-Би арван жилийн сурагч байхдаа цэргийн сургуульд сурна, цэргийн хүн болно гэж үнэндээ боддоггүй байлаа. Гэр бүл, хамаатнуудад маань ч цэргийн хүн байдаггүй болохоор энэ талаар ямар нэгэн ойлголтгүй байсан. Миний аав насаараа жолооч хийсэн хүн. Хоёр ах аавыг дагаад мөн л жолооч болчихсон. Би ч гэсэн эднийгээ дуурайгаад жолооч мэргэжлийг нь өвлөж магадгүй байсан. Гэтэл аз таарч армитай амьдралаа холбосон доо. Одоо 330 дугаар ангийн Инженерийн албаны даргаар ажиллаж байгаа хошууч Ц.Батхүү бид хоёр Төв аймгийн Батсүмбэр сумын төвд нэг гудамжинд тоглож өссөн унаган багын найзууд.

Баагий маань миний дээд төгсөлт. Арван жилийн сургуулиа төгсөөд БХИС-ийн сонсогч болжээ. Тэгээд л амралтаараа ирээд надад сургуулийнхаа болон цэргийн амьдралын тухай сонин сайхан зүйл их ярина, төгсөөд манай сургуульд элсчих гэж бас зөвлөнө. Мөн 016 дугаар ангийн сургагч, ахлагч Б.Батбаяр гэж манай хамаатан бий. Тэр бас ахлагчийн сургуулийн сонсогч болчихож. Манайд ирэхдээ заримдаа цэргийн хувцастайгаа ирнэ, их л сүртэй, гоё харагдана. Бас л манай сургууль гоё, цэргийн хүн болох сайхан гээд ярьж өгнө.

Тэгээд л тэднийг дагаад ерөөсөө цэргийн хүн болъё гэж шийдэн арван жилийн сургуулиа дүүргээд 1996 онд Ахлагчийн сургуульд элссэн. Биднийг сургуулиа төгсөх жил Зэвсэгт хүчний 150 дугаар анги байгуулагдаж байлаа. Төгсөгчдөөс шалгалт авч 17 ахлагч шинэ ангид томилогдсоны нэг нь би. Тэр цагаас одоог хүртэл Элитийн батальондоо алба хааж байна. Энэ бол миний бахархал.

-Армийн халуун тогоонд 15 жил “буцалжээ”. Халширч, шантрах үе байсан л байх даа?

-Тийм ээ, байсан. Гэхдээ тэр үед ангийн удирдлага, багш, дарга нар маань цэргийн алба хаагчийн үүрэг хариуцлага хийгээд ер нь цэргийн хүн ямар байх ёстой, цэргийн хүн гэж хэнийг хэлэх вэ гэдгийг бүр ой тойнд ортол хэлж ярьж өгдөг байлаа. Тухайн үед сургуулиа дөнгөж төгсөөд Элитийн батальонд томилогдон, ажлын гараагаа эхлэхэд захирагч нь хурандаа Цэрэнчимэд байсан юм. Тэр хүн бидэнд маш их зүйл хэлж, зааж сургасан, тийм ч учраас хэр баргийн юмнаас халширч, шантраад байдаггүй. Харин хэд л бол хэдэн сараар хээр хөдөө бэлтгэл сургууль хийгээд явчихдаг, гэрт байхаасаа байхгүй нь их байсан болохоор гэрийнхэнд маань л хэцүү байсан байх.

-Ахлагчийн сургуульд элсэхэд гэрийнхэн чинь хэр хүлээж авч байсан бэ?

-Тийм ч дуртай байгаагүй, бас тэгтлээ дургүйцээгүй. Миний сонирхлыг л дагасан. Намайг зургадугаар ангид байхад манай сургуульд хөгжмийн дугуйлан хичээллэдэг байсан юм. Би үлээвэр хөгжмийг нь сонгож явдаг байлаа. Тухайн үед бидэнд Үлгэр жишээ үлээвэр найрал хөгжмийн хөгжимчин Батаа гэдэг хошууч очиж хичээл заадаг байв. Багш маань намайг наймдугаар ангиа төгсөөд Цэргийн хөгжмийн сургуульд яваарай гэдэг байсан. Энэ саналыг аавдаа хэлтэл, ямар ч байсан 10 дугаар анги төгсөх хэрэгтэй, тэгж байж дараагийнхаа мэргэжлийг сонго гээд нэлээд дургүйцэж байсан ч 10-аа төгсөөд Ахлагчийн сургуульд ороход татгалзаагүй.

