мэргэжлийн эмч нар энэ тал дээр илүү их санаа зовдог. Тэдний нэг нь Г.Мэндсайхан эмч. ЭМШУИС-ийн Эх барих, эмэгтэйчүүдийн судлалын тэнхимийн багш тэрбээр “Эрүүл жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн ихэс ургийн

тогтолцооны хэт авиан шинжилгээний хэвийн үзүүлэлт” гэсэн сэдвээр саяхан докторын зэрэг хамгаалсан бөгөөд энэхүү эрдмийн ажлыг судлаж байх явцад олон эмгэнэлт дүр зураг ажиглагдсан хэмээн өгүүлсэн. Ингээд түүний яриаг сонирхоё.
-Яриагаа таны докторын зэрэг хамгаалсан сэдвээс эхэлье?
-Би эрүүл мэндийн салбарт 27 жил ажиллаж байгаа хүн л дээ. Үүний 25 жилд нь эх барих эмэгтэйчүүдийн хэт авиа буюу монголчуудын хэлж заншсанаар ЭХО-гийн чиглэлээр ажилласан. Энэ олон жилийнхээ ажлын үр дүнд “Эрүүл жирэмсэн эхчүүдийн ихэс ургийн тогтолцооны хэт авиан шинжилгээний хэвийн үзүүлэлт” гэсэн сэдвээр докторын ажил хийлээ. Дэлхийн ихэнх улс оронд үндэстэн ястан угсаатны хэт авиан биофтометийн үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж энэ үзүүлэлтүүдийг оношлогоонд ашиглах болсон. Байгаль орчны бохирдол, экологийн тэнцвэргүй байдал, хүнс тэжээлийн онцлог, удамшил генетикийн тогтоцынхоо хувьд өөр өөр байдаг учраас улс орнууд өмнө нь хэрэглэж байсан биофтометийн үзүүлэлтээ шинэчилж байгаа. Харин манай улсын хувьд анх удаа өөрийн гэсэн лавламж үзүүлэлт норм хэмжээг гаргаж байгаа нь энэ. Ингэснээрээ динатол асуудлууд олон урагт жирэмсэн угсаатны хэт авиан оношлогоонд судалгааны суурь үзүүлэлт лавламж хэрэглэгдэхүүн бэлтгэгдэхүүн болох учиртай. Үүгээрээ практик ач холбогдолтой гэж ойлгож болно.
-Энэ сэдвийг сонгох болсны учир юу вэ? Ач холбогдолынх нь талаар сонирхуулаач?
-Би түрүүнд хэлсэн. Дэлхийн ихэнх улс орнууд угсаатны биофтометийн үзүүлэлтүүдийг наана нь үзэж гарган практикт ашиглаж байна гэж. Энэ үзүүлэлт нь орчин үед төрмөл гажиг, хромсомын эмгэг, өсөлтгүй жирэмсэн эх ихсэх явдал нэмэгдэж байгааг гэрчилж байгаа юм. Өнөөдөр ургийн төрөлхийн өсөлтийн гажиг, хромсомын эмгэг их байна. Энэ нь улс үндэстний аюулгүй байдалтай холбож тайлбарлагдахаар хэмжээнд хүрээд байгаа. Тийм учраас бид ургийн хэвийн өсөлт хөгжилтийг үнэлэх, жирэмсний хэвийн явц, төрөлт болон, ургийн бойжилт хам шинжийн удаашралтыг тодорхойлох, бусад төрмөл гажгийг оношлоход биофтометийн үзүүлэлтийг үндсэн суурь болгож ашиглах учиртай. Тиймээс энэ бол зайлшгүй судлах ёстой асуудал байсан. Хамгийн гол нь өөрийн үндэстний онцлогийг тусгасан норм хэмжээ гаргах нь миний хувьд чухал байсан.
-Уучлаарай. Биофтометийн үзүүлэлт гэж яг юуг хэлээд байгаа юм бэ?
-Ургийн биеийн хэсгүүдийг тухайлбал толгой, цээж мөчдийн гол үндсэн хэмжээсийг хэт авиан шинжилгээний аргаар хэмжиж тодорхойлохыг хэлээд байгаа юм. Биофтометийн үзүүлэлтийг тодорхойлсноор ургийн өсөлт хөгжилтийн эмгэг, жирэмсний тээлтийн хугацааг тодорхойлох, ургийн жин усыг тодорхойлох, зарим ургийн төрмөл эмгэгийг илрүүлэх боломжтой. Эхийнхээ хэвлийд байгаа энэ ураг хэвийн байна уу, ямар нэгэн эмгэгтэй байна уу гэдгийг биофтометийн үзүүлэлтээр тодорхойлдог.
