Олон улсын хүчний эвсэл Ливийн нутаг дэвсгэр рүү агаараас довтоллоо. Цэргийн уг ажиллагаанд Англи, Францын сөнөөгч онгоцуудаас гадна “Трафальгар” маркийн шумбагч онгоц оролцсон аж. Вашингтоны зүгээс өнөөгийн довтолгоог олон үе шаттай төлөвлөгөөний зөвхөн эхний хэсэг гэж тодорхойллоо.

Өрнөдийн орнууд цэргийн ажиллагаа эхлүүлсэнтэй холбогдуулан Ливийн Триполи дахь удирдлага НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийг яаралтай хуралдуулах шаардлагыг тавьжээ. Пуужингийн довтолгоо хийж эхэлсэн тэр мөчид НҮБ-ын тогтоол хүчингүй болсон тул тэд ч бас өөрсдийн нисэх хүчнээ агаарт хөөргөнө гэж мэдэгдлээ.

Пентагон дахь эх сурвалжууд Англи, АНУ хоёр Ливийн 20 объектууд руу “Томагавк” маркийн 110 далавчит пуужин хөөргөсөн гэж мэдээлэв. Харин “Жана” хэмээх Ливийн төрийн хэвлэл мэдээллийн агентлаг дээрх пуужингийн довтолгоонд Муаммар Каддафийн төрсөн хот болох Сирт мөн өртсөн гэж дамжуулав. Ажиллагаанд Английн Норфолк арал дээр байрладаг цэргийн баазын “Торнадо” маркийн дор хаяж гурван сөнөөгч онгоц оролцжээ. 19-ний шөнө Триполи хотын дээр Агаарын сөрөг хүчнийхний эсэргүүцэл үзүүлж буй буун чимээ сонсогдож байв. Харин Америкийн тусгай албадын мэдэгдэж буйгаар Ливийн агаарын хүчинд жинтэй хохирол учруулж чадсан гэнэ.

Арай өөр өнцгөөс харцгаая

Дээрх мэдээг зүгээр ч нэг орчуулж тавьсангүй. Ливийн дотоод байдлын талаарх Америк болон өрнөдийнхний мэдээлэл иймэрхүү утгатай байдгийн нэг жишээ энэ юм. Ер нь Ливид яагаад бослого гарах болов. Босогчид гээд байгаа хүмүүс үнэн хэрэгтээ хэн бэ. Сүүлийн үед энэ мэт асуултуудад гадаадын олон сэтгүүлч хариулт өгөхийг хичээх болов. Хамгийн сонирхолтой нь, олонх сэтгүүлчийн бичсэн нийтлэл, хийсэн нэвтрүүлгүүд нь “Тэнд үнэхээр дайн болж байна уу эсвэл өрнөдийнхний болон Америкийн мэдээ, мэдээллүүд хэт нэг талыг бариад байна уу” гэсэн нэг л цэг дээр уулзах боллоо. Та бүхэнд энэ сарын 5-ны өдөр Оросын “Ц” телевизийн сэтгүүлч Алексей Пушковын хөтөлдөг “Постскриптум” нэвтрүүлгийн хэсгээс толилуулъя. “Постскриптум” нэвтрүүлэгтэй хамт дээрх асуултуудын хариуг олцгооё.

А.П: Ливид босогчдын тэмцэл үргэлжилсээр байна. Гэвч сөрөг хүчнийхэн Триполи хот руу амар нэвтэрч чадахгүй гэдэг нь бараг ойлгомжтой боллоо. Үүгээр ч үл барам төрийн зэвсэгт хүчин улам идэвхжин, сөрөг хүчнээс зарим нэг хотоо авахыг оролдож эхэллээ. Энэ зуур өрнөдийнхөн Ливид цэргийн хүч хэрэглэх боломжийг эрэлхийлэн, Каддафиг шүүхэд дуудахаар бэлдээд байна.

