Дэлхийд хоёрдугаарт ордог эдийн засагтай улс дэлхийд нэгдүгээрт бичигдэхээр гамшгийн төсвийг баталлаа. Япон улсын Засгийн газар өнгөрсөн сард болсон гамшгийн хор хохирлыг арилгахад эхний ээлжинд 300 гаруй тэрбум ам.доллар шаардлагатай гэж үзжээ. Гэхдээ үүнд “Фүкүшима-1” цахилгаан станцын эргэн тойрноос нүүлгэн шилжүүлэгдсэн айл өрхөд олгох нөхөн олговор тооцогдохгүй аж.

Японд улсад хөрөнгө оруулах сонирхолтой иргэд цөөрсөн энэ үед дээрх шийдвэр гарсан нь ирээдүйг нь улам бүрхэг болгож орхилоо. Тус улсын ДНБ өнгөрсөн жил таван триллион гаруй ам.долларт хүрч, нэг хувийн өсөлттэй гарч байсан. Харин “ирээдүйгээсээ авах зээл” нь долоон хувьд хүрснээр ойрын 10 жилд хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татах бололцоо багаслаа.

Эдийн засгийн байдал ийн ойлгомжтой байхад улс төрийн шийдвэрийг гаргах учиртай түшмэдүүд итгэл төгс бус байгаагаас болж иргэдээ “манан”-д умбуулж байна.

Японы эрх баригчид сэргээн босголтын ажилд хүчээ хаяж, тамирдсан төсвөө сэлбэхийн тулд худалдааны татварыг нэмэгдүүлэх арга бодож олжээ. Одоо гурван хувь байгаа худалдааны албан татварыг найман хувь хүртэл нэмэгдүүлэх боломжийг ажлын хэсгийнхэн судалж байгаа юм байна. Хэрвээ энэ төлөвлөгөө хэрэгжвэл сүүлийн 14 жилд анх удаа татварын бодлогодоо өөрчлөлт хийх болж байгаа юм.

Наран улс 1997 оноос хойш татвартаа “гар хүрээгүй” байсан гэнэ. Эрх баригчид гамшгаас үүдсэн хохирлын хэмжээг өнгөрсөн сарын сүүлээр 16-25 триллион иен (198-309 тэрбум ам.доллар) гэж мэдэгдсэн билээ. 2011-2012 оны санхүүгийн жилд (энэ сарын 1-ээс эхэлсэн)баталсан 1.1 триллион ам.долларын төсвийнх нь нэгээхэн хэсэг энэ сэргээн босголтод зарцуулагдаж байгаа тул мөнгө нэмж олох зайлшгүй шаардлагын үүднээс дээрх төслийг санаачилжээ. Корпорациудад ногдуулах татварыг багасгах шийдвэрээ ч эргэн харах аж.

Гэтэл Фүкүшимагийн “аймшиг”-ийг иргэдийн санаа бодолд “шингэхэд” хамгийн гол нөлөө үзүүлсэн Чернобылийн цахилгаан станцын сэргээн босголтыг эрчимжүүлэх асуудлыг Украин улс гарган тавьж эхэллээ.

Ерөнхийлөгч В.Янукович хамгийн цаад хугацаа гэхэд л 10 жилийн дараа Чернобыльд хүмүүс дахин суурьшиж эхэлнэ гэдэгт эргэлзэхгүй байгаагаа хэлсэн явдал цөмийн гамшигт нэрвэгдэн зовж байгаа иргэдэд жаахан ч гэсэн урам өгсөн явдал болсон юм. Учир нь яг одоо Японд болж байгаатай адил орон гэрээсээ хөөгдсөн иргэд сэргээн босголт хийгдсэний дараа эргэн суурьших боломж нээгдэж байгаа юм.

Цөмийн гамшигт нэрвэгдсэн Чернобыль орчмын газрыг био түлшний түүхий эдээр сэргээх боломжтой гэж Белоруссийн судлаачид үзжээ. Цацраг идэвхт туяанаас багагүй хохирол амссан тус улсын албаныхны тооцоогоор, хордсон хөрсийг био түлшний түүхий эд тарьж ургуулахад ашиглавал олон зуу биш хэдхэн арван жилийн дотор эрүүлжиж хүнсний бүтээгдэхүүн ургуулахад тохиромжтой болно.

Белоруссийн албаныхантай хамтарч судалгаа хийж буй Ирландын эрдэмтдийн тооцоогоор 700 сая литр био түлшний түүхий эдийг цацраг идэвхт туяанд хордсон хөрсөнд тарьж ургуулахад 500 сая ам.доллар шаардлагатай.

Белоруссийн зүүн өмнөд хэсгийн 40 мянган хавтгай дөрвөлжин км талбай Чернобылийн гамшигт нэрвэгдсэн бөгөөд уг бүсэд био түлшний түүхий эд тариалах ажил хөрс эрүүлжих явцыг түргэсгэвэл белорусс, ирланд эрдэмтэд төслөө Украинд хэрэгжүүлэх гэнэ.