-Таныг цөөнгүй газар үүрэг гүйцэтгэсэн, чадварлаг цэнхэр дуулгатан /энхийн сахиулагч/ гэх юм билээ…?

-Анх 2003 онд “Иракийн эрх чөлөө” ажиллагааны I ээлжээр үүрэг гүйцэтгэж байлаа. Тухайн үед Иракт нөхцөл байдал ямар байсныг манайхан мэдэж байгаа байх. Эрсдэл өндөртэй, тийм хүнд нөхцөлд монгол цэргүүд ямар тэсвэр хатуужилтай, чадвартай, дайчин байдгийг харуулж, аливаанэгэн эрсдэлгүйгээр үүргээ маш сайн гүйцэтгэсэн гэж багийнхнаараа бахархдаг. Манай багийн захирагчаар Б.Баярмагнай генерал явж байлаа. Захирагчийн маань ухаан, удирдан зохион байгуулах ур чадвар, арга барил сайн байсан учраас бид үүргээ нэр төртэй гүйцэтгээд эх орондоо элэг бүтэн ирсэн.

Тийм ч учраас багийн захирагчдаа баярладаг. Бас Иракт 800 жилийн дараа хөл тавьсан анхны монгол цэргүүд болсноороо бид омогшдог юм. Энэ бол манай багийн том онцлог шүү. Дараа нь мөн Сьерра Леоны I ээлжээр үүрэг гүйцэтгэсэн. Африкийн хар хүмүүсийг телевизээр харж байсан болохоос биш хажууд нь яваад очно гэж төсөөлж ч байсангүй. Шашин шүтлэг, ёс заншил, ахуй амьдралаасаа эхлээд биднээс шал өөр орчин угтсан. Тэнд бид ихэвчлэн шүүхийн хамгаалалтанд гардаг байлаа.

Бас дараа дараагийнхаа багийн мөрийг засч яваа эхний ээлж гэдгээрээ нэлээд хариуцлагатай, ажиллагаа ихтэй байсан. Энэ ажиллагааны дараа Косовод үүрэг гүйцэтгэсэн. Иракт баазын болон цувааны хамгаалалт, Сьерра Леонд шүүхийн хамгаалалтанд гардаг байсан бол Косовод маш олон үүрэг гүйцэтгэнэ, энэ дундаасаа ихэвчлэн хот доторх эргүүлийн үүрэг гүйцэтгэдэг байлаа. Косовогийн ажиллагаанаас би илүү их зүйл сурсан шүү.

-Мэдээж эдгээр газруудад өөр улсын цэргүүд үүрэг гүйцэтгэсэн л байх. Тэдэнтэй монгол цэргүүдээ харьцуулж байв уу?

-Манайхан бусад орны цэргүүдээс дутуугүй санагддаг. Ямар ч нөхцөлд дасан зохицох чадвар сайтай, аливаа зэвсэг техникийг эзэмшихдээ хурдан, ямар ч зүйлийг тусгаж авахдаа сайн, сэргэлэн, авхаалж самбаатай гэж боддог. Нохой хамартаа хүрэхээр усч гэдэг шиг гадагшаа гараад явахаараа илүү биеэ дааж, илүү хариуцлагатай байж чаддаг юм байна гэдгийг анзаарсан. Тийм ч учраас бусад орны цэргүүдээс, НҮБ-ын удирдлагаас өндөр үнэлэлт авч чаддаг.

-Сьерра Леон Улсад үүрэг гүйцэтгэсэн манай улсын Цэргийн багийн сүүлийн ээлж эх орондоо ирээд удаагүй байна. Тэднийг ирсний дараахан хэвлэлүүдээр нэгэн таагүй мэдээлэл цацагдсан байсан. Тодруулбал, манай Энхийг сахиулагчийн хүүхэд Африкт төрсөн, түүний ээж нь яамны удирдлагуудад захиа илгээсэн гээд л. Үнэхээр гадаадад үүрэг гүйцэтгэж байгаа Монгол цэргүүдэд ингээд зугаацаад явах зав, нөхцөл боломж байдаг юм уу?