Дүрс бичлэг: Өнгөрөгч лхагва гаригт Олон улсын эрүүгийн шүүх гэж нэрлэгддэг байгууллагаас Каддафиг хүн ёсны эсрэг үйлдсэн гэмт хэрэгт буруутган эрүү үүсгэж буйгаа мэдэгдлээ. “Шүүхийн Ерөнхий прокурор Луис Морено-Окампо зүйрлэмгүй хурдтайгаар мөрдөн байцаах ажлыг эхлүүлэх шийдвэр гаргалаа” гэж “Financial Times” хэмээх англи сонин энэ талаар мэдээлэхдээ гайхаж буйгаа илэрхийлжээ. Тэгвэл энэ сониныхонд бид хариулт өгөхөд бэлэн байна. Учир нь Гаагийн шүүх бол АНУ-ын төрийн департаментын нэг салбар нь юм. “Financial Times”-ын гэнэн сэтгүүлчдийг эс тооцвол үүнийг мэддэггүй хүн гэж бараг байдаггүй. Тэгэхээр шүүхийнхэн Каддафид хавтаст хэрэг яаралтай нээх зааврыг АНУ-аас авсан юм. Дээрх сонины сэтгүүлчид чухам юуг үндэслэж эрүү үүсгэх болсон талаар шүүхийнхнээс асуусан боловч тэд тодорхой хариу өгсөнгүй. Гэхдээ тэд нарын мэдэлд байгаа мэдээллүүдийг үндэслэн Ерөнхий прокурор эрүү үүсгэх болсон гэжээ. Сэтгүүлчид Ерөнхий прокурорын ажлын албаныхнаас тэр мэдээллүүдэд нь юун тухай өгүүлж байгаа, мөн хаанаас ирсэн талаар асуусан ч хариулт авч чадаагүй байна.

А.П: Тэгвэл бид дээрх асуултуудад тайлбар хийж өгье. Шүүгчид тэр мэдээллүүдийг цагтаа Саддам Хусейнд цөмийн зэвсэг бий гэж “баттай” мэдээлж байсан тэр л газраас авсан юм.

Өнгөрөгч пүрэв гаригт (гуравдугаар сарын 3-ны өдөр) “Euronews” суваг Ливид хэдэн зуун хүн үхэж үрэгдсэн гэх ямар ч баталгаа алга гэж мэдээлэв. Маргааш өдөр нь цацсан мэдээлэлдээ босогчдын тэмцэл явагдаж, Бенгази хотод бөмбөгдөлт болсон гээд байсан, тэгтэл тэмцэл явагдаж эхэлснээс хойш тэнд хэдэн мянга, зуу биш ердөө 10 хүн нас барсан юм байна гэлээ. Тэгвэл өчигдөр Оросын “5 дугаар суваг” телевизийн сурвалжлагч өрнөдийн хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд болон босогчдын мэдээлж байсанчлан бөмбөгдөлт энэ хотод огт болоогүй юм байна гэж Бенгазигээс мэдээллээ. Түүнээс гадна энэ нутгаас ливичүүд (Каддафийн дэглэмийн дарангуйллаас айсандаа дүрвэн гарцгааж байна гэж мэдээлж байсан) биш гадаадын ажиллах хүчин, тэр дундаа Египетийн иргэд л тус улсыг орхин гарсаар байгаа гэнэ. Тийм учраас хүмүүнлэгийн ямар нэгэн туслалцаа энэ улсад хэрэггүй байгаа бололтой.

Дүрс бичлэг (закадр): Гурван долоо хоногийн турш Ливийн эргэн тойрон дахь үйл явц дэлхийн анхаарлын төвд байж, үүний талаар далай шиг л их мэдээ гарсаар байгаа. Эдгээр мэдээллүүдээс Каддафи бол жинхэнэ дарангуйлагч гэдгийг төвөггүй ойлгож болохоор. НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөл ч хориг арга хэмжээ авсныг бид мэднэ. Гэвч энэ бүх мэдээлэл хоорондоо нэг л уялдахгүй байгаа нь гайхалтай. Гайхах шалтгаан байна.