Чернобыль орчмын газрыг сэргээх ажил энэ онд эхэлнэ. Хойд, урд хоёр хөрш нефть дамжуулах хоолойгоо Монголын нутгаар дайрч өнгөрүүлнэ гэж манай эрх баригчдыг хэсэг “хошгируулсны” эцэст тойруулахаар болсон билээ. Энэ хоолой нэгдүгээр сарын нэгнээс ашиглалтад орсноосоо хойш л хэл ам таталж, зарим эвэртэн тууртнуудыг “аавын хаалга” татуулж магадгүй болоод байгаа. Манай улс ч гэсэн энэ төсөлд оролцсон бол шүүхийн хаалганаас салахгүй байсан бололтой. Аягүй бол хоёр хөрш нэг нь илүү шахсан гээд нөгөө нь дутуу авсан гээд чадал буурай бидний нуруун дээр хамаг буруу тохогдох байсан даг аа.

БНХАУ-ын Үндэсний нефтийн корпораци, ОХУ-ын Транснефть компанийн хооронд 100 сая ам.долларын өр авлагын асуудал үүсч Арбитрийн шүүхэд очихдоо тулжээ. Урд хөрш 2009 онд ОХУ-аас “Дорнод Сибирь-Номхон далай” нефть дамжуулах хоолойгоор 1.25 сая тонн нефть импортолж авчээ. Үүний төлбөрт 555.3 сая ам.доллар төлөх ёстой байж. Гэтэл 38.4 сая ам.долларыг үндэслэлгүй хэмээн хасч, 516.9 саяыг л төлжээ. Түүгээр ч барахгүй энэ оны нэгдүгээр сараас эхлэн хэрэглэсэн нефтийнхээ үнэнээс 40 сая ам.долларыг нь мөн л хасч тооцсон байна.

“Транснефть” компанийн захирал Н.Барков ирэх сард дээрх асуудлаар хятадын талтай хэлэлцээр хийх бөгөөд тохиролцоонд хүрч эс чадвал Лондоны Арбитрын шүүхэд хандах бодолтой байгаа аж.

Алтны ханш бүх үеийн дээд амжилтаа тогтоосон явдал өнгөрсөн долоо хоногийн онцлох үйл явдал яах аргагүй мөн. Он гарсаар тасралтгүй өсч байсан алтны ханш Лондонгийн металлын бирж дээр өнгөрсөн даваа гарагийн өглөөний 10 цагийн байдлаар унци тутамдаа 1496.500 ам.долларын ханштай байв. Гэвч өсөлт 1496 ам.доллараар хязгаарлагдсангүй. Өглөөний 10 цагт 1496 ам.доллараар үнэлэгдэж байсан унци шар металл ердөө зургаан цагийн дараа буюу 16 цагийн орчимд 1503.200 ам.долларт хүрч, өслөө. Энэ нь өмнөх өдрийн мөн цагтай харьцуулахад 0.56 хувийн өсөлт гэж “Блүүмбэрг” агентлаг мэдээлжээ.

Ийнхүү шар металлын ханш он гарсаар түүхэн дээд амжилт тогтоолоо. Энэхүү өсөлтийг шинжээчид хөрөнгийн зах зээлийн тогтворгүй байдал, ам.долларын ханшийн уналтаас үүдэлтэй хэмээн дүгнэж байна.

Түүнчлэн БНХАУ, Энэтхэг, Европын холбоо, ОХУ-ын Төв банкууд алтны нөөцөө нэмэгдүүлж байгаа нь үнийн өсөлтөд нөлөөлжээ. Олон улсын шинжээчид энэхүү өсөлтийг товчхоноор “сенсаци” хэмээн нэрлэж байсан юм.

Алтны үнэ өсөхтэй зэрэгцээд мөнгөний ханш ч бас дээд амжилт тогтоов. Мөнгөний ханш сүүлийн 31 жилийн дээд амжилтаа тогтоож, унци нь 44.34 ам.долларт хүрлээ. Мэдээж, цаашид ч өснө гэх гэгээлэг таамаглалыг шинжээчид дэвшүүлж байна.

UBS группын техникийн стратегич Тасо Анацашиу “Мөнгөний үнэ одоо ч гэгээлэг харагдаж байна. Дараагийн удаад унци тутамдаа 50 ам.долларт хүрэх болно” хэмээн тэмдэглэжээ. Мөнгөний ханш 19080 онд л 50 ам.долларт хүрч байсан юм. Оффисын ажил ихэссэнээр кофены хэрэглээ манай улсад өссөн билээ. Тэгвэл хүнс гэхэд хэцүү, тансаг хэрэглээ гэхэд хэцүү энэ бүтээгдэхүүний нөөц сүүлийн 50 жилийн доод хэмжээндээ хүрч, сүүлийн 30 жилийн дээд амжилт тогтоогоод байгаа ажээ.

Х.Батсайхан