-Та анх улс төрд орох гэж монгол хувцас өмсөхөөс эхлээд бөөн юм болж байгаад ялагдсан шүү дээ. Тухайн үед таныг ялсан Д.Зоригт сайд гэрээ хэлэлцээр гээд хэл амтай байна. Гадуур таныг бөө болчихсон гэх юм. Та арай хараачихсан юм биш биз дээ?

-Бөө гэж яривал монголчууд бүгдээрээ л бөө байх ёстой л байх. Харин зүгээр ордог, ордоггүй гэдгээрээ ялгагддаг байлгүй. Надад ийм тийм эзэн ч гэдэг юм уу тийм зүйл байхгүй ээ, би ижий аавыгаа л шүтдэг, Мөнх тэнгэртээ л мөргөдөг, сүсэглэдэг л нэг Монгол залуу. Би ер нь хүнд гомдохоороо баярладаг болохоос биш амьдралдаа нэг элдэв дээдийн хар мууүг хэрэглэж үзээгүй юм шүү.

-Тэгэхдээ л Д.Зоригт таныг ялсан. Тэгээд ч зогсохгүй бүр ЭБЭХ-ний хийлээ. Харин та болохоор газар шороогоо аварна гээд л явж байна. Яагаад заавал тэр хүний нөгөө тал болж яваад байгаа юм. Хараад байхад тавилан заяа цаанаасаа Д.Зоригт та хоёрт сайн муу хоёр юмны хоёр үзүүрийг бариулчихсан юм шиг ээ. Магадгүй эсэргээрээ С.Жавхлан сонгогдоод сайд болсон бол Д.Зоригт таны оронд өнөөдөр байсан бол юу хийж бүтээх байсан болоо. Төсөөлбөл?

-Би анхнаасаа л нутаг ус, эх монгол орон минь ижий аав минь гэж дуулдаг байсан шигээ тэгж л сэтгэдэг. Уг нь бусдыг хуурч бусармагдуулчихаад, бусдын юмыг гарч үрэн таран хийх эрх хэнд ч байх ёсгүй. Зүгээр тэр олбог суудал дээр очсон уу очоогүй юу ч гэдэг юм уу тэр талаар бодож ч амжаагүй байна. Магадгүй бодохыг хүсэхгүй ч байж бас болно шүү дээ. Мэдээж хэрэг ямар ч хүнд бид хоёр яг нэг юмны хоёр тал юм шиг анзаарагдаж л байгаа шүү дээ. Түмэн олон тэнэг биш ээ.

-Тэр гадаад хувцас өмссөн , та монгол хувцсаа өмссөн. Хожил хоёр тийш ээ гэж ярьдаг. Гэвч та шантраагүй. Тэр хүнийг Монголыг зарсан гэж ярьдаг. Та харин монголынхоо төлөө явсан. Хожоо юу байна вэ?

-Надад өрсөлдөгч гэж байхгүй ээ. Хэрэв ээ миний өрсөлдөгч гэж яривал би өөрөө өөртэйгээ л өрсөлдөнө. Надад хорвоогоос олгогдсон цаг хугацаа миний цорын ганц өрсөлдөгч болохоос биш, өөр хэн ч миний өрсөлдөгч биш. Би өөрөө өөрийгөө хүмүүжүүлнэ, хөглөж төлөвшүүлнэ, би өөрөө өөрийгөө дайчилж чиглүүлдэг. Заавал хэн нэгэн хүнээр хурцлагддаг тийм зүйл байхгүй.

Тэгэхдээ тэр сонгууль гэдэг зүйл надад тухайн цагтаа хатуу хэцүү мэт санагдаж, бэрхшээлтэй зүйл олон тулгарч луйвардуулж, мөнгөгүйн зовлонг мэдэрч суусан хэдий боловч эргээд тэр цаг хугацааг өнгөрсөнийх нь дараа дурсаад ярихад Монголд зөв үнэн тогтолцоог гаргатал нь би явах ёстой гэдэг зүйлийг л тэндээс олж харсан. Тэгэхдээ би үүгээрээ улс төрд дахиж орно гэж хэлж байгаа юм биш. Зөвхөн Д.Зоригт ч биш энэ хувьсаад байгаа дэлхийгээ дагаж нүүдэллэж чадсан хүн өнөөдөр хожно. Харин сөрсөн хүн хожигдоно.

