Г.Сэргэлэнчимэг: Тамхи татдаг эмэгтэйчүүдэд умайн хүзүүний хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл өндөр байхаас гадна хэвлийд бойжиж буй нярай эндэх хүртэл аюултай

2011-03-18

Монгол эмэгтэйчүүдийн 70 хувь нь эрхтэн тогтолцооны ямар нэгэн өвчтэй, гурван эмэгтэй тутмын нэг нь халдварт

бус өвчнөөр өвчлөх эрсдэлтэй байна. Мөн жилд 300-350 эмэгтэй умайн хүзүүний хорт хавдраар өвчилж, 100 орчим нь нас барж байгаа гэх статистик байна.

Манай улсын хүн ам өсч байгаа ч, эмэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийн байдал яагаад ийм муу байгааг бид өөрсдөөсөө л асуух учиртай. Өөрөөр хэлбэл ирээдүйгээ бус өнөөдрийг харж амьдарч буй эмэгтэйчүүд биднээс бүх зүйл шалтгаалж байна. Ийнхүү хэлэх болсны шалтгаан нь нийт эмэгтэйчүүдийн 1.8 хувь нь согтууруулах ундааны аюултай хэрэглээтэй, 2.8 хувь нь хортой үр дагавар өгөхүйц хэрэглээтэй байхад 15-64 насны эмэгтэйчүүдийн 4.1 хувь нь тамхийг тогтмол хэрэглэдэг байна.

Энэ мэт хорт зуршил нь дээрх эрсдлүүдийг буй болгоход зонхилох нөлөөг үзүүлсээр байгаа аж. Тус асуудалтай холбогдуулан сүүлийн үед эмэгтэйчүүдийн өвчлөлийн, нас баралтын нэг шалтгаан болсон умайн хүзүүний хорт хавдрын талаар ХСҮТ-ийн Эмэгтэйчүүдийн мэс заслын тасгийн эмч Г.Сэргэлэнчимэгтэй уулзаж ярилцлаа.

-Сүүлийн үед эмэгтэйчүүдийн дунд хорт зуршлын хэрэглээ өндөр болж өсвөр насны охид тамхи татах нь нийтлэг үзэгдэл боллоо. Тамхинаас хамааралтай эмэгтэйчүүдэд тохиолдож болзошгүй ямар ямар өвчин байдаг вэ. Энэ талаар яриагаа эхлэх үү?
-Тамхи нь эмэгтэйчүүдэд хавдрын болон хавдрын бус өвчнүүд үүсгэх нэгэн хүчин зүйл болдог. Тэр дотроо тамхи татдаг эмэгтэйчүүдэд умайн хүзүүний хорт хавдар, умайн хүзүүний шархлаа, хөхний хорт хавдар, хөхний өрөвсөлт өвчин тусах магадлал өндөр байдаг. Тамхи татдаг эмэгтэйчүүдийг тамхи татдаггүй эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад умайн хүзүүний хорт хавдраар өвчлөх тохиолдол илүүтэй байдгийг судалгаагаар тогтоосон.

Өөрөөр хэлбэл тамхинд агуулагдаж буй хорт бодисуудын нөлөөгөөр биеийн нарийн судсууд агшиж тухайн хэсэг газарт цусан хангамжийн тэжээлийн дутагдал үүсдэг. Энэ мэтээр олон жил тамхи татсан эмэгтэйн биед эд эсийн болон цусан хангамжийн тэжээлийн өөрчлөлтүүд ихээхэн орчихсон байдаг учир тус суурин дээр умайн хүзүүний хорт хавдар үүсгэдэг вирүс, бэлгийн болон бэлгийн бус замаар халдах халдварууд хавсарч нөлөөсний үндсэн дээр умайн хүзүүний болон бусад хорт хавдар буй болдог байна.

Түүнчлэн хөхүүл эмэгтэйн хөхний ойролцоо цусан хангамж ихэсч байж сүү боловсордог. Гэтэл тамхи татсанаар тухайн эмэгтэйн сүү татрах зэрэг хүндрэлүүд үүсэхээс гадна хөхний хорт хавдрын суурь үндэс тавигдаж байна гэж ойлгож болно.

