“Зоос” банкыг Төрийн банк болгон өнгө зүсийг нь хувиргаж, харин “Анод” банкны хэргийг шалгах гэж цагдаагийнхан хоёр жил тархиа гашилгаж сууна. Одоогоор тус банк 2908 харилцагчаас 122.1 тэрбум төгрөгийн авлагатай байна. Гэвч их хэмжээний өр зээлтэй эдгээр харилцагчид мөнгөө төлөхөөс үргэлж зайлсхийж байгаа ажээ.

УИХ-ын гишүүн Д.Дамба-Очир нар гарын үсэг зурж “Анод” банк үүдээ нээж байж ээ
''Анод'' банкны хувь нийлүүлэгчдийн асуудал өнөөдөр ч маргаантай байгаа. Уг банкийг үүсгэн байгуулах гэрээг 1998 оны аравдугаар сарын 14-ний өдөр байгуулсан ажээ. “Анод” ХХК-ийн ерөнхий захирал Д.Энхтөр, “Эрчим хүч-байгаль орчин” ХХК-ийн ерөнхий захирал С.Жаргалсайхан, “Анома” ХХК-ийн ерөнхий захирал Т.Батсүх, “Амонда” ХХК-ийн ерөнхий захирал Н.Даваа, “Гүн төгөл” ХХК-ийн ерөнхий захирал Э.Гүр-Аранз, “Очиртөв”ХХК-ийн захирал Д.Дамба-Очир /одоогийн УИХ-ын гишүүн/ нар энэ гэрээнд гарын үсэг зуржээ.

“Эрчим хүч-байгаль орчин” ХХК тухайн үед Эрчим хүчний удирдах газраас шатахууны төлбөр 454.800 доллар авсан байна. Энэ мөнгөнөөс “Эрчим хүч-байгаль орчин” ХХК 180 сая, “Анома” ХХК 150 сая, “Гүн төгөл” ХХК 100 сая төгрөгийг банкны дүрмийн санд шилжүүлж байжээ.

Үүнээс гадна “Гацуурт” компанийн ерөнхий захирал Л .Чинбатын 2003 онд нэг тэрбум, иргэн Д.Наранбаатар 200 сая төгрөгийн хувь эзэмшихээр тус банкны дүрмийн санд оруулж, гэрээ байгуулжээ. Мөн одоогийн УИХ-ын гишүүн Д.Дамба-Очир “Очир төв” ХХК-ийн ерөнхий захирлаар ажиллаж байхдаа 2004 оны хоёрдугаар сард нэг тэрбум, “Алтжин” группийн охин компани болох “Цөлийн заг” компанийн ерөнхий захирал Г.Алтан нийт хоёр тэрбум төгрөгийг тус банкны дүрмийн санд оруулжээ.

Мөн “Түшиг” ХХК таван тэрбум, иргэн Д.Батмөнх 500 сая төгрөгийн хувь эзэмшихээр болсон байна. Гэвч хувь нийлүүлэгчид бүхий л хувьцаагаа Д.Энхтөр, Э.Гүр-Аранз нарт бэлэглэж, хариуд нь их хэмжээний зээл л авч байсан байх юм. “Анод” банкны хувьцаа эзэмшигч гэдэг хөшигний ард их хэмжээний санхүүгийн луйвар нуугдаж байсан нь өнөөдөр тодорхой болчихоод байна. Банкны санхүүгийн асуудал хүндрэхэд банкны эзэд том том компанийн захирлуудтай хуйвалдан их хэмжээний хувьцаа зарж, эсвэл хувь нийлүүлэгч хэмээн зарлаж мөнгө оруулж ирдэг.

Харин асуудал намжингуут нөгөөх хувьцаагаа бэлгэнд авч, оронд нь зээл гаргаж өгдөг байсан нь илрээд байна. Тийм ч учраас “Анод” банкны 122.1 тэрбум төгрөгийн зээлийн 39 хувь нь буюу 48.7 тэрбум төгрөг нь хувь нийлүүлэгчид болон тэдний ах дүү нарт ногдож байна. “Анод” банкны дампуурал ба нэр дэвшигч Б.Гарамгайбаатар тус банкнаас олон тэрбум төгрөг зээлж, өвдөг сөхрөхөд нь чамгүй хувь нэмэр оруулсан зээлдэгчдийн дунд УИХ-д нэр дэвшсэн эрхмүүд ч байна. Тухайлбал, АН-аас УИХ-ын сонгуульд Хэнтий аймагт нэр дэвшсэн Б.Гарамгайбаатар. Тэрбээр “Монроуд”, “АР ПИ ЭМ”, “Дээд цэг”, “Улбаа” гэдэг дөрвөн компанийнхаа нэр дээр 17 тэрбум 514 сая 169 мянган төгрөг зээлжээ. Үүний долоон тэрбум гаруйг нь “Монроуд” компанийн нэр дээр авсан байна.