-Ураг эхийн хэвлийд байхдаа өсөлтгүй болох тохиолдол их байна гэдэг. Энэ талаар хамгийн үнэн зөв мэдээллийг өгөх хүмүүс бол хэт авиа оношлогооны эмч. Тэгээд ч таны докторын зэрэг хамгаалсан сэдэв үүнтэй тодорхой хэмжээгээр холбоотой юм байна. Ер нь юунаас болоод энэ хорвоод ирсэн бяцхан үрс хүн болж чадахгүй буцаж байна вэ?
-Ургийн төрөлхийн хөгжлийн болон, хромсомын гажиг нь янз бүрийн учир шалтгаантай л даа. Байгаль орчин, агаарын бохирдол, эмийн зогсогүй хэрэглээ гээд л. Улаанбаатарт гэхэд л өвөл цагт ямар их утаатай байгаа билээ. Энэ нь урагт тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж л байгаа. Бас хэн дуртай нь ямар ч эмчийн заавар зөвлөгөөгүйгээр дур мэдэн эм хэрэглэж байна. Мөн ямар нэгэн витамины дутагдал байж болно. Түүнчлэн эмэгтэйчүүдийн суурь өвчин ч нөлөөлж байна. Эрчүүдийн эр бэлгийн эсийн хүчин чадалтай холбоотой байхыг ч үгүйсгэх аргагүй. Ураг орчмын шингэн ихсэх, багасах гээд л олон хүчин зүйл нөлөөлж байгаа. Жирэмсэн байхдаа янз бүрийн эм хэрэглэсэн, бэлгийн замын өвчин туссан байх гээд л ер нь их олон хүчин зүйл урагт ургийн хөгжлийн үндсэн гажиг үүсгэх шалтгаан нь болдог.
-Хүчилтөрөгчийн дутагдлаас болж ураг өсөлтгүй болж байгаа хэмээн эрүүл мэндийн салбарын нэгэн мэргэжилтэн ярьж байсан. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
-Байж болох юм. Байгаль орчны бохирдол, утаа зэргээс үүдээд хүчилтөрөгчийн дутагдалд орж болно л доо. Мөн архи, тамхи зэрэг гаж хэрэглээ ч нөлөөлж байгаа.
-Хэт авиа оношлогооны эмчийн хувьд ургийн гаж хөгжил хэр их байна вэ?
-Сүүлийн үед ургийн хөгжлийн гажигтай хүүхэд, өсөлтгүй жирэмсэн эрс ихэссэн. Бараг таван жирэмсэн эх тутмын нэгнийнх нь хүүхэд өсөлтгүй гэсэн оноштой байна. Мөн таван жирэмсэн эмэгтэйн нэг нь хромсомын гажигтай хүүхэд төрүүлж байна. Тийм учраас урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй. Урьдчилан сэргийлэлтийг анхдагч хоёрдогч гуравдагч гэж гурав хуваах юм бол залуу хосууд үр хүүхэдтэй болохоосоо өмнө жирэмслэлтэнд өөрийгөө бэлдэх нь эхний урьдчилан сэргийлэлт болно. Залуу хосууд өөрсдийгөө эрүүлжүүлэх хэрэгтэй. Хамгийн наад зах нь витаминжуулалтанд хамрагдах хэрэгтэй байгаа юм. Цаашлаад удам зүйн зөвлөгөө хүртэл авах хэрэгтэй. Харин хоёр дахь урьдчилан сэргийлэлт нь диниталь оношлогооны чадамжийг сайжруулах. Эмч ажилчдын мэргэжлийг дээшлүүлэх, өндөр хүчин чадалтай тоног төхөөрөмжөөр хангах зэрэг нь ургийн хөгжлийн төрөлхийн гажиг согогоос урьдчилан сэргийлэхэд тодорхой хэмжээгээр ач холбогдолтой. Гурав дахь урьдчилан сэргийлэлт нь нэгэнт төрчихсөн удамшлын гажигтай хүүхдийг эмчлэх, эрүүлжүүлэх, нийгэмшүүлэх асуудал. Төрийн бодлогын хэмжээнд тавигдах шаардлагатай асуудал л даа, энэ. Тэгээд ч жилээс жилд хүн амын тоо өсч байна шүү дээ. Тэр тусмаа хүн амын хөдөлгөөн хотжих хандлагатай байгаа нь ч ажиглагдаж байна. Тэр ч утгаараа Монголын хүн амын нийт төрөлтийн 42-50 орчим хувь нь Улаанбаатарт байна.
-Монголчуудын дунд эхо-д олон харуулах нь урагт муу гэсэн яриа байдаг. Энэ үнэн үү?
