Бид тэдний гэрийг нь тансаг харшаар төсөөлж, гэрийн эзэгтэйг бол эдэлдэггүйг эдэлж, хэрэглэдэггүйг хэрэглэдэг хэмээн бодож явав. Төрийн түшээд ард түмнээсээ тасарчихсан баян амьдардаг гэсэн ойлголт өнөөгийн монголчуудын дунд түгээмэл болсны илрэл энэ байх л даа. Ингээд өнжих айлынхаа гэрт орлоо. Хаалга тайлж өгсөн охин манай сурвалжлах багийнхнаас бэргэсэн байртай угтлаа.

Гадуур хувцсаа тайлангаа гэрийн эргэн тойрныг ажиглаж зогсов. Хаалгаар ормогц дээд давхартаа гардаг хүрэн модон шат угтана. Өөдөөс цэлийх том өрөөнд буйдан, ширээ, ханын тавиур, зурагт харагдана. Жирийн л нэг айл. Бидний төсөөлсөн шиг байсангүй. Харин гэрийн эзэгтэйн дуу цаад өрөөнд сонсогдоно. Дуу гарсан чигт зүглээд орвол хоймроо Ногоон дарь эх залсан, голдоо цайны дугуй ширээ зассан жижиг өрөө байв. Д.Арвин гишүүн тэнд юм хум онгичин сууна. Хийж байгаа ажилдаа сатаараад биднийг ч анзаарсангүй. Нэг л дурамжхан аястай байснаа "Бүр гурвуулаа яваа юм уу" гэж хэлээд бидэн рүү харахад нь хэрэг бишдэх нь, өнжүүлэхгүй гэх нь дээ гэсэн бодол толгойд эргэлдлээ. Харин ашгүй цаг зав гаргаад зориод ирсэн биднийг буцаагаад гаргасангүй. "Манай бурханд мөргөөд сууцгаах уу. Та нарт цай өгье" гэхийг нь сонсоод тайвширч, бурхнаас адис аваад суув. Гэрийн эзэгтэй хэр баргийн хүнийг бурхандаа мөргүүлдэггүй гэнэ. Ойр дотныхныгоо л адис авахыг зөвшөөрдөг юм байна. Өвчин зовлонд шаналсан найз нөхөд нь "Танай бурханд мөргөе" хэмээн гуйж ирдэг тухай тэр ярьж байлаа. Түүний гэрт залсан Ногоон дарь эх бурхныг Буриадын "Иволга" хийдэд бүтээж, Аюуш хамба аравнайлж, цэвэр модоор урлажээ. Итгэлт хамбын биеийг ороож байсан таван өнгийн хадгаар бурхныхаа биеийг ороосон байна. Бурхнаа гэртээ залах тэр өдөр тэнгэр дэх сар зөвхөн Ногоон дарь эхийн толгой дээр голлон тусч, биеийг нь тойрон гэрэл цацарч харагдсан гэдэг. Бурхан ийм гэгээн, тэнгэрлиг хэмээн гэрийн эзэгтэй үнэн сэтгэлээсээ мэдэрч, биширдэг бололтой. Хаалга онгойлгож өгсөн охин шар будаагаар хайруулдаж хийсэн монгол цай бидэнд аягалав. Энэ охин гэрийн ойр зуурын ажилд тусалдаг нутгийнх нь хүүхэд гэнэ. Чухам түүний чанасан цай юу, гэрийн эзэгтэйн гарын цай юу гэдгийг нь мэдээгүй. Д.Арвин гишүүн гал тогоотой зууралддаггүй гэсэн. Тэр гэртээ хооллоно гэж бараг үгүй. Эрүүл мэнддээ их анхаарна. Өглөө босоод зөгийн балтай сүү, ус ууж, хөнгөн зууш иднэ. Өдөр нь ажлынхаа хойхно байрлах рестораны монгол лавшаанд нугасгүй гэсэн. Тэгээд л орой нь гэртээ ирээд хар чавга, үзэм, жимс гээд хөнгөхөн хооллодог учир гэртээ хоол хийх шаардлагагүй байдаг бололтой. Харин сонины сурвалжлагч ирсэн гээд үхрийн өвчүүний мах чанаж, өргөст хэмх, сонгиноор хачирлан дайллаа.   Бурхантай тэр өрөө нь уран зураг ихтэй юм. Гэхдээ ханандаа хадаж чамирхаагүй байлаа. Учир нь худалдаж авсан зургуудыг хүнд бэлэглэх хоббитой гэнэ. Торгон дээр найман шарга морь урласан уран зураг хэний ч харцыг булаахаар сайхан бүтээл аж. Гэрийн эзэгтэй энэ мэтийн төгс урлагийн бүтээлүүдэд гар татдаггүй гэнэ.