-Таныг дэвшиж байх үед Боловсролгүй дуучин дуугаа дуулаад явбал барав гэхээс эхлээд элдэв мэдээлэл тарж байсан. Харин Д.Зоригтыг ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди гуайгаас өгсүүлээд томчуул магтан дуулж, Ц.Нямдорж хүртэл Чингэлтэйн гудамжаар таныг муулж явсан санагдана. Мөнгө тараасан гэх ч яриа бий?

-Яаж л шуугиж, магтаж байлаа даа. Түмэн олны итгэлийг даасан ёстой жинхэнэ төрийн түшээ гарлаа гэж яаж л хурайлж байлаа. Тэгэхэд өнөөдөр тэр түмэн олны нүдэн дээр итгэлийг нь олж авччихаад газартай шороотой нь бусдад худалдаад сууж байна. Орон гэрийнхээ юмыг хулгай хийгээд явж байгаа хүнийг монголчууд яаж л жигшиж муугаар хэлдэг билээ дээ. Тэгэхэд бүхэл бүтэн улсынхаа нутаг дэвсгэр эх орныхоо хөрс шороог зарж байгаа хүн чинь юу болж таарах юм.

Би санаж байна Д.Зоригтыг надтай өрсөлдөж байхад одоогийн намын удирдлагууд маш ихээр магтаж итгэл даах хүн гэдгийг баталж нотолж байсан санагдаж байна. Одоо тэр хүмүүсээс асуумаар байна. Уг тэр хүмүүс одоо гарч ирээд дуугарах ёстой. Өөрөөрөө хүртэл баталж нотлоод байсан тэр хүмүүс хаачив. С.Баяр гэж хүн хаачсан, зугатаад явсан. Тэд одоо дуугарахгүй шүү дээ. Дуугарвал өөрснөө хамт явчих гээд байгаа юм чинь.

-Тэр үед танд мэдээж хэцүү байсан байх даа?

-Хэцүү гээд шантарсан бол би анхнаасаа л орохгүй байсан. “Хийвэл бүү ай, айвал бүү хий” гэдэг биз дээ. Энэ бол миний үзэж, мэдрэх ёстой тавилан зурхай байсан. Цагтаа өрсөж зоригтой дуугарч шүүмжилж эрсдэлээс айхгүйгээр тэр цагийг өөр дээрээ татаж авч ирж чадвал тухайн үед хэчнээн хүнд хэцүү санагдаж байсан ч хожим хүлээн зөвшөөрүүлж болдгийг би өөрийн биеэрээ мэдэрч байна. Би 2000, 2004, 2008 оны Их хурлын, 2005, 2009 оны ерөнхийлөгчийн гээд таван удаагийн сонгуульд урлагийн төлөөллөөр оролцож байсан.

Яаж Монгол түмнийг урлагийнхны далбаан дор хуурч хошгоруулдгыг би сайн мэднэ. Зарим худлаа гаруудыг тэвчихгүй муудаж байсан удаа ч бий. Ямар ч хүн миний оронд энэ зүйлийг үзэж харсан бол яг над шиг ухаарах байх. Одоо ч халтар хултар гадаадаар ярьдаг, гадаадад харийнхны захиалгаар эх орноо яаж ухаж зарах вэ гэдэг сургууль дүүргэчихсэн түүнийгээ “лаг” өндөр боловсрол гэж хүмүүст ойлгуулдаг нөхөд олон болсон. Монгол өвгөдийн ухаан тэдний үлдээсэн газар шороо, зан заншил дэг ёсыг үл ойшоож уландаа гишгэсэн тийм “Баагий” нарыг түмэн олон таньдаг болоод удаж байна шүү дээ.

Хэрэв би ингээгүй бол хүмүүс ухаарахгүй ч байсан байж магад шүү дээ. Би төрд ороогүй ч гэсэн “төрийн төлөө оготно боож үхнэ” гэдэг шиг хөдөлмөрлөж чадлаа, төр түмэн хоёр маань намайг хүлээн зөвшөөрсөн бол Д.Зоригт намайг луйвардаж миний хүчийг басамжилсанаараа өнөөдрийн С.Жавхланг бүтээхэд тусалсан шүү.

С.Баяр

Эх сурвалж: “Монголын мэдээ”