Нэгдүгээрт, хэвлэл мэдээллийн яг ийм довтолгоог өмнө нь 2002-2003 оны хооронд Саддам Хусейны эргэн тойронд зохион байгуулж байсан юм. Тэр үед Жорж Бушийн засаг захиргааныхан Иракийн эсрэг хуйвалдаан гээчийг боловсруулсан байдаг. Энэ бол үнэхээр Иракийг эзлэн авах гэсэн америкчуудын хуйвалдаан байсан юм. Тэд Саддам Хусейны зэвсэгт хүчний чадавхийн талаар ард түмэн, Сенат, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүддээ битгий хэл дэлхий дахинд итгүүлж чадсан. Өнөөдөр бидэнд Каддафигийн гар нь цусаар будагдсан гэж мэдээлж байгаа ч цагтаа Саддам Хусейныг ч мөн адил цөмийн болоод бактериологийн зэвсэгтэй учир дуртай үедээ түүнийгээ ашиглана гэдэгт итгүүлж байсан. Америкийн бүх сонин сэтгүүл, бүх телевизүүд түүнийг муулж байсан нь угтаа энэхүү хуйвалдаанд оролцож байсны илрэл юм. Энэ л үеэс хойш хүмүүсийн өрнөдийн болон Америкийн хэвлэл мэдээллийнхэнд итгэх итгэл эрс алдарсан гэдгийг дурдах шаардлагагүй болов уу.

Хоёрдугаарт, Муаммар Каддафи НҮБ-аас тусгай комисс илгээж, өөрийг нь буруутгаад байгаа зүйл ангиудаар мөрдлөгө явуулж, шалгахыг уриалж байсан. Түүнийг босогчдыг бөмбөгдсөн, жагсагчид руу гал нээсэн, үүний дунд хэдэн мянган хүн амь үрэгдсэн гэж буруутгаад байгаа. Өрнөдийн хэвлэл мэдээллийнхэн тэр даруй үүнийг өлгөн авч элдэв өнгөөр хачирлаж эхлэв.

Нээрээ, НҮБ яагаад тусгай комисс илгээхгүй байгаа юм бол. Яагаад Каддафиг буруутгаад буй мэдээллүүдийн үнэн, худлыг ялгахыг оролдохгүй байна.

Гуравдугаарт, Каддафиг ард түмэн рүүгээ буу чиглүүлсэн гэж буруутгаж байгаа. Гэтэл Ливид болж буй үйл явцын талаарх бүх дүрс бичлэгүүдэд босогчид гээд байгаа хүмүүс баг өмсөж, иж бүрэн зэвсэглэсэн, гараараа ялалтыг билэгддэг тэмдгийг (долоовор, дунд хуруу хоёроо зэрэг гозойлгох) үзүүлж байгааг бид харсаар байна. Тэгвэл гартаа граномёт болон Калашников барьсан эдгээр иргэдийг өнөөдөр ард түмэн гэх үү эсвэл сөрөг хүчнийхний зэвсэгт бүлэглэл гэх үү гэдэг асуулт өөрийн эрхгүй урган гарч байна.

Аюулаас хамгаалах хүчнийхэн жагсаж буй энгийн иргэд рүү буудах нэг хэрэг, харин төрийн эрхийн төлөө улайран тэмцэж буй зэвсэгт бүлэглэлүүдтэй тэмцэх нь арай өөр асуудал гэдэгтэй та бүхэн санал нийлэх биз ээ.

Дөрөвдүгээрт, Ливийн эрх баригчдын дарангуйллын үр дүнд хоёр мянга гаруй, гурван мянга гаруй, одоо бүр зургаан мянга гаруй хүн амь үрэгдсэн гэж мэдээлэх боллоо. Тэгтэл Ливээс ирсэн дүрс бичлэгүүдэд бид нэг ч цогцос, эсвэл уйлж буй төрөл саданг нь олж харахгүй л байх юм. Энэ бүхнээс дүгнэхэд, магад хүний амь эрсэдсэн байж болно. Гэхдээ бидэнд мэдээлж байгаа шиг олон биш бололтой.

Бас нэг асуудал тодорхойгүй хэвээр байна. Каддафи энгийн номхон жагсагчдын дээрээс бөмбөг хаяулсан нь үнэн болов уу. Эсвэл Ливийн эрх баригчдын өөрсдийнх нь мэдэгдэж буйгаар, босогчдын гарт зэвсгийн агуулахуудаа оруулахаас эмээсэндээ зөвхөн улсын дорнод хэсэгт орших цэргийн баазуудаа бөмбөгдөж устгасан юм уу. Нөгөө талаар, Каддафи үнэхээр энгийн номхон иргэд рүүгээ гал нээх тушаал өгсөн буруутан байж болно. Гэвч үүнийг нотлох хэрэгтэй.

Тэгвэл маш эрх зүйт төртэй, маш эрх чөлөөтэй гэгддэг өрнөдийн орнуудад Каддафиг гэм буруутай гэсэн үзэл ноёлж, бурууг нь ч аль хэдийнэ нотолчихсон гэж байна. 2002 онд яг л ийм маягаар Саддам Хусейныг “бутулинус зарин изоман” нянгийн хязгааргүй их хэмжээний нөөцтэй нь ч нотлогдчихсон л гээд байсан. Тэр үед Английн Ерөнхий сайд Тони Блэйр Парламентынхаа танхимд “Саддам Хусейн тэрхүү хорт нянтай бөмбөгөө ажиллагаанд оруулахад 45 хоромын дараа хэнд ч гэмгүй, энхийн Англи улсын нутаг дэвсгэр дээр тэсрэх магадлалтай. Үүнийг 100 хувь гэрчлэх баримт байна” хэмээн худал үгэндээ итгэн хашгирч байсан юм. Тэгвэл өнөөдөр тэр л үеийн нөхцөл байдал бүрэлдчихээд байгаа юм биш биз. Өрнөдийнхөн Каддафиг буруутай гэсэн шийдвэр гаргачихаж. Ингээд дандаа Вашингтоноос илгээсэн гэмтнүүдийг шүүдэг Гаага дахь Олон улсын шүүхэд түүнийг шилжүүлэх хүсэлтэй байна. Энэхүү шүүх яг л нэг жирийн шүүхийн байгууллага шиг ажилладаг мэт харагддаг. Гэтэл энэ шүүх яагаад ч юм бэ, Косовогийн удирдагч Хашим Тачийг яллах гэж яарахгүй байгаа нь сонирхолтой. Тэрбээр энгийн номхон сербчүүдийн амийг хөнөөсөн, эд эрхтний наймаа явуулж байсан гэдэг дээ. Тэгвэл шалтгааныг олох амархан: Вашингтон түншээ хэзээ ч шүүхэд өгдөггүй юм.

Хэрэв Муаммар Каддафиг буруутай гэж зарлаад, өөрийн мянга мянган иргэнийхээ амийг хөнөөсөн хэрэгт хамгийн хатуу цээрлэл хүртэх ёстой гэж байгаа бол яагаад Жорж Буш, Дональд Рамсфэлд (Ж.Бушийн үед Батлан хамгаалахын сайд байсан), Ричард Чейни (мөн үед АНУ-ын Дэд Ерөнхийлөгч байсан), Тони Блэйр нар харь орны хэдэн арван мянган хүний амийг хороосныхоо төлөө Гаагийн шүүхэд дуудагдахгүй байгаа юм бол. Ирак руу 150 мянган цэрэг армийг оруулах эрхийг тэд нарт хэн өгсөн юм бэ. Багдад, Басра хотуудыг бөмбөгдөх эрхийг хэн өгөв. Яагаад тэднийг гэмт тушаал гаргасных нь төлөө шүүхэд дууддаггүй юм бэ.

Муаммар Каддафи ямар нэгэн хариуцлага хүлээх ёстой бол зөвхөн өөрийн ард түмнийхээ өмнө л хариуцлага хүлээх ёстой. Гэвч босогчид агаараас “Ф-16” сөнөөгч онгоцуудаар, хуурай газартаа “Абрамс” танкуудаар хамгаалуулсаар төрийн толгойд гарвал Каддафиг Саддам Хусейнийх шиг тавилан угтах болно. Харин шинээр бүрэлдэх төрийн удирдлага нь Лондон, Вашингтон хоёртоо л Иракийн адил хууль ёсны мэт харагдах нь дамжиггүй.

Нэвтрүүлгийг бүрэн эхээр нь http://www.tvc.ru энд дарж үзээрэй.

Ливийн газрын тосны төлөө хөгжилтэй орнууд үхэн хатан тэмцэж, байдаг л арга чаргаа хэрэглэсээр байгаа талаар та бүхэн олон мэдээ, нийтлэлүүдээс олж уншсан биз ээ. Гадаадын олон сэтгүүлчийн бүтээлд энэ талаар тодорхой дурдсан байдаг билээ.