Сонгуулийн үр дүнгээс үүдэлтэй үймээний үеэр зарласан Онц байдлын үед нийгмийн дэг журам сахиулах чиг үүрэг бүхий байгууллагууд хэрхэн ажилласан, тэдгээрийн харилцан үйл ажиллагаанд үнэлэлт дүгнэлт өгөхөд чиглэсэн ажлын хэсгийн дүгнэлт юу өгүүлсэн бэ?

Яагаад үүнийг нууцалсан бэ гэдэг асуултын хариуг хамгийн түрүүнд хайх нь зүйтэй байх.

Өнгөрсөн оны буюу 2010 оны гуравдугаар сард бэлэн болж, холбогдох албаны хүмүүс, УИХ-ын гишүүдэд тарсан энэхүү дүгнэлт жилийн дараа хэвлэлд гарлаа. Дүгнэлтэд туссан баримтуудыг өнөөдөр харахад “энэ л нууц байх” гэчихээр зүйл харагдахгүй ч тодорхой хугацааны өмнө бол арай өөрөөр харагдах байсан байж магадгүй юм.

Долдугаар сарын 1-ний өдрийн үймээн уг нь гэнэтийн зүйл биш байжээ. Зохион байгуулалттай жагсаал, цуглаан болно гэдэг мэдээллийг цагдаагийн байгууллага ч, Тагнуулын байгууллага ч авч байсан аж. Гэхдээ тэдгээр байгууллага энэхүү мэдээлэл дээр ямар нэг боловсруулалт, менежмэнт хийгээгүй нь ажлын хэсгийн дүгнэлтээс ойлгогдохоор. Тухайн үед ҮАБЗ-ийн ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан хурандаа Ганболд ажлын хэсгийнхэнд ярихдаа “дараа нь асууж тодруулж байхад иймэрхүү юм болно гэдэг мэдээллийг зохих газрууд нь авч байсан юм билээ” гэжээ. Тэгэхээр ҮАБЗ энэ мэдээллийг дараа нь асууж тодруулах замаар мэдсэн хэрэг. Харин Тагнуулын ерөнхий газрын дарга Р.Болдоос ажлын хэсгийн гишүүд энэ талаар асуухад “Албан ёсоор тийм мэдээлэл авч байгаагүй” гэж хариулсныг дүгнэлтэд онцолжээ. Албан бусаар бол тийм мэдээлэл авч байсан гэж ойлгогдохоор эл хариулт бас л нэг зүйлийг хэлээд байх шиг. Албан бус мэдээллийг эрж хайхгүй юм бол, түүний мөрөөр ажиллахгүй л юм бол “тагнуул” гэхийн учир нь юунд байж таарах вэ? Мөн тэр өдрийн үйл явдалд гадны турхиралт, оролцоо, нөлөө, ялангуяа санхүүжилт байсан эсэхийг тагнуулынхнаас тодруулахад “Албан ёсоор нотолж тогтоосон зүйл байхгүй, ялангуяа санхүүжилт байсан эсэхийг тогтоох арга байхгүй” гэдэг хариуг удирдлага нь өгчээ. Албан бусаар нотолж тогтоосон зүйл бол байж мэдэх юм гэх эргэлзээ дагуулсан эл хариултын цаана бас нэг зүйл үлдэв. Нотолж тогтоох арга нь бэлэн биш зүйл дээр л тагнуулынхан ажилладаг болов уу... Гэхдээ ажлын хэсгийнхэнд цагдаа, тагнуулынхны гүйцэтгэх ажлын шугамаар олж тогтоосон зарим зүйлс хаалттай үлдсэн, үүн рүү орох эрх зүйн үндэс байхгүй гэдгийг ажлын хэсэг дүгнэлтдээ онцолсныг энд дурдах хэрэгтэй биз ээ.

Тэр өдөр үйл явдал ид ширүүсээд байх үед нэгдсэн удирдлага, үйл явдал дээр менежмент хийх чадвар хаана, хэнд ч байгаагүй гэдэг дүгнэлтэд хүрснээрээ л ажлын хэсгийнхний ам нээгдэж өгөхгүй, дүгнэлт нь олонд тараагдахгүй удсан бололтой.

