэгт тогтмол оролцдог байлаа. Дуулж, бүжиглэж бас хөгжим тоглоно. Мөн аавынхаа тоглолтод оролцож дуулдаг байсан юм. Дараа нь аавтайгаа уран бүтээл туурвиж, хамтдаа тоглолт хийх болсон. Харин одооноос бие даасан уран бүтээлдээ түлхүү анхаарч байна.

-Танай өвөө эмээ, аавын хувьд ихэвчлэн нийтийн дууны төрлөөр уран бүтээл хийдэг. Харин та арай өөр стиль имиж, дуулалт бүрдүүлэхийг хүсдэг үү?

-Сүүлийн үед аавтайгаа гаргаж буй уран бүтээлүүд маань Монголын хөгжмийн ертөнцөд шинэ урсгалыг оруулж ирсэн гэж бодож байна. Яг сонсоход нийтийн дуу юм шиг мөртлөө биш, эстрад юм уу гэхээр бас биш гэж ойлгож болно. Залуу уран бүтээлчийн хувьд цаашдаа илүү эрч хүчтэй, поп тал руугаа дуу гаргахыг хүсдэг.

-Таныг урлагийн замналд хөтөлсөн хүн мэдээж “Зууны манлай хос дуучин” эмээ өвөө чинь байх. Тэд ач охиндоо юу гэж захидаг вэ?

-Намайг урлагт хөтөлсөн, дурлуулсан буянтай хүмүүс бол мэдээж миний өвөө эмээ. Хүмүүс Зууны манлай хос дуучин гавьяат С.Вандан Д.Дуламсүрэн гэдгээр нь илүү мэднэ. Тэд маань алтан тайз, уран бүтээлдээ амьдралынхаа 45 жилийг зориулсан гавьяатай. Миний хувьд өвөө эмээгээсээ үлгэр дуурайлал авч, тэднийгээ харж өссөн. Хүмүүс намайг удам дамжсан дуучин гэдэг. Урлаг талаасаа надад зөвлөхдөө дуу дуулахдаа үг аяыг нь мэдэрч, чихэнд чимэгтэй гоё дуулаарай гэж үргэлж хэлдэг. Мөн ямар ч төрлийн ая, сэдэвтэй дууг чинь сэтгэлээсээ урлаж дуулах хэрэгтэй гэж захидаг юм. Хувь хүн талаасаа зөв, сайн хүн байхыг зөвлөнө. Намайг заавал дуул, тийм зүйл хийх хэрэгтэй гэж шахаж, шаардаж байсан удаагүй. Өөрийнхөө хүслийг дагаарай л гэж хэлдэг.

-Аавтайгаа хамтарч гаргасан анхны уран бүтээлийнхээ дурсамжаас хуваалцахгүй юу?

-Анхны уран бүтээлээ 2017 онд гаргаж байсан. “Амь нэгтэй аав охин” дуу л даа. Анх яруу найрагч М.Цэрэнтогтох ах энэ дууны саналыг аавд тавьсан юм билээ. Аав охин хоёрыг олонд таниулсан буянтай бүтээл. Тухайн үед хүмүүс хэрхэн хүлээж авах бол гэсэн нууцхан бодлын цаана багахан сандрал байсан. Гэтэл ард түмэн үнэхээр сайхан хүлээж авсан шүү. Хүмүүс охиноо урлагийн замд хөтөлж орууллаа гээд аавыг маань их магтаж байсан санагдана.

-Аавтайгаа хамт уран бүтээл хийхэд давуу тал олон байдаг байх даа?

-Аавтайгаа хамт дуулахын давуу тал нь их зүйл сурдаг юм билээ. Тайзан дээр хамт дуулахдаа хэмжээлшгүй их хайр, аз жаргалыг мэдэрдэг. Аавыгаа хүндлэхдээ эмээдэг. Мөн шүүмжлэлийг нь тунгааж, дүгнэн боддог. Дуундаа ороод дуулахаар их сайхан мэдрэмж авдаг. Ээж аавын тухай дуу дуулахаар өөрийн эрхгүй нулимс гарах үе бий. Энэ сайхан хүмүүсийнхээ ач, энэрэл хайраар өдий зэрэгтэй яваагаа улам ихээр ойлгож байна.

-Урын сандаа хамтарсан болон ганцаарчилсан хэдэн уран бүтээлтэй болсон бэ?

