Хэдийгээр энэ нь хүний эрхийн асуудлыг нэгдүгээрт тавьж байгаа мэт харагдах ч цаагуураа өөр ашиг сонирхол бий гэх хардлагыг төрүүлэх болов.

АНУ-ын эрх баригчид дотооддоо уг асуудлыг хэлэлцэж, цэргийн ажиллагааг эхлүүлэх шийдвэр гаргасан Ерөнхийлөгч Барак Обамаг "шүүхээр" зэхэж байгаа бололтой. Энэ хэргийн "хамсаатнууд" болох Франц, Их Британи улс үүнд ямар байр сууринаас хандаж байгаа талаар ажиглагчид янз бүрийн дүгнэлт хийж байна. Тэгээд ч энэ гурван гүрний ашиг сонирхол нэг цэгт огтлолцож байгаа нь нууц биш.

Франц, Их Британи улсын хувьд АНУ-ыг агаарын дайралт хийхэд гол түлхэц үзүүлсэн гэж ажиглагчид үзэж байна. Ливид болж байгаа үймээн самууны талаар НҮБ байр сууриа илэрхийлэхдээ тус улсын агаарын химийн зурваст түр хугацаанд нэвтрэхгүй байх шийдвэр гаргасан билээ. Гэвч үүний дараа АНУ, Их Британи, Франц улс Ливи рүү агаараас дайралт хийж эхэлсэн юм. Агаараас цохилт өгөх шийдвэрийг АНУ-ын Ерөнхийлөгч Б.Обама гаргасан нь дэлхий нийтийн анхаарлыг татаж байна. Үүний дагуу АНУ-ын Конгресс Б.Обамаг байлдааны ажиллагааны талаар тайлбар хийхийг шаардсан. Харин АНУ-ын холбоотнууд энэ талаар ямар байр суурьтай байна вэ.

Францын төлөөлөгчид "М.Каддафи хүний эрхийг бүдүүлгээр зөрчиж, энгийн иргэдийг алан хядаж байхад Нобелийн энхтайвны шагнал хүртсэн ноён Б.Обама та гар хумхин суух нь зөв үү" гэх мэтээр шордож, агаараас дайралт хийх шийдвэр гаргуулсан гэвэл гэнэн бөгөөд утгагүй тайлбар болно.

Б.Обамад ч улс төрийн ашиг сонирхол, зорилго байсан нь тодорхой. Их Британи "Гал дээр тос нэмэхгүй бол болохгүй нь" гэж үзээд газрын тосны үнэрээр гар далайсан байж мэднэ. Газар дундын тэнгисийн ойр орчимд АНУ, Франц, Их Британийн байлдааны усан онгоцууд байрлаж байгаа. Харин Ливийн томоохон хот Триполи, Бенгазиг чиглэж, АНУ хэд хэдэн удаа цохилт өгөөд байгаа. Гэвч тэдгээр хот нь хүн амын төвлөрөл ихтэй учраас энэхүү цэргийн ажиллагаанд энгийн иргэд өртөж байгаа нь харамсалтай.

Францын албаны хүмүүс "Ливи рүү явган цэрэг оруулахад бэлэн" хэмээн мэдэгдсэн. Францын Ерөнхий сайд Франсойс Филон "Ливид явган цэрэг оруулахгүй бол агаараас цохилт өгөөд үр дүнд хүрэхгүй. Тиймээс дорвитой алхам хийх хэрэгтэй" хэмээн агаарын довтолгооныг дэмжсэн утгатай зүйл ярьжээ. Түүний энэ мэдэгдэл шинжээчдийг алмайруулсан юм.

Эндээс харахад, НҮБ-ын үйл ажиллагаанд аль улс хамгийн их нөлөөлж буй нь тодорхой байна. Германы Генрих Хайне их сургуулийн шинжээч Хайнз Мутти "Франц, Их Британи улсуудын хэтийн зорилго тодорхой. Тэд ганц л зүйлийг хүсч байна. Дэлхийд газрын тосны нийлүүлэлтээрээ арванхоёрдугаарт бичигддэг Ливийн хөрөнгийн эх үүсвэр болсон хар алтанд гол учир байна. Та бүхэн төсөөлөөд үз дээ. Их Британи, АНУ, Франц улсад газрын тосны нөөц бараг байхгүй. АНУ-ын хувьд Иракаас газрын тос авч эхлээгүй байгаа" гэжээ.

Харин зарим эх сурвалж “Оросын нөлөө үүнд саад болж байгаа" хэмээн онцолж байсан. Гэхдээ нөлөөгүй баян байснаас нөлөөтэй ядуу байх боломжийг АНУ Иракт олгосон. Өөрөөр хэлбэл, эрх мэдлээ бага багаар тэлсээр байгаад нэг л мэдэхэд хоосолчих тактик хэрэглэж байгаа гэхэд хилсдэхгүй.

Харин Франц, Их Британи улс АНУ-ын далбаан дор явахгүй бол болохгүй мэт даган баясцгааж байж магадгүй юм.

НАТО АНУ-ын цэргийн ажиллагаанд дараах арга хэмжээг авч, санамж бичиг боловсруулна хэмээн мэдэгдлээ. Үүнд энхийг сахиулах, эрх чөлөөг эрхэмлэх, байлдааны зорилго тодорхойлох зэрэг асуудал багтаж байгаа аж. Үүнийг Франц, Их Британи улс хүлээн зөвшөөрч байгаагаа илэрхийлсэн юм. Уг санамж бичигт АНУ тэргүүтэй 28 гишүүн орон гарын үсгээ зурах аж.

Б.Баатар