-Би тэр мэдээллийг уншаад үнэхээр сэтгэл эмзэглэж, Энхийг дэмжигчдээ өмөөрч байсан. Эх орныхоо нэрийг дэлхийд таниулж, Олон Улсын энхийн үйлсэд хүчин зүтгээд ирж байхад нь тийм ташаа мэдээлэл цацагдахаар ямар урамтай байх вэ. Ер нь Энхийг сахиулагчид очсон газраа зугаа цэнгэл хөөцөлдөөд явдаггүй, хүлээсэн үүргээ нэр төртэй, баатарлагаар гүйцэтгээд ирэхийг л зорьдог. Хэн ямар үүрэг хүлээсэн түүнийгээ л хийнэ. Тэгээд ч үүрэг гүйцэтгэж байгаа баазаасаа багийн удирдлагуудын чөлөө, зөвшөөрөлгүйгээр, дур зоргоороо гараад, хаашаа ч хамаагүй тэнээд явах эрх ч байдаггүй.

-Зэвсэгт хүчний ирээдүйг ямраар төсөөлдөг вэ?

-Сургуулиа төгсөөд дөнгөж ажил дээр гарсан залуус ротоороо суучихаад л мөрөөддөг байлаа. Бидний мөрөөдөл юу байсан гэхээр гадаадад үүрэг гүйцэтгэх тухай. Тэр үед энэ тухай бараг ярьдаггүй, хонгилын үзүүрт гэрэл асаагүй байсан үе. Гэтэл өнөөдөр бидний мөрөөдөл аль хэдийнэ биеллээ олсон. Энэ бол манай улсын Зэвсэгт хүчний хөгжил дэвшлийн нэг илрэл биз дээ. Өнөөдөр монгол цэргүүд дэлхийн тавцанд эх орныхоо нэрийг дуурсгаж, монгол цэргүүдийг дэлхий хүлээн зөвшөөрч байна.

Тийм учраас бид Зэвсэгт хүчнээрээ, монгол цэргүүдээрээ бахархах ёстой, залуу хойч үе нь энэ уламжлалыг хадгалж, улам илүү хөгжүүлэх хэрэгтэй гэж ойлгодог. Ер нь Зэвсэгт хүчин харьцангуй залуужиж, чадвартай залуус олон гарч ирж байна. Гэхдээ өнгөрсөн үеэ мартаж болохгүй, бас өмнөх үетэйгээ хэтэрхий зууралдаад байх албагүй, авах гээхийн ухаанаар суралцах ёстой юм болов уу. Энэ салбарт алба хааж байгаа жирийн нэгэн ахлагчийн хувьд өөрийнхөө хэмжээнд ажиллаж, хувь нэмрээ оруулахыг хичээж явна, надад бодож төлөвлөсөн зүйл их бий. Би Зэвсэгт хүчнийхээ ирээдүйг маш хурц тод өнгөөр төсөөлж, сэтгэл хангалуун тэмүүлж яваа.

-Хоёулаа ярианыхаа сэдвийг жаахан энгийн зүгг хандуулъя. Таныг урлаг, спортын аль ч төрлөөр хичээллэдэг гэх юм билээ?

-Би багадаа нэлээд хөдөлгөөнтэй хүүхэд байсан юм билээ. Хаана, юу л болно тэнд л гүйж явна, ямар дугуйлан секц хичээллэнэ бүгдэд нь элсэнэ. Тавдугаар ангид байх жилээ ангиараа бөхийн дугуйланд явлаа. Элссэн өдөр маань галуун цуваагаар жаал явуулав, өөр юу ч хийлгэсэнгүй. Тэгэхээр нь больчихоод ангиараа дахиад хөнгөний дугуйланд орлоо. Тэр өдөр холын зайн гүйлттэй байж таарлаа. Өвөл байсан болохоор гүйх замдаа бараг бүгдээрээ хуруу, хамар, чихнийхээ үзүүрийг хайруулчихаад ирэв.

Тэгээд дахиад л энэ бүтэхгүй юм байна гээд гарцгаав. Үргэлжлүүлээд мужаан, үндэсний хөгжим, сагсан бөмбөг гэх мэтийн олон дугуйланд явсан. Хамгийн тогтвортой хичээллэсэн нь үлээвэр хөгжмийн дугуйлан юм байна, бүтэн жил явчихсан шүү. Манай ангид урлаг, спорт, сурлагадаа мундаг хүүхдүүд олон байсан. Харин би алтан дундаж, гэхдээ аливаа юмыг удирдан зохион байгуулахдаа авьяастай хүүхэд байсан болохоор ангийнхнаа уриалаад тэмцээн уралдаанд их орно.

Энэ барил маань одоо ч байгаа. Арван жилийн сургуульд байхдаа өрөмний өт шиг юм юм руу үсчдэг байсан болохоор тэр болгоноосоо жаахан ч гэсэн юм авч үлдсэн юм болов уу даа. Бас Зэвсэгт хүчинд алба хааж буй цэргийн алба хаагч олон талын авьяас чадвартай байх ёстой болохоор өөрийгөө тэр хэмжээгээр хөгжүүлэхийг хичээдэг. Манай ангийн офицер, ахлагч нар бүгдээрээ спортод элэгтэй, спортын бүхий л төрлөөр хичээллэнэ, ажлын бус цагаар хоорондоо өрсөлдөнө. Тиймдээ ч бид Зэвсэгт хүчний марш-тактикийн тэмцээнээс эхлээд аливаа тэмцээнд амжилт гаргадаг гэж боддог.

-Танай гэргий ч бас цэргийн хүн.Тушаалын дагуу бүгдийг гүйцэтгэдэг цэргийн хүмүүс хоорондоо танилцах нь энгийн хүмүүсээс арай л өөр байсан болов уу?

-Тийм ээ. Бид хоёр нэг ангид алба хаадаг юм. Миний хань тасгийн захирагч, ахлах ахлагч Б.Уранчимэг гэж бүсгүй бий. Эхнэртэйгээ анх 1998 онд танилцаад, дараа жил нь нэг гэрт орсон доо. Тухайн үед би ангийн мэдлийн нэг өрөө байранд амьдардаг байлаа. Тэгээд л өөрийгөө байртай гэж хэлээд эхнэрээ гэрээс нь аваад гарч байж билээ. Нэг шар авдар, нэг ортой л айл болж байлаа. Бидэнтэй хамт Содбаяр гэдэг найз маань бас эхнэртэйгээ амьдардаг байсан.

-Одоо Баасангийнх гэдэг айл нэлээд өнөр өтгөн айл болсон байх даа?

-Бид хоёр охинтой. 2000 онд анхны охин маань, харин бага нь 2007 онд мэндэлсэн. Ер нь гэр бүлийн амьдрал төлөвлөгөөний дагуу явж байгаа шүү (инээв). Би өөрөө олуулаа өссөн болохоор олон хүүхэдтэй, өнөр өтгөн айл болно гэж боддог.

-Охиддоо болон гэр бүлдээ хэр анхаарал тавьж чаддаг вэ?

-Бид хоёр цаг зав л гарвал аль болох охидтойгоо, гэртээ байхыг хичээдэг. Мэдээж, хөдөө хээр бэлтгэлд гарах, гадаадад ажиллагаанд явах үед эхнэрийн маань нуруун дээр бүх ачаа бууна. Хань маань ажлаасаа гадна хоёр охиноо цэцэрлэг, сургуульд нь хүргэх, авах, гэр орны жижиг сажиг ажлаас эхлээд бүхнийг зохицуулж чаддаг, миний найдвартай ар тал.

-Баасангийн хобби юу вэ?

-Зоос болон гадны улс орнуудын мөнгөн дэвсгэрт цуглуулах хоббитой. Бас охидуудтайгаа хамт хүүхэлдэйн кино үзэх дуртай.

-Цуглуулга хэр арвижиж байна?

-20 гаруй орны мөнгөн дэвсгэрт бий. Зарим орных нэг ширхэг байхад заримынх нь хэд хэдээрээ ч бий. Өөрөө ийш тийш явах үедээ, эсвэл яваад ирсэн хүнээс сольж авах маягаар арвижуулдаг. Харин зоосны хувьд тийм их биш.

-Хүнд бахархах зүйл олон байдаг. Эх орон, аав, ээж, хань гээд л харин таны хувьд…?

-Тэгэлгүй яахав. Хамгийн түрүүнд эх орноороо, монгол хүн болж төрснөөрөө, бас цэргийн хүн болсноороо бахархдаг. 800 жилийн тэртээ дэлхийд гайхагдаж явсан монгол цэргүүдийн үр удам болж төрнө гэдэг ховорхон хувь заяа. Түүнчлэн төрүүлж өсгөсөн ижий, аав, үе үеийн цэргийн дарга нар, хамт олон, найз нөхөд гээд их олон зүйлээр бахархдаг.

Х.Сэдэд
Эх сурвалж: “Улаанбаатар таймс”

Иракт 800 жилийн дараа хөл тавьсан анхны Монгол цэргүүд болсноороо бид омогшдог
Tweet
Bolod.mn