-Аавтай хамтарсан 10, бие даасан есөн дуутай болоод байна. Миний уран бүтээлийн ихэнх нь хуучны дуунуудыг шинэчилж, сэргээн дуулснаараа онцлог гэж бодож байна.

-Эдгээр уран бүтээлээсээ аль дуундаа хамгийн их хайртай вэ?

-Хүнд ирэх ёстой уран бүтээл гэж байдаг гэдэгт итгэдэг. Тэр нь цаг хугацаа нь ирж, тохироо нь бүрдэхээр биеллээ олдог байх. Миний хувьд дуу бүхнээ л хайрладаг. Гэхдээ яагаад ч юм “Аавын хайр” дуундаа илүү уярах нь бий. Энэ уран бүтээл маань сонсогчдод клипгүй хүрсэн. Дуу бүтсэн түүх нь үнэхээр баялаг. Гурван бүдүүн хамтлагийн ахлагч, А.Мөнгөншагай агсан аяыг нь зохиосон. Шүлгийг нь Я.Отгонбаяр ах бичиж байсан. Тус дууг А.Мөнгөншагай ах охинтойгоо дуулахаар төлөвлөж байсан юм билээ. Даанч хараахан дуулж амжаагүй өөд болсон. Тэгээд зохиогч нь аав бид хоёрт санал тавиад дуулсан юм.

-Хэн нэгэнд зориулсан дуу байдаг уу?

-Уран бүтээл бүхэн утга агуулгатай. Сонссон хүнд тодорхой ухаарал, эерэг гэгээн сэдэл өгөх ёстой гэж боддог. Ээждээ зориулсан дуу бий. Хөгжмийн зохиолч О.Эрдэнээ ах надад “Хайртай шүү ээжээ” дуу бэлэглэсэн. Ах маань намайг мундаг дуулж, сайн уран бүтээл хийж байгаа гээд урамшуулсан юм. Энэ дуугаа би чин сэтгэлээсээ ээждээ зориулж дуулсан.

-Нэг уран бүтээл гарахад хэр хугацаа зарцуулдаг вэ?

-Нэг уран бүтээл төрөхөд багадаа сарын хугацаа шаардана. Эхлээд зохиолч нараас уран бүтээлээ аваад өөрийн болгож цээжилдэг. Дараа нь дүрсжүүлэх болвол дунджаар гурван сар зарцуулдаг. Учир нь клипний зохиол багагүй ажиллагаатай. Их урт хугацаа, олон үе шат, хөдөлмөр, сэтгэлээ шингээсний дараа дуу төрдөг.

-Мэргэжил бүхэн өөрийн онцлог, хэв маягтай. Таны бодлоор дуучин байхын жаргалыг юу гэж боддог вэ?

-Уран бүтээлч байхын аз жаргал хэмжээлшгүй их. Тайзан дээр гараад дуулах л хамгийн жаргалтай үе минь. Мөн шинэ уран бүтээл гаргах нь дуучин хүний үүрэг гэж боддог. Цаг үеэ мэдэрсэн, хүмүүст урам зориг, эрч хүч хайрлах чанартай, гоё сэдвийн уран бүтээлээр бэлэг барихын төлөө тууштай хичээх болно.

-Урлагийн хүн байхад шантармаар үетэй тулгарч байв уу?

-Дуучин гэдэг тодотгол нь тухайн мэргэжлээр урлагийн сургуульд суралцаад төгссөн хүнийг хэлэх болов уу. Би өөрийгөө дуучин гэж боддоггүй. Чөлөөт, залуу уран бүтээлч. Урлагийн хүн ямар байх ёстойг ухамсарлаж, суралцаад л явж байна. Миний хувьд сурах зүйл үнэхээр их. Урлаг намайг тэвчээр хатуужилд сургасан гэж боддог. Зэмлэл магтаал хоёрыг зэрэг хүлээж авах шаардлагатай юм билээ. Хүмүүсийн хэлж, бичиж буй зүйлийг зарим үед сонсоогүй, хараагүй өнгөрүүлэх хэрэг гарна. Янз бүрээр хэлж, доромжилсон шүүмжлэл цахим орчноос олж хардаг. Надад хандаж бичсэн сэтгэгдлийг хараад яагаад намайг ингэж байгаа юм бол гэж бодоод сэтгэлээр унадаг. Уншаад уйлж байсан ч удаатай. Миний хүмүүжил, мөн чанарыг нь мэдэхгүй байж элдэв муухайгаар хэлдэг. Хүний хувийн орон зай руу халддаг хүмүүсийг ойлгодоггүй.