-Тэгвэл тамхинаас гадна умайн хүзүүний хорт хавдар үүсгэх бусад эрсдэлт хүчин зүйлийн хувьд?
-Хүний хөхөнцөр вирүс /ХХВ/ бэлгийн хавьтлын үед умайн хүзүүний олон давхаргат хавтгай хучуурын суурин давхаргад нэвтрэн орж вирүсын сүрэг бөөгнөрөл үүсгэн суурьшдаг. Эдгээр вирүсын нөлөөгөөр хэвийн эсүүд өөрчлөлтөнд орж эсийн гаж хувирал явагдаж хорт хавдар үүсдэг байна. Түүнчлэн энэ шалтгаанаас гадна бэлгийн олон хавьтагчтай байх, бэлгийн харьцаанд хэт эрт орох, тамхи татах, хоол хүнсэнд жимс ногоо бага хэрэглэх, ариун цэврийг сахихгүй байх, бэлгэвч хэрэглэхгүй байх, умайн хүзүүний хорт хавдрыг эрт илрүүлэх шинжилгээнд хамрагдахгүй байх зэрэг нь умайн хүзүүний хорт хавдар үүсгэх нөхцлийг бүрдүүлдэг байна. Түүнээс гадна энд нэгэн асуудлыг хөндөхгүй байж болохгүй юм. Эмэгтэйчүүдийн хувьд сүүлийн үед хүсээгүй жирэмслэлтээсээ болж маш их аборт хийлгэж байна. Энэ нь мөн л умайн хүзүүний хавдраар өвчлөх эрсдэлт хүчин зүйл болдог.

-Манай улсад умайн хүзүүний хавдрын өвчлөлийн байдал ямар байгаа вэ?
-Эмэгтэйчүүдийн дунд тохиолдож буй хавдрын нэгдүгээрт умайн хүзүүний хавдар бичигддэг. Умайн хүзүүний хавдар нь нийт тохиолдох хавдрын 2008 онд 8.5 хувь, 2009 онд 7.9 хувийг эзэлж байна. Харин 2009 оны байдлаар эмэгтэйчүүдэд тохиолдож буй хавдрын хоёрдугаар байрт буюу 19.2 хувийг эзэлж байна. Түүнчлэн 2008 онд нийт 411 эмэгтэй умайн хүзүүний хорт хавдраар өвчилсөн бол 2009 онд энэ тоо 265 болтлоо буурсан байна. Тэгэхээр жилд 300-350 хавдрын шинэ тохиолдол бүртгэгдэж байна гэсэн үг. Мөн жилд дунджаар 100 орчим эмэгтэй энэ өвчний улмаас амь насаа алдаж байна.

-Тэгвэл дэлхийд умайн хүзүүний хавдрын байдал ямар байгаа вэ?
-Энэ өвчин нь өндөр хөгжилтэй орнуудад маш бага тохиолддог байна. Харин хөх болоод өндгөвчний хавдраар эмэгтэйчүүд харьцангуй ихээр өвчилдөг аж. Учир нь умайн хүзүүний хорт хавдар нь тухайн эмэгтэйн нийгэм, эрүүл ахуйн нөлөөн дор байдаг учраас хөгжил сайтай орны бүсгүйчүүд хөгжлөө дагаад оношлогоонд эрт хамрагддаг учир өвчлөл бага байдаг байна. Харин манайд бол эсрэгээрээ. Нийгмийн хөгжил дорой, ядуу, эрүүл ахуй талаасаа боломж бололцоо бага тул хавдартай болох магадлал их байдаг байна.

-Умайн хүзүүний хорт хавдар төгс эмчлэгддэг өвчин мөн үү?
-Өвчнөө хүндрүүлсэн буюу өвчнийхөө гурав, дөрөвдүгээр шатанд оношлогдсон хүмүүсийн дийлэнх нь нас барж байна. Харин хавдар тархаагүй буюу хоргүй байх нэг, хоёрдугаар үедээ оношлуулж эмчлүүлбэл бүрэн эдгэрэх боломжтой.

-Эрт оношлогдсон тохиолдолд өвчтөн хэр удаан хугацаанд амьдрах боломжтой вэ?
-Нэгдүгээр үеийн хавдартай хүмүүс оношлогдоод эмчилгээ хийлгэвэл 100 хувь нь, хоёрдугаар үедээ хавдартай иргэд эмчлэгдсэн тохиолдолд 70-80 хувь нь таваас дээш жил амьдардаг. Харин гуравдугаар үеэс эхлэн таваас дээш жил амьдрах магадлал 30-40 хувь болдог бол дөрөвдүгээр үеийн хавдартай хүний таваас доош хувь нь таван жил амьдардаг байна. Өөрөөр хэлбэл дөрөвдүгээр үеийн хавдартай 100 хүний 95 нь тав хүрэхгүй жил амьдраад нас барна. Харин түүнээс азтай таван хүн л таваас дээш жил амьд байх боломжтой.

-Хорт хавдрын үед ямар шинж тэмдэг илрэх вэ?
-Умайн хүзүүний хорт хавдар нь эрт үедээ ихэвчлэн зовиур, шаналгаа багатай байдаг. Зарим тохиолдолд бэлэг эрхтэнээс гарах цагаан юм ихсэх, бэлгийн харьцааны дараа цусархаг зүйл гарах бөгөөд ядрах, сульдах шинж тэмдэг илэрдэг. Энэ үедээ эмнэлэгт хандаж шинжилгээ хийлгэснээр өөрсдийгөө аврах боломжтой. Гэтэл эмэгтэйчүүд ийм шинж тэмдэг илэрсэн ч анзаарахгүй явсаар хүндрүүлчихээд байдаг. Харин хорт хавдрын хожуу үедээ бие засахад ихээхэн хүндрэл зовиур бий болж бага аарцаг, хэвлийн хөндий рүү өвдөх, ядрах, турах, доошоо цусархаг ялгадас их хэмжээгээр гарах, бүр цаашлаад цус алдах аюулд учирдаг байна.

-Эмчилгээний хувьд?
-Нэгээс хоёрдугаар шатанд мэс засал хийж, гуравдугаар шатнаас туяаны эмчилгээнд ордог бол дөрөвдүгээр шатны үед эм тариа зэрэг хөнгөвчлөх эмчилгээг хийдэг.

-Хавдраас сэргийлэхийн тулд бүсгүйчүүд юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ?
-Нэгэнт бэлгийн харьцаанд орчихсон охид бүсгүйчүүд маань жилдээ нэг удаа эсийн шинжилгээ өгөх, хүний хөхөнцөр вирүсийн вакцинд хамрагдах зэргээр өөрсдийгөө 100 хувь хамгаалах боломжтой. Дээр нь бэлгийн олон хавьтагчтай, хамгаалалтгүй бэлгийн харьцаанд ордог бол өөрийн хэв маягаа солих шаардлагатай. Түүнчлэн хүсээгүй жирэмслэлтээс урьдчилан сэргийлж хамгаалалтын аргуудыг хэрэглэх мөн тамхи, архи зэрэг хорт зуршлаас зайлсхийх нь чухал юм.

-Умайн хорт хавдрын өвчлөл сүүлийн үед их залуужих хандлагатай байна гэдэг?
-Хорт хавдраар 30-45 насныхан илүүтэй өвчилж байгаа нь ажиглагдаж байна. Харин сүүлийн үед энэ хавдар залуужих хандлагатай болоод байгаа. Тиймээс бэлгийн амьдрал эхэлсэн мөчөөсөө л охид, бүсгүйчүүд маань эмнэлэгт үзүүлж байх хэрэгтэй.

-Умайн хорт хавдартай эмэгтэй жирэмсэлсэн тохиолдолд урагт сөргөөр нөлөөлөх үү?
-Шууд нөлөө бол байхгүй. Харин тухайн эмэгтэй хавдартай хэрнээ жирэмсэн болсон тохиолдолд хорт хавдрын явц түргэсч амь насанд нь аюул учирдаг байна.

-Тэгвэл тамхи урагт хэрхэн нөлөөлдөг бол?
-Эх нь хэдий чинээ цэвэр агаараар амьсгална, ураг төдий чинээгээр эрүүл байдаг. Гэтэл агаарын бохирдол их байгаагийн дээр эх нь тамхи татаад уушгиа улам бохирдуулаад байвал хэвлийд бойжиж буй нярай эндэх, үүссэн бол гажиг үүсэх, эсвэл бүтэлттэй төрөх, цаашлаад амьгүй хүүхэд төрөх зэрэг олон хүндрэл үүснэ.

-Хорт хавдар удамшдаг уу?
-Эмэгтэйчүүд талаасаа гэвэл өндгөвчний болон хөхний хорт хавдар хүүхдэд нь удамших хандлагатай байгааг судалгаагаар тогтоосон.

-Эцэст нь эмэгтэйчүүддээ хандаад юу гэж хэлэх вэ?
-Эмэгтэйчүүд маань нэгэнтээ л бэлгийн харьцаанд ороод эхэлчихсэн бол заавал 30, 40 нас хүрэхээ хүлээх бус наана нь умайн хүзүүний хорт хавдраас сэргийлж эсийн шинжилгээндээ хамрагдаж байгаарай гэж хүсэх байна. Түүнчлэн тамхи, архи гэсэн хорт зуршлаас үргэлж татгалзаж явахыг уриалмаар байна.

Г.Одгарав

"Гого мн"

Г.Сэргэлэнчимэг: Тамхи татдаг эмэгтэйчүүдэд умайн хүзүүний хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл өндөр байхаас гадна хэвлийд бойжиж буй нярай эндэх хүртэл аюултай
Tweet
Bolod.mn