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч асан, Ерөнхий сайд В.Путины хөрөг зургийг дээш тавьсан нь нүдэнд содон туслаа. Д.Арвин гишүүн түүнийг биширдэг юм байна. "Монгол Улс хэний хүчинд тусгаар тогтнолоо олов. Орос улс байгаагүй, Сталин гэж хүн зөвшөөрөөгүй бол манай улс тусгаар улс болсон байх ч билүү, тиймээ" хэмээн тэр асууна. Үргэлжлүүлэн "Монголд бүтээн байгуулалт өрнүүлж, хот суурин байгуулаад, өвчин эмгэгт баригдсан, 500 мянга хүрэхгүй хүн амтай улсыг өөд татсан юм шүү. Тиймээс хойд хөрштэйгээ найрсаг харилцаатай байх ёстой гэж боддог "хэмээн бодлоо илэрхийлж байлаа. Монголыг тусгаар тогтносон улс байхыг хүлээн зөвшөөрснийх нь төлөө Сталинд тэр "хайртай" юм байна. Тиймээс Сталины 130 жилийн ойн медалиар түүнийг ОХУ-ын Коммунист намын дарга Зюгянов шагнаснаа илгээсэн гэнэ лээ. Энэ ярианууд бидний анх орсон өрөөнд өрнөсөн юм. Тэр өрөөнөөс гарч том өрөөг сонирхон буйдан дээр суулаа. Түүний үүсгэн байгуулсан "Их өргөө" компани энэ орон сууцыг 1997 онд барьжээ. Өөрийнхөө барьсан орон сууцанд амьдраад арав гаруй жил болж байгаа нь энэ. Тэр л үед авсан тавилгуудаа одоо хүртэл солиогүй гэнэ. Эднийх дээд, доод давхартайгаа нийлээд зургаан өрөө юм уу даа. Хоймортоо тавьсан ханын тавиур дээр гэр бүлийнхээ зураг, аавынхаа бичсэн номыг залжээ.   Хүүхэд насных нь дурсамжийг эргэн сануулах тэр зургууд дээр бидний яриа төвлөрлөө. Түүний ээж цэргийн бүжигчин хүн. Урлагийн гэр бүлд төрж өссөн болохоор ч тэр үү Д.Арвин гишүүн багын л ганган хээнцэрт дуртай байж. Гэр бүлээрээ авахуулсан зурагт тавхан настай Арвин охин гар цүнх барин дэгжирхжээ. Өөр нэг зураг дээр гуравхан настай бяцхан охин дугуй малгай духдуулан тавьж гангарсан байв. Арван хүүхэдтэй айлын дунд охин мөртөө эгч нараасаа илүү гоёх гэж маяг хөөдөг байсан нь энэ. Гар цүнхээ ээжийнхээ будаг шунхаар дүүргэж барьдаг "шуналтай". Харин ээж нь театрынхаа ганц нэг будгийг хийчихээд хоосон шахуу цүнх үүрээд явдаг байсан гэж байгаа. Багын чамин ганган охин том болоод тэр зангаа хаясангүй. Гоё сайхан хувцсанд мөнгө хайрлахгүй цацдаг, чанар даасан эдэд гар татдаггүй явж иржээ.

