Энэ сарын 6-ны ням гарагийн өглөө Төв аймгийн Жаргалант сумын Цантын ууланд ан хийхээр явсан хүмүүс буу алдаж,

 нэгнийхээ амийг хөнөөсөн хэрэг гарсан билээ. Энэ хэргийн мөрөөр бид уржигдар Жаргалант сумыг зорилоо.

Нийслэлээс хойш 135 км-т орших Жаргалант сумын II хорооны Өгөөмөр баг. Бууны суманд оногдож нас барсан талийгаач, аймгийн заан Б.Баянбат гэх нутаг усандаа нэр хүндтэй 30 насны босгыг дөнгөж даваад байсан идэрхэн залуугийнд ах дүү хамаатан садан, нутаг усныхан гээд олон хүн уй гашуу нь тайлагдаагүй тэр л хэвээр биднийг угтсан юм.

Нас бие тэгширсэн эр бор залуугийн хөрөг өмнө нь бадамлах зулынхаа гэрэлд улам тодорч, эхнэр, хоёр хөөрхөн охиноо ширтэж байх шиг санагдана. Б.Баянбат өглөө гэрээсээ гарахдаа “Хоёр охин маань шөнө ханиалгаж байна лээ. Өнөөдөр эм авч өгье дөө” гээд бага охиноо бие засуулчихаад л гараад эргэж ирээгүй юм билээ.

Нутаг усныхан нь түүнийг ёстой л хүний хайлан байсан гэж магтах. Барилдана, морь уяна. Хүнд тусархуу, их сайн залуу байсан гэдгийг замд буусан айлын эзэн магтаж байсан. Гадаа хэдий хүйтэн, шуургатай байсан ч тэднийх хэзээний л ийм байдаг болов уу гэмээр халуун дулаахан, тэнд байгаа төрөл садангууд нь ч өөриймсөг юм.

Хагацал зовлон үзчихээд байгаа айлд ороод “Сайн байцгаана уу” гэлтэй биш, дэмий л амандаа юу ч юм нэг юм бувтнасаар тэднийд орлоо. Талийгаачийн эхнэр Г.Отгонжаргал гэж сэргэлэн байрын хүүхэн байна. Түүний нулимс хэдийнэ дуусчихаа юу гэлтэй. Талийгаачийн ес, зургаан настай хоёр охин нь ээлжлэн ээжийнхээ хоёр талд зүүгдэж, ээжийгээ юу яриад байгаа юм бол гэсэн янзтай үе үе ам руу нь харна. Тэд аавыгаа дахин хэзээ ч ирэхгүй гэдгийг төсөөлөх ч үгүй байгаа гэж бодохоос зүрх зүсэм.

Г.Отгонжаргал болон тэднийхэн ер нь их нээлттэй хүмүүс байлаа. “Би хоёр юманд л гомдолтой байна. Аймгийн татварын хэлтсийн дарга Ч.Адъяасүрэн гуайгаас л хамаг юм боллоо. Тэр хүн салхинд гарна, ан хийнэ гэж ирээгүй бол миний хань амьд байх байсан. Бас тэд ханийг минь буудчихаад яагаад тэр дор нь бидэнд хэлээгүй, нууж байгаа юм бэ. Тэд ар гэрт нь шууд хэлсэн л бол миний хань амьд үлдэх боломжтой байсан шүү дээ” гэж тэрбээр дахин дахин ярьж байлаа.

Ингээд түүний ярилцсанаа дор сийрүүлье.

-Талийгаач ан ав хийдэг байсан уу?
-Үгүй ээ. Тэр талаар ямар ч ойлголт байхгүй. Харин уул усаа сайн мэднэ. Тэгээд л заримдаа амьтан хүний гуйлтаар газарчилж өгдөг.

-Энэ хэрэг яг хэзээ гарсан бэ?
-Энэ сарын 6-ны өглөө болсон явдал. Би нөхөртэйгөө хот орж ирсний маргааш өглөө гэсэн үг. Нөхөр маань миний баярыг тэмдэглэх гэж бид хот орсон юм. Хотод явж байхад л хүн утсаар яриад “Төв аймгаас Адъяасүрэн дарга ирнэ гэж байна, чи ирээд газарчлаад өг” гэж гуйгаад байсан. Манай хүн үгүй гэдгээ шууд л хэлсэн. Дахин дахин утасдаад, бүр сүүлдээ бид хоёр утсаа салгачихсан. Тэгээд хотоос гарч гэртээ ирээд хоносны маргааш өглөө нь зургаан цагт манай сумын Баатараа гэдэг залуу гэрийн цонхон дээр ирчихсэн “явъя” гээд цонх тогшоод байсан. Тэгээд л Баянаа маань босч бага охиноо бие засуулчихаад “За би явчихаад ирье дээ” гээд их л дурамжхан гэрээс гарсан. Тэгээд өглөө арван цаг өнгөрч байхад Баатараа утсаар “Баянаа хүнд буудуулчихлаа. Эмнэлэг дээр хүрээд ир” гэсэн. Эмнэлэг рүү яаж очсоноо санахгүй байна. Хань маань эмнэлгийн дамнуурган орон дээр уруул нь цэхийчихсэн, маш их цус алдсан байдалтай байсан. Дээлийг нь ч тайлаагүй байсан. Тэгээд “Чи минь ямар удаан ирэв дээ” гэсэн. Өөр юм ярьж чадаагүй.

-Тэд хэдүүлээ анд явсан юм бол. Ямар хүмүүс явсан юм бэ?
-Хэрэг гардгийн урд өдөр манай сумын ИХТ-ийн дарга Г.Цолмонгэрэл, Баатараа хоёр руу Төв аймгийн Татварын хэлтсийн дарга Ч.Адъяасүрэн утсаар ярьж “Унаа бэлд. Ан авд явж салхинд гаръя” гэсэн байгаа юм. Тэгэхээр нь Г.Цолмонгэрэл дарга эмнэлгийн УАЗ-469 машиныг авч явъя гэж эмнэлэг рүү утасдахад тухайн үед жолооч нь “Машин байхгүй. Юманд явчихсан” гэсэн байсан. Тэгээд л Баатараагийн “жийп”- ээр явахаар болсон юм билээ. Тэдэнтэй хамт манай сумын Дэлгэрсайхан гэдэг залуу хамт явсан байсан. Тэр бол Баатараа гэдэг залуугийн хадам дүү нь. Ч.Адъяасүрэн даргын жолооч, манай хүн гээд долуулаа явсан юм билээ.

-Тэгээд хэн нь буу алдсан юм бол. Энэ талаар та нар тодорхой юм мэдсэн үү?
-Дэлгэрсайхан нь буу алдсан гэж яриад байгаа болохоос яг хэн нь яасныг бид мэдэхгүй. Эмнэлэг дээр очиход Баатараа, Дэлгэрсайхан хоёр байсан. Бас Дэлгэрсайханы эгч нь ирсэн байсан. Тэр “Найман цаг гээд эмнэлэгт ирсэн. Та нар руу утсаар хэлэх гэсэн утаснууд чинь болохгүй байсан” гэж хэлсэн. Бидний хэний маань ч утсанд дуудлага ирээгүй. Тэгээд ч эмнэлгийнхэн 9.30 цагт эмнэлэгт ирсэн гээд байгаа. Энэ хэргийг нуун дарагдуулах зорилгоор тэрүүхэнд нь дарчих санаатай ар гэрт нь дуулгаагүй, бидэнд шууд хэлээгүй л гэж бодоод байна.

Ан хийхээр явсан Цант уул манайхаас долоохон км зайтай, утасны сүлжээ барьдаг газар. Тэгээд тэндээс нөхрийг маань буудчихаад яг манай гэрийн урдуур гарч эмнэлэгт хүрэх ганцхан замтай. Яагаад бидэнд дуулгаж болоогүй юм бэ. Бид мэдсэн бол шууд л хот руу авч явж эмнэлэгт хүргэнэ. Тэгсэн бол миний хань өдийд амьд байх байсан. Тэр маань буудуулчихаад ёолж хэвтэхдээ “Эхнэр хүүхдүүдтэй маань хурдан уулзуулж өгөөч. Би ч азтай хүн юм аа. Буудуулчихаад амьд байна шүү дээ” гэж хамт явсан хүмүүстээ хэлсэн байна лээ.

-Эмнэлэгт хэр удаан байсан, ямар эмчилгээ хийгээд, хот руу хэн авч явсан юм бэ?
-Эмнэлэгт ердөө л 20 минут хэртэй байсан. Тэд нөхрийг маань буудчихаад эмнэлэг рүү авч ирж байхдаа, гэрийнх нь урдуур авч гарч явахдаа бидэнд хэлээгүй мөртлөө Машбат эмч рүү л яриад байсан байгаа юм. Нөгөө эмч нь ирээд ямар ч үзлэг хийсэн юмгүй. Зөвхөн дээлийг нь сугалдаргалж цээжнийх нь шархыг үзчихээд л дусал залгасан байгаа юм. Сум цээжээр нь нэвт гарсан хүнийг дээл хувцсыг нь тайлж, эргүүлж тойруулж үзээд шархыг нь цэвэрлэж боолт ч хийгээгүй байсан. Дээлийнх нь ханцуйг шууж байгаад нэг дусал хийсэн болоод л байж байсан. Ийм хүнд хүнийг хот руу авч явъя гэтэл унаа байгаагүй. Тэгээд Баатараагийн машинаар авч явахаар болсон. Манай сумын эмнэлгийнхэн маш хариуцлагагүй хандсан. Шархыг нь боож цэвэрлээгүй, ямар ч бинт марль хүргээгүй гээд бод доо.

Тэгээд Машбат эмч машины урд талын суудалд суугаад нөхрийг маань арын суудалд нь суулгаад авч явсан. Замдаа ганц ч удаа яаж байна гэж эргэж хараагүй. Тэр бүү хэл, нөхрийн маань цус үсрээд хувцасных нь ханцуйг цус болгочихсон чинь “П…” гэж хараагаад “Би хийх эмчилгээгээ хийчихсэн” гээд ер тоогоогүй. Хот руу орохын өмнөхөн нөхөр маань “Өвчин намдаах тариа хийгээд өгөөч” гэж гуйж, Машбат эмч ЕАКК тариа хийсэн. Гэмтлийн эмнэлэгт дөнгөж очоод л амьсгал хураасан даа. Эмч нар таван минутын өмнө л амжиж ирсэн бол танай хүнийг аврах боломж байсан гэж хэлсэн.

-Цагдаа, шүүхийнхнээс хүн ирсэн үү. Одоо ИХТ-ийн дарга Цолмонгэрэл, Машбат эмч, Баатараа, Дэлгэрсайхан эд эндээ байгаа болов уу. Танайхаар ажил явдлын үеэр ирсэн үү?
-Ганц ч хүн ирээгүй. Цагдаа нар ууланд очиж хэмжилт хийгээд явсан гэсэн. Биднээс, бас эмнэлгийн эмч, сувилагч нараас одоо болтол мэдүүлэг аваагүй. Бүр гайхаад байна. Ямар учиртай юм бол оо. Цолмонгэрэл дарга хотод сургуульд сурч байгаа, шалгалттай гээд явсан, Машбат эмч Баянхонгор руу дүүгийнх нь бие муудлаа гээд явсан, Баатараа нь хотод бий байх, Дэлгэрсайхан нь хаа байгааг мэдэхгүй байна. Цолмонгэрэл дарга нэг удаа ирчихээд, “Би хариад ирье” гээд л гарсан. Тэгээд дахиж хэн нь ч ирээгүй. Утсаар ч яаж байна гэж асуугаагүй. Тэр Ч.Адъяасүрэн гэдэг хүн хамаг юмыг зохион байгуулчихаад утсаар ч ярихгүй байгаа. Нөхрийг маань сумын эмнэлэгт тарчилж байхад гадаа нь нуруугаа үүрчихээд утсаар ярьж байгаад л яваад өгсөн байсан.

-Буу нь хэнийх байсан юм бол. Танай нөхрийн буу гэж сонссон?
-Манай хүн тийм юм сонирхдоггүй. Дэлгэрсайханы буу гэсэн байх аа. Саяхан л буу авсан гээд гайхуулж явсан гэсэн. Манай хүнийг ууланд буудчихаад хэдэн цаг цасан дээр хэвтүүлснийг би мэдэхгүй, эмнэлэгт ямаршуухан үзлэг, эмчилгээ хийснийг л мэдэж байна. Ганцхан дусал хийчихээд долоо найман төрлийн эмчилгээ хийсэн гэж бичсэн байсан. Гэхдээ тэр эмчийн үзлэгийн анхны тэмдэглэлээ Машбат эмч хотоос ирснийхээ дараа бичсэн юм билээ. Бүр сүүлд нь тэр тэмдэглэгээг бүр солиод биччихсэн байна лээ. Зарим үг үсэг нь өөр болчихсон. Энэ мэтээр хачин сонин юм их болоод байна. Гэхдээ би үхэн үхтлээ гомдолтой. Ч.Адъяасүрэн дарга, Машбат эмч хоёрт. Эмнэлэгт миний нөхрийг бараг ухаангүй байхад тоохгүй байсан мөртлөө Машбат эмч нас барсных нь дараа “Нээрээ хүнд байсан шүү” гэж байгаа юм даа.

-Задлан шинжилгээний хариу нь гарсан уу?
-Урьдчилсан байдлаар сум цээжний урдаас орж уушгины дэлбэн бэртсэнээс цус алдсан гэж гарсан. Гэтэл манай сумын эмч Машбат сум ардаас нь урагш гарсан гэж тэмдэглэсэн байсан.

Ингээд бид шөнийн 22 цагийн үед Жаргалант сумын хүн эмнэлэгт очлоо. Талийгаачийг шархтай ирэхэд нь ээлжтэй байсан сувилагч М.Энхмагнай, М.Басан нартай уулзсан юм. Тэдний яриагаар буудуулсан шархтай Баянбат 9.30, 9.50 цагд ирсэн гэж зөрүүтэй ярьж, эмч боолт хий гэж хэлээгүй болохоор шархыг нь цэвэрлэж боогоогүй гэцгээв.

Өвчтөний даралтыг нь үзэх гэж ханцуйг нь шамлаж, гарынх нь алганы ар талд дусал залгаснаас өөрөөр эмч, эмнэлгийн ажилтнууд түүнд ямар ч тусламж үзүүлсэнгүй. Тэр бүү хэл тухайн өдөр жижүүртэй байсан эмч Дэлгэрмаа нь ажилдаа ирээгүй, хот руу чөлөө ч авалгүй явчихсан байж таарч. Тэгэхээр эмнэлэгт ээлж хүлээлцэх хоёр сувилагч, асрагчаас өөр хүнгүй байсан болох нь.

Түүнчлэн Т.Машбат эмч өвчтөний бүсийг нь жижиглэн хайчилж боолт хийсэн гэж тэмдэглэсэн ч талийгаачийн бүсэлж явсан бүс нь гэрт нь бүтнээрээ байсан. Энэ мэтчилэн эрх мэдэл, албан тушаалтнуудын зугаа цэнгэл, эмч сувилагчдын хайнга зангаас болж нэгэн сайхан залуу амьдралаас буцлаа. Тэр эргэж ирэхгүйгээ мэдээд “Явахгүй” гээд цааргалаад байсан ч юм бил үү.

Өчигдөр бид Төв аймгийн Татварын хэлтсийн дарга Ч.Адъяасүрэн болон Жаргалант сумын эмч Т.Машбат нарын утас руу залгаж зарим зүйлийг өөрсдөөс нь тодруулах гэсэн боловч утас нь салгаастай байлаа.

Юутай ч тэд хүний амийг өөрсдийн гараар биш ч гэсэн хөнөөсөн үнэн. Энэ хэрэг үнэн мөнөөр шийдэгдэж, хариуцлагатай албан тушаалтнууд зохих шийтгэлээ хүртэнэ гэдэгт итгэх л үлдлээ.

Ч.Адъяасүрэн даргын тансаглал, Т.Машбат эмчийн хариуцлагагүй байдлаас болсон энэ хүн амины хэргийг Монголын шүүх, цагдаагийнхан хэрхэн яаж шийдвэрлэхийг л харъя.

Б.Оюунгэрэл

"Монголын мэдээ"