Хоёр бөхт тэмээ нь Монгол, Хятадын хойд говь, Халимаг, Киргизстан, Казахстан улсад бий. Тэмээ гэх энэ амьтны амгалан, сүр сүлдийг малчин түмэн бишрэн дээдэлдэг билээ.

Амгалан дөлгөөн зантай, уналга эдэлгээнд амархан сурдаг, түргэн номхордог тэмээг хүмүүс гэршүүлээд 5000 жил болжээ. Тэмээгүйгээр говийн бүсийн нүүдлийн соёл иргэншлийг тодорхойлох боломжгүй мэт. Говь цөлийн нөхцөлд амьдрах зохицол нь гайхалтай бүрдсэн тэмээ нь нарнаас биеэ хамгаалах, ус чийгийг алдахгүй барих, өвлийн хүйтнээс хамгаалах үүрэгтэй хоёр бөхтэй, халуун элстэй хөрсөнд явах тавхайтай, говь цөлийн өргөслөг хатуу ургамлаар хооллох, олон хоногийн өл хоол даах чадвартай гээд маллахад арчилгаа бага шаарддаг мал бол тэмээ. Тэгвэл Солонго аяллын дараагийн өртөө Ганцмод суурины Төгрөг багийн тэмээчин айл байлаа. Залуу хойч үедээ өөрийн туршлага мэдлэгээсээ харамгүй хуваалцан, орчин үед малынхаа ашиг шимийг хэрхэн зөв зохистой хүртэх арга ухааны сүвэгчлэн ажил хэрэг болгож яваа ахмад хилийн малчинтай цахимаар холбогдон цөөн хэдэн хором ярилцсан юм.

- Сайн байна уу? Юуны өмнө тантай танилцъя.

Сайн, сайн байна уу? Урадын дунд хошууны Ганцмод суурины Төгрөг багийн малчин Эрдэнэхишиг гэдэг хүн байна. Манайх хилээс 20 километр орчимд, сумаасаа 105 километрт нутагшиж байна. 900 гаруй мү (1га = 15мү) бэлчээр нутагтай.

- Малын тоо толгой хэдэд хүрээд байна. Хэдэн төрлийн мал малладаг вэ?

90 орчим тэмээтэй, шөлний цөөхөн хэдэн бог мал, үхэр малладаг. Энэ жил тааруу жил болсон болохоор хэдэн үхрээ зарсан. Үлдсэн хэдэн үхрээ ойролцоох суманд оторт явуулсан байгаа.

- Өвөлжилтийн бэлтгэл ажил хэр хийгдэж байна вэ? Жилд хэчнээн төгрөгийн тэжээл өвс бэлддэг бол?

Энэ жил ган ихтэй байсан болохоор өвлийн бэлтгэл ажлыг эртнээс маш сайн хангах хэрэгтэй байна. Өвсөө одоогоос авч бэлтгэж байгаа. Сайхан жилүүдэд бол 100 мянга орчим юанийн тэжээл өвс бэлдэхэд өвөл хавартаа хүрэлцдэг. Энэ жилийн хувьд 150-200 мянган юанийн тэжээл өвс бэлдэх төлөвтэй байна. Үгүй бол өвлийг давахад амаргүй байх шинжтэй байна. Хавар бас хэцүүдэж мэдэхээр л байгаа.

- Олон жил малын дэргэд байсны хувьд залуу малчдад хандан анхааруулах зүйл юу байна?

Сүүлийн 10 жилд нам төрөөс малчдыг их дэмжих болсон. Төрийн бодлог ч их сайжирч байгаа. Үүнийг дагаад малчдын амьдралд олон талын өөрчлөлт гарч байгаа. Тиймээс малынхаа чанар чансааг дээшлүүлэх, нутаг орны онцлог цаг агаарын нөхцөл байдалдаа тохируулан ямар мал маллавал илүү сайн дасан зохицож, үр өгөөжөө өгөх талыг нь анхаарч ажиллавал төр засгийн дэмжээд сайхан амьдрах болом их болсон. Хөдөө газар амьдрах нөхцөл болом тааруу байдаг цаг ард үлдсэн. Хөдөө боломж их байна гэдгийг л хэлмээр байна.

- Таныг өөрийн нутаг орондоо нийгэмлэг байгуулсан гэж сонссон?

Тийм ээ. 2012 оноос “Говийн эрдэнэ тэмээн үйлсийн нийгэмлэг” байгуулж, тэмээгээ хамгаалан өсгөн үржүүл, ашиг шимийг нь яаж хүртэх талын ажил өрнүүлээд нэлээд үр дүнд хүрсэн. Анх манай баг 400 орчим тэмээтэй байсан. Нийгэмлэг байгуулснаас хойш өсөж үржин 2000 орчим тэмээтэй болоод байна. Тэмээгээ унах, ботгоо барьж уях, ингэ саах, тэмээн уралдаан гээд тэмээ маллахтай холбоотой бүхий л зан дадал орхигдоход тулаад байгаа өнөө үед сэргээн сануулж, хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх зорилготой нийгэмлэгээ байгуулсан. Нийгэмлэг байгуулснаар тэмээгээ унах, ингэ саах, уралдаанд зориулан тэмээгээ бэлдэж байгаа малчид нэмэгдсээр байгаа.

- Малын тоо толгойг нутаг бэлчээртээ тохируулан маллах ёстой байдаг. Тэгвэл ийм нөхцөл байдалд тэмээнээс яаж ашиг хүртэж байна вэ?

Гол төлөв мах, сүү, уралдаан тэмцээнээр бага сага ашиг хүртэж байна. Хойшдын зорилго бол тэмээнийхээ мах, сүүг яаж илүү нарийн боловсруулан зах зээлд гаргах, олонд таниулах нь чухал байгаа.

- Ингэний сүүг өтгөн, амт чанар сайтай, эмчилгээний ач холбогдолтой, удаан хадгалах боломжтой гэж ярьдаг. Ингэний сүүний ашиг орлого хэр байдаг вэ?

Ингэний сүүний ашиг тус их. Цусны судас хатуурахаас сэргийлж, нарны болон бусад хортой цацраг идэвхт бодисын нөлөөнөөс хамгаалах үйлчилгээтэй хүнсний үнэт бүтээгдэхүүн гэж үздэг. Ингэний сүү нь малчдын хувьд орлогыг нь таслахгүй нэмэгдүүлэх орлогын эх үүсвэр гэж болно. Хэзээ ч тасалдахгүй байх боломтой. Тиймээс манай баг ингэний сүүгээр орлогоо нэмэгдүүлэх зорилготой дээд шатны дэмжлэгээр “Ингэ саах суурин газар” байгуулахаар ажиллаж байна. Ирэх жил энэ ажлаа эхлүүлэх төлөвтэй байгаа. Малчид ингээ авч ирж өгөөд намар болоход ашиг орлогоо тооцуулан авах боломжтой болох юм.

- Улс орноос хилийн малчин айл өрхөө хэрхэн дэмжин ажилладаг вэ?

Хилийн ойролцоох малчдыг төр засгаас төрөл зүйл, төсөл хөтөлбөрийн талаас их дэмжлэг үзүүлэн ажилладаг болсон. Хил хязгаар орны суугуул ард иргэдэд нөхвөр болгон жилд нэг хүнд 3000 юанийн нөхвөр мөнгө олгодог. Зарим айл өрхөд хилийн хамгаалагч гэх нөхвөр мөнгийг бас олгож байна. Малын хашаа хороо, малчдын байр байшингийн талд мөн нөхвөр мөнгө олгодог. Хөдөө амьдрал их сайхан болж байгаа. Ус цахилгааны асуудал бүгд шийдэгдсэн. Хот газраас ялгараад байх зүйлгүй болсон. Усны асуудал говь нутагт бас амаргүй байдаг. Тэгвэл улсаас малчдадаа усны зоорь хийж өгсөн. Худгаас усаа зөөгөөд зоориндоо хийгээд хагас сар хадгалахад ямар ч асуудалгүй шинээрээ байдаг болсон. 10 жилийн өмнөхөөс зам харилцаа ч сайхан болсон. Арваад жилийн өмнө бол өдөрт нэг л удаа унаа явна. Хүн ихтэй үед дээрээ ачаа бараагаа ачаад дотроо хүмүүс нь зогсож чихэлдээд явдаг байсан. Одоо бол хүссэн үедээ ямар ч унаагаар яваад ирэх болсон.

- Цаг гарган бидэнтэй холбогдсон танд их баярлалаа. Сайн сайхан бүхнийг хүсэж байна, баяртай.

Баярлалаа, баяртай.

Зохиогч:	Н.Алтан-Уул, Ц.Урантунгалаг, Б.Сурнаа
Найруулагч:	Ц.Урантунгалаг
Эх сурвалж:	Солонго

Эрдэнэхишиг: Тэмээчдийн орлогын эх үүсвэр ингэний сүү
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (0)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео

”Солонго ярилцлага”｜Г.Баатар: Тэнгэрлэг сайхан аав минь
17:34

“Бүс ба Зам - Гэрэлт аялал” үргэлжилсээр
17:18

“Бүс ба Зам - Гэрэлт аялал” Монгол улс дахь төслийн 2025 оны үйл ажиллагаанд хамрагдахаар Монгол Улсын нүдний болор цайх өвчтэй 121 хүн 06 дугаар сарын 20-ны өдөр Эрээн боомтоор Хятад улсад иржээ.

Авлига авсан ХХЕГ-ын Нууцын албаны ажилтнуудын 2 жил нийтийн албанд томилогдох эрхийг хасаж, ₮6 саяар торголоо
15:18

Хил хамгаалах ерөнхий газар (ХХЕГ)-ын Нууц, мэдээллийн аюулгүй байдлын албаны Бүртгэлийн нэгдсэн системийн

»»

Долдугаар сард ЦАГ АГААР ямар байх вэ?
13:17

Цаг уурын байгууллагаас долдугаар сард нутгийн өмнөд хэсэг болон говийн аймгуудын нутгаар бороо хур ихтэй байх төлөвтэй байгааг мэдээлжээ.

»»

BTS хамтлаг 2026 онд шинэ цомог, дэлхийн аялан тоглолтоор эргэн ирнэ
12:49

Мягмар гарагийн /2025.07.01/ орой Өмнөд Солонгосын алдарт BTS хамтлаг ирэх жил эргэн эрэлтээ хийнэ гэж Weverse

»»

Путин, Макрон нар гурван жилийн дараа дахин утсаар ярилаа
12:47

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин, Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон нар долдугаар сарын 1-ний өдөр утсаар

»»

“Дээлтэй Монгол” наадам энэ сарын 8-нд болно
10:33

Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газар, нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар, Соёл, Спорт, Аялал жуулчлал,

»»

Дэлгүүрийн худалдагчийг зодсон эрэгтэйг 48 цаг саатуулжээ
09:06

Цагдаагийн байгууллагад энэ оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 22:40 цагт Дундговь аймгийн Сайнцагаан сумын 7-р багийн

»»

Нагоя башёд Монголын 20 бөх барилдана
08:45

Японы сумо бөхийн холбооноос ирэх сарын 13-нд эхлэх Нагоя башёгийн банцүкэг өчигдөр зарлаж манай улсаас 20 бөх дөрвөн зиндаанд зодоглох юм.

»»

Ой хээрийн хоёр түймрийг бүрэн унтраалаа
17:04

Өнөөдөр хоёр гал түймрийг бүрэн унтраасан талаар ОБЕГ-аас мэдээллээ.

»»

Өвөр Монголын цөлийг зассан туршлага
15:40

Энэ жил “Гурван умард” төсөл хэрэгжиж эхэлсний 47 жилийн ой тохиож байна. Хагас зуун жил үргэлжилсэн уйгагүй хөдөлмөрөөр Өвөр Монгол орон эх орныхоо хойд хилд нуршгүй ногоон хэрэм босгож, улс орны экологийн аюулгүй байдлыг үр ашигтайгаар баталгаажуулсан юм.

Харилцаа хамтын ажиллагаагаа гүнзгийрүүлж, Хятад Монголын найрамдлын түүхийг өгүүлнэ
15:39

6-р сарын 10-нд Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн Хүбэй муж, ӨМӨЗО дахь хамтарсан сурвалжилгын арга хэмжээний нээлтийн үеэр Бүх Хятадын Сэтгүүлчдийн Нийгэмлэг болон Монголын СНЭ-ыэ дарга нар захидал илгээж, хамтарсан сурвалжилга амжилттай эхэлсэнд баяр хүргэжээ.

Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийнхний хамтарсан сурвалжилга эхэллээ
15:38

Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн Хүбэй, ӨМӨЗО дахь "Боломжоо хуваалцан, хамтдаа хөгжье" хамтарсан сурвалжилгын үйл ажиллагаа ӨМӨЗО-ны Тунляо хотод 6-р сарын 10-ны үдээс хойш эхэллээ. Энэхүү арга хэмжээг БХСН, БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ, Монголын СНЭ хамтран гүйцэтгэж, ӨМӨЗО-ны Ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллин алба, Хүбэй мужийн Ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба хамтран зохион байгуулж буй юм.

Шэнь Миньжуань:Хятад, Монголын хүмүүнлэгийн солилцооны агуулгыг баяжуулж, найрамдлыг бэхжүүлнэ
15:37

БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Миньжуань Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн хамтарсан сурвалжилгын арга хэмжээнд захидал илгээж, Бүх Хятадын сэтгүүлчдийн нийгэмлэг, БНХАУ-аас Монгол улсад суугаа Элчин Сайдын Яам, Монгол Улсын СНЭ, ӨМӨЗО-ны ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба, Хүбэй мужийн ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн албанаас хамтран зохион байгуулж буй Хятад, Монголын сэтгүүлчдийн Хүбэй, Өвөр Монгол дахь хамтарсан сурвалжилгын ажиллагаа эхэлсэнд баяр хүргэв.

Хятад улс сансар судлалын өдрөөрөө Хятад маягийн сансар судллын шинэ аяллаа эхлүүлэв
15:36

4-р сарын 24-ний өдөр бол Хятадын сансар судлалын арав дах өдөрлөг юм. Энэ өдөр мөн Хятад улсын анхны хиймэл дагуул "Дүнфанхүн-1"-ийг амжилттай хөөргөсний 55 жилийн ой юм. Энэ өдөр "Шэньжөү-20" нисэгчтэй сансрын хөлгийг хөөргөж, орчлон ертөнцийг судлах шинэ аяныг дахин эхлүүлсэн юм.

Өнөөдөр бид бүгдээрээ одон орон сонирхогчид болсон. 04-р сард бид сансрын нисгэгчиддээ хүндэтгэл үзүүлэх ёстой, уудам орчлонгийн нууцыг тайлж, сансрын нисгэгчдийн бичсэн хятад маягийн романтикийг мэдрэх ёстой.

Супер хиймэл оюун бүтээх лаборатори байгуулжээ
14:53

НЬЮ-ЙОРК, 2025 оны долоодугаар сарын 1 /Bloomberg/. Өгөгдсөн даалгаврыг хүний түвшинд эсвэл бүр илүү сайн

»»

Баяр наадмын нээлтийн тасалбар 07 сарын 02 буюу маргааш 07 цагаас худалдаанд гарна
14:31

Баяр наадмын нээлтийн тасалбар 07 сарын 02 буюу маргааш 07 цагаас худалдаанд гарна

»»

Ерөнхий Сайд Г.Занданшатар: Засгийн газар үнэнч, ил тод, хариуцлагатай байх зарчмыг тууштай баримтлана. Хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй бодлого хэрэгжүүлж, тэдний эрх ашгийг хамгаалж ажилллана
13:57

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар гадаад улсаас Монгол Улсад суугаа дипломат төлөөлөгчийн газар болон олон

»»

Ганцмод-Гашуунсухайт боомтын хил дамнасан төмөр замын шав тавилаа
12:55

Хятад, Монголын уламжлалт анагаах ухааны эмчийн ур чадварыг дээшлүүлэх сургалт болов
12:37

Эрч хүчтэй залуу насаа хайрлая
12:00

Найруулагч:	С.УРЬХАН
Эх сурвалж:	СОЛОНГО

Уламжлалт заслаар бяцхан охины ”Нойрмог”нүдийг сэргээлээ
11:50

Зохиогч:	Ц.Урантунгалаг,Б.Сурнаа
Найруулагч:	Б.СУРНАА
Эх сурвалж:	solongonews.mn

2025 онд ахмад настанд амралт, сувиллын үйлчилгээ үзүүлэх байгууллагын жагсаалт гарлаа
09:57

Ахмад настны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.2-т заасан эрхийн бичгийн хөнгөлөлттэй үнээр ахмад настанд амралт,

»»

Дональд Трампын дэвшүүлсэн хуулийн төслийг Маск дахин шүүмжлэв
09:25

Зургадугаар сарын 28-ны өдөр Америкийн бизнес эрхлэгч Элон Маск АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трампын дэвшүүлсэн "том мөртөө

»»

Аутизмын хүрээний эмгэгийн оношилгоог эрт илрүүлж, эмчлэх боломж нээгдлээ
15:34

”Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчлөлийг бууруулах” бодлогын хүрээнд СЭМҮТ-ийн нарийн мэргэжлийн хүүхдийн

»»

Баруун Европ даяар хэт халж байна
15:25

БЕРЛИН, 2025 оны зургаадугаар сарын 30 /DW/. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Баруун Европын орнуудад агаарын хэм

»»

Blue Origin жуулчдыг сансарт аялуулжээ
12:44

НЬЮ-ЙОРК, 2025 оны зургаадугаар сарын 30 /TASS/. Америкийн “Blue Origin” компани сансрын дэд тойрог замд

»»

Хөх хот Улаанбаатар чиглэлд шууд нислэг үйлдэнэ
10:25

Хөх хот Улаанбаатар чиглэлд шууд нислэг үйлдэнэ

»»

Улаанбурханы товлолт дархлаажуулалтад бүрэн хамрагдаагүй хүүхдүүдийн гэрт нь очиж вакцин хийнэ
09:49

Улаанбурханы нөхцөл байдалтай холбоотойгоор дархлаажуулалтыг эрчимжүүлэхээр болоод байна.

»»

"Багийн бага сургууль"-д хувийн хэвшлийнхэн хөрөнгө оруулна
09:24

Боловсролын яам, НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн хамтын ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэх “Багийн бага сургууль” санаачилга албан ёсоор эхэллээ.

»»

"Түймрээр эхээсээ өнчирсөн хоёр янзагыг хариуцлагатай айлд хүлээлгэн өгнө"
09:16

Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сумын ойн түймэрт өртөж, эхээсээ өнчирсөн 2 янзагыг өөрсдийн нутагт нь амьдардаг

»»

С.Молор-Эрдэнэ Монголчуудтай “таарсан” анхны философич гэж үү?
08:58

Олон нийтийн анхаарлын төвд байдаг хүмүүсийн нэг бол философич С.Молор-Эрдэнэ . Тэрээр “Монголчууд анх удаа л

»»

“GEM Mall”-д эхнэрээ хутгалж хөнөөсөн хэрэг гарлаа
08:07

Өнөөдөр Баянгол дүүргийн 6 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах “GEM Mall” худалдааны төвд эмэгтэй хүнийг

»»

Дорнодын түймрийг унтрааж, Хөвсгөл, Сэлэнгэ, Булган аймагт гарсан 7 түймрийг цурамд оруулжээ
19:16

Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын Өвөр эрээн багийн “Тарам” гэдэг газар өчигдөр буюу энэ сарын 26-нд гарсан ой,

»»

Ерөнхий Сайд Г.Занданшатар Хүнс, Хөдөө Аж Ахуй, Хөнгөн Үйлдвэрийн салбарын цаг үеийн ажлын талаар УИХ-д мэдээлэл хийлээ
19:14

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын цаг үеийн

»»

Японд ажлаас үүдэлтэй сэтгэцийн өвчлөл дээд хэмжээнд хүрчээ
18:24

ТОКИО, 2025 оны зургаадугаар сарын 27 /NHK/. Японд ажилтай холбоотой сэтгэцийн эрүүл мэндийн асуудлаар

»»

Төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Жамсрангийн Самбуугийн алдар гавьяаг мөнхжүүллээ
17:31

АРД ОЛОНДОО МОНГОЛ ТӨРИЙН МЭРГЭН ӨВӨӨ ХЭМЭЭН АЛДАРШСАН ТӨР, НИЙГМИЙН НЭРТ ЗҮТГЭЛТЭН

»»

Хятад-Төв Азийн олон улсын соёл аялал жуулчлалын анхны галт тэрэг Ши-Аниас аялж эхэллээ
16:23

Энэ онд Казахстаны "Хятадын аялал жуулчлалын жил" тохиож байна. Хятад, Казахстаны соёлын солилцоог дэмжиж, Хятад, Төв Азийн орнуудын дэд бүтцийн холболтыг гүнзгийрүүлэх зорилгоор өчигдөр Хятадын Ши-Ань хотоос Казахстаны Алматы хот чиглэлийн Хятад-Төв Азийн олон улсын соёл аялал жуулчлалын тусгай галт тэрэгний анхны галт тэрэг Ши Ань өртөөнөөс хөдөллөө. Тусгай галт тэрэг Шааньши, Ганьсу, Шиньжян зэрэг муж, өөртөө засах орныг дайран өнгөрч, Хоргос боомтоос хил гарч, 05-р сарын 31-нд Алматы хотод ирэх төлөвтэй байна.