ХУРАНДААГИЙН ЭРХ ОХИН

"Дуугаараа мөнхөрсөн хурандаа" гэсэн хүрэн хавтастай ном бол түрүүнд хэлсэн аавынх нь тухай ном юм. Аавынхаа бичсэн шүлэг, дууны үг, хэлсэн үг, бүтээлийг эмхэтгэн ном болгон хэвлүүлсэн нь энэ аж. Аюуш баатар, Халх гол, Ардын арми зэрэг Д.Дашжамц хурандаагийн зохиосон дуу өнөөг хүртэл дуулагдаж, тэр дундаа цэргийнхэн амандаа аялж явах нь олонтаа. Д.Арвин гишүүний аав нь байлдагчаас хурандаа, жагсаалын цэргээс хорооны захирагч хүртэл Зэвсэгт хүчинд насаараа зүтгэсэн нэгэн ажээ. 1939 оны Халх голын дайнд тавдугаар морьт дивизийн 14 дүгээр морьт хорооны Хүнд пулемётын суманд цэрэг, 1945 оны чөлөөлөх дайнд тулалдаж явсан ахмад дайчин. Саяхан аавынхаа "1945 оны чөлөөлөх дайны үед Хуягт бригадад зохиогдсон нам, улс төрийн ажил" сэдэвт эрдмийн цол горилж бичсэн бүтээлийг нь бүрэн эхээр нь олж авч бөөн баяр болсон гэсэн. Арвин гишүүн "Муу аав минь жаахан халахаараа би их баян хүн. 10 хүүхэдтэй хүн" гэж байнга бахархдагсан. Биднийг их эрхлүүлдэг ч, өглөө таван цагт босгож хичээл хийлгэдэг байсан даа. Манай бага дүүг гурван настай байхад аав минь таалал төгссөн. Нас барахынхаа өмнө намайг дуудаж гурван зүйл захисан. Миний охин сургуулиа дүүргээд цэргийн хүн болоорой, дүү нараа харж яваарай, улс орныхоо төлөө хэрэгтэй зүйл бүтээгээрэй гэж хэлсэн юм даа. Энэ бүх захиасыг биелүүлэхийг чармайж явна. Аавтайгаа Дорнодын Буйр нуурын хөвөөнд очиж тоглож байсан үе минь миний амьдралын хамгийн аз жаргалтай мөч дөө. Энэ зургийг хар даа. Миний аав ийм л сайхан хүн байсан юм шүү дээ" гэж зургийн альбомоо дэлгэн үзүүлж, бага насныхаа хөгтэй дурсамжийг ярина. Аавтайгаа, гэр бүлийнхэнтэйгээ авахуулсан зургийг нандигнан хадгалдаг ажээ. Ер нь аавын амин охин байсан бололтой.

21 НАСТАЙ ДЭСЛЭГЧ

Аавынхаа захиасыг биелүүлсэн тэрээр 21-хэн настайдаа дэслэгч болжээ. Аав нь зөрсөөр байж түүнийг МУИС-ийн түүхийн ангид оруулсан гэдэг. Дөнгөж сургууль төгссөн залуухан бүсгүй 221 дүгээр ангийн Армийн хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн хорооны нарийн бичгийн даргаар хуваарилагдсан байна. Тухайн үед 163 эвлэлийн хороо ажиллаж байжээ. Дарга нар нь бүгд эрчүүд. Тэр дунд ганц эмэгтэй байсан нь Д.Арвин. Барилгын цэргийн ангид ажиллаж байсан болохоор эмэгтэй хүн гэж янгуучлан, ажлаас хойш сууж байгаагүй, адилхан эр хүн шиг ханцуй шамлаад ажил бүхэнд махруу зүтгэдэг байсан гэсэн. Эрчүүдийн тоглоом хатуу. Зарим үед сүнс хий үзэгдэл ярьж айлгана. Гэвч сүүлдээ ана мана үзэлцэн 30-аад насны олон эрсийг эвлэлийн ажилд татан оруулж зангиддаг байжээ.