“Ар Пи Эм” ХХК-ийн нэг тэрбум 349 саяын зээлийг 2007 оны есдүгээр сарын 13-нд олгожээ. Мөн тус компани 2007 онд 400 сая төгрөгийн зээл авснаа 2008 оны аравдугаар сарын 26-нд төлөх ёстой байсан аж. “Дээд цэг” компани хоёр тэрбум 800 сая, “Улбаа” компани таван тэрбум 715 сая төгрөгийн өртэй. Банкны зүгээс эдгээр зээлийг хэвийн гэж үзэж байгаа ч, хяналт шалгалтын комиссынхон эргэлзээтэй зээл гэсэн ангилалд оруулжээ.

“Улбаа” компанийн зарим зээл 2008 оны дөрөвдүгээр cap, зургадугаар сард гарсан байгаа нь олон хүний анхаарлыг татаж байна. “”Монроуд” буюу Б.Гарамгайбаатарын зээлийн хэмжээ 13,4 тэрбум төгрөг. АН-ын ҮЗХ-ны гишүүн. “Анод”-ын ТУЗ-ийн гишүүн, намын гишүүн энэ эр 2008 оны сонгуульд элбэг гурван тэрбумыг нь зарчихсан гэж зарим хүн ярьж байна.

Стратегийн хөрөнгө оруулагч уу, эсвэл?

“Анод” банкныхан 2008 оны дөрөвдүгээр сард хувь нийлүулэгчдийн хурал зарлаж, 2004-2007 оны хуримтлагдсан ашиг 3.1 тэрбум, 2008 оны нэгдүгээр улирлын ашиг 3.1 тэрбум төгрөгийг хувь нийлүүлэгч нартаа хуваарилах шийдвэр гаргажээ. Хоёрхон жилийн өмнө зургаан тэрбум 200 саяын ашигтай ажиллаж, хувь нийлүүлэгч нартаа ашгаа хувааж өгч байсан энэ банкны хөрөнгө хувьцаа гаргаснаар улам зузаарсан байх юм.

Санхүүгийн зохицуулах хорооны 100 тоот тогтоолоор “Анод” банк 1000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 39418531 ширхэг энгийн хувьцааг гаргасан аж. Тухайн үед “Анод” банкныхан Стратегийн хөрөнгө оруулагчтай болсноо Санхүүгийн зохицуулах хороонд мэдэгдэж, хувьцаа гаргах зөвшөөрөл авсан бололтой. БНСУ-ын “Эн Эй Ю Ай Би Капитал” “Солонгосын хөрөнгө оруулалт, технологийн корпараци” консорциум, ‘Түшиг” ХХК хамтран 19 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр болсон.

Тйимээс энгийн нэрлэсэн хувьцаа гаргах шаардлагатай гэж “А1Год”-ын удирдлагууд мэдээлсэн байна. Тухайн үед банкны тайлан тэнцэл дээр 5.7 тэрбум төгрөгийн хувьцааг “Түшиг” ХХК худалдаж авсан гэж бичсэн байсан ч энэ мөнгө орж ирээгүй нь шалгалтаар тогтоогджээ. Өөрөөр хэлбэл ‘Түшиг” ХХК стратегийн хөрөнгө оруулагч биш, тэр ч бүү хэл ямар ч хувьцаа худалдаж аваагүй нь шалгалтын явцад тогтоогджээ.

Хардлага дагуулсан хөрөнгө оруулалт

“Анод” банкны Стратегийн хөрөнгө оруулагч гэдэг нэр зүүсэн БНСУ-ын “Эн Эй Ю Ай Би Капитал” компани 2008 оны тавдугаар сарын 21-ний өдөр тус банкинд 2.502.883.38 ам.долларыг Монгол руу шилжүүлжээ. Үүнээс хоёр хоногийн дараа Солонгосын Хөрөнгө оруулалт, технологийн корпорациас 2.503.013.16 амдоллар мөн шилжүүлсэн байна. Энэ их хэмжээний ам.доллар БНСУ-ын “Korea exchenge”, “Shinhan” банкнуудаас шилжиж ирсэн боловч Монголбанкны шинжээчид “цэвэр” мөнгө гэдэгт эргэлзэж байгаа юм.

Тэд энэ мөнгөний эх үүсвэрийг зайлшгүй шалгах, Олон улсын санхүүгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллагаас гаргасан 40 зөвлөмж, Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хуулийн хүрээнд БНСУ-ын эрх бүхий байгууллагад хандах шаардлагатай гэж үзсэн байна.