-Хэт авианы оношлогоо эх нялхсын практикт нэвтэрснээс хойш 40-өөд жил боллоо. Харин манай улсад 1982 оноос эхлэн ашиглагдсан. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, АНУ-ын хэт авиан нийгэмлэгийнхэн хэт авиан оношлогоо нь урагт ямар нэгэн хорт нөлөөгүй гэдгийг баталсан. Хэт авиа нь ямар нэгэн туяаны ачаалалгүй төдийгүй мэдээллийг богино хугацаанд өгдөг, харьцангуй хямд үнэ ханштай, хэд ч давтан үзүүлж болдог гээд давуу тал ихтэй. Эх болон урагт ямар ч хоргүй учраас дэлхийн ихэнх орнууд жирэмсэн эхчүүдээ шинжлэн оношлоход хэрэглэж байгаа хэрэг. Дэлхий нийтийн стандартаар жирэмсний хэвийн тээлтийн үед гурваас доошгүй удаа хэт авиан оношлогоонд харуулах ёстой гэж заадаг. Өөрөөр хэлбэл 12-14 долоо хоногтойд, 22-24 долоо хоногтойд, 32-34 долоо хоногтойд зайлшгүй хэт авиан оношлогоо хийлгэх ёстой гэсэн стандарт дэлхий нийтэд мөрдөгдөж байгаа. Харамсалтай нь манайд энэ журам тэр бүр мөрдөгдөхгүй байна. Зүгээр л эхо-д нэг харуулчихаарай гэсэн хэмээн хүмүүс ирж үзүүлдэг.
-Хэвлийд байгаа хүүхдээ хэвийн бойжилттой байна уу, үгүй юу гэдгийг эрт мэдэх нь нэг талаас эхийн эрүүл мэндэд ч тустай байх л даа?
-Тэгэлгүй яахав. Тэгээд ч манайд өнөөдөр лабораторийн ч юм уу хромсом эд эсийн түвшинд төрөлхийн хөгжлийн гажиг согогийг бүрэн оношлох боломж бололцоо хязгаарлагдмал байна шүү дээ. Тиймээс ямар нэгэн гажиг согог байвал хэт авиан оношлогоогоор эрт үед оношлуулах нь ашигтай.
-Сүүлийн үед хэт авиан оношлогоогоор ямар өвчин давамгайлан илэрч байна вэ?
-Тархи мэдрэл, зүрх судас, мөчдийн тогтолцоо, хоол боловсруулах эрхтний тогтолцооны гажигууд их байна.
-Чухам юунаас болж байгаа юм бол?
-Хоёр сарын өмнө хэт авиан оношлогоонд орох гэж ирсэн дөрвөн сартай хүүхдийг харахад тархигүй байсан. 19 настай бүсгүйн хүүхэд тархины хавдартай байсан гээд л сэтгэл эмзэглэмээр зүйлүүд их таардаг. Ер нь эрхтэн тогтолцооны хавсарсан гажигтай хүүхдүүд сүүлийн үед их оношлогдож байгаа. Хүнсий аюулгүй байдал, утаа, хүмүүсийн архи, тамхины хэрэглээ, суурь өвчин гээд л их олон зүйл үүнд нөлөөлж байгаа байх л даа. Яг тийм юмнаас үүдэлтэй гээд хэлчихэж би мэдэхгүй нь. Алтны уурхайд ажилладаг эхийн урагт мөнгөн ус нөлөөлөхгүй байх үндэслэл байхгүй. Түүнээс гадна мөнгөн усанд хордсон малын махыг бид идэж байж магадгүй. Энэ бүгд урагт нөлөөлж л байгаа.
-Хүнсний аюулгүй байдал гэж их ярих юм. Сүүлийн үед үнэндээ идэж уух юм ч болохгүй болох нь. Эрүүл хүүхэд төрүүлэе гэвэл ямар хүнс хэрэглэ гэж та зөвлөх вэ?
-Маш төвөгтэй асуудлын нэг нь наадах чинь. Үнэндээ хэцүү байна. Манай хүнсний нийт бүтээгдэхүүний бараг 70-80 хувь нь хятадаас хамааралтай гээ биз дээ. Манай мэргэжлийн хяналтынхан хятадаас орж ирж байгаа хүнсний бүтээгдэхүүний химийн хорт бодисын агууламжийг нь тодорхойлж чадахгүй байна шүү дээ. Тэгэхээр энэ бол тун хүнд асуудал. Хөдөө хээр бэлчиж яваа малдаа ч гэсэн итгэх итгэл алга, бидэнд. Яагаад гэвэл тэд маань ямар өвс, ус ууж байгааг мэдэх аргагүй. Тэгэхээр энэ бол яах аргагүй төрийн бодлогын хэмжээнд авч үзэх асуудал гэж би боддог.