ДЭНДҮҮ САЙХАН НАЙЗУУД МИНЬ

Д.Арвин гишүүн найзуудынхаа тухай яриад сэтгэл нь их хөдөлнө лээ. Тэрбээр яруу найрагч О. Дашбалбар, УИХ-ын гишүүн асан М.Зэнээ, Ш.Гүрбазар, алмас хэмээх сэтгүүлч Батбаяр, Ш.Уянга гээд голдуу яруу найрагч, сэтгүүлчтэй нөхөрлөж явжээ. Омог бардам, авьяас билэг танхай найрагчдын шүлгийг нь сонсоно, бичсэн бүтээлийг нь шимтэн уншина. Заримдаа тэд улс оронд үүсээд байгаа нөхцөл байдлын талаар ноцтой зүйл ярихаар айх шиг болдог байлаа, тэд аргагүй л эх орноо гэсэн халуун сэтгэлтэй, ховорхон авьяастай, шулуун шударга зантай, сайхан хүмүүс байсан, даанч дэндүү богино насалсан даа хэмээнэ. Аав нь цэргийн дарга хүн ч олон дуу, шүлэг зохиосон яруу найрагч хүн байсан болохоор хүүхэд байхаасаа л Арвин гишүүн яруу найрагт "дурлаж", уран зохиолын номноос салдаггүй байжээ. Тиймээс ч голдуу уран бүтээлчидтэй найзалдаг байсан биз ээ. "Их өргөө" хэмээх барилгын компаниа байгуулаад бизнес хийгээд завгүй бужигнуулж явахад нь нөгөө л найзууд гүйгээд л ирнэ. Яруу найрагч Ш.Гүрбазар, Уянга, алмас Батбаяр гурав "Цаад Арвин чинь ямархуу ааштай байна, ууртай байвал мөнгө өгөхгүй ээ, сайхан зантай байвал уулзаад гаръя" хэмээн эхлээд шагайж хараад орох эсэхээ шийддэг байсан гэдэг.   Сайхан зантай байна гэж таахаараа хөхрөлдсөөр тэр гурав орж ирэн өрөөнд нь байдаг жижигхэн ногоон диван дээр шахцалдан зэрэгцэж суучихаад л хууч хөөрнө. Ярианыхаа далимд мөнгө хэрэгтэй байна гэдгээ цухуйлгана. Заримдаа "Та гурав өгсөн мөнгөөр бүтээлээ туурвихгүй, хар ус гудраад, надад илүүдээ гарсан мөнгө алга" гэж аашлах үе бий ч май гээд өгөх нь түүнээсээ олонтаа. Тухайн үед "Халуун хөнжил" энэ тэр гээд дандаа хов жив бичдэг шар сонинууд борооны дараахи мөөг шиг олшров. Талийгаач, яруу найрагч Уянга "Сенсаци хэмээн хошуурч хар бараан зүйлийг бичсээр хүмүүсийн сэтгэл зүйд муугаар нөлөөлж байна, ухаарал бодрол хайрлах, хийж бүтээх урам зориг төрүүлэх нэг гэгээлэг сонин" гаргамаар байна гэсэн санал гаргаж л дээ. Тэгээд найрагч Ш.Уянга "Тайлбар бичиг" хэмээх сонин гаргаж, Арвин гишүүн санхүүжүүлнэ. Авсан хамаг мөнгөөрөө архи зооглочихно гээд гэргийг нь дуудан цалинг нь өгдөг байсан гэсэн. Яруу найрагч О.Дашбалбар маань улс төрд хөл тавиагүй бол амьд сэрүүн байж бүтээлээ туурвиж байх байсан ч юм билүү. Энэ агуу найрагч улстөрч болж, УИХ-ын гишүүн болчихоод Төрийн ордонд ийм бохир тоглолт өрнөж байна хэмээн шүүмжлэн газар шорооныхоо төлөө сэтгэл нь шимширдэг байсан даа. Нэг удаа "УИХ-ын чуулганы нээлт дээр яагаад тийм хувцас өмсөв өө, яг гитлер шиг онцгүй харагдаж байна лээ" гэхэд "Тэр чинь Сүхбаатар жанжны хувцас за юу" хэмээн тас тас хөхрөх дүр нь Арвин гишүүний санаанд нь тодхон үлдсэн гэсэн. М.Зэнээ агсан Арвин гишүүнийг цэргийн байгууллагад олон жил ажилласан, сайн бууддаг гээ биз дээ хэмээн анд дагуулж явна. Нэг дошны ард тарвага сахиулчихаад гарч ирэхээр нь "Буудаарай" гэдэг байжээ. "Онилсон бол алддаггүй байсныг бодоход та шаггүй мэргэн буудагч байж дээ" гэхэд Арвин гишүүн инээгээд "Цэргийн байгууллагад олон ажил ажилласан хүн яаж хоосонгүй байхав дээ" гэв. Зэнээ агсныг бие нь муудан Бээжинд эмчлүүлж байхад нь очиж уулзахад "Намайг чи УИХ-д орлож байгаарай. Очоод цаадуултай чинь би алалцаж өгнөө" гэж байсан даа хөөрхий минь, даанч тэгээд удалгүй хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн гэв. Нөхөд минь намайг улс төрд хурцалсан гээд Арвин гишүүн найз нөхдийнхөө хийж бүтээж байсан, хэрхэн хууч хөөрдөг байсан гээд гэгээлэг сайхан дурсамжаа ярихаар инээд алдан, тэднээр бахархан хуучилна. Харин эмнэлэгт хэвтсэн, эргэж очсон, таагүй мэдээ сонссон гээд гунигт зүйл хуучлахаар хоолойных нь дуу зэгэлтэн, нулимс нь цэлэлзэн, сэтгэл нь хямарч байгаа нь ажиглагдав. Тиймээс бид ярианыхаа сэдвийг хазайлган та голдуу л бүсгүй дээл өмссөн харагддаг, үзэж сонирхож болох уу гэсэн юм.

ШҮҮГЭЭ ДҮҮРЭН ДЭЭЛТЭЙ

Арвин гишүүн ч бидний хүсэлтийг уриалгахан хүлээж авч "Та нар үзэж сонирхмоор байвал бололгүй яахав" гээд дээд давхар руугаа дагуулан гарав. Хувцасны өрөөний хойморт тавьсан том шүүгээнд нь шар, ногоон, үзмэн ягаан гээд янз бүрийн өнгийн, гоёмсог материалаар, өвөрмөц загвар хийцтэй хийсэн монгол дээл олноороо өлгөөстэй харагдана. Булган дотортой дээл, хатдын өмсдөг байсан дээлний загвараар урласан өвөрмөц содон өмсгөл, ууж, хантааз, дан дээл гээд ёстой л өнгө өнгөөрөө, ёоз ёозоороо байдаг юм билээ. Яагаад бүсгүй дээл өмсдөг юм гэхэд "Манжийн дарлалд орохоос өмнө буюу 17 дугаар зуунаас өмнө монгол эмэгтэй хүн бүсгүй дээл өмсдөг байсан юм билээ. Харин харь орны дарлал, түрэмгийлэлд орсноос хойш эмэгтэй хүн гадаа гарч эр болж, гэрт орж эм болж бүстэй дээл өмсдөг болсон гэдэг. Уг нь эмэгтэйчүүд нь бүсгүй дээл өмсдөг байсан учраас бүсгүй хүн, эрчүүд нь бүстэй дээл хэрэглэдэг байсан учир бүстэй хүн гэж дууддаг байсан байгаа юм. Нэгэн археологийн олдвороос Хүннүгийн үед эмэгтэйчүүд нь бүсгүй дээл өмсдөг байсныг нотлох эд өлгийн зүйл олдсон байна лээ. Би өөрөө МУИС-ийг түүхч мэргэжлээр төгссөн хүн. Тиймээс ч түүхийн талаар судалж, археологийн олдворуудыг сонирхож, судалгаа шинжилгээний материалыг уншиж сонирхдог. Тэгээд ч монголчууд үндэсний дээл, хувцсаа зөв өмсөж байгаасай гэсэн үүднээс голдуу эртний монгол бүсгүйчүүдийн хувцасны загвараас санаа авч хувцсаа хийлгэдэг. 2220 жилийн өмнөх үеийн олдвор Хэнтий аймгийн Баян-Адарга сумын Дуурлигийн нарсны дэргэдээс олдсон. Тэр булшнаас дээрээ шүхэртэй сүйх тэрэг гарсан байна лээ. Ер нь монголчууд эрт дээр үеэс тансаг, ур хийц сайтай зүйл эдэлж хэрэглэж ирсэн. Энэ сүйх тэрэгний загварыг нь дуурайлгаж хийлгэсэн. Үүнийгээ Дуурлигийн нарсны дэргэд барьж байгаа Монгол хатдын хүндэтгэлийн цогцолбортоо зална. Би Монгол дээлээр гоёх дуртай" гээд дээл, хувцсаа бидэнд дэлгэн үзүүлсэн юм. Ташуу энгэртэй, ташаагаараа дүүрэн товчтой, мөр нь дэрэвгэр гээд өвөрмөц загвар хийцтэй, торгомсог, тансаг материалаар хийсэн өмсгөл, хувцсууд үнэхээр хараа булаах аж. Сор нь гялалзсан, содон загвартай цагаан саарал өнгийн булган шубыг бид заан "Энэ ямар үнэтэй вэ" гэж сонирхоход 20 сая төгрөгөөр авч байсан гэв. Тэрбээр "Би ямар үнэтэй адуу мал худалдан авч, энд тэнд тансаг хаус барих биш өөрөөсөө харамлаад ч яахав дээ. Хүссэн, таалагдсан хувцсаа л авдаг байсан. Хэндээ, юундаа зориулна гэж үхэн хатан шунаж, хадгалах вэ дээ. Би залуудаа хамгийн дэгжин, гоё, үнэтэй хувцсыг авч өмсдөг байлаа. Бизнес эрхлээд овоо ч ашиг олдог байж, нас ч залуу байж хувцас авах гэж л Сингапур, Япон руу нисдэг байлаа. Одоо тэгээд нас ч яваад, эдэлж хэрэглээд үзчихээр сонирхол буурдаг юм байна. Ямар өмсч, эдэлж үзээгүй ч биш гэж бодох болсон. Одоо харин сэтгэлийн амар амгаланг бодож, хүнд хэрэгтэй зүйл бүтээхийг чухалд үздэг болсон" гэв. Та нээрээ ядарсан хүмүүст хувцас, зүүлтээ ч тайлаад өгчихдөг гэж сонссон юм байна, тийм үү гэхэд "Яахав дээ. Тиймэрхүү зүйл байх ш дээ. Хүн өгөөмөр байвал, амьдрал чамд илүү ихийг өгдөг юм" гээд хариулж дуусаагүй байтал утас нь хангинав. Одоо оройны 9 цаг болж байна, та ажил хөөцөлдөөд гарах гэж байгаа юм уу гэхэд "Би чинь ажил хөөцөлдөөд оройхон орж ирдэг хүн. МҮОХ-ны Удирдах зөвлөлийн гишүүн, Спорт ба эмэгтэйчүүд комиссын тэргүүн, Хэнтий аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга гээд олон сонгуульт ажлыг давхар хашна. Тэр бүрийг амжуулах гээд завгүй харайна шүү дээ. Спортыг хөгжүүлэхэд оруулж байгаа ажил үйлсийг минь Олон улсын олимпийн хорооноос үнэлэн Швейцарийн Лазань хотод 290 -ээд орноос Ази тивийг төлөөлөн намайг "Спортын зүтгэлтэн эмэгтэй" шагналаар шагнасанд маш их баярлаж байлаа. Бусдад тусалбал ажил үйлс аяндаа бүтдэг юм шүү дээ" хэмээв.

ХҮҮ НЬ ЭЭЖЭЭСЭЭ НУУГДАН САГС ТОГЛОЖ БАЙГААД БАРИГДЖЭЭ

Та ачтай болсон гэсэн, хэр халамжтэй эмээ вэ дээ гэхэд "Би чинь өглөө гараад орой орж ирдэг болохоор цаг зав бага гаргадаг тааруухан эмээ байх шүү. Ачийг бэрийн маань аав, ээж хардаг юм" гэв. Арвин гишүүний хүүг нь Од гэдэг. Сагсны лигт тоглодог байсан, шаггүй сайн тамирчин гэдгийг   залуучууд андахгүй мэднэ. Түүний хүү гэргий, хүүхэдтэйгээ тусдаа Зайсан дахь байрандаа амьдардаг аж. Хүүгээ МУИС-ийн эдийн засгийн ангийг төгсөхөөр нь "Их барилга" компанийнхаа захирал болгосон ажээ. Бизнесээ хүүдээ даатгасан болохоор ажил төрөлд нь оролцоод байдаггүй гэнэ. Ганц хүү нь спортод нугасгүй нэгэн. Ямар сайндаа сургууль төгссөний дараа ээж нь "Одоо сагс гэж гүйхээ боль. Бизнесээ л хий. Эхнэр, хүүхдээ тэжээхийн тулд ажил хийх хэрэгтэй" гэхэд хүү нь "Спортоос зодог тайллаа. Амлая" гэжээ. Гэтэл найзууд "Офицерууд" хэмээх сагсны баг байгуулж л дээ. Тэгээд хүү нь ээжээсээ нуугдан сэмээрхэн очиж тоглож байгаад баригдсан удаатай гэнэ. Одоо бол хүү нь ээжийнхээ санааг зовоохооргүй бизнесмэн болжээ.

АМЛАЛТ ЗҮҮДЭНД ОРСОН НЬ

Д.Арвин гишүүн их шүтлэгтэй, уул, ус, овоондоо залбирдаг ажээ. Хаврын эхэн сарын шинийн найманд Хан хэнтийчүүдийн шүтдэг Өндөр хаан хайрханаа нутгийн зон олныхоо хамт олон жил тахиулж байгаа юм билээ. Тэрбээр, Дондогдулам хатанд зориулан өргөө босгоно гэж суурийн чулууг нэлээд олон жилийн өмнө тавьчихаад хөрөнгө санхүүгийн асуудлаас болоод орхижээ. Гэтэл зүүдэнд байнга орох болсон гэдэг. Тиймээс амласнаа биелүүлэх гэж Хэнтий аймгийн Баян-Адарга сумын Дуурлигийн нарсны дэргэд Монголын түүхэнд мөнхөрч үлдсэн есөн их хатанд зориулан "Монгол хатдын их өргөөг" босгохоор барилгын ажлыг хийж дуусгаад ирэх зургадугаар сард нээлтийг нь хийхээр төлөвлөжээ. Тус өргөөний хойморт Өүлэн, Бөртэ, Мандухай, Дондогдулам гээд есөн хатны сэнтийг урлуулан залж, Цагаан дарь, Ногоон дарь эх бурхныг босгожээ. Хатдын их өргөө цогцолборынхоо зургийг бидэнд дэлгэн үзүүлж, монгол эмэгтэйчүүдийн улс орноо төвхнүүлэхэд оруулж байсан хувь нэмрийг хойч үе нь марталгүй дурсч байг гэсэн үүднээс босгож байгаа гэж байлаа.

Түүнээс та яагаад хүнтэй суухгүй байгаа юм бэ гэсэн асуултыг үнэндээ бэргэж бэргэж төгсгөлд нь асуучихлаа. Тэгсэн "Нэг удаа амьдрал зохиогоод бүтээгүй юм аа. Болохгүй зүйлийг хүчээр бүтээх хэрэггүй биз ээ. Аавыг минь нас барахад бага дүү маань гурван настай байлаа. Ах эгч нар маань бүгд тусдаа гарсан болохоор олон өнчин дүүгээ өсгөх үүрэг надад ногдсон. Амьдралд бие дааж зүтгэсэн надад эр нөхөр бодох зав чөлөө байгаагүй. Одоо ч тэгээд дэмий биз дээ" гэж тэр ярив. Ер нь тэр дайчин хүн юм. Тиймдээ ч эр нөхрийн нөмөр нөөлгийг үгүйлэхээргүй өөрийнхөө хүчээр элбэг хангалуун амьдарч чадаж яваа нэгэн бололтой. Тэрбээр цэрэг болон эвлэлийн байгууллагад арав гаруй жил ажил хийж байгаад 1980-аад оны сүүлээс л бизнесийн гараагаа аялал жуулчлалаар эхлүүлж байжээ. Ийнхүү илэн далангүй яриа дэлгэсээр хэдийнэ 22 цаг болсныг бид анзаараагүй байлаа. Түүний утас дуугарч, уулзах хүмүүс хүлээж байгааг сануулснаар бид тэднийхээс гарсан юм.