-Одоо дуу хөгжимгүйгээр өөрийгөө төсөөлж чадах уу?

-Дуу хөгжимгүйгээр би өөрийгөө төсөөлж чадахгүй. Нэгэнт л урлагийн замыг сонгосон болохоор надад шантрах эрх байхгүй. Хэрэв би урлагтай холбогдоогүй бол сэтгэл зүйч болох байсан. Ахлах ангид байхад ангийн найзууд надтай их ярилцдаг байсан юм. Тухайн үед тулгарсан бэрхшээлийг нь сонсоод ойлгож, чадахаараа зөвлөдөг байсан. Чамайг тэгээд хэлсэн чинь энэ зүйл бүтчихсэн, болчихсон зэрэг үгийг найзуудаасаа олон сонссон удаатай.

-Ямар үед илүү ихийг хийх урам зориг, эрч хүч авдаг вэ?

-Нэг уран бүтээл гаргаад олонд хүрэхэд их урам авдаг. Нөгөө талаасаа нэг дуу гаргаад хүмүүст санаснаар хүрэхгүй бол илүү сайн хичээх ёстой гэсэн сэдэл төрдөг. Саяхан орон нутгаар аялан тоглоход хамгийн багадаа 300, ихдээ 900 гаруй хүн тоглолтыг маань үзсэн. Тэр хүмүүсийн алга ташилт, харцнаас илүү хичээх ёстойгоо мэдэрсэн. Энэ тоглолт ашгийн төлөө байгаагүй. Биднийг дэмждэг олон сонсогч бий. Тэр сайхан хүмүүстэйгээ хамтдаа дуулж, мартагдашгүй сайхан дурсамж бүтээх зорилготой байсан. Очсон газар бүр халуун дотноор хүлээж авсан. Энэ завшааныг ашиглаад баярлаж байгаагаа илэрхийлье.

-“Хайр уу, найз уу” уран сайхны кинонд тоглосон. Жүжигчин болох ямар байв?

-Миний тоглосон анхны дэлгэцийн уран бүтээл. Би жүжигчний мэргэжлээр хоёр жил гаруй сурсан. Энэ бүтээл нь 1990-ээд оны 10 жилийн сурагчдын сэдэвтэй кино юм. Кинонд тоглох амаргүй юм билээ. Зураг авалт маань бараг сар үргэлжилсэн. Найруулагчаасаа их зүйл сурсан. Кинонд хамт тоглосон Дүүрээ, Лууяа ах нар маань надад зааж, зөвлөж байлаа. Киноны дүр маань надаас ялгаатай, их даруухан охин байдаг. Миний хувьд сэргэлэн цовоо шүү дээ. Тэгэхээр өөрөөсөө өөр дүрд хувирахад олон бэрхшээл тулгарлаа.

-Одоогоор ямар ажил төлөвлөсөн байна. Ойрын хугацаанд шинэ уран бүтээл гаргах уу?

-Олон жилийн өмнө сонсогчдод хүрч байсан ээжийн тухай дуун дээр ажиллаж байна. Уран бүтээлч хүн өнөө маргаашаа бус ирээдүйгээ харах ёстой гэдгийг сүүлийн хэдэн жил илүү ойлгож байгаа. Мөн аав минь надад биеэ тоож болохгүй, даруу төлөв байж, хүнийг хүндлэх хэрэгтэй гэж хэлдэг. Энэ л зан чанараа үйлдлээрээ үргэлж надад үлгэрлэдэг юм.

-Цаашдын зорилго тань юу вэ. Нууц биш бол хуваалцаач?

-Өдөр бүр их, бага хэмжээгээр хийж буй зүйлс минь зорилготой салшгүй холбоотой. Зорилго нь мөрөөдлийнхөө төлөө хийж буй алхам юм. Одоогоор төлөвлөсөн мөрөөдөл гэвэл аавынхаа хүслийг биелүүлнэ. Аав маань миний төлөө, сайн дуучин болгох гэж олон зүйл хийж, хөдөлмөрлөдөг. Үүний хариуд би хичээх хэрэгтэй.

Б.Нямсүрэн

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин