Навтгар тагзуу нь бясаа дүүрийсаан
Амьдрахын эрхэнд Халхыг зориусаан
Аа яа, ядуу данжаадуу би байнаа ба... гэж хэнээсэээ ч сурчихсан юм нэгэн шог дууг би бага жаалхан хүүхэд байхдаа дуулдаг байлаа. Харин өнөө цагт шал эсэргээр амьдрахын эрхээр Ар халхаас алс холын хөгжилтэй улс, гүрнүүдийг зорин орон гэрээ ч хамаагүй барьцаалан өр, зээл тавиад ч хамаагүй харийн нутгийг зорих, хараар болон цагаанаар буюу хүний наймааны хамгийн боловсон хэлбэр болох гэрээгээр буюу асар бага цалин хөлстэйгээр ч хамаагүй цувах болсон задарсан бус ядарсан аав ээжийн, ядуу охид хөвүүдийн цуваа нөгөөх л
...Хөшөө тийш цувах
Ардын цуваа тасраагүй ээ... гэдэг шиг үнэхээр өөрсдийн аз жаргалант амьдралыг огоорон, алаг үрсийнхээ төлөө, мөрөөдлийн сайхан элэг бүтэн, элбэг дэлбэг амьдралын төлөө өөрийгөө золин харийн нутгийг хар нулимсаан унагаан, унагаан зорих болсоноор нэг л мэдэхэд аль хэдийнээ хориод жил болчихжээ.

Аав, ээж, ахан дүүс, эх орон, төрж өссөн элгэн нутгаан, ангирхан алаг үрс, амрагхан ханийнхаа хамтаар ардаан орхин, дэндүү өндөр үнээр олж авсан ганц боломжоон ашиглаад өөрөө өөрийгөө дэндүү гэхэд дэндүү, бүр хэтэрхий өндөр үнээр \ Аль ч улсын визинд ороход үсрээд л дэндүү өндөртөө яаж ч бодсон зуун ногоон янчаанаас илүү гарахгүй дээ, миний л мэдэхээр японы визинд ороход ердөө л 29-хөн ногоон янчаан байдаг байсан санагдана. Тэгэхэд одоо өөрийгөө золин наашаа орж ирж байгаа харлах ханш хямддаа дор хаяж 7000, даварвал бүр наймаас есөн мянган ногоон янчаан байгаа юм биш үү?\ алсад цөлж одон, амьдрал бэдрэгчид, тэр дундаа хараар, баригдах тавигдах аюултайгаар, хэрэвзээ азгүйтэж эрсдвэл түүнийхээ хирээр эргээд хэзээ ч хөл дээрээ босч чадахгүйгээр эгүүрт өрөнд орон, траншей танкныхны тоог нэг бус нилээд хэдээр нэмэх магадлал өндөр өртөгтэйгөөр, өөрийнхөө элэг бүтэн амьдрах эрх чөлөөгөө золиослон харьд одох болсоныг та бүхэн мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа нь гашуун боловч, өнөө цагийн үнэн түүх бөлгөө.

Тиймээ, тийм л гашуун хувь тавиланг сөрөхөөр зориг шулуудан, хамгийн гол нь хоёулангынх нь барагтай бол олддоггүй “Хосоороо гараад явчих алтан виз” аз нь шовойж гарсан азтай, ирээд хагас жил гаруй л болж байгаа хорин нэг, хоёрхонтой хоёр залуу хос өртөг өндөртэй энэ л гүрэнд “Азтай хайрынх нь үр шим, удам залгах нуган, нуган бус үртэй болох...” өөрсдийн чин сэтгэлээсээ хүссэн ч цагийн эрхээр эс хүссэн гачлантай хүслээсээ хамгаалах “реговидин” хэмээх жирэмслэлтээс хамгаалах шидэт эм нь дууссаны учир хайртай ээжүүддээ захиж, тэд нь илгээмжээр илгээхээр нэгэнтээ бас ч гэж дэд бүтэц хөгжсөн сайхан цаг үед амьдарч байгаагынх шуудан холбоо гээч илгээж буй илгээмжний жин, овор, зорин очих газрын хол ойроос хамаараад харилцан адилгүй үнэтэй ч зоосыг нь л төлчихвөл зовлонгүй хүргээд өгдөг хэрэгцээт газарт нь хайртай хүү, хайртай алтан бэрдээ захисан захиас болох “реговедин”, элдэв аюул осол, бузараас сэтгэлээн ариусгах Отгонтэнгэрийн арц, энээ тэрээхэн илгээхээр гэртээ бэлдэн, хайрцаглаж савлаад шуудан дээр яваад очтол харин өөдөөс нь Баавгай ах \Гаалийн эрхэмсэг түшмэд гуайг ийнхүү авгайллаа хө, энэ талаар http://www.orloo.info/readfull/67--/2679------37----- эндээс уншиж болно шүү хө\ хөөрхий муу малгай өмсөж сураагүй Туулай ээжийг зад дарамтлан аль хэдийнээ хайрцаглаж савлаад, бэлдээд ирсэн илгээмжийг нь зад татан “Энэ хогоор яадаг юм бэ?” гэгээд өнөөх Отгонтэнгэрийн ариун арцыг нь тэртээ тийшээ чулуудчихаж байх юм гэнэ.

Тэгсэнээ “Бузрыг оруулж, буяныг гаргахгүй” бузгай хурц нүдээрээ нөгөөх л хамгийн гол захиас болох “буян- реговидин” хэмээх эмийг нь олж хараад “Эм, тариа явуулдаггүй ёстой!” \Үхсэн, хатсаных нь ёс байх вэ дээ, хараал идсэн хүнд суртал,өөр юу ч биш, бас гар харж сурсан гайтай ч гэх үү, гайхалтай ч гэх үү, дэндүү сайхан төрийн албаны алтан сэнтийний ид шид! Үгүй ер нь хаана ч хориотой бараа болох хар тамхи, тэсэрч дэлбэрэх бодис, галт зэвсэг л биш бол ер нь юу ч байсан явуулахад ер нь юу нь болохгүй байнаа?\ гэхэд нь хөөрхий муу ээж нь, харьд хөлөө олох гэж ядаж яваа, очоод удаагүй байгаа хүү, бэр хоёрынхоо тухай учирланхан хэлж ярин гуйсаар арайхийж зөвшөөрүүлж дөнгөжээ, бас ч гэж Баавгай ах баймгай сайн хандсан ч Баавгай ах бол баавгай л байдаг юм байна. Нөгөөх шидэт эм “Реговидин” нь уг нь бол таблетклаад бэлдчихсэн, хэдий үеэс эхлэн хэзээ уухыг нь хоёргүй нэгэн утгаар заагаад өгчихсөн, сарын хир ирээд дууссан өдрөөс эхлэн “Нэг, хоёр, гурав...” гэгээд өдөр, өдрөөр нь дугаарлаад заагаад өгчихсөн \Энэ шидэт эмийг би залуу байхдаа муу ханьтайгаа хэрэглэж байсных сайн санаж байна. Бас ямар зориулалттайг бүү мэд арай өөр өнгөтэй, цөөн хэдэн үрэл хамт байдаг байсан санагдана\ тэгж хэрэглэж байж л үр дүнгээ өгөх учиртай тийм л шидэт эмийг баавгай царайлан бүгдийг нь задлуулаад гялгар уутанд хийлгээд, холион бантанг нь хутгаад жинхэнэ утгаар нь хог болгоод хүү, хүүхэн хоёртоо авсан цамцных нь нэгээхэн буланд \Ишш чааваас, хөөрхий миний монголын мянга, мянган ээжүүд муу хүүдээ, муухай охиндоо ийнхүү өөрөөсөө харамлан байж, “Тэр өндөр өртөгтэй нутагт өмсөх хувцас нь дэндүү үнэтэй байгаа даа” гээд аль болохоор хямд төсөр хирнээ аятайхан хувцас явуулчих юмсан гээд хаа нэг боломжоо харан ийнхүү илгээмж хийж байгаа даа гээд бодохоор хоёр дүүгийн чин сэтгэлээсээ өгсөн “Морьтой Чингэс”- ийн буянд бас л өөрийн муу ээжээ дурсанхан өнөөх л гашуун нулимсаа дуслуулананхан энэхүү нийтлэлийг тэрлэнхэн сууна би\ сая нэг юм явуулахыг зөвшөөрч шагнал таван төгрөгөө аваад хийлгэчихжээ.

Хөөрхий өнөө муу хоёр залуу хос манайхтай айл, саахалт шахуу байдаг болохоороо асууж зөвлөх, ах настай, амандаа сахалтай гээд дээр нь өөрсдөө хэргэлдэггүй болохоор муу ээжийнхээ хийсэн ганц шил “Морьтой Чингэс”- ээр танилцаад удаагүй хуурай ахыгаа дайлангаа учир мэдэх хүнээс арга асууж яваа нь энэ л дээ, хөөрхий.

Ингээд би төрийн албанд үхэлдэн зүтгэдэг, хахууль төлбөрийг нь хайр найргүй харамгүй төлөөд төрийн албан хаагч болдог, тэр дундаа хэн бүхэн өмнө нь царайчлан, сөгдөж мөргөн, жинхэнэ утгаараа “п...а шиг өндөр Жанрайсаг”- аас ч том болгож чаддаг гаальчид хэмээгч хөлдүү толгойтой Баавгайнуудын авах, идэхээс өөр ид шидгүй арчаагүй царайг нь чин сэтгэлээсээ өрөвдөн, хөөрхийлөн эвийлж, өрөвдөж суунаа. Боловсролтой нэртэй ч нидэр дээрээ боловсорч амжаагүй тийм энгийн юмыг хараад ойлгож мэддэггүй арчаагүй хирнээ, хөөрхий муу гэрээгээр байгаа цалин асар багатай нэгэн дүү хүүгийн өөрөөсөө ч харамлан байж арайхийн цуглуулсан хомсхон цөөн хэдэн зоосноосоо нүдээ анин байж, “цэцэг”- нээс олсон \Цэцэг түүх гэдэг энэ хэллэгийг өдийд манайхан бүгд мэддэг болчихсон доо. Өндөр хөгжилтэй Жийбэн, Гуулин мэтийн азийн орнуудын баян иргэд хэргэлэхээ больсон хуучин эд бараагаа гадаа гудамжинд гаргаад тавьчихдаг, түүнийг нь манайхан авахыгаа “цэцэг түүх” гэж нэрлэдэг\ нэг муу хавтсан хомпүүтрийг аавдаа төрсөн өдөрт нь зориулж авсан UNI QLO- гын оорж цамцтай илгээмжээр хийхэд нь “Цахилгаан бараа л бол цахилгаан бараа! Заавал татвар авах ёстой...” энээ, тэрээ гэж элдвээр дарамталж, өөртөө алба шиг наах ёстой налог, татвараа нэхсээр байгаад хөөрхий тэр муу дүү хүүгийн муу аавдаа зориулж, өөрөө өөрөөсөө ч харамлан, буруу харж уйлан, зөв харан инээж байж авсан өнөөх бэлгэний ганц цамцыг нь гайтуулж байж санаа нь амарсан гашуун үнэн түүхийг манайд арүбает хийгээд орой нь хоёулаа ганц юм далдруулж суухдаа сэтгэл сэмрүүлэн нулимсаа дуслуулан суусан удаа байдаг юм. Тэд ичих ч үгүй, үгүй ядаж л ганц уут чихэр, жимс, шокалад ч болох нь ээ авч байж л арайхийж илгээмжийг нь өгдөг болохоор муу хань минь “Илгээмжнийхээ дээд талд цаадуулынхаа амыг таглахаар хямдхан боловч өнгөлөг чихэр жимсхэн хэд, хэдийг хийчэхэж байгаарай” гэж захидаг нь аргаа барсан л хүний захиас нь харагдаж л байгаа биз дээ, тийм үү?

Би түрүүнд нэгэнтээ хэлсэнээ дээ, ер нь хаана ч хориотой бараа болох хар тамхи, тэсэрч дэлбэрэх бодис, галт зэвсэг л биш бол ер нь юу ч байсан хайртай үр, ижил хань, ер нь хэндээ хэн нь юугаа ч илгээхэд яадаг юм бэ? Яагаад болдоггүй юм бэ? Тэр дундаа эм, тариа, арц утлага яагаад болохгүй гэж? Миний л мэдэхээр монголоос өөр газар тэгж шуудан холбооны газарт нь тэгж гаалийн байцаагч гэгч түшмэд байдаг ч юм уу, үгүй ч юм уу бүү мэд ч бодвол байдаг л биз. Гэхдээ л тэд хэзээ ч манайхан шиг тэгж хүний эрхэнд дэндүү бүдүүлгээр хандаж, хүний юмыг онгичоод байдаггүйг бол лавтайяа мэдэж байна. Жишээ нь би арлын жийбэн их гүрэнд овоо хэдэн жил хараар ажиллаж амьдарч байгаа болохоороо сар болгоноо байг гэхэд жилдээ цөөнгүй удаа гэрлүүгээ илгээмж хийдэг. Тэгэхэд л лав задлаж үзэж заваарч байсан түүх ганц ч үгүй бөгөөд ирсэн илгээмжийг ч тэгж задлаж үзээд өгсөн удаа ч байхгүй. Гагцхүү илгээмжинд хийх хориотой зүйлсийн жагсаалтыг зураг, хөрөгтэй нь үзүүлсэн хуудас үзүүлээд “Уучлаарай, таны илгээмжинд эдгээр зүйлсээс байгаа юу? Хэрвээ байвал та түүнийгээ авч үлдэнэ үү” хэмээн эелдэгээр хүсээд “Хориотой зүйлс байхгүй ээ” гэвэл тэгээд л “Танд баярлалаа, та дахиж манайхаар ирж үйлчлүүлээрэй!” гэж хүсээд л илгээмж явуулах ажил дуусах нь үнэхээр сайхан даа.

Энэ өндөр хөгжилтэй улс орнуудад хараар ажиллаж амьдарч, амьдралын төлөө зүтгэж яваа эгэл борчуудад тэр болгон үйлчилгээ сайтай ч өндөр өртөгтэй эмч доовторт очиж, үзүүлэх тоолондоо өчнөөн зоос төлж, түүнийхээ хирээр үнэтэй эм тариа худалдаж аваад байх тийм боломж дэндүү хомсхон байдаг юм. Ядаж байхад наймааны ухаан хэт хөгжсөн жийбэн эмнэлгийн үйлчилгээ, эм тариа гэхэд яалт ч үгүй дараа дахин ирэхээр, үгүй гэхэд л үхэх хүртэлээ уух зориулалтай байдгийг өөрийн биеэр үзэж мэдсэний хувьд миний хувьд хэрэгцээтэй цорын ганц эм болох даралтын эмээ би гэрээсээ авдаг юм. Олон жил илгээмж хийж байгаа дадлага сургуультай, сурцтай болохоороо муу хань маань хаана яаж нуун далдалж хийхээ дэндүү мэддэг болчихсон болохоороо хүрээд л ирдэг юм.

Аан тийм, жийбэн нутгийн эмчилгээ, эм тарианы тухай муулаад хэлчихсэнээ тайлбарлахгүй бол цагаанаар байдаг, хэлтэй устай, учир мэдэх гэгээнтэнүүдэд амьдаараа арьсаа өвчүүлчих магадлалтайн учир тэр талаар товч өгүүлсүү.

Жишээ 1: Манай энд дэндүү хямдхан үйлчилгээтэй нэг шүдний эмнэлэг байдаг юм. Би тэнд очиж зайлуузаа \үүдэн хиймэл шүдээ дахиж хийлгэсэн юм л даа\ засуулсан юм. Эхний өдөр очиж хэвээ авахуулаад, дараагын долоо хоногт нь хэлсэн хугацаанд нь очоод шинэхэн зайлуузаа татчихаад төлөх ёстой зоосыг нь төлчихөөд \Үнэхээр хямд талдаа байсан нь үнэн, хоёр түм нэгэн мянган жийбэн янчаан болсон л\ явах гэтэл “Дараагын баасан гаригт дахиад ирээрэй!” гэхэд нь мэл гайхан цэл хөхрөөд гарсан юмдаг. Тэгээд анх зааж өгсөн дүү хүүгээс асуусан өөр хэд, хэдэн шүдтэй монголчууд ийнхүү долоо хоног болгоны баасан гариг болгон очиж бага, багаар татвар төлөөд зарим нь бүр хагас жил болж буйг мэдээд, нэгэнтээ л би хэргээ гүйцээж зайлуузаа татуулчихсаны учир дараа долоо хоногт бас дахин ирэх урилгаас нь зүгээр л татгалзаж орхисон л.

Жишээ 2: Сэтгэлийн гүн дарамтанд орон, стресс гээч юманд дарлуулаад даралт ихдэн балрахад эзнээр дамжуулан доовторт хандан цаг аван үзүүлэв. Сэтгэл санаагаа ингэж барь, тэгж тайвшир гэх мэт үнэтэй зөвөлгөө өгөөд нэгэн эм санал болгов. Харин тэр эм нь үхэх хүртлээ өдөр болгон уух ёстой эм болж таарав. Ямар боловч тархинд цус харвуулахгүй явуулсаар байгаад нэгэн цагт нүд аниулах ёстой эм юм гэнээ. Би бас л гөжүүд толгой тэр эмнээс татгалзсан, татгалзах шалтгаан нь би чинь нөгөө сэтгүүлч хэн гуайн хэлсэнээр “Ясаа тавих нутагтай, цусаа булуулах эх оронтой хүн”- ийхээ хувьд хэзээ нэгэн цагт харих хүн учраас тэр үед тэр шидэт эмийг хаанаас яаж авах юм болж байнаа, тэгээд л татгалзаж орхисон, гүйцээ! Тэгсэнээс гэрээсээ шуудангаар, илгээмжээр авсан нь дээр. Дээр нь сонирхуулж хэлэхэд наран нутагт эмчийн бичиггүй бол ямарч эм цусаар уйлаад гуйсан ч ямарч үйлчилгээний газар хэн бэ гуайд ч өгөхгүй.

Бас дахиад жишээ 1: Даралт ихдээд байгаагаа мэдэв. CAINZ HOME супа \супер маркет\-д ороод эмийн тасгаас очиж сургалвал “Эмчийн бичиг бий юу?Хэрвээ байхгүй бол найраагүй” гэж шулуухан хэлж байна. “Заавал эм бишээ, даралт буулгах витамин, жүүс ч юм уу, нэг тиймэрхүү юм байна уу?” гэхэд минь өөдөөс “Даралт багасвал уудаг юм бол байнаа” гээд үнэхээр найраагүй нь мэдрэгдэв.

Одоо харин жишээ 2: Саяхандаа даралт багасч сандаргаад өнөөх л супа даа очин өнөөх л гайхалтайгаа нүүр тулан асуутал харин яг дээдхийн эсэргээр наадаг юм даа.

За тэгээд халуурдагаараа, халуурч хаа хамаагүй баахан туучихлаа, нэгэнтээ өгүүлэх гэж эхэлсэн тэр сэдвээ эхэлсэн тэр л сэдвээрээ дуусгъя даа.

Эрхэмсэг Баавгай ах, эгч нар минь ээ! Та нар томчуулаас дусал төдий авилгал бээжин хав шиг нялганан байж аваад бан цунгаар нь бузрыг оруулж, буяныг гаргадаг хирнээ ядарсан биднээс тавхан төгрөгний налог авахдаа дэндүү эрхэмсэг, дэндүү дээрэлхүү, эрэлхүү байдагтаа ядаж л жаахан ч гэсэн бөгсөө улайлгаж сураачээ!

Та буяныг гаргахгүй, бузрыг оруулахгүй гэх сэтгэлээр гаальчин болоогүй зүгээр л эсэргээр надад налогоо өгөөд бузраа оруул, буяныг ч гарга хамаагүй гэх гэж л гаальчин болсон чинь худлаа юм уу, үгүй гээч?

Хаа нэг айхтар контарбанд илрүүлсэн тухайгаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болгоноор аймаар эрхлаамддаг ч яс юман дээрээ тэр чинь налогоо багадуулчихсан төлбөрийн чадвар муутай нэг муу бага гарын наймаачин, арыг нь даах ТОМ АГААГҮЙ нэгэн байдаг нь хэнд ч ил болсон ичмээр гашуун үнэн түүх чинь худлаа биш гэж үү? Битгий л худлаа гэж мэлзээрэй дээ, бурхан чамайг харж байгаа өмхий авилгачад минь ээ гээд нэг хараачихъя, яадаг юм бэ цус гэж...

Сартуул Б.Бат-Эрдэнэ. Япон, Ивай 2011-03-08