Сая ам.долларын бэлэг

Үүнээс гадна БНСУ-ын ир-гэн Lee Ok Sook гэгч 2001 оны тавдугаар сарын 7, 21-ний өдрүүдэд нийтдээ 999.968 ам долларыг “Анод” банкны хувьцаа эзэмшигч Д.Батмөнхөд бэлэг болгон шилжүүлж, энэ мөнгө бас л “Анод”-ын данс руу оржээ. Солонгос иргэнээс сая ам.доллар бэлгэнд авсан Д.Батмөнх 2008 оны нэгдүгээр сард өөрийнхөө хувьцааг “Анод” банкны захирал Э.Гүр-Аранзад бэлэглэх хүсэлт гаргаж байсан ч эрх бүхий байгууллагаас зөвшөөрөөгүй гэнэ.

Монголбанкны шинжээчид энэхүү нэг сая ам.долларыг бас л “бохир” мөнгө байх магадлалтай гэж үзэж байгаагаа уг дүгнэлтдээ дурьджээ. Тиймээс Д.Батмөнх БНСУ-ын иргэн Lee Ok Sook нар ямар харилцаа холбоотой, Lee Ok Sook ямар бизнес эрхлэж, ямар эх үүсвэрээс мөнгө олдгийг тогтоох шаардлагатай гэж УМБГ-ынханд анхааруулсан байна.

“Аэромонголиа” компанийн зээлийн үлдэгдэл 6,2 тэрбум төгрөг

“Анод” банк дампуурал зарласны дараа буюу 2009 оны’ тавдугаар сард “Аэромонголиа”, ХХК-ийнхан Малайзын “Куала Лампур Виртиал айрпорт.сот” сайтад “Fokker 100″, “Fokkeri 50″ онгоцоо худалдах зар гаргаж байжээ. Тухайн үед “Аэромонголиа” компанийн удирдлагын зүгээс “Манайх “Fokker 50″ маркийн хоёр онгоцоор үйл ажиллагаагаа хэвийн үргэлжлүүлэх боломжтой. Зорчигчдын дүүргэлт хангалттай биш байсан учраас энэ хоёр онгоцыг худалдакбайгаа” хэмээн мэдэгдэж байсан.

Гэвч “Аэромонголиа” компани “Анод” банкнаас дөрвөн удаагийн үйлдлээр 6,2 тэрбум төгрөг зээлжээ. Банкны өр барагдуулахаар ажиллаж байгаа хуульчид тус компанийг онгоцоо зараад өрөө төлчих байх гэж бүтэн жил хүлээсэн ч энэ өр өнөөдрийг хүртэл төлөгдөөгүй байгаа аж. “Аэромонголиа” компанийн хувь нийлүүлэгч Б.Чулуунбаатар дампуурал зарлачихсан “Анод” банкны хувь нийлүүлэгч учраас ямар ч хараа хяналт, гэрээ, барьцаагүйгээр их хэмжээний зээлийг авч байсан хэмээн учир мэдэх улс ярьцгааж байна.

Их хэмжээний өртэй “Аэромонголиа” компанийн онгоцыг барьцаалах, аюулгүй байдал хангахгүй учраас нислэгийг нь зогсоох зэрэг янз бүрийн арга хэмжээ авахаар эрх бүхий байгууллага оролдож байсан ч дийлээгүй юм. Тиймээс 6,2 тэрбум төгрөг эргэн төлөгдөнө гэж найдах хүн алга болчихоод байна.

“Тас петролиум” компани 2,9 тэрбум төгрөгөө эргүүлж төлөөгүй байна

Тус компанийн захирал Р.Пүрэвсүрэн 2005 оны гуравдугаар сарын 4-ний өдөр №060050018 тоот гэрээгээр 1.4 тэрбум төгрөг зээлжээ. Тус компанийнхан зээлийн төлбөрөөс ганц төгрөг төлөөгүй байж дахин №06050019 тоот гэрээ байгуулж, 1,2 тэрбум төгрөгийн зээл авсан байх юм. Зээлийн барьцаанд шатахуун, тоног төхөөрөмж, барааны төлбөр авах эрх, ашигт малтмалын лиценз тавьсан гэдэг бичиг байгаа ч үүнийг нотлох ямар ч баримт, мэдээ олдохгүй байгаа аж.

Тус компанитай байгуулсан зээлийн гэрээ ч улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй байна. Үүнээс гадна барьцаанд дурьдагдсан эд зүйлс нь өөр зээлийн гэрээтэй давхцаж, өр барагдуулагч нар учраа олохгүй сууж байна. Хоёр зээлийн төлбөр 2,9 сая төгрөгөөс өнөөдөр нэг ч төгрөг төлөгдөөгүй байгаа юм. Хамгийн сүүлд 2010 оны есдүгээр сарын 30-ны өдөр тус банкны зээлдэгчдийн судалгааг шинэчлэн гаргажээ.

“Анод” банкинд 2908 зээлдэгч 122.197.742.739.9 тэрбум төгрөгийн өртэй байна. Энэ зээлийн 103 тэрбум төгрөгийг 100 гаруйхан хүн хувааж авчээ.
Үргэлжлэл бий

С.Энхзаяа