Бодит байдлын талаар ҮАБЗ, Ерөнхийлөгч, Засгийн газрын шуурхай штабт хандсан мэдээллүүд өөр өөр сувгаар дамжин, эрс тэс зөрүүтэй ирж байснаас ямар нэг шийдвэр гаргахад хүндрэлтэй байсан гэж ажлын хэсэг тэмдэглэжээ. Тухайлбал, яг одоо МАХН-ын байрны өмнө хэдэн хүн байна гэсэн асуултад цагдаагийн байгууллага болохоор 3000 орчим, тагнуулынхан 200 орчим гэсэн тэнгэр, газар шиг зөрүүтэй тоо хэлж байсан аж. Мөн тэр өдөр МАХН-ын Төв байранд хөл хоригдож, гадаах нөхцөл байдлыг илүү бодитой мэдэрч байсан Ерөнхий сайд асан С.Баяр 16.00 цагийн орчмоос Ерөнхийлөгч рүү утасдаж, Онц байдал зарлахыг хэд хэдэн удаа сануулж, шаардсан, харин Цагдаагийн байгууллагын удирдлага ийм шаардлага байхгүй гэдэг байр суурин дээр 23 цаг хүртэл зогссон байна. Тэгэхээр нөхцөл байдлыг бүгд өөр, өөрөөр, гэхдээ харилцан зөрүүтэй үнэлж, ойлгож байсан бололтой. Энэ хооронд Ерөнхий сайд байхгүй шалтгаанаар Засгийн газар хуралдаагүйг ажлын хэсэг дурдаж, Шадар сайд санаачилгыг аваагүйг буруутгасан өнгө аяс илэрхийлжээ.

Бүгд л цочирдон балмагдсан, дээрээс үүрэг даалгавар хүлээзнэсэн байдалд байсан. Харин халуун цэг дээр цагдаагийнхан ханцуй шамлан үзэлцэж, тагнуулынхан төвийг сахин харзнаж, зэвсэгт хүчин, хилийн цэргийнхэн онц байдал зарлахаас өмнө үйл ажиллагаанд оролцох эрхгүй, ҮАБЗ-ийн гурван гишүүн өөр, өөр газарт сандарч байсан дүр зургийг мөнөөх дүгнэлтэд өгүүлжээ.
Олны анхаарлыг хамгийн ихээр татдаг цагдаа нар иргэд рүү гал нээсэн асуудлаарх дүгнэлт ч Монголд ажил ямар замаар яаж хэрэгждэгийг харуулж байх аж. ҮАБЗ болон Цагдаагийн байгууллагын дарга “галт зэвсэг хэрэглэж болохгүй” гэсэн тушаал, шийдвэр /гэхдээ ҮАБЗ-ийн шийдвэр дээр энэ нь үгчлэн тусаагүй байгаа аж/ өгөөд байхад дунд тушаалын удирдлагууд үүнийг үүрэг гүйцэтгэгчдэд агуулгаар нь танилцуулалгүй сум, зэвсэг тарааж өгсөн байна. Мөн холбогдох хуулиар шаардлагатай үед тушаалгүйгээр гал нээх эрх цагдаагийн албан хаагчдад байдаг хэдий ч Ерөнхий сайд, цагдаагийн дээд удирдлага үүнийг хориглосон тушаал өгсөн нөхцөлд хуулийг дагах уу, даргын үгийг дагах уу гэдэг хоёрдмол байдал үүссэн аж. Энэ бүхнээс үүдээд Монголд аль ч шатанд ямарваа үүрэг, даалгавар дээрээс доошоо гүйцэтгэгчдэд хүрэхдээ яаж гуйвдаг, хариуцлага нь хэрхэн сулардаг, аливаа ажлыг ямар төвшинд зохион байгуулдаг маань л ил тод болж байх шиг. Түүнчлэн хууль, журам маань хангалттай сайн зохицуулагч болж чаддаггүй гэдэг ил болжээ.
Дүгнэлтээс харвал нийгмийн хэв журам, улс орон, иргэдийн аюулгүй байдлыг сахин хамгаалах үүрэгтэй төрийн байгууллагуудын хамтын ажиллагаа Долдугаар сарын 1-нд шаардлагатай төвшинд байгаагүйгээс нөхцөл байдал бүр ч муугаар эргэсэн бололтой. Хүн бүхэнд маш ойлгомжтой байгаа энэ байдлыг олон талаас нь дэвшүүлэн гаргаж ирсэн ажлын хэсгийн эл дүгнэлтийг харин яагаад нууцлаад байгаа нь л хамгаас илүү сонин байна. Үүнд нууцлахаар зүйл юу байгааг олж харахгүй байгаатай адилаар нууцлах учир шалтгааныг нь бүүр ч ойлгохгүй юм. Тэр тусмаа олон нийтэд эл дүгнэлтийг хүргэсэн хэвлэл, мэдээллийг буруутгаад байгаа нь ч хачирхалтай. Энэ дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүдийн хүрээнд хав дарах биш харин ч хаа сайгүй ил тарааж, дүгнэлт дээрээ дүгнэлт хийж ажиллах арга ухаанаа олцгоох ёстой юм биш үү? Хэрэв тэгэхгүй хэсэг хүн уншаад нууцлаад өнгөрөх байсан юм бол яах гэж ажлын хэсэг томилж, үнэлгээ, дүгнэлт хийлгэсэн байж таарах вэ. Дүгнэлтийн мөрөөр юу хийх вэ гэдэг асуултыг л би эрх мэдэлтнүүдээс, үүрэг хариуцлагатнуудаас асуумаар байна.

